Antim Lakshya Karmkshay

Author(s): Hemantvijay, Shantibhai Dagli, Vinubhai Shah
Publisher: Shantibhai Mulchandbhai Dagli

Page 13

:: મોહનીય કર્મ ::
કર્મના ઉદયે જીવની સ્થિતિ :- દર્શન મોહનીય કર્મના ઉદયથી જીવ અજ્ઞાની અને અશ્રદ્ધાળું બને છે, દેવ-ગુરુ અને ધર્મના સિદ્ધાંતોને માનતો નથી. ખાવોપીવો અને રોજ-મઝા મસ્તી કરો એવી મનોવૃત્તિ બને છે. ક્રોધી, માની, અભિમાની, માયાવી અને લોભી બનાય છે. પાપ કરવામાં રુચિ થાય છે, જીવ પાપને પાપ માનતો નથી, ધર્મક્રિયાના ફળમાં શંકા-સંદેહ રાખે છે. શ્રદ્ધા અને અશ્રદ્ધા તથા સત્ય અને અસત્ય બંને પ્રતિ મિશ્રશ્રદ્ધા રાખે છે. દુરાચારીવ્યભિચારી બને છે. સંભોગથી સમાધિની મિથ્યા માન્યતાવાળો મૂર્ખ બને છે. યમ-નિયમ, વ્રત-મહાવ્રત વગેરેના માર્ગને ખોટો બતાવે. કંચન-કામિનીના ત્યાગી સાચા સાધુઓને માને નહીં અને બાવા-જુગટાને સાચા ગુરુ માને. આર્તધ્યાન થાય, રૌદ્રધ્યાન કરીને ‘મારું કે મરું' જેવી ક્રૂર વૃત્તિ પેદા થાય. કૂતરા-બિલાડી, વાઘ-ગાય, મોર-સાપ આદિની જેમ જાતિવેર થાય, માંસભક્ષણ, મદિરાપાન, મૈથુનસેવન વગેરેમાં પાપ નથી એવું માનવા મન લલચાય.
કર્મ બંધાય તેવી પ્રવૃત્તિ ઃ- જૈનધર્મથી વિપરીત માર્ગની દેશના, ઉપદેશ, માર્ગદર્શન કરવાથી, મોક્ષપ્રાપ્તિના માર્ગનો અપલાપ કરવાથી, દેવદ્રવ્યની ચોરી-ભક્ષણ ક૨વાથી, દેવદ્રવ્યનો દુરુપયોગ કરવાથી, વીતરાગની નિંદા, અપમાન, તિરસ્કાર ક૨વાથી, સાધુ-સાધ્વીજીની નિંદા કરવાથી દર્શન મોહનીય કર્મ બંધાય છે. ક્રોધ આદિ કષાય તથા હાસ્ય આદિ વિષયોમાં આસક્ત રહેવાથી ચારિત્ર મોહનીય કર્મ બંધાય છે. જીવહિંસા કરવાથી, શાંત થયેલા ઝઘડાને ફરીથી જાગૃત કરવાથી, ધર્મલોકોને ધર્મથી ભ્રષ્ટ કરવાથી, શ્રુતદાતા ગુરુની આશાતના કરવાથી, સાધુસાધ્વીજીની નિંદા કરવાથી, વડીલોનું અપમાન-તિરસ્કાર કરવાથી, માયા-કપટ કરીને ભોળા જીવોને ફસાવવાથી, પરસ્ત્રીગમન, વેશ્યાગમન વગેરે કરવાથી મોહનીય કર્મ બંધાય છે.
કર્મનો ક્ષય થાય તેવી પ્રવૃત્તિ :- પ્રતિકૂળ સંયોગોમાં ક્રોધ આદિ કષાય ન કરવાથી, ધન, જ્ઞાન, રૂપ, ફૂલ આદિનું અભિમાન ન કરવાથી, ક્ષમા, સમતા
૧૨ : અંતિમ લક્ષ્ય કર્મક્ષય