Book Title: Yogsara Padyanuwad
Author(s): Hukamchand Bharilla
Publisher: Todarmal Granthamala Jaipur
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009454/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra padyAnuvAda DaoN0 hukamacanda bhArilla Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra padyAnuvAda ( joindukRta yogasAra kA hindI padyAnuvAda) padyAnuvAdaka : DaoN0 hukamacanda bhArilla zAstrI, nyAyatIrtha, sAhityaratna, ema0 e0, pIeca0 DI0 prakAzaka : paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama saMskaraNa : 15,000 hajAra 15 maI 1961 I0 janma-jayantI : AdhyAtmikasatpuruSa zrIkAnajIsvAmI mUlya : 50 paise yogasAra padyAnuvAda kA saMgItamaya kaiseTa bhI upalabdha hai| mudraka : jayapura priNTarsa, jayapura isa pustaka ke mUlya kama karane meM 1 hajAra eka rupayA zrI devendrakumArajI rahIsa, sahAranapura evaM 1 hajAra eka rupayA zrImatI nIlAvaina vikramabhAI kAmadAra bambaI ko ora se prApta hue haiM / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra padyAnuvAda saba karmamala kA nAzakara para prApta kara nija-pAtamA / jo lIna nirmala dhyAna meM namakara nikala paramAtamA // 1 // :saba nAzakara ghanaghAti ari arihaMta pada ko paaliyaa| sakara namana una jinadeva ko yaha kAvyapatha apanA liyA // 2 // hai mokSa kI abhilASa para bhayabhIta haiM saMsAra se / hai samarpita yaha dezanA una bhavya jIvoM ke lie // 3 // ' ananta hai saMsAra-sAgara jIva kAla anAdi haiN| para sukha nahIM, vasa duHkha pAyA moha-mohita jIva ne // 4 // Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhayabhIta hai yadi cartugati se tyAga de parabhAva ko| paramAtamA kA dhyAna kara to paramasukha ko prApta ho // 5 // bahirAtamApana tyAga jo bana jAya antara-prAtamA / dhyAve sadA paramAtamA bana jAya vaha paramAtamA / / 6 / / mithyAtvamohita jIva jo vaha sva-para ko nahiM jaantaa| / saMsAra-sAgara meM bhrameM dRgamUr3ha vaha bahirAtamA // 7 // jo tyAgatA parabhAva ko ara sva-para ko phicaantaa| / hai vahI paNDita AtmajJAnI sva-para ko jo jAnatA // 8 // __ jo zuddha ziva jina buddha viSNu nikala nirmala zAnta hai| basa hai vahI paramAtamA jinavara-kathana ninti hai / / 6 / / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavara kaheM 'dehAdi para' jo unheM hI nija mAnatA / saMsAra-sAgara meM bhrameM vaha prAtamA bahirAtamA // 10 // 'dehAdi para' jinavara kaheM nA ho sakeM ve zrAtamA / yaha jAnakara tU mAna le nija zrAtamA ko zrAtamA // 11 // tU pAyagA nirvAraNa mAne zrAtamA ko prAtamA / para bhavabhramaraNa ho yadI jAne deha ko hI prAtamA ||12|| zrAtamA ko jAnakara icchArahita yadi tapa kare / to paramagati ko prApta ho saMsAra meM ghUme nahIM // 13 // pariNAma se hI baMdha hai para mokSa bhI pariNAma se / yaha jAnakara he bhavyajana ! pariNAma ko pahicAniye ||14|| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nija zrAtamA jAne nahIM ara puNya hI karatA rhe| to siddhasukha pAve nahIM saMsAra meM phiratA rahe // 15 // nija prAtamA ko jAnanA hI eka muktImAgaM hai / koi anya kAraraNa hai nahIM he yogijana ! pahicAna lo // 16 // mArgaragA guraNathAna kA saba kathana hai vyavahAra se / yadi cAhate parameSThipada to zrAtamA ko jAna lo // 17 // ghara meM rahe jo kintu heyAheya ko pahicAnate / ve zIghra pAveM muktipada, jinadeva ko jo dhyAvate // 18 // tuma karo cintana smaraNa zrara dhyAna zrAtamadeva kA / basa eka kSaraNa meM paramapada kI prApti ho isa kArya se ||16|| Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamaga meM yogijana yaha bAta nizcaya jAniye / jinadeva para zuddhAtamA meM bheda kucha bhI hai nahIM // 20 // siddhAnta kA yaha sAra mAyA chor3a yogI jAna lo / jinadeva para zuddhAtamA meM koI antara hai nahIM // 21 // hai pAtamA paramAtamA