Anusandhan 1996 00 SrNo 06

Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 86

[81]
फूग' (संस्कृत छत्रक नाम आकार प्रमाणे), वाणियो 'तीडना प्रकारचें चोमासु जंतु' वगेरे जेवां कीडांनां के छोडनां नाम लोककल्पनाना सूचक छ ।
सुकुमारिका, प्रथमालिका पूर्णभद्रना ‘पंचाख्यान'मां एक स्थळे 'सुकुमारिकाभिग्रह-लब्ध-व्रतादेशः' एवो प्रयोग पांचमा तंत्रनी पहेली कथा 'भिक्षुओनां माथां फोडनार वाळंद'मां मळे छे. भागालाल सांडेसराए 'पंचतंत्र'ना तेमना अनुवादमां (पृ. ३३१-३२, टिप्पण ४) पंचतंत्रनी बीजी परंपराओमांथी सुखमालिका अने सुष्मालिकात्याग एवां पाठांतर नोंधी, हर्टलनो अर्थ टांकी, पोतानुं सूचन आप्युं छे के "अहीं सुकुमारिका एटले गुजराती सुंवाळी 'सूकवीने तळेली पूरी, जे कूणी होय छे' ए पाठ ज होय." तेमणे 'विपाकसूत्र' परनी अभयदेव-सूरिनी वृत्तिमांथी सुकुमारिका-तलन-भाजनानि ए उद्धरण पण आप्युं छे । सुंवाळी त्यजवानो नियम लीधो ए अर्थ बराबर छे'' तेमने आ बाबतमां शंका बतावी छे ते अकारण छे. सुखमालिका/सुष्मालिका ए भ्रष्ट पाठो छे. तरुणप्रभाचार्यना 'षडावश्यक-बालावबोध'मां, शुभशीलगणिकृत 'पंचशतीप्रबोध'मां तेम ज अन्यत्र जैन संस्कृतमां सुकुमारिका वपरायो छे. 'पंचशनीप्रबोध'मां आपेला एक उद्धरणने समजावतां शुभशील कहे छे : ‘कस्मिन् ग्रामे विवाहे जायमाने बालानां प्रातरेवानुकंपायै सुकुमारिकादिना प्रथमालिका दीयते (पृ. १०४). अहीं प्रथमालिका शब्द 'शिरामण'ना अर्थमां छे. 'पाइअसद्दमहण्णवो' मां पढमालिका शब्दनो प्रयोग 'ओघनियुक्तिभाष्य' (गाथा ४७)मांथी, अने 'देशी शब्दकोश'मां 'आवश्यकचूर्णि' (पृ. ८२)माथी नोंध्यो छे.
प्रा. कियाडिया कियाडिया शब्दनो 'पाइअसद्दमहण्णवो' अनुसार 'काननी बुट्टी', 'काननो उपरनो भाग' एवो अर्थ छे. अने ते 'व्यवहारभाष्य'ना पहेला उद्देशकमां वपरायो छ । 'देशी शब्दकोश'मां एने ज अनुसरीने ते आप्यो छे अने 'व्यवहारभाष्य'नी टीकामांथी नीचेनो संदर्भ आप्यो छे :
'तं चेल्लयं कियाडियाए घेत्तुं सीसे खडुक्कं दाउं....'