Syadwad Muktawali

Author(s): S A Upadhyay
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020789/1

Page #1

Bharatiya Vidya Series-Vol. No. 26
SYADVADAMUKTĀVALĪ
OR
JAINAVISESATARKA
AND
BHAVASAPTATIKĀ
By ŚRI YASASVATSĀGARA
Critically edited with Introduction By
S. A. UPADHYAYA
Professor and Head of the Dept. of. Sanskrit Post-Graduate & Research Institute
Bharatiya Vidya Bhavan
faran
भारतीय
भवन
13533 dut
1969
BHARATIYA VIDYA BHAVAN
CHOWPATTY: BOMBAY-7

Page #2

Bharatiya Vidya Series Vol. No. 26
SYADVĀDAMUKTAVALI
OR
JAINAVISESATARKA
AND
BHĀVASAPTATIKĀ
By
ŚRİ YASASVATSĀGARA
Critically edited with Introduction
By
S. A. UPADHYAYA Professor and Head of the Dept. of. Sanskrit Post-Graduate & Research Institute
Bharatiya Vidya Bhavan
BRAIO
1969 BHARATIYA VIDYA BHAVAN
CHOWPATTY: BOMBAY-7

Page #3

Bharatiya Vidya Bhavan,
Bombay-7
November 25, 1968
FOREWORD
We have great pleasure in publishing the critical editions of the two works of Sri Yasasvatsagara viz. Syadvādamuktāvali (also known as Jaina viśeşatarka) and Bhāvasaptatikā prepared by Prof. S. A. Upadhyaya of the Bharatiya Vidya Bhavan's Post-Graduate and Research Institute. The first work deals with the Syādvāda and the two Pramāņas viz. the Pratyakṣa and the Anumana. The second work deals with a few topics of Jyotișa like divasalagna, ayanaṁśakarana. ratrilagnasadhana, natonnatasadhana, daśamabhävasadhana and vimsopaka. Both these works are critically edited and published for the first time, and we hope that they will prove useful in assessing the literary merits of the well-known Jain author Sri Yaśasvatsāgara.
J. H. DAVE Hon. Director.

Page #4

PREFACE
This is my first attempt at preparing a critical edition of an unpublished text. After I attended the Seminar on Manuscriptology and Textual Criticism (Bangalore, 1963) at the invitation of the Ministry of Scientific and Cultural Affairs, Government of India, my Guru the late Professor H. D. Velankar, encouraged me to edit these two small works with a view to acquiring some practical training in text-editing. This attempt of mine owes its success to his constant encouragement and untiring guidance.
The MS. of Sri Yaśasvatsāgara's Syâdvīdamultāvali was placed in my hands by the noted Jain Muni Śrī Mrgendra in 1964. While editing this text, I happened to come across the MS. of an. other work, viz. Bhīvasaptatikā, by the same author. Though conscious of my limitations in the field of Astrology, I ventured to edit this text with a view to bring into light one more work of the author.
I am grateful to Dr. A. N. Upadhye, Dr. A. S. Gopani and Dr. H. C. Bhayani for their valuable suggestions in preparing the edition of these two works, to Dr. V. Raghavan and Dr. Kunjuni Raja for giving me the details of the available MSS. of these works and to Dr. A. D. Pusalkar for his valued co-operation and encouragement.
Thanks are also due to the authorities of the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona, and the Lalbhai Dalpatbhai Bharatiya Samskrit Vidyamandir, Ahmedabad, for kindly making the MSS. available to me.
The authorities of the Bharatiya Vidya Bhavan have always encouraged me in my academic pursuits, and I would be ungrateful if I do not express my sense of profound thanks to them.
October 1, 1968
S. A. UPADHYAYA

Page #5

CONTENTS
Foreword
Preface
..
..
..
..
..
..
vii
Syadvädamuktavali or Jainavišesatarka
Introduction
Text
Bibliography
..
..
..
..
..
..
24
Bhāvasaptatikā
Introduction
.. ..
.. ..
.. ..
.. ..
.. ..
.. ..
26 31
Text

Page #6

SYĀDVĀDAMUKTĀVALI
OR JAINAVISESATARKA
OF ŚRĪ YAŠASVATSĀGARA
INTRODUCTION 1. The text of the Syädvādamuktavali (also known as Jainuvišesutarka), which is published here for the first time, is critically edited from the only extant manuscript, bearing no. 736/1899-1915, belonging to the Government Collections of Manuscripts deposited at the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona.!
II. The manuscript comprises three folios, each of the size 101" 7.4!". The paper of the manuscript is thin, country-made and yellowish grey in colour. The edges of all the three folios in the manuscript are slightly worn out. Besides three small holes, two slightly bigger holes are found in the upper right hand margin of the first folio. Few letters in the left hand part of the lines 2, 3 and 4 on folio 1 obverse have been rendered undecipherable as a result of three small bits of paper having got stuck fast thereon. On the whole, the condition of the manuscript is fairly good.
The edges of the folios are ruled by a single red line; and the borders of the text are marked by three red lines. The ruling is fairly uneven.
Pages 1a, 1b and 3a have fifteen lines each and page 3b, the last page, has only six lines. Each line has 38-41 letters.
1. Kapadia, H.R., Cat., Vol. XVIII, Part I, Poona, 1952, p. 11. Herein the details
of the MSS. are given as under: Size-10 in. by 4 in. Extent-3 folios, 14 to 15 lines to a page; 41 letters to a line. Description--Country paper thin and grey; Jaina Devanagari characters; small,
legible and very fair hand-writing, borders ruled in three lines and edges in one, in red ink; edges of the first two foll. slightly
worn out; condition good; complete so far as it goes. Age--Old.

