________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ક્રમ મિમાંસા.
કર્મ મિમાંસા.
(૧)
પ્રત્યેક ધર્મના સ ંસ્થાપકે તેણે પ્રવર્તાવેલા દર્શનમાં સત્યની સઘળી ખાજીને ન્યુનાધિક અંશે ન્યાય આપ્યા હોય છે, અને આત્માના પ્રત્યેક અંશને તૃપ્તિ આપવા તેણે બનતા પ્રયત્ન કરેલા હાય છે, તે છતાં જે કારણથી તેને નવું દર્શન ઉપજાવવા જરૂર પડેલી હાય છે, તે કારણ ઉપર વિશેષ ભાર મુકવા વિના તેને ચાલતુ નથી, અને તેમ કરવા જતાં તે વિભાગને વિશેષ મહત્ત્વ તેને આપવું પડે છે અને અન્ય વિભાગા ગણપણાને પામે છે. જ્યારે સત્યના કોઇ અશ વિલુપ્ત થવાના ભયમાં આવી પડે છે, અને જનસમાજને તેનું વિસ્મરણ થાય છે, ત્યારે તેના પુન: સ’સ્થાપન અર્થે, પ્રકૃતિના કાઈ ગહન નિયમને અનુસરીને એક બળવાન આ ત્માના આવિર્ભાવ થાય છે, અને તેવા આત્માનું મુખ્ય જીવન-કાર્ય એ વિસ્તૃત થએલા સત્યાંશને તેના ચેાગ્ય સ્થાન ઉપર પુન: અધિષ્ટાપન કરવાનું હોય છે.
For Private And Personal Use Only
૨૦૯
આ દૃષ્ટિએ જોતાં જૈન ધર્મના (આદિપુરૂષ) વર્તમાન શાસનના મુખ્ય પુરૂષ શ્રીવ માન–મહાવીર મહાત્માનું મુખ્ય જીવન-કાર્ય સત્યના કયા અંશને સ્થાપવાનું હતું, એ પ્રશ્ન થયા વિના રહેશે નહીં. જેમ (વેદમાન્ય) કૃષ્ણના મુખ્ય પ્રમાધ નિષ્કામ ક યાગ, ચૈતન્યના ભક્તિયાગ, પતલિના રાજયોગ, શંકરાચાર્યના જ્ઞાનયેાગ, બુદ્ધદેવની સમાનતાની ભાવના ( ejnal rights of all ) જેસસ ક્રીસ્ટની નમ્રતા અને આમરણાંત પ્રેમની ભાવના માટે હતા તેમ મહાવીર પ્રભુના મુખ્ય પ્રમાધ કઇ ભાવનાના પ્રચાર માટે હતા? હમને જણાય છે કે તે કર્મના મહા નિયમનુ વિશ્વને દર્શીત કરાવવાના મુખ્ય હતા. અર્થાત્ આ જગમાં કાઈ ઈતર સત્તા પ્રાણીના શુભાશુભની નિયામક નથી, પરંતુ આત્મા પોતેજ પેાતાના નિયમદાતા છે, પાતેજ પાતાની શુભાશુભ કૃતિના પરિણામે પારિતાષિક પામે છે અને શિક્ષા પણ પામે છે. કર્મ ફળ પ્રદાત્રી સત્તા કોઇ ઇતર નથી પણ આત્મા પાતેજ છે. પાતાનું સ્વર્ગ, નર્ક, મેાક્ષ અને સંસાર આત્મા પોતાનીજ મેળે અનાવે છે. અન્ય કોઈ સત્તાના અવલંબનની તેને જરૂર નથી. માત્ર પોતાનાજ અવલંબનની તેને અપેક્ષા છે. પારકાના પ્રસાદ અને કૃપા અથવા અપ્રસાદ અને અકૃપા આત્માના હિ તાહિતમાં કાંઈજ ડખલ કરવા શક્તિમાન નથી, પાતે પાતાની કૃતિવડે જે કારણેા ઉપજાવે છે તેના પિરણામે-કાર્યાં તે અનુભવે છે. મહાવીર પ્રભુના આ પ્રાધ આ શબ્દોમાં બહુ સરલ અને સાદા ભાસે છે, અને તેથી મનુષ્ય-સમાજ આવા દેખીતા સત્યની અવગણના કરતા હોય એમ પ્રથમ દષ્ટિએ માની શકાતુ નથી, પરંતુ આ પ્રોાધથી એક વિરોધી ભાવના મનુષ્ય હૃદય ઉપર અનેકવાર પ્રાધાન્ય ભાગવે છે અને તેથી આત્માના બધા ધર્મોનું સમતાલપણું સચવાતુ બંધ પડે છે,
