Atmanand Prakash Pustak 013 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

જીવન અને મૃત્યુ
૨૦૫ થશે. જેમના હદયની ભાવનાઓ અને કાર્યો ઇતિહાસના અમર પૃષ્ઠ ઉપ૨ પતિમેય અક્ષરે કોતરાઈ રહેલાં છે, અને રહે છે, તેઓજ વાસ્તવિક–પુરૂષાર્થમય–જીવનવાળા છે. તેઓ મરી જવા છતાં આ મૃત્યુલોકમાં અમર રહી જાય છે, અનેક જાતની આસમાની-સુલતાનીએ આ જગત્ ઉપર ઉથલપાથલ કરે છતાં તે મહાત્મા એના નામને કોઈપણ જાતને ફેરફાર સુંશી શકશે નહિ. અનિત્યતાના પ્રબળ તોફાનમાં પણ એ પ્રભાવશાળી મનુષ્ય હમેશાં નવયુવક રૂપે અમર રહેશે.
આ ઉપરથી આપણે જીવન બે પ્રકારની છે, એવા નિર્ણય ઉપર આવીએ છીએ; અને તે પશુ જીવન અને માનવ જીવન. પશુ જેવું વર્તન જ્યાં સુધી આપણું હોય છે, ત્યાં સુધીમાં આપણે મનુષ્ય છતાં પશુ જીવન જીવતાં ગણાવા યોગ્ય છીએ; એવી જ રીતે મૃત્યુના પણ બે પ્રકારો શાસ્ત્રમાં કહ્યા છે, એ આપણી દષ્ટિ સમીપ વિચારણાના વિષયમાં આવી શકે છે, અને તે બાળમૃત્યુ અને પંડિતમૃત્યુ. પશુ જીવન ગાળી દશ પ્રાણથી વિમુક્ત થવું, એ બાળમૃત્યુની ગણનામાં આવે છે; જ્યારે પુરૂષાર્થમય જીવનવાળાને બાહ્ય પ્રાણેને ત્યાગ એ પંડિત મૃત્યુની કેટીમાં આવે છે.
આવી સ્થિતિમાં જીવન મૃત્યુની ભાવના સિદ્ધ કરી, પણ વિચાર કરી જીવન નના દષ્ટિબિંદુઓની ગ્રંથિઓ જુદા જુદા અનુભવથી આપણે ઉકેલવાની છે અને એ ઉકેલવા ઉપર આપણા બાળ અને પંડિત મૃત્યુનો આધાર રહેલો છે. વિશ્વધર્મની સાથે આપણે ઈચ્છા જ્યારે મેળ ખાય ત્યારે જ આપણે ખરેખરા પુરૂષાર્થપ્રેમી બની શકીએ. વિવિધ પ્રકારના પૂર્વ પરિચિત આસક્તિઓના બળથી આપણી પ્રકૃતિ લગભગ પથ્થર જેવી કઠોર થઈ ગઈ છે; એ પાષાણ ફાટવાને માટે આપણું મનોબળને તીવ્ર કરવું જોઈએ; એ ફાટવાની સાથે જીવનનું સર્વવ્યાપી આકાશ ખુલ્લું થશે અને સત્ય સ્વરૂપ દેખાતાં પુરૂષાર્થમય જીવનની કિંમત સમજાશે. મૃત્યને ભય પણ લગાર રહેશે નહિ. તે વખતે મૃત્યુને આપણે “સત્કાર કરવા લાયક અતિથિ ગણશું. પણ તે ક્યારે ? સ્વાર્થભેગની ભાવનાથી પુરૂષાર્થમય જીવન વ્યતીત કર્યું હશે અને એ ભાવનાનું સતત્ પિષણ કરી જીવનમાં તે ઓતપ્રેત થઈ હશે ત્યારે જ પ્રાણ વિગે મૃત્યુ છતાં અમરપણું છે. એક વિદ્વાન કહે છે કે – Aim of civilization is to tame the beast in man “Onlashd લક્ષ્યબિંદુ પશુ જીવન ને માનવજીવનમાં કેળવવાનું છે.”
સંજય.