Page #7

2
SYÄDVADAMUKTĀVALI OR JAINAVIŠESATARKA
The text is written in Jaina Devanāgarī characters. In particular, the palaeography of the letters na, tha, bha etc., of the conjunct letters jja, lla, stha, sta etc. and of the numerals 4, 7, 9 etc. in Devanāgarī, reveal the characteristics of the Jaina script. The handwriting is small, legible and quite fair.
Folio la begins with the bhale symbol and ends with pritimavāpa kā (I. 186); folio 1b ends with pramāṇatvā (II.5b); folio 2a ends with manahparyiya (II. 18d); folio 2b ends with pratyabhijñāna (III. 5a) and folio 3a ends with pradiştau (III. 19c). The three stabaka-s are spread over la-1b; 16-2b; 26-3b respectively.
The word Jainaviseşatarkaḥ in line 2 on page la is underlined in different ink. The colour of the ink indicates that the underlining is done quite recently probably to facilitate the reference to the title of the work. The manuscript, thus, appears to have been used by more than one person.
At the top of the right hand margin on page 3b, the words T. 9. Ele are written. Probably, the present text was one of the many texts copied by the scribe. 8. 9. may indicate 199RO and gu may indicate either the running page number or the number of the text in the whole manuscript. There is no evidence in this manuscript to corroborate this conclusion
On the last page, in a slanting manner, the words fa fafazi() 07 . 120 (in Gujarati numerals) are written in pencil. The calculation is wrong. The text, as available, is of about 91 grantha-s.
III. In the absence of the usual colophon at the end of the text, it is difficult to ascertain the exact date of the manuscript. The condition of the manuscript indicates that it must be at least two hundred years old.
IV. No detail about the scribe is available from the manuscript. The mode of the Devanāgari characters reveals the scribe to be a Jaina. The corrections in the lines I. 36, I. 19a, II. 6d; the cancellation of the whole line in II. 25d; the wrong spellings viz, nirāśa (sa) in I. 10d, $i(si)te $i(si)tam in II. 6b, mytpindāḥ (dāḥ) in II. 11d, satve (ttve) in III. 96, damu(mū)nomānayam in III. 14a etc.; the omission of letters in I. 18, I. 24, II, 5, II. 14, III. 12, III. 25; the non-observance of the parasavarşaniyama and indifference to the rules of samdhi in a few cases, indicate that the scribe lacked professional diligence and care. The last line of the text is, probably, written in great hurry; the scribe leaves out 21 lires for the readers to supply from the verse occurring earlier; the last line has three letters omitted and is extended in the margin though more than half of the page is just blank. This corroborates the inference that the scribe is a mediocre one.

Page #8

SYADVĀDAMUKTAVALI OR JAINAVISEŞATARKA
V. The author of this work Yaśasvatsāgara (also known as Jaśvantasāgara-JSSI para 962) is completely reticent about himself in his works. Details about the date and place of his birth, his childhood and education, his initiation as a monk and about his last days are not available. His works, however, reveal a few traits of his personality.
He belonged to the Sāgara sākhāl of the Tapā gaccha. He was the pupil of Śri Yaśaḥsāgara.3
Jinaratnakośa,+ while recording the details of the vārtika on Grahalāghava refers to Yaśasvatsāgara as the pupil of Kalyānasāgara, pupil of Căritrasāgara of the Tapāgaccha. The prasasti from which the details are incorporated, appears to be incorrect. Elsewhere Jinaratnakośa5 refers to Yaśasvatsāgara as the pupil of Yaśahsāgara.
Though belonging to the Svetambara sect, he has discussed only those principles which are accepted by both the śvetāmbara and Digambara sects. He has not attempted to refute any other school of philosophy.
Being a resident of Gujarat, the author revered, in particular, Sankheśvara-Pārsvanātha, cf. TOFT TEST29755719.., at I. 1; siTeresataizafat wag at the commencement of his copy of Kalpasūtra-Kiranăvali.
Being modest, he refers to his teachers in respectful terms, particularly to śri Càritrasāgara. He considers himself very fortunate in having for his teacher śri Cäritrasāgara from whom he acquired 'the three gems' viz. jñana, darśana and caritra. Cf.
चारित्रांश: कलौ भरि भाग्यमाजां सुदुर्लभः । अस्मद्भाग्योदयादाप्तो गुरुश्चारित्रसागरः ।।
--JSM I. 8S ददाति सेवया सम्यक सागरः सागरोद्भवम् । मया रत्नत्रयं प्राप्तं गुरोश्चारित्रसागरात् ॥
JSM III. 36 The author, being devout, wrote for his own reading and use, the text of Kalpasūtra alongwith the commentary Kiraņāvali (also known as Kalpavyākhyānapaddhati or Kalpakiraņāvali) of Dhar
2. Of the many śckha-s of the Tapagaccha, viz. candra, ratna, vijaya, vimala,
sagara, sundara and soma, only three-vijaya, vimala and sāgara are current
to-day. 3. Cf. I. 25 and colophon; II. 25 and colophon; III. 25; JSM I. 89 and colophon;
II. 77 and colophon; III, 37 and colophon; IV. 43 and colophon; JS, p. 31,
stanza 2 and colophon in the foot-note. 4. P. 113 5. Pp. 113, 145, 159 (145), 269, 296, 320, 416, 457.
n in the foot.noophon; IV. 43; JSM I. 89 an

Page #9

SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVISESATARKA
masāgaragani, the pupil of Hiravijayasūri. The writing was completed on V.S. 1721, śukla 8, Srāvaņa. Cf.
प्रणम्य प्रणताशेषवीरं वीरजिनेश्वरम । स्ववाचनकृते कुवें कल्पव्याख्यानपद्धतिम् ।। शिष्येण कल्पकिरणावलिनामवृत्तिव्याख्यानवाचनकृते च लिपीकृतेयं । 977491aprates FOHET ( 1721) fa (3) za शुक्लाष्टमीशुमदिने नमसः श्रिये (5) स्तु।। श्रीकल्पसूत्रटीकापुस्तं पुण्यार्थमात्मनः पूर्णम् ।
लिखितं यशस्वत्सागरगणिना सुखकारणं कृतिनाम् ।।' He must have studied Logic and Nyāya philosophy. His thorough grasp over Nyāya in particular may well be inferred from his exposition of the tenets of Nyāya in simple but lucid language. His works—Bhāvasaptatikā, Grahalāghavavārtika and Yaśorājapaddhati-lead us to infer that he also studied Astronomy and Horoscopy
He has referred to Karmagranthas, Kairavākarakaumudio, Tattvarthasūtralo, Tarkasaṁgrahall, Navatattvagāthā12, Pramānanayatattväloka 3, Ratnākarāvatārikā?, Syädvādamañjarīls as well as to Samantabhadrado, Siddhasena Divākara!?, Haribhadra18 etc. He has also quoted lines from Anyayogavyavacchedadvātrisikāpadya (by Hemacandra) 9 Punyadhanakathā20, Prameyaratnakośa21, Vitarăgastotra22, Şadāvasyakabhāşyagāthô23 etc. His vast reading, thus, is unambiguously evident.
The author himself has declared his indebtedness to Vādidevasūri, Cf.
स्याद्वादसुखबोधाय प्रक्रियेयं प्रतिष्ठिता। विचाराम्बुधिबोधाय देवसूरिवचोनुगा ॥24
6. Kapadia, H.R., Cat., Vol. XVII, Part II(a), Poona, 1936, p. 103. 7. Ibid, p. 107. Dr. K. P. Jog, (Centre of Advance study in Sanskrit, Poona),
who examined this MSS. at my request, writes to me that the MSS. is carefully written in uniform characters. This indicates that the author's hand
writing must have been quite good. 8. Cf. JS pp. 14, 19.
9. Cf. JS p. 4. 10. Cf. JS pp. 14, 15.
Cf. JS P. 24. 12. Cf. JS pp. 12, 13, 14, 15. 13. Cf. JS pp. 16, 21, 22, 23. 14. Cf. JS p. 28. 15. Cf. JSM IV. 11. 16. Cf. JSM IV. 40. 17. Cf. JSM IV. 39. 18. Cf. JSM III. 5; JS p. 25. 19. Cf. JS p. 26.
Cf. JS p. 14. 21. Cf. JS p. 30. 22. Cf. JS p. 27. 23. Cf. JS p. 15. 24. Cf. JSM IV. 44.

