________________
૨૦૬
જંબુદ્ધીવપન્નત્તિ - ૪/૧૯૩
દિગ્દર્તી અને ઉત્તર દિગ્દર્તિ મુખવન વિષે પણ કહી લેવું જોઇએ. ઉત્તર દિવર્તી પાર્શ્વભાગમાં એ વિજયો આવેલા છે. વિજ્યોના નામો આ પ્રમાણે છે- વપ્ર, સુવપ્ર, મહાવપ્ર, વપ્રાકાવતી, વલ્ગ, સુવલ્ગ, ગન્ધિલ અને ગન્ધિલાવતી. રાજધાનીઓ અને તેમના નામો આ પ્રમાણે છે વિજ્યા, વૈજયન્તી જયન્તી, અપરાજિતા, ચક્કપુરી, ખડ્ગ પુરી, અવન્ધ્યા અને અયોધ્યા. વક્ષસ્કાર પર્વતો છે. તેમના નામો પ્રમાણે છે-ચન્દ્ર પર્વત, સૂર્ય પર્વત અને નાગ પર્વત. આ નદીઓ છે-કે જેઓ સીતોદા મહા નદીના દક્ષિણ દિગ્દર્તી કૂલ ઉપર છે-એક ક્ષીરોદા અને બીજી શીતોતા. હવે સીતોદા મહાનદીની ઉત્તર દિગ્દર્તી તટ પર આવેલા વપ્ર, સુવપ્ર, મહાવપ્ર તેમજ વપ્રાવતી વિજ્યોની જે અન્તર નદીઓ છે-તેમના નામો બતાવવામાં આવે છે. ઉર્મિલાનિની, ફેન માલિની, ગંભીર માલિની. વક્ષસ્કારોની આનુપૂર્વીમાં બબ્બે કૂટો પોત-પોતાના વિજયના જેવા
નામવાળા જાણવા.
[૧૯૪-૧૯૬] હે ભદન્ત ! આ જંબુદ્રીપ નામક દ્વીપમાં મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં મંદ૨ નામક પર્વત ક્યા સ્થળે આવેલ છે ? હે ગૌતમ ! ઉત્તર કુરુની દક્ષિણ દિશામાં દેવકુની ઉત્તર દિશામા પૂર્વ વિદેહ ક્ષેત્રની પશ્ચિમ દિશામાં, તેમજ અપરવિદેહ ક્ષેત્રની પૂર્વ દિશામાં જંબૂદ્રીપની અંદર ઠીક તેના મધ્યભાગમાં મન્દર નામક પર્વત આવેલ છે. આ પર્વતની ઊંચાઈ ૯૯ હજાર યોજન જેટલી છે. એક હજાર જેટલો એનો ઉદ્વેધ છે. ૧૦૦૯૦૧૦/૧૧ યોજન મૂળમાં એનો વિસ્તાર છે. પૃથ્વી ઉપર એનો વિસ્તાર ૧૦ હજાર યોજન જેટલો છે. ત્યાર બાદ અનુક્રમે ક્ષીણ થતો-થતો ઉપર એનો વિસ્તાર ૧ હજાર યોજન જેટલો રહી ગયો છે. મૂલમાં એનો પરિક્ષેપ ૩૧૯૧૦-૩/૧૧ યોજન જેટલો છે અને ઉપરના ભાગમાં એનો પરિક્ષેપ કંઇક વધારે ૩૧૬૨ જેટલો છે. આમ આ મૂળમાં વિસ્તીર્ણ થઇ ગયો છે, મધ્યમાં સંક્ષિપ્ત થઈ ગયો છે. અને ઉપરના ભાગમાં પાતળો થઇ ગયો છે. એથી એનો આકાર ગાયના પૂંછના આકાર જેવો થઇ ગયો છે. એ સર્વાત્મના રત્નમય છે. આકાશ અને સ્ફટિક જેવો એ નિર્મળ તેમજ શ્લષ્ણ વગેરે વિશેષ ણોથી યુક્ત છે. પદ્મવ૨ વેદિકાથી અને એક વનખંડથી ચોમેર સારી રીતે વીંટળાયેલું છે.
હે ભદંત ! મન્દર પર્વત ઉપર કેટલા વનો આવેલા છે ? હે ગૌતમ ! ચાર વનો કહેવામાં આવેલા છે. ભદ્રશાલવન, નંદનવન, સૌમનસવન અને પંડકવન. આ પૃથ્વી ઉપર વર્તમાન સુમેરુ પર્વતની ઉપર ભદ્રશાલ વન આવેલું છે. આ વન પૂર્વથી પશ્ચિમ સુધી દીર્ઘ છે. અને ઉત્તરથી દક્ષિણ સુધી વિસ્તીર્ણ છે. આ વન સૌમનસ, વિદ્યુત્પ્રભ, ગંધમાદન અને માલ્યવાન એ વક્ષસ્કાર પર્વતોથી તેમજ સીતા સીતોદા મહાનદીઓથી આઠ વિભાગ રૂપમાં વિભક્ત ક૨વામાં આવેલ છે. તેમજ ઉત્તર દક્ષિણ દિશામાં એનો વિખંભ ૨૫૦-૨૫૦ યોજન જેટલો છે. તે ભદ્રશાલવન એક પદ્મવરવેદિકા અને એક વનખંડથી ચોમેર સારી રીતે વીંટળાયેલું છે. મંદર પર્વતની પૂર્વ દિશામાં ભદ્રશાલ વન આવેલું છે. એનાથી ૫૦ યોજન આગળ જતાં ઉપર એક અતીવ વિશાળ સિદ્ધાયતન આવેલું છે. આ સિદ્ધાયતન આયામની અપેક્ષાએ ૫૦ યોજન જેટલું છે, અને વિખુંભની અપેક્ષાએ એ ૨૫ યોજન જેટલું છે. એની ઊંચાઈ ૩૬ યોજન જેટલી છે. સહસ્ત્રો સ્તંભો ઉપર ઊભું છે. આ સિદ્ધાયતનની ત્રણ દિશાઓમાં ત્રણ દરવાજાઓ આવેલા છે. એ દ્વારો આઠ યોજન જેટલા ઊંચા છે. ચાર યોજન જેટલા એ દ્વારોનો વિષ્ફભ છે, અને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