paramAtamA hI prAtamA / he yogijana yaha jAnakara koI vikalpa karo nahIM // 22 // parimANa lokAkAza ke jisake pradeza asaMkhya haiN| basa use jAne prAtamA nirvANa pAve zIghra hI // 23 // vyavahAra dehapramAraNa ara paramArtha lokapramAraNa hai| jo jAnate isa bhAMti ve nirvANa pAveM zIghra hI // 24 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoni lAkha curAsi meM bItA anantA kAla hai / pAyA nahIM samyaktva phira bhI bAta yaha nirbhrAnta hai ||25|| yadi cAhate ho mukta honA cetanAmaya zuddha jina / zrara buddha kevalajJAnamaya nija zrAtamA ko jAna lo // 26 // jabataka na bhAve joba nirmala prAtamA kI bhAvanA / tabataka na pAve mukti yaha lakha karo vaha jo bhAvanA ||27|| trailokya ke jo dhyeya ve jinadeva hI haiM zrAtamA / paramArtha kA yaha kathana hai nirbhrAnta yaha tuma jAna lo // 28 // jabataka na jAne jIva paramapavitra kevala AtamA / tabataka na vrata tapazIla saMyama mukti ke kAraNa kahe ||26|| Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadeva kA hai kathana yaha vrata zIla se saMyukta ho / jo zrAtamA ko jAnatA vaha siddhasukha ko prApta ho // 30 // jabataka na jAne jIva paramapavitra kevala zrAtamA / tabataka sabhI vrata zIla saMyama kAryakArI hoM nahIM ||31|| puNya se ho svarga narka nivAsa hove pApa se / para mukti ramaNI prApta hotI zrAtmA ke dhyAna se ||32|| vrata zIla saMyama tapa sabhI haiM muktimaga vyavahAra se / trailokya meM jo sAra hai vaha zrAtamA paramArtha se // 33 // parabhAva ko parityAga kara apanatva zrAtama meM kare / jinadeva ne aisA kahA zivapura gamana vaha nara kare // 34 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra se jinadeva ne chaha dravya tattvAratha kahe / he bhavyajana ! tuma vidhIpUrvaka unheM bhI pahicAna lo // 35 // hai prAtamA basa eka cetana prAtamA hI sAra hai| basa aura saba haiM acetana yaha jAna munijana ziva lahaiM // 36 // jinadeva ne aisA kahA nija prAtamA ko jAna lo| yadi chor3akara vyavahAra saba to zIghra hI bhavapAra ho // 37 // jo jIva aura ajIva ke guNabheda ko pahicAnatA / hai vahI jJAnI jIva vaha hI mokSa kA kAraNa kahA // 38 // yadi cAhate ho mokSasukha to yogiyoM kA kathana yaha / he jIva ! kevalajJAnamaya nija prAtamA ko jAna lo // 36 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susamAdhi arcana mitratA ra kalaha evaM vaMcanA / hama kareM kisake sAtha kisakI haiM sabhI jaba prAtamA // 40 // gurukRpA se jabataka ki zrAtamadeva ko nahiM jAnatA / tabataka bhrame kuttIrtha meM zrara nA taje jana dhUrtatA // 41 // zrutakevalI ne yaha kahA nA deva mandira tIrtha meM / basa deha devala meM raheM jinadeva nizcaya jAniye // 42 // jinadeva tanamandira raheM jana mandiroM meM khojate / ha~sI AtI hai ki mAno siddha bhojana khojate // 43 // deva devala meM nahIM re mUDha ! nA citrAma meM | ve deha devala meM raheM sama ciMtta se yaha jAna le // 44 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArA jagata yaha kahe zrI jinadeva devala meM rheN| para virala jJAnI jana kaheM ki deha-devala meM raheM // 45 // yadi jarA bhI bhaya hai tujhe isa jarA evaM maraNa se / to dharmarasa kA pAna kara ho jAya ajarA-amara tU // 46 // pothI par3he se dharma nA nA dharma maTha ke vAsa se / nA dharma mastaka luMca se nA dharma pIchI graharaNa se // 47 // parihAra kara ruSa-rAga prAtama meM vase jo prAtamA / basa pAyagA paMcamagati vaha prAtamA dharmAtamA / / 4 / / AyU gale mana nA gale nA gale prAzA jIva kii| mohasphure hita nAsphure yaha durgati isa jIva kI // 46 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyoM mana rameM viSayAni meM yadi prAtamA meM tyoM rmeN| yogI kaheM he yogijana ! to zIghra jAve mokSa meM // 50 // 'jarjarita hai narakasama yaha deha' - aisA jAnakara / yadi karo