Page #10

SYADVĀDAMUKTAVALİ OR JAINAVISESATARKA
अहं बीजं भावतश्चाभिवन्द्य सम्यग्विद्यासद्गुरुं मद्गुरुं च ।
श्रीमद्देवाचार्यवर्योक्तियुक्त्या स्याद्वादस्य प्रक्रियां वावदामि ॥5 His presentation of the subject of Nyāya in the form of poetry reveals him as a poet.
VI. During the forty-one years of his literary carrer Yaśasvat. sägara wrote many works. Fifteen of his works are known todate. They are: 1. Grahalāghavavärtika26, a commentary on Grahalāghava of
Gancșa, composed in V.S. 1760 (= 1704 A D.). 2. Jainataricabhāṣā, a work in Logic, composed in V.S. 1759 (=
1703 A.D.). 3. Jainīsaptapadārthi, an introductory text-book in Nyāya, com
posed in V.S. 1757 (= 1701 A.D.). Jinaratnakośa27 refers to this work as Saptapadārthi. JSSR8 refers to this work as Jaina Saptapadārthi. This work has been edited by Muni Himāmśuvijaya and published from Ujjain in 1934. According to the colophon of the manuscript ka printed as foot note no. 1 on p. 31 of the printed edition, the title of the work is Saptapadārthi, and the work was composed in V.S. 1758 at Samudayapura during the regin of Jayasimha. Probably, the author prefixed the word jainī to the title in order to distinguish his work from another homonymous work entitled Saptapadārthā,
a treatise of the Vaišeșika system by Śivāditya, a Hindu writer. 4. Pramanavādārtha, composed in V.S. 1759 (= 1703 A.D.).
According to JSSP9 this work was composed at Sangrāmapura during the reign of Jayasimha. Jinaratnakośa30, gives the
date of this work as V.S. 1758. 5. Bhāvasaptatikā, composed in V.S. 1740 (= 1684 A.D.). It
deals with Jyotişa. 6. Mānamañjarī. 7. Yasorājapaddhati, a work on Horoscopy, composed in V.S. 1762
(= 1706 A.D.). JSSP refers to this work as Yaśorājīrāja
paddhati. 8. Vädasamkhyā. 9. Vādārthanirupana.
25. Cf. Stanza 1 in the MSS. of Jainatarkabhäşä as quoted in the foot note at
JS p. 19. 26. This work is referred to as Grhalāghava in JS p. 20. This is, probably, the
printer's error. 27. Cf. p. 416. 28. Cf. p. 656, para 962. 29. Ibid. 30. C£. p. 269. 31. Cf. p. 656, para 962.

Page #11

SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVIŠEŞATARKA
10. Vicāraşaţtrimśikāvacūri, composed in V.S. 1721 (= 1665 A.D.).
JSS12 mentions (1712?) as the doubtful date.
11. Sabdärthasumbandha, composed in V.S. 1758 (= 1702 A.D.). 12. Samāsasobha. 13. Stavanaratna.
14. Syädvādamuktāvali-This work has been edited (not on critical
principles) by Muni Buddhisāgara and published at Ahmedabad in V.S. 1965 (= 1909 A.D.33), Muni Buddhisāgara has earned gratitude of all, by bringing into light a work by Yaśasvatsāgara for the first time. The title in the printed book reads Śrī Jaina Syādvādamuktavali. It is difficult to guess any convincing reason
for the addition of the word jaina in the title by the editor. 15. Syūdvädamuktāvali (or Jainaviseşatarka), critically edited and
published herewith.
The manuscripts of the works bearing nos. 5, 7, 9, 10 and 13 are available in the collection at the Jati Motivijayaji's upāśraya at Udayapura and of the works bearing nos. 1, 2, 3, 4, 6, 8, 11, 12 and 14 are in Sri Vijayadharmalakṣmi Jñāna Mandir at Agra.34 JSSI: refers to only nine works bearing nos. 1, 3, 4, 5, 7, 9, 10, 13 and 14 and states that the manuscripts of the first eight works are available in the collection of Yati Vivekavijaya at Udayapura. Jinatatnakośa36 records only eight works bearing nos. 1, 2, 3, 4, 5, 7, 14 and 15.
Of these fifteen works, only three works (including the work edited herewith) are published. From the evidence of language and treatment of the subject, the chronological order of these three works may tentatively be fixed as: Syādvādamuktāvali publishat Ahmedabad in 1909, (2) Syādvādamuktāvali or Jainaviseşatarka, edited herewith and (3) Jaini Saptapadārthi, published at Ujjain, 1934. .
· Besides, in V.S. 1721, he composed a prasasti in five stanzas, after having himself written a manuscript of Kalpasūtra with the commentary Kiraṇāvali of Dharmasāgaragani.37
32. Cf. p. 656, para 962. Prof. Kapadia, H.R. (in his article: śri Yašasvatsägara
ane Syâdvādamuktavali (in Gujarati) published in Sri Jaina Satya Prakaśa, vol. 3, No. 9, p. 327-29) states that it is yet to be decided whether the avacūri
on Vícarasattriṁsikă was composed in V.S. 1812 or V.S. 1721. The source of . V. S. 1812 is not traceable. Is it a printing mistake for V. S. 1712? 33. The printing of this work is far from satisfactory. Printing mistakes are cor
rected in the quotations from this text in the article. 34. Cf. JS p. 20. . 35. Cf. JSSI P. 656, para 962.
Cf. pp. 113, 159 (145), 416, 269, 296, 320, 457 and 145. 37. Cf. Kapadia, H.R., Cat., Vol. XVII, Part II(a), Poona, 1936, pp. 106-7.

