________________
अनुसंधान - १७• 213
आ धातुनां अद्यतनकाळमां अमुक ज रूपो प्रयोजातां जोयां होय तेथी तेओ 'घुष' ए पाठनो आग्रह राखे छे एम बने. लगभग पाणिनीय परंपराना बधा धातुपाठमा 'चुरादि गणमां आ धातुनो पाठ 'घुषिर' मळे छे. आ धातुनो अर्थ 'अविशब्दन' के 'विशब्दन' ते विशे वैयाकरणोमां मतभेद प्रवर्ते छे. पण ते बाबतमां कौशिक क्षीरस्वामी साधे सहमत छे तेथी तेनी चर्चा अस्थाने छे.
२३. लुट विलोडने । माधावृ (पृ. १११)..... एतदादयः पाठत्यन्ताष्टवर्गतृतीयान्तां इति कौशिककाश्यपनन्दिद्रमिडाः । माधावृमां नोंधायेलो कौशिकनो आ एक ज मत एवो छे के जे 'क्षीत. 'मां नथी. सायण वधारामां नोंधे छे के ते चास्मादनन्तरे पिटहटी च पेठुः । आ परथी जणाय छे के तेमणे लुट पछी तरत पिट अने हटनो पाठ कर्यो हशे अने लुट, पिट, हट, विट बिट (बेमांथी एकनो पाठ हशे) इट, किट, कटी-आ सातेक धातुओ पछी तरत पठनो पाठ कर्यो हशे कौशिक; तेना जेवो ज एक अप्रसिद्ध वैयाकरण काश्यप (वृत्तिकार ? ) जैनेन्द्र व्याकरणना कर्ता नन्दिस्वामी अने द्रमिड वैयाकरणो आ धातुओनो यन्तने बदले डान्त पाठ करे छे. आ धातुओमांथी मात्र विट आक्रोशे धातुनो 'विड आक्रोशे' एम 'डान्त' पाठ धाप्र. (पृ. २६) अने हैमधातुमाला (पृ. ३१) मां अने कवि (पृ. २७) मां मळे छे.
क्षीत. (पृ. ५६ ) मां 'लुट विलोडने ।' सूत्रनी वृत्तिमां 'लुड इति द्रमिडा: ' एम निर्देश मळे छे. सायणे ए पण नोंध्युं छे के भूसूत्रे सुधाकर:- लुल विलोडने इति लान्तोऽयं दृश्यते, लोलदभुजाकार बृहत्तरंगम्... । ( ३. ७२) इति माघः । डलयोरेकत्वस्मरणम् इति प्रतिविधेयम् ।
माधावृ मां मळतो सुधाकरनो आ ज मत पुरुषकार वृत्ति (पृ. ५८) मां मळे छे. सुधाकरना ड अने ल ने एक मानवाना विधान परथी अनुमान थई शके के ते पण कदाच लुड ने मूळ धातु मानवानो मत धरावता होय. एम न होय तो पण कौशिकने नन्दिस्वामी अने द्रमिडोनुं समर्थन तो मळी ज रहे छे.
उपर्युक्त वृत्तिग्रंथोमां कौशिकना जुदा जुदा धातुओ विशेना कुल २३ मत छे, जेमांना २२ (नं १ - २२) 'क्षीत 'मां छे. माधावृमां कौशिकना नामथी
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org