prAtama bhAvanA to zIghra hI bhava pAra ho // 51 // dhaMdhe par3A sArA jagata nija prAtamA jAne nhiiN| basa isalie hI jIva yaha nirvANa ko pAtA nahIM // 52 // zAstra par3hatA jIvajar3a para prAtamA jAne nhiiN| basa isalie hI jIva yaha nirvANa ko pAtA nahIM // 53 // parataMtratA mana-indriyoM kI jAya phira kyA puuchnaa| ruka jAya rAga-dveSa to ho udita prAtama bhAvanA // 54 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva pudgala bhinna haiM para bhinna saba vyavahAra hai / yadi taje pudgala gahe prAtama sahaja hI bhavapAra hai // 55 // nA jAnate-pahicAnate nija prAtamA gaharAI se / jinavara kaheM saMsAra sAgara pAra ve hote nahIM // 56 // ratana dIpaka sUrya ghI dadhi dUdha patthara para dahana / suvarNa rUpA sphaTikamariNa se jAniye nija prAtman // 57 // zUnyanabhasama bhinna jAne deha ko jo prAtamA / sarvajJatA ko prApta ho para zIghra pAve AtamA // 5 // AkAzasama hI zuddha hai nija prAtamA paramAtamA / AkAza hai jar3a kintu cetana tattva terA pAtamA // 56 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAsAna dRSTivaMta ho dekheM adehI jIva ko| ve janama dhAraNa nA kareM nA piye jananI-kSIra ko // 6 // azarIra ko suzarIra para isa deha ko jar3a jAna lo| saba chor3a mithyA-moha isa jar3adeha ko para mAna lo // 6 // apanatva prAtama meM rahe to kauna sA phala nA mile ? basa hoya kevalajJAna evaM akhaya prAnanda pariName // 12 // parabhAva ko parityAga jo apanatva prAtama meM kreN| ve laheM kevalajJAna ara saMsAra-sAgara parihareM // 3 // haiM dhanya ve bhagavanta budha parabhAva jo parityAgate / jo loka aura praloka jJAyaka prAtamA ko jAnate // 64 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAra yA anagA raho para prAtamA meM vAsa ho / jinavara kaheM ati zIghra hI vaha paramasukha ko prApta ho // 65 // virale puruSa hI jAnate nija tattva ko virale sune / virale kareM nija dhyAna ara virale puruSa dhAraNa kareM // 66 // 'sukha-duHkha ke haiM hetu parijana kintu ve paramArtha se / mere nahIM' - yaha socane se mukta hoM bhavabhAra se // 67 // nAgendra indra narendra bhI nA AtamA ko zaraNa deN| yaha jAnakara hi munIndrajana nija prAtamA zaraNA gaheM // 6 // janma-mare sukha-duHkha bhoge naraka jAve eklaa| are ! muktImahala meM bhI jAyegA jiya ekalA // 66 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi ekalA hai jIva to parabhAva saba parityAga kara / dhyA jJAnamaya nija zrAtamA zrara zIghra zivasukha prApta kara // 70 // hara pApa ko sArA jagata hI bolatA - yaha pApa hai / para koI viralA budha kahe ki puNya bhI to pApa hai // 71 // loha aura suvarNa ko ber3I meM antara hai nahIM / zubha-azubha chor3eM jJAnijana donoM meM antara hai nahIM // 72 // ho jAya jaba nirgrantha mana nirgrantha taba hI tU bane / nirgrantha jaba ho jAya tU taba mukti kA mAraga mile // 73 // jisa bhAMti bar3a meM bIja hai usa bhA~ti bar3a bhI bIja meM / basa isataraha trailokya jina zrAtama base isa deha meM ||74 || Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadeva jo maiM bhI vahI isa bhA~ti mana nibhrAnta ho| hai yahI zivamaga yogijana ! nA maMtra evaM taMtra hai // 75 / / dotIna caura pA~ca nava para sAta chaha para pAMca phira / para cAra guNa jisameM baseM usa prAtamA ko jAnie // 76 // 'do chor3akara do guraNa sahita paramAtamA meM jo vase / zivapada laheM ve zIghra hI isa bhA~ti sabajinavara kaheM // 77 // taja tIna trayaguraNa sahita nita paramAtamA meM jo vase / zivapada laheM ve zIghra hI isa bhA~ti saba jinavara kaheM // 78 / / jo rahita cAra kaSAya saMjJA cAra guNa se sahita ho / tuma use jAnoM pAtamA to paramapAvana ho sako // 7 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo daza rahita daza sahita evaM dazaguraNoM se sahita ho / tuma