Page #12

SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVIŠEŞATARKA
VII. The dates of his works indicate that the period of his literary activities extended from V.S. 1721 to V.S. 1762 (=from 1665 to 1706 A.D.). We may, therefore, infer that the author lived during the latter half of the seventeenth century and the first half of the eighteenth century. He must have been a contemporary of literary figures like Yasovijaya, Vinayavijaya, Meghavijaya Upadhyaya etc. For some time he must have lived at Samudayapura and Samgrāmapura during the reign of Jayasimha.
VIII. Yaśasvatsāgara pays glowing tributes to his guru Yaśaḥsāgara—the best jewel in the assembly of the wise people from all the three worlds, the learned and the eloquent one. Cf.
लोकत्रयोविबुधराशिशिरोमणीनां
विद्याविनोदरसनिर्जितदीधितीनाम् । वाग्डंबरादररवाल्पितवाक्पतीनां
विद्वद्यशःप्रथमसागरसिंधुराणाम् ॥8 He is referred to as a pandita.39
Yaśasvatsāgara refers to Cāritrasāgara also as his guru. Probably our author received education (moral education, in particular) from Cäritrasāgara, who was well-known for his extremely pure conduct. Besides, he is described as 'the best one amongst the sādhis, the royal swan in the group of the modest kings, the lord of the rivers in the form of good conduct, the ocean of the rivers in the form of knowledge and the moon which gives delight to the ocean in form of good conduct'. His figure is described as lovely on account of his virtuous conduct. Çf.
चारित्रांशः कलौ भूरि भाग्यमाजां सुदुर्लभः । अस्मद् भाग्योदयादाप्तो गुरुश्चारित्रसागरः ।। चारित्रचारुमूतिर्यश्चारित्ररससागरः । चारित्रसिद्धय मे स्तादगुरुश्चारित्रसागरः ।। तेषां गणे सकलसाधशिरो (5)वतंसा निश्शेषनधरणीश्वरराजहंसाः। चारित्रसल्ललितवृत्तिविधूतदोषाः
चारित्रसागरलसद्गुरवो बभूवुः । Also cf. I. 24, II. 24 and III. 24 in the text edited herewith. He persuaded the kings to give up hunting; cf.
उर्बीशा बहुगो यदीयवचनादाखेटकं तत्यजुः ।।
38. Ibid, p. 107. 39. Cf. Foot-note No. 1 at JS p. 31. 40. Cf. JSM I. 88. 41. Cf. JSM II. 76. 42. Cf. Kapadia, H.R., Cat., Vol. XVII, Part II(a), Poona, 1936, p. 106. 43. CI. I. 24.

Page #13

SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVIŠESATARKA
His blessings and help are often requested for by the authorparticularly for innbibing and preserving purity of conduct; cf:
... श्री गुरवो भवन्तु मम ते सद्यः सहायप्रदाः ।।41 चारित्रसिद्धय मे स्ताद्गुरुश्चारित्रसागरः ।।5।।
भूयो भद्रं स मे दद्यात् गुरुश्चारित्रसागरः ।।१० His teaching was unfailing and yielded due results; cf.
रसादयो धातव ईशवांछा फलानयाः स्यात्पदलांछनास्ते। प्रमाणवत्त फलदायकाः स्यु
श्चारित्रसत्सागरसंप्रदिप्टाः ॥17 It may be noted that Căritrasāgara is not referred to in the Jai. nisaptapadārthi.
The author pays his respects to śri Vijayaprabhasūri and to śri Kalyāṇasāgara. Vijayaprabhasūri is referred to as 'the lovely moon for the ocean in the form of the Tapā gaccha;' cf.
श्रीमत् 'तपा' गणमहोदधिचारुचन्द्राः सर्वज्ञशासनविभासनवासरेन्द्राः। ये सांप्रतं सकलिनामनुकारिणस्ते ।
शश्वज्जयन्तु विजयप्रभ्रसूरिशकाः ॥48
Kalyanasagara is the brilliant, the abode of prosperity, the ornament of the learned, the bestower of auspiciousness' etc. Cf.
तत्पट्टपूर्वधरणीध्र (? घ) रविप्रकाशा
लक्ष्मीविलासनिलया विबुधावतंसाः। कल्याणसागर इति प्रथिताभिधानाः
कल्याणदा मम सदा गुरवो जयन्ति ॥ The author pays his respects to Kalyāṇasāgara; cf.
पण्डितश्रीकल्याणसागरगणिभ्यो नमः ।
-Line 1 in the ed. text स्याद्वादमुक्तावली श्रीकल्याणसागरगणिचरणकमलेभ्यो नमः। 50 : IX. His language, though simple, is lucid. The inherent limitation of the subjects selected by him has made his expression compact. Cf.
तत्राऽऽद्य चतुर्भेदमवग्रहहावायधारणाऽऽख्येतिभेदात् । यथा इन्द्रियार्थसमुद्भःतसत्तामात्रमवग्रहः, सामान्यव्यवसायिप्रत्यय एकवस्तुज्ञानविशेपितो यथाऽयं पुरुषो हस्त
44. Ibid. 45. Cf. II. 24. 46. Cf. III. 24. 47. Cf. JSM IV. 42. 48. Cf. Kapadia, H.R., Cat., Vol. XVII, Part II(a), Poona, 1936, p. 106. 49. Ibid. 50. Ibid, p. 103.

