________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ઓના સદા અવગુણ જોયા કરે છે અને તેમને માયાવી તથા સ્વાથી બતાવે છે. પિતાના સ્વાર્થને માટે બીજાઓની નિંદા કરવી અને તેમને સ્વાથી દેખાડવા તે ચુકતો નથી. અને પોતાને સ્વાર્થ ત્યાગ કરી શકતો નથી. બીજાઓના ઉપર દેષારોપણ કરવાથી શાંતિનો માર્ગ મલી શકતો નથી. શાંતિનો માર્ગ મેળવવાને માટે સ્વાર્થ ત્યાગ,ઇંદ્રિય દમન, અને આત્મસંયમની જરૂર છે. બીજાઓના સ્વાર્થાદિ અવગુણેને દુર કરવાની ચેષ્ટામાં આપણે કષાયથી રહિત થઈ શકતા નથી. પણ આપણું અવગુણો દુર કરવાથી આપણે સ્વતંત્ર થઈ શકીએ છીએ. જે મનુષ્ય પોતે પિતાને વશ કરી શકે છે, અને પોતાના ઉપર વિજય મેળવી શકે છે, તેજ બીજાઓ ઉપર વિજય મેળવી શકે છે. જેઓએ પોતાના ઉપર વિજય મેળવ્યો છે, એવા મનુષ્ય બીજાઓને કષાયથી અર્થાત કેધ, માન, માયા, લોભથી વશ નથી કરતા પણ પ્રેમ અને પ્રીતીથી કરે છે.
મનુષ્ય પોતાની પ્રશંસા અને બીજાની નિંદા કર્યા કરે છે, પરંતુ બુદ્ધિમાન મનુષ્ય પોતાના દુર્ગુણેની નિંદા અને પારકા ગુણોની પ્રશંસા કરે છે. શાંતિને પ્રદેશ મનુષ્યથી વ્યતિરેક જગતમાં નથી. પરંતુ વિચારેના અંતરંગ પ્રદેશમાં છે. બીજાઓના કામની અંદર પરિવર્તન કરવાથી તેની પ્રાપ્ત થતી નથી, પરંતુ પોતાના કૃત્યને વિશુદ્ધ અને પવિત્ર બનાવવાથી થાય છે.
કષાયયુક્ત મનુષ્ય પ્રાય: બીજાઓને સુધારવા પ્રયત્ન કરે છે પરંતુ જ્ઞાની પુરૂષ પોતાને સુધારવાનેજ મો રહે છે. સંસાર સુધારવાના પહેલાં પોતે પિ- તાને સુધારવાની આવશ્યક્તા છે. પોતાનો સુધારો કેવળ વિષય વાસનાઓને દુર કરવાથી થઈ ગયે એમ માનવાનું નથી, પરંતુ એને માટે કષાના પ્રત્યેક વિભાગને વિચાર કરી તેમનો તથા સ્વાર્થને સર્વથા નાશ કરવાથી થઈ શકે છે. મનુષ્ય જીવનને એક પ્રકારના પહાડ (પર્વત) ની ઉપમા આપી શકાય. તેની તલાટી કષાય છે અને શાંતિ એ મસ્તકનો પ્રદેશ છે. કષાને કમતી કરતાં કરતાં મનુષ્ય શાંતિના ઉચ્ચ શિખર ઉપર ચઢી શકે છે. કષાયમાં શક્તિ છે પણ તે શક્તિ કુમાર્ગના પ્રદેશ તરફ ખેંચી જાય છે, તેનાથી દુઃખ થાય છે ને મનમાં સદા ઈચ્છાઓ ઉત્પન્ન કર્યા કરે છે. જે તે ઈચ્છાઓ પ્રશસ્ત હોય છે, તો સુખનું કારણ બને છે ને અપ્રશસ્ત હોય છે તો દુ:ખનું કારણ બને છે. ઈચ્છાઓ એક પ્રકારની બળતી તલવાર જેવી છે જે સ્વર્ગના દ્વાર ઉપર રક્ષકનું કામ કરે છે. મૂર્ખાઓને બાળીને ભસ્મ કરી નાખે છે અને બુદ્ધિમાનેને સ્વર્ગમાં દાખલ થવા દે છે.
જે મનુષ્ય પોતાની અજ્ઞાનતાની સીમાને જાણી શકતો કે સમજી શકતો નથી. તે મૂખની કેટીમાં આવી શકે છે. તે કેવળ પિતાના વિચારેને ગુલામ બની રહે
For Private And Personal Use Only