use jAno prAtamA para usI meM nita rata rho||8|| nija prAtamA hai jJAna darzana caraNa bhI nija prAtamA / tapa zIla pratyAkhyAna saMyama bhI kahe nija prAtamA // 1 // jo jAna letA sva-para ko nirdhAnta ho vaha para tje| jina-kevalI ne yaha kahA ki basa yahI saMnyAsa hai / / 2 / / ratanatraya se yukta jo vaha pAtamA hI tIrtha hai| hai mokSa kA kAraNa vahI nA maMtra hai nA taMtra hai // 3 // nija dekhanA darzana tathA nija jAnanA hI jJAna hai| jo ho satata vaha prAtamA kI bhAvanA cAritra hai // 24 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina - kevalI aisA kaheM- 'taha~ sakala guraga jaha~ prAtamA / ' basa isalie hI yogIjana dhyAte sadA hI prAtamA // 85 // tU ekalA indriya rahita mana vacana tana se zuddha ho / nija zrAtamA ko jAna le to zIghra hI zivasiddha ho // 86 // yadi baddha aura prabaddha mAne baMdhegA nirbhrAnta hI / jo ramegA sahajAtma meM to pAyegA ziva zAnti ho // 87 // jo jIva samyagdRSTi durgati gamana nA kabahU~ kareM / yadi kareM bhI nA doSa pUraba karama ko hI kSaya kareM // 88 // saba chor3akara vyavahAra nita nija prAtamA meM jo rameM / ve jIva samyagvRSTi turatahi zivaramA meM jA rameM // 86 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva kA prAdhAnya to trailokya meM prAdhAnya bhii| budha zIghra pAve sadA sukhanidhi aura kevalajJAna bhI // 10 // jahahoya thira guNagaNanilaya jiya ajara amRtpraatmaa| taha karmabaMdhana hoM nahIM jhara jA~ya pUrava karma bhI // 1 // jisataraha padmani-patra jala se lipta hotA hai nhiiN| nijabhAvarata jiya karmamala se lipta hotA hai nahIM // 2 // lIna samasukha jIva bArambAra dhyAte prAtamA / ve karma kSayakara zIghra pAveM paramapada paramAtamA // 3 // puruSa ke AkAra jiya guNagaNanilaya sama sahita hai / yaha paramapAvana jIva nirmala teja se sphurita hai // 14 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa prazucintana se bhinna zrAtamadeva ko jo jAnatA / nitya sukha meM lIna budha vaha sakala jinazruta jAnatA // 65 // jo sva-para ko nahiM jAnatA chor3e nahIM parabhAva ko / vaha jAnakara bhI sakala zruta zivasaukhya ko nA prApta ho // 66 // saba vikalpoM kA vamana kara jama jAya paramasamAdhi meM / taba jo pratIndriya sukha mile zivasukha usI ko jina kaheM // 67 // piNDastha aura padastha para rUpastha rUpAtIta jo / zubhadhyAna jinavara ne kahe jAno ki paramapavitra ho // 68 // 'jIva haiM saba jJAnamaya' - isa rUpa jo samabhAva ho / hai vahI sAmAyika kaheM jinadeva isameM zaka na ho // 66 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo rAga evaM dveSa ke parihAra se samabhAva ho / hai vahI sAmAyika kaheM jinadeva isameM zaka na ho // 100 // hiMsAdi ke parihAra se jo zrAtma-sthiratA bar3he / yaha dUsarA cAritra hai jo mukti kA kAraraNa kahA ||101 // jo bar3he darzanazuddhi mithyAtvAdi ke parihAra se / parihArazuddhI carita jAno siddhi ke upahAra se // 102 // lobha sUkSama jaba gale taba sUkSma sudha upayoga ho / hai sUkSmasAmparAya jisameM sadA sukha kA bhoga ho // 103 // arahaMta siddhAcArya pAThaka sAdhu haiM parameSThI paraNa / saba zrAtamA hI haiM zrI jinadeva kA nizcaya kathana || 104 || Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaha pAtamA hI viSNu hai jina rudra ziva zaMkara vahI / buddha brahmA siddha Izvara hai vahI bhagavanta bhI // 10 // ina lakSaNoM se vizada lakSita deva jo nirdeha hai| koI antara hai nahIM jo deha-devala meM rahe // 106 // jo hoyage yA ho rahe yA siddha abataka jo hue| yaha bAta hai nibhrAnta ve saba Atmadarzana se hue // 107 // bhavadukhoM se bhayabhIta yogIcandra munivaradeva ne / ye ekamana se race vohe svayaM ko saMbodhane // 108 / / joindu munivaradeva ne vohe race apabhraMsa meN| lekara unhIM kA bhAva maiMne rakha diyA harigIta meN|