Page #14

SYADVADAMUKTAVALI-OR JAINAVIŠEŞATARKA
पणिशिर:कूर्चादिलक्षणः। गृहीतार्थसंशयात्ययलक्षण (०णा?) ईहा पुरुषोऽयं दाक्षिणात्यो भाषाद्यशेषलक्षणविज्ञानात् । यायालयादवगमाद् अवायो दाक्षिणात्य एवायम् । कालान्तरस्मतियोग्या धारणा प्राचीनधारणया निश्चित एवायं दाक्षिणात्यो न मारवीयः ।
-JS P. 18. संसारिणश्च ये जीवाः संसरन्ति पुन: पुनः । समसाएश्च संसारे संसरिष्यन्ति ते सदा॥
-JSM I. 47. विरुद्धधर्माध्यासस्तु नानेकान्तं प्रतिक्षिपेत् । गुडनागरभैषज्यान्न दोषोऽयं द्वयात्मनि ।।
I. 23 His prose style is quite aphoristic. In some cases, the exposition of the subject, being too crisp, is not easily intelligible. The similarity of expressions between this text and his other two works as well as with Pramānanayatattvāloka indicates the author's tendency to repeat certain words, phrases and expressions. As evident from the foot-notes, Vādidevasūri's Pramāņanayatattvāloka had a considerable influence on the poet's pen.
The poet has a fascination for using words which are not current and are found only in lexicons; cf. the words: avişvagbhāvasi, idakam52, kutas3, krśanumāns4, damūnasss, drahas, nāgara), sociḥkeśas etc. The nature of the subject hardly leaves any scope for poetic excellences; yet the alliteration is achieved 59, apt dystānta-s are put forward60 and expressive metaphors are employed.61 Thus both as a poet and as a scholar he deserves our attention.
X. The work is uniformly divided into three chapters, called stabaka-s, each comprising twenty-five stanzas. The first chapter deals with the exposition of the syādvāda, the second with the pratyakṣa pramāna and the last with the anumāna pramāna. The last chapter is not referred to as a stabaka, but as a gucchaḥ; cf. तार्तीयीकतयानुमानविलसद्गुच्छोऽ[यमत्रा]प्यमुत्। .
- III. 25
51. Cf. JS p. 5. 52. Cf. III. 12. 53. Cf. JS p. 11. 54. Cf. JSM II. 31. 55. Cf. III. 14. 56. Cf. III. 20. 57. Cf. I. 23. 58. Cf. III. 20; JSM II. 41. 59. Cf. I. 9, III.2cd etc. 60. CI. I. 12, 16, 23; II. 21 etc. 61. Cf. I. 24. II. 24, III, 24 etc.

Page #15

10
S YADVADAMUKTAVALİ OR JAINAVIŠEŞATARKA
XI. The text begins with the bhale symbol and obescience to śri Kalyāṇasāgaragani. Below is given an analysis of the contents of the work:
FIRST STABAKA Stanza No. Topic
Mangala
Enumeration of six padārtha-s 3-9
samanya and višeşa 10-23
syädvāda obescience to Cáritrasāgara Author's own introduction.
2
1-2 3-5
7-9
10-13 14-15
SECOND STABAKA jiva jñānapramāna yäthärthyajñāna samăropa (or apramāņajñāna) viparyaya, samsaya anadhyavasāya Kinds of kāraña-s pratyakşapramāņa (särnvyavahärika; avagraha, ihä, avāya, sudhāraņā) avadhijñāna manaḥparyāyajñāna kevalajñāna arhat obescience to Cáritrasāgara Author's own Introduction
16-17
18
19-20 21-23
24
25
نسر کی
3-4
5-6
7-8
9 10 11-12 13-17 18-20 21-23 24 25
THIRD STABAKA paroksajñāna and its five kinds. smarana pratyabhijñāna tarka anvaya, vyatireka vyāpti, parāmarsa anumāna hetu drstānta: sādharmya, vaidharmya upanaya, nigamana obescience to Cäritrasāgara Author's own introduction.
XII. It is clear that the author has expounded the bare outlines only of the three topics (viz. syädvāda, pratyakșa and anumāna) without any attempt at detailed or comprehensive discussion. Obviously, the work was intended for, the beginners to acquaint themselves with the main tenets and terminology of the three principles-- syadvāda, pratyakşa pramāņa and anumana pramāna of the Jain

Page #16

SYÄDVADAMUKTAVALI OR JAINAVIŠEŞATARKA
11
philosophy. The work, thus, is to be reckoned as an elementary text-book and not as critical or original exposition. It is, indeed, for the siśuprabodhāyas2 as the author rightly points out in the opening stanza.
XIII. The title of the present work is the Syüdvādamuktāvali, as is evident from the verse 25 of the three chapters and from the colophons at the end of the first two chapters. The opening stanza, however, refers to the work as the Jainaviseşatarka which seems to be an alternative title for the present work:
Another work entitled Sri Jaina Syādvādamuktavali by the same author, Yaśasvatsāgara, edited by Muni śri Buddhisāgaraji was published by Shri Jhaveri Vadilal Vakhatacand at Ahmedabad in V.S. 1965 (= 1909 A.D.). This work is referred to as Syādvādainuktavali in stanzas I. 99, II. 77, III. 37 and IV. 43 as well as in the colophons at the end of the four chapters. The opening verse refers to this work as Jainavišesatarka.
Are these two works identical? Undoubtedly not. Sri Jaina Syādvādamuktavali, published from Ahmedabad, contains four chapters of 89, 77, 37 and 44 stanzas respectively. These four chapters deal with pratyakşa, parokşa, prameya and sannayanirņaya respectively. The present text, published herewith. contains three chapters of 25 stanzas each, dealing with syādväda, pratyaksa and anumāna respectively. The two works are, therefore, quite different. This is corroborated by the analysis of the contents and by the treatment of different topics in both the works.
The problem is: why Yaśasvatsāgara gave the identical title and the identical alternative title to his two different works? It is difficult to put forward any convincing conjecture. Equally difficult it is to decide which work was composed earlier. Is it that the present work was composed later, as the author found that his other work was considered rather difficult by the students in the beginning?
The present text is entitled as Syādvādamuktavali in accordance with the colophons. The title Jainavišeşatarka is regarded as the alternative title as it is mentioned only in the opening stanza.63 Both the titles, however, are used for this text in order to distinguish it from the text entitled Śrī Jaina śyādvādamuktāvali (also, Syādvādamuktavalī and Jainavišeşatarka) published from Ahmedabad
62. Cf. 1. 1. 63. Kapadia, H.R., Cat., Vol. XVIII, Part I, Poona, 1952, p. 11. records the title Gafas [ FOTETETTast] and notes: "Both these names are mentioned by the author himself, one just in the very first verse and the other, in the last verse.

