________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ આ ભાવના તે પ્રસાદવાદની ભાવના છે. નિર્બળ મનુષ્યને તેની પિતાની સત્તામાં વિશ્વાસ હોતે નથી તેથી તે પિતા કરતાં કઈ મહદ સત્તાની કલ્પના કરી તેના ચરણમાં પોતાનું શીર નમાવે છે અને આ સંસારના પરિતાપથી બચવા તેની કૃપા માટે દીનપણે કરગરે છે. મનુષ્ય હૃદયની નિર્બળતામાંથી ઉદભવતી આ યાચકપણુની વૃનિ તેનું બહુ અહિત કરે છે, તે તેની કપેલી મહા સત્તા ઉપર પિતાનો બધો ભાર મુકી દે છે. અને પિતે સ્વપુરૂષાર્થથી રહિત બની જાય છે. પિતાથી ઈતર સત્તા ઉપર પિતાના હિત માટે આધાર રાખવાની આ વૃતિ જ્યારે અમયર્દીપણે વધે છે, ત્યારે મનુષ્યનું મુખ્ય કર્તવ્ય એ સત્તાને રાજી રાખવા ભણુંજ રહ્યા કરે છે. તેનીજ સેવા અર્ચના પૂજા કર્યા કરે છે. અને પોતે એક સ્વતંત્ર વ્યક્તિ છે, એવું ભાન ભૂલી જઈ પિતાનું શીર ઝુકાવી પ્રાપ્ત કર્તવ્યથી ભ્રષ્ટ થાય છે. આ વૃતિથી મનુષ્યને બચાવી લેવા માટે મહાવીર પ્રભુએ કર્મની ઉપરોક્ત મહાભાવના વિસ્તારી જગને એક નવા તત્વનું પુન: ભાન કરાવ્યું હતું એમ હમે માનીએ છીએ. જેન ધર્મની કર્મ ફલેસેટ્ટી કારણથી જ સુવિખ્યાત છે અને કર્મના વિષય ઉપર એ કારણથીજ આટલી બધી ઉહાપે એ દર્શનમાં થએલી છે.
હમે આ સ્થળે કર્મના વિભાગો તેના પેટા વિભાગો અને જૈન ગ્રંથોમાં પ્રતિત થતી ભંગાળ ઉપર વિવેચન કરવાની ઈચ્છા ધરાવતા નથી. હમને પિતાને એવા પ્રકારનું અતિ વિવેચન બહુ પ્રજનવાળું જણાતું નથી. કેમકે એવા વગીકરણોથી મનુષ્યના સામાન્ય જીવન ઉપર બહુ અસર થતી જોવામાં આવતી નથી. કર્મના કેટલા પ્રકાર છે તે કહેવા કરતાં કેવું કર્મ કેવા પ્રકારે પ્રવર્તે છે અને આત્માના કયા અંશ ઉપર અસર કરે છે, એનું વિવેક અને બુદ્ધિને અનુસરતું વિવેચન વર્તમાન મનુષ્ય-જીવનને અધિક ઉપગી છે. આથી મહાવીર પ્રભુના મુખ્ય કથિતાશયને– કર્મવાદને-સામાન્ય જનસમાજને ઉપયોગી થાય, તેવારૂપે કાંઈક સ્પષ્ટ કરવા પ્રયત્ન કરીશું.
* પરમાત્માની સેવા, પૂજા-અર્ચા કરવી એ આત્માની નિર્મળતા કરવા માટે છે. પ્રભુની ભક્તિ, તેનું ધ્યાન તે આત્માની ઉન્નતિ માટે આલંબન અને નિમિત્ત કારણ છે. તેવા આલંબન અને નિમિત્તાની પણ પ્રાણીને જરૂર છે. આગળ ઉપર વધવાને માટે પણ તેવા નિમિત્તાની જરૂર પડે છે. તેથી જ જેન દર્શનમાં પરમાત્માની પૂજા, અચાં ભક્તિ કરવા માટે ફરમાન કરેલું છે. જેથી તેની પણ જરૂર છે. હકીકત એવી છે કે એક વ્યક્તિ કમેં ઉપાર્જન કરતો હોય અને તેના ફળ ભગવતી વખતે પીડાઈ દુ:ખ પામી દીનપણે પરમાત્માની પાસે તેમાંથી દુર થવા યાચના કરે અને કર્મ કરતી વખતે ઉપયોગ ન રાખે, હવે પછી પણ ન કરવાનો વિચાર ન રાખે છે તેવી માત્ર ઉપલક પ્રાર્થના કરે તેથી પ્રભુ કોઈના કમ કાપતા નથી. પરંતુ તેઓના ઉપદેશ પ્રમાણે ઉપયોગ પૂર્વક ચાલવાથી શરૂઆતમાં તેવા આલંબનો વડે અને પછી આત્મવીર્ય ફેરવવાથી કર્મ કાપી આત્મ મુક્ત થઈ શકે છે.
મેનેજર.
For Private And Personal Use Only
