________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મદ્રવ્ય.
૨૭૩
દ્રવ્ય એ પણ એક વસ્તુ છે. તફાવત એટલોજ છે પથ્થર, લેડું વિગેરે સ્થલ ભૈતિક અને આપણું વર્તમાન વિકાસવાળી ઈન્દ્રીયવડે સ્પશી શકાય એવી ચેગ્યતાવાળી વસ્તુઓ છે, ત્યારે મને દ્રવ્ય એક સૂફમ, તરલ, અને ઈન્દ્રિયવડે નહીસ્પર્શવા યોગ્ય વસ્તુ છે. અંગ્રેજીમાં એ દ્રવ્યને astral matter કહે છે. જો કે astral શબ્દને ધાતુગત અર્થ જોતાં મનદ્રવ્યને astral શબ્દથી સંબેધવું અમે પસંદ કરતા નથી, પરંતુ આજકાલ એ શબ્દ એના વર્તમાન અર્થમાં એટલો બધો રૂઢ થઈ ગયે છે કે તેના ધાત્વાર્થ ભણી નજર કરી તેના મૂળ સંકેતને સપાટી ઉપર લાવવા અમે માગતા નથી. astral એ શબ્દ star શબ્દ ઉપરથી નીકળે છે. star એટલે તારાઓ. આકાશના દુરવતી પ્રદેશ ઉપરની સૃષ્ટિઓ પૂર્વકાળના ભેળા મનુષ્યો એ તારામય સૃષ્ટિના પદાર્થોને આપણી સૃષ્ટિના પદાર્થ કરતા બહુ ઉંચા પ્રકારનો દીવ્ય અને પ્રભાવયુક્ત કઃપતા હતા, એથી એ કલ્પના ઉપરથી ઘડાએલા astral શબ્દમાં ભાતિકથી ઉલટો અર્થ આરોપીએલે છે. હૈતિકથી ઘણું ચઢીઆનું સૂક્ષ્મદ્રવ્ય એને astral ની સંજ્ઞા આજે અપાય છે. વસ્તુત: મનદ્રવ્ય ખરા અર્થમાં astral નથી, પરંતુ એને મુકાબલો કરવા યોગ્ય અન્ય કેઈ ઈતર દ્રવ્યને હાલ આપણને પરિ. ચય નહી હોવાથી એ શબ્દથી નિભાવી લેવાની ફરજ પડે છે.
આપણે જે સ્થાનમાં વસીએ છીએ તે જ ભૌતિક સ્થાન (physical space) માં સહવ્યાપી ભાવે સૂફમસ્થાન પણ (astral space) છે. આ વાતને હાલ તે શ્રદ્ધારૂપે માની લેવાની હમે વાચક બંધુઓને ભલામણ કરીએ છીએ. કેમકે ચર્ચાથી એ વિષયને આ લેખમાં વિસ્તાર કરતાં હમે પુનઃ પુનઃ વિષયાંતરનો દોષારોપ હોરી લેવાના ભયમાં આવી પડીએ છીએ. એકજ આકાશપ્રદેશમાં અનંત જુદા જુદા સ્વરૂપવાળી ભિન્ન ભિન્ન સૃષ્ટિઓ હોઈ શકે છે છતા એકરસૃષ્ટિને અન્ય સૃષ્ટિના એકજ સ્થાનમાં સહવ્યાપી અસ્તિત્વની ખબર પણ ન હોય એમ બની શકે છે.
જેમ એકજ ઓરડામાં અનેક રંગવાળા પ્રકાશના કિરણો એકબીજાને ધકેલ્યા વિના સમાઈ જાય છે, તેમ એકજ આકાશખંડમાં અનેક સ્વરૂપી સૃષ્ટિઓ પિતાનું અસ્તિત્વ અન્ય કોઈના અસ્તિત્વને ક્ષતિ પહોંચાડ્યા વિના નીભાવી શકે છે. એકજ સ્થાનમાં હોવા છતાં એકને અન્યના આસ્તત્વની ખબર પણ હોતી નથી. આમ થવાનું કારણ તે તે રષ્ટિના આંદોલનની ગતિને તારતમ્ય ભેદ હોય છે. એક પ્રકારના પદાર્થની આંદોલનની ગતિ ( vibratory motion ) અન્ય પદાર્થની તેવી ગતિ કરતા જુદી જાતની હોય તે, ઉભય એકજ સ્થાનમાં,પિત પિતાના અસ્તિત્વનું બીજાને ભાન પણ આપ્યા શિવાય રહી શકે છે. આકાશની અચિંત્ય સત્તા જેનશાસ્ત્રકારે કહેલી છે તેનું કારણ આથી સ્પષ્ટ થવાયેગ્ય છે. કાકાશના એકજ પ્રદેશમાં
For Private And Personal Use Only