Page #17

12
SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVISEŞATARKA
XIV. Of the seventy-five stanzas, fifty-nine are composed in the Anustubh metre, two in the Indravrajā metre, three in the Upendravrajā metre, ten in the Sardūlavikrīḍita metre and one in the Śālinī metre.
Name of the Metre Anustubh
Below is given the detailed metrical analysis of the text:
Reference
Total
Indravrajā ( त, त, ज, ग, ग, 5:6)
Upendravrajā (ज, त, ज, ग, ग; 5:6 )
Śālinī ( म, त, त, ग, ग; 4:7)
I. 2, 4-17, 19-21, 23
II. 1-13, 16-22, 24
III. 2-8, 10, 11; 13-18; 21-24
I. 3, 22
I. 1,
III. 1, 19
Śārdūlavikriḍita
I. 18, 24, 25
( म, स, ज, स, त, त, ग, 12:7) II. 14, 15, 23, 25
III. 9, 12, 25 III. 20
19
222
21
19
1
23431
myray
59
3
10
Total:
The analysis presented here shows the poet's fondness for the Anustubh and Sārdūlavikrīḍitai metres. A critical examination of the metrical composition of verses in particular, I. 2c, 10c, 13c, 21c, 23a; II. 2c, 3, 4c, 7a, 8a, 11c, 19; III. 11a, 14c, 16c-proves the poet to be only a moderate master of metrics.
75
XV. The manuscript, as is common, omits the insertion of avagraha sign and fails to observe the rule of parasavarna. The marking of danda and the separation of words are not uniform. These are restored in the edited text. Emendations are suggested in the round brackets at the respective places; additions are indicated in the rectangular brackets. Specific points regarding the text in the manuscript are mentioned in the foot-notes.
The expressions in the present text bear similarity with those in the author's two published works viz. Jaini Saptapadarthi and Sri Jaina Syadvādamuktāvali and with those in Vadidevasūri's Pramananayatattväloka. The relevant references to this are given in the foot-notes.

Page #18

यशस्वत्सागरविरचिता स्याद्वादमुक्तावली
वा
তনাহীন:
प्रथमः स्तबकः
ए ऐ ७ ॥ ऐं नमः ॥ पण्डितश्रीकल्याणसागरगणिगुरुभ्यो नमः ॥ प्रणम्य शङ्खेश्वरपार्श्वनाथं प्रकाशितानन्तपदार्थसार्थम् । शिशप्रबोधाय तमस्तमोऽर्कः प्रकाश्यते जनविशेषतर्कः॥१॥
जीवाजीवौ नभःकालौ धर्माधर्मी विशेषतः । समस्वभावाः स्याद्वादे पदार्थाः षट् प्रकोत्रि (ति)ताः ।।२।।
तत्रास्ति सामान्यविशेषकाद्यनेकात्मकश्चैव पदार्थसार्थः । एकोऽनवृत्तिव्यतिवृत्तितोऽन्यश्चार्थक्रियाया घटनात् त्रिपद्या ।। ३ ।।
1. For Kalyānasāgaragani, see para. VIII in the Introduction.
abd=JSM I. 1 abd. c: ct. स्वान्यप्रकाशाय तमस्तमोर्क:-JSM I. 1c. Cat. records तमस्तमोर्क: us
तमस्त (? मार्क :). This is not correct. In the MSS. the word or is added in the space above between the words जैन and विशेषतर्कः. Figures १, २ and ३ are written above the words मया, जैनविशषतर्क: and प्रकाश्यते respectively. These additions are obviously for शिशप्रबोधाय. The word जनविशेषतर्कः is underlined in different ink. The colour of the ink indicates that the underlining is done quite recently, probably to facilitate the reference to the title of the work. 0:00 HFO is written in the MSS. as o tarchio The reading in the MSS.
makes the Pāda metrically defective. The text, therefore, is emended as
०नकात्मक०. The word FIETS is written above the word 77 in the MSS. The word : is written in the margin on the right. Cf. PNT V. 1.

Page #19

14
SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVISEŞATARKA
सामान्यं द्विविधं तिर्यगूर्ध्वतादिविभेदतः ।
आद्यं साधारणं व्यक्तौ द्वितीयं द्रव्यमेव च ॥ ४ ॥
तिर्यग् (क् ) सामान्यमेवैतद् यथा गोत्वं गवां व्रजे । तल्लक्षणं प्रतिव्यक्ति तुल्या परिणतिस्तथा ॥ ५ ॥
द्रवत्यदुद्रुवत्द्रोष्यत्येवं त्रैकालिकं च यत् । ताँस्तांस्तथैव पर्यायान्तद्द्द्रव्यं जिनशासने ॥ ६ ॥
अवच्छेदक एवायं व्यतिवृत्तििर्ह लक्षणम् । विशेषोऽपि द्विप्रकारो गुणपर्यायभेदतः ॥ ७ ॥
सहोत्पन्ना गुणा द्रव्ये पर्यायाः क्रमभाविनः । पर्येत्युत्पादनाशौ च पर्यायः समुदाहृतः ॥ ८ ॥
पर्यायाणां गुणानां च भेदो नो धर्म्यपेक्षया । स्वरूपापेक्षया भेदः प्रोक्तोऽयं पूर्वपण्डितैः ॥ ९ ॥
स्यादव्ययमनेकान्तद्योतकं सर्वथैव यत् । तदीयवादः स्याद्वादः सदैकान्तनिराश ( स ) कृत् ॥ १० ॥
सर्वं तथान्वयि द्रव्यं नित्यमन्वयदर्शनात् । अनित्यमेतत् पर्यायैः पर्यायानु भवादिदम् ॥ ११ ॥
तथा
अनादिनिधने द्रव्ये स्वपर्यायाः प्रतिक्षणम् । उन्मज्जन्ति निमज्जन्ति जलकल्लोलवज्जले ॥ १२ ॥
एकविंशतिभावाः स्युर्जीवपुद्गलयोर्मताः ।
धर्मादीनां षोडश स्युः काले पञ्चदश स्मृताः ॥ १३ ॥
तुल्या
4. Read JS p. 26: सामान्यं द्विभेदम् - तिर्यगूर्ध्वताभेदात् । प्रतिव्यक्ति परिणतिस्तिर्यक्सामान्यं शबलशाबलेयादिपिण्डेषु गोत्वम् । व्यक्तिं प्रतिगतं पूर्वापरसाधारणपरिणामद्रव्य मूर्ध्वतासामान्यं कटककङ्कणानुगामिकाञ्चनवत् पर्यायपरिगतम् ।
6. JSM I. 11.
The stanza is also quoted under of
in JS (p. 4) wherein the Päda
b is read as: त्रैकालिकं हि यत् । The whole verse appears to be a quotation from some other work.
7,8. Also read JS p. 26, 27.
11. abc-JSM I. 18abc.
d in JSM I. 18 reads : उत्पादव्ययसंगतः
13. This stanza appears as a quotation in JS p. 6.

