Atmanand Prakash Pustak 013 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

૩૦૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રેરવાથી અમુકજ પરિણામ આવવાનું એમ તેને ચોક્કસ વિશ્વાસ રહે છે. જ્યારે
જ્યારે ધારેલ પરિણામ ન આવે ત્યારે મનુષ્ય કુદરતને દોષ લાવ ઘટતો નથી. કેમકે ધારેલું પરિણામ ન આવવાનું કારણ કુદરતે પોતાને નિયમ બદલ્યું છે એ નથી પણ કુદરતના નિયમ સંબધી મનુષ્યની અજ્ઞાનતા અથવા અલ્પજ્ઞતા છે.
જેમ સ્થળષ્ટિ ઉપર એક નિયમ સામે અન્ય નિયમની અથડામણી કરી પૂર્વના નિયમના બળને સત્વહિન કરી શકાય છે તેમ આત્માના પ્રદેશ ઉપર એજ પ્રમાણે એક વેગને અન્ય વિધીવેગના બળથી નિ:સત્વ કરી શકાય છે. સ્થૂળભૂમિકા ઉપર કુદરતના નિયમોની જે અચળતા કામ કરે છે તેજ અચળતાથી તે નિયમો આત્મપ્રદેશ ઉપર પણ પ્રવર્તતા હોય છે. આમ છે માટે જ મનુષ્ય તેના ભાવીને અધિપતિ છે. જેમ સ્થળભૂમિકા ઉપર આપણે ગ્ય નિયમેને પ્રવર્તાવવાથી ઈષ્ટ પરિણામ લાવી શકીએ છીએ તે જ પ્રમાણે તે ઉચ્ચતર પ્રદેશ ઉપર પણ ચગ્ય નિયમને જવાથી ઈષ્ટ ફળ મેળવી શકાય છેઅર્થાત્ કર્મના એક પ્રકારના વેગ સામે તેના વિરોધી ગુણવાળો કર્મ–વેગ પ્રેરવાથી તે પૂર્વકર્મને વેગ બળહિન બની જાય છે. તે પોતાના ભાવીને ઈચ્છાનુસાર ઘટાવે છે. મનુષ્ય અભ્યાસ અને ચિંતનથી આ નિયમોનું જ્ઞાન મેળવી શકે છે અને અંતર પ્રદેશ ઉપર રચાતા ગમે તે પ્રકારના કર્મ–બીજને એ નિયમના જ્ઞાનવડે ભસ્મીભૂત કરી શકે છે. પરંતુ આ બનવું તે અતિ પ્રયત્નસાધ્ય છે. સ્થૂલભૂમિકા ઉપર કુદરતના સામ સામે વિજય મેળવવા માટે જે અથાગ પ્રયત્નવડે મનુષ્ય કુદરતના નિયમોનું સંશોધન કરી વિજ્ઞાન–શાસ્ત્ર બાંધ્યું છે તે અને તેથી પણ અધિક પ્રયત્નની અપેક્ષા માનસપ્રદેશ ઉપર પ્રવર્તતા નિયમોના જ્ઞાનને સિદ્ધહસ્ત કરવા માટે રહે છે.
સત્તાગત કમેનું સંક્રમણ થઈ શકવાની જે હકિત જેન દર્શનમાં વર્ણવેલી છે તે ઉપરોકત કમનોજ એક ઉલ્લેખ છે. અર્થાત્ જ્યાં સુધી ફળ આપવા તે કર્મ તત્પર થયા નથી ત્યાં સુધી તેનામાં ફેરફાર કરવાનું સ્વાતંત્ર્ય આત્માને રહેલું છે એમ શાસ્ત્રો કહે છે. હમારે આધિન મત એ છે કે કર્મ ફળ દેવા તત્પર થાય તે પહેલા અને તે પછી પણ આત્મા જ્ઞાન વડે તેને નિવારી શકે છે. જ્યાં સુધી ફળ દેવા તે કર્મ તત્પર થયા ન હોય ત્યાં સુધી જે નિયમ વડે, તેની સત્તામાં ફેરફાર કરવા આત્મા સ્વતંત્ર છે તેજ નિયમ ફળ દેવાની શરૂઆત થયા પછી પણ આત્માનું સ્વાતંત્ર્ય કાયમ રાખનાર હોવા ઘટે છે. જેમાં દર્દીના કારણે સ્થૂળ શરીરમાં શરીરમાં રચાતા હોય છે તે વખતે તે કારણેને તેના વિરોધી કારણોના બળથી નિવારી શકાય છે તેમ કર્મની સત્તાને પણ તેના કારણ સ્વરૂપમાં વિરોધી કારણ સામગ્રીના બળથી નિવારી શકાય છે. તેથી આગળ વધીને જોઈએ તે જેમ દર્દનું શરીરમાં