Page #20

SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVISEŞATARKA
उत्पादधाव्यनाशास्ते स्युभिन्नाभिन्नलक्षणात् । परस्परं हि सापेक्षा [ : ] संवेयं त्रिपदी मता ॥ १४ ॥
रहितः स्थितिनाशाभ्यां न चोत्पादस्तु केवलः । उत्पादधाव्यरहितो न नाशः केवलो मतः ॥ १५ ॥
रहितोत्पादनाशाभ्यां नैकका केवला स्थितिः । अन्यथानुपपत्तेश्च दृष्टान्ताः कुर्मरोमवत् ।। १६ ।।
सर्व जीवादिष्ट (ड्) द्रव्यं गुणपर्यायसंयुतम् । अनेकान्तकलाक्रान्तं सिद्धं वस्तु त्रयात्मकम् ॥ १७ ॥
यथा
प्रध्वस्ते कलशे शुशोच तनया मौली समुत्पादिते पुत्रः प्रीतिमवाप कामपि नृपः शिश्राय मध्यस्थताम् ।
पूर्वाकारपरिक्षय स्तदपराकारोदयस्तद्द्वया
वाचक इति स्थितं त्रयमतं (तः ) तत्त्वं तथा प्रत्ययात् ॥ १८ ॥
तथानेकान्ततो वस्तु भावाभावोभयात्मकम् ।
यथा सत्त्वं स्वरूपेण पररूपेण चान्यथा ।। १९ ॥
पटाद्यभावरूपश्चेद् घटोऽयं न भवेत्तदा । घटः पटादिरेव स्यात् तस्मादेष द्वयात्मकः ॥ २० ॥
द्रव्यक्षेत्र कालभावापेक्षयापि घटो यथा । स्वभावेन परभावाद्भिन्नस्तदुभयात्मकः ॥ २१ ॥
अर्थक्रियाकारि तदेव वस्तु
स्वद्रव्यशक्त्या हि भवेत् समर्थम् ।
पर्यायशक्त्या तदिहासमर्थम् सापेक्षमेतद् सहकारिराशेः ।। २२ ।।
15
18. =JSM I. 19 wherein d reads तथ्यम् ( for तत्त्वम् ) .
This verse is quoted in the Ratnākarāvatārikā (p. 85) on PNT V. 8 as occurring in पञ्चाशति; breads प्रीतीमुवाह; d reads त्रयमयं In the MSS. b reads कापि च ( for कामपि ) which is difficult to construe. In the light of ISM I.
19 and the reference in Ratnākarāvatārikā, the text is emended as कामपि.
22. In the margin on the right, some word is written. All the letters are not deci - pherable as the edge of the folio is damaged. As it is, the word reads: तक्रांमोदक -- त् त is written in pencil by some one, as the original letter is lost.

Page #21

SYĀDVADAMUKTĂVALİ OR JAINAVISESATARKA
विरुद्धधर्माध्यासस्तु नानेकान्त प्रतिक्षिपेत् । गडनागरभपज्यान्न दोपोऽयं यात्मनि ।। २३ ।।
चारित्रादिमसागराः समगवन् विद्यापगासागराः रोपां ध्यानवशा प्रसादमकरोत् पद्मावतीदेवता। उर्वीशा वहशो यदीयवचनादाखेटकं तत्यजुः ध्याता[ : ] श्रीगुरवो भवन्तु मम ते सद्यः सहायप्रदाः ।। २४ ।।
इत्थं श्रीसमयः सरानुसुकृतं स्याहादवादे सदा सूरिः श्रीविजयप्रभस्तपगणाधीशो नतोर्वीश्वरः । कल्याणादिमसागरावगुरवः प्राजा यशःसागरा: तच्छिप्यस्य यशस्वत: कृतिरियं स्याद्वादमुक्तावली ॥ २५ ॥ इति श्रीसज्जनमनोमनोज्ञाभीप्सितप्रतिपादनकल्पवल्ल्यां स्याद्वादमुक्तावल्यां स्याद्वादवादनिर्णय: प्रथमस्तबकः ।
द्वितीयः स्तवकः
जीवो द्रव्यं प्रमातात्मा ज्ञातश्चोभयमानतः । सच्चैतन्यस्वरूपोऽयं पर (रि) णामी स विश्रुतः ।। १ ।। कर्ता भोक्ता तनूमानः प्रतिक्षेत्रं पृथग् (क) स्थितः । विशिष्टोऽपि पौद्गलिको दृष्टवान् दिग्विशेषणः ॥ २ ॥ ज्ञानं प्रमाणं स्वपरव्यवसायीति लक्षणम् । सदसद्वस्तूपादेयहेयक्षममुदीरितम् ॥ ३ ॥
23. नागर (n.)-dry ginger. 25. a: श्रीसमयः स रानुसुकृतम् is rather difficult to understand. Cat. records थीसमयः
सरा (?) तु सुकृतं; but this too is not intelligible. Can it be श्रीसमया
नुसारसुकृतम् ? b: cf. JSM I. 89a: सूरि: श्रीविजयप्रभस्तपगणाधीशो नतेशः श्रिये c: cf. JSM I. 89b: कल्याणादिमसागरावगुरवो विद्वद्यश:सागराः d=JSM-1: 89c. Colophon-Cat. records prathama(h) stabukah for prathamastabakah in the
MSS.

Page #22

SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVISEŞATARKA
17
प्रामाण्यं सन्निकदेरज्ञानस्येह नोच्यते । अचेतनत्वाद्वा स्वीयनिश्चयाकरणत्वतः ।।४।।
प्रयोगौ तु ॥ व्यवसायस्वभावं हि प्रमाणत्वादुदीरितम् । समारोपविरुद्धत्वात् यन्नवं न तदीदृशम् ॥ ५॥ तस्मिस्तदध्यवसायव्यवसाय: शि (सि)ते शि (सि)तम् । यथावस्थितसज्ज्ञानं याथार्थ्यमपरे विदुः ।। ६॥ यद्विपरीतककोटिनिष्टङ कनं विपर्ययः । शुक्तिकायां हि रजतं समारोपोऽयमादिमः ।। ७ ।।
अनिश्चितानेककोटिस्पशि ज्ञानं च संशयः । स्थाणुर्वा पुरुषो वेति समारोपो द्वितीयकः ॥८॥ किमित्यालोचनं ज्ञानं ज्ञेयोऽनध्यवसायकः । गच्छतश्च तृणस्पशि [पचारात् तृतीयकः ॥ ९॥ द्विविधं कारणं ज्ञेयमसाधारणमादिमम् । साधारणं ततस्तावत्तत् साधकतमं स्मृतम् ।। १० ।। पूर्वाकारपरित्यागाज्जहद्वृत्तोत्तराकृतिः । उपादानकारणं तद् मृत्पिण्डाः (ण्ड:) कलशस्य च ।। ११ ।।
5. ab-JSM I. Goab.
cd=JSM I. 6lab. b: Some undecipherable letter (probably fat is written in place of in
the text. G. ab: cf. JSM I. G1cd: तस्मिंस्तदध्यवसायो व्यवसाय: शितेशितम्।
The last word ought to read fast ATĄ. In the MSS. 2097 fag: is written in the margin at the top. This is done because the corrected text is not
easily decipherable. 7. u: cf. JSM I. 63a: विपरीतैककोटेस्तु bcd=JSM I. 63bcd.
cf. विपरीतककोटिनिष्टङनं विपर्ययः। -PNT I. 9; this text is quoted in
JS p. 16. 8. -JSM I. 64. _ct. JS p. 16: अनिश्चितानेककोटिसंस्पशि ज्ञानं संशयः स्थाणुर्वा पुरुषो वेति ।
Also read PNT I. 11, 12 9. : Cf. JSM I. 65a: किमित्यालोचनप्रायम् :=JSM I. 65b. ced: Cf. JSM I. 65cd: गच्छतश्च तृणस्पर्शविपयं ज्ञानमुच्यते । Also read PNT I. 13, 14. cf. JS p. 16.

Page #23

SYĀDVĂDAMUKTAVALİ OR JAINAVIŠEŞATARKA
पूर्वाकारपरित्यागोत्तराकारस्य निर्मिती। परिणामश्च कार्यत्वं मृत्स्नायां कलशो यथा ॥ १२॥ उपादानादित्रितयं कारणं सद्भिरिप्यते । कार्यकारणताभावो नोक्तो ग्रन्थस्य गौरवात् ॥ १३ ।।
उत्पत्तौ परतः स्वतश्च परतो ज्ञप्ती प्रमाणं भवेत् प्रत्यक्षं च परोक्षमेतदुभयं मानं जिनेन्द्रागमे । अक्षाधीनतयास्मदादिविदितं स्पष्टं तथा लौकिकम् द्वेधा तत् प्रियपारमार्थिकमिदं द्वेधा पुनः संमतम् ॥ १४ ॥
आद्यं सांव्यवहारिकं पुनरपि द्वेधेन्द्रियातीन्द्रियोत्पन्नत्वाद्वितयं तथापि [च ] चतुर्भेदं यथाऽवग्रहः । ईहावायसुधारणादिभिरिदं जातं पुनस्तद्धितं तत्राद्यं विकलं तथा च सकलं तद्वान् स्मृतस्तीर्थकृत् ।। १५ ।। अवध्यावरणोच्छेदादवधिज्ञानमिष्यते । गुणप्रत्ययमेवाद्यं तद्रूपिद्रव्यगोचरम् ॥ १६ ॥
चारित्रशुद्धिसंजाताद् विशिष्टावरणक्षयात् । यन्मनोद्रव्यपर्यायसाक्षात्कारि निवेदितम् ।। १७ ।।
तथा हि संशिजीवानां मानुषक्षेत्रवत्ति (ति)नाम् । मनःपर्यायविज्ञानं मनःपर्यायसंज्ञिकम् ॥ १८ ॥
14. ab=JSM I. 68ab.
cd: Cf. JSM I. 68cd: अक्षाधीनतयास्मदादि विदितं स्पप्टं द्विधा लौकिकम्।
अन्यत्तत्किल पारमार्थिकमतो नित्यं सतां संमतम् ॥ 15. abc: Cf. JSM I. 69abc:
आद्यं सांव्यवहारिक पुनरपि द्वेधेन्द्रियानिन्द्रियोऽत्पन्नत्वाद्विदितं तथापि हि चतुर्भेदं तथावग्रहः । ईहापायसुधारणाभिरुदितं ज्ञानं हि मत्यात्मकम् d=JSM. I. 69d. 17. Cf. JSM I. 80:
चारित्रशुद्धि संजातविशिष्टावरणक्षयात् । यन्मनो द्रव्यपर्यायालम्बनं विनिवेदितम् ।।
Also read JS p. 19. 18. a: Cf. JSM I. 8la: तद् द्वेघा संज्ञिजीवानाम्
bc=JSM I. 81bc. d: Cf. ISM I. 81d: मनःपर्यवसंज्ञिकम्

Page #24

SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVISEŞATARKA
सामग्रीतः समुद्भूतात् समस्तावरणक्षयात् । सकलं घातिसंघातविधातापेक्षमीहितम् ॥ १९ ॥ समस्त वस्तुपर्यायसाक्षात्कारि त्रिकालतः । सर्वथा सर्वद्रव्याद्यैः केवलज्ञानमेव तत् ॥ २० ॥ अर्हन्नेवास्ति सर्वज्ञो निर्दोषत्वादुदीरितः । यस्तु नैवं स नैवं स्यात् यथा रथ्यापुमानसी ॥ २१ ॥ मानाविरोधिवाक्त्वा (क्यत्वा ) त् निर्दोषोऽर्हन्निगद्यते । यस्तु नैवं स नैवं स्यात् यथा रथ्यापुमानसौ ॥ २२ ॥ तस्येष्टस्य तथा प्रमाणविषयेनावाध्यमानत्वतः तद्वाचः प्रतिपाद्यमानसुविधेस्तेना विरोधोदयः । मानेनापि न वाध्यते निजमतं मानाविरुद्धोदितः ज्ञेयोऽन्यमेव विश्वविदितः श्रीवर्धमानप्रभुः ॥ २३ ॥ चारित्रचामूर्ति (i) श्चारित्ररससागरः । चारित्रसिद्धये मे स्ताद्गुरुश्चारित्रसागरः ।। २४ ।। सूरि : श्रीविजयप्रभस्तपगणाधीशो नतोव्र्वश्वरः कल्याणादिमसागराह्वगुरवः प्राज्ञा यशः सागराः । तच्छिष्यस्य यशस्वतः कृतिरियं स्याद्वादमुक्तावली प्रत्यक्षस्तबकस्तदा समभवत् तस्यां द्वितीयोऽधुना ॥ २५ ॥ इति श्रीस्याद्वादमुक्तावल्ल्यां प्रत्यक्षबोधे द्वितीयस्तबकः । *
19. a: Cf. JSM 1. 82a : स्वसामग्रीविशेषोद्यत्
b = JSM I. 82b.
ed: Cf. JSM I. 82cd: सकलं घातिसंघातविघातापेक्षमीरितम्. Also read JS p. 19.
20. Cf. JSMI. 83:
समस्तवस्तुविस्तारसाक्षात्कारि त्रिकालतः ।
सर्वथा सर्वदा नित्यं केवलज्ञानमेव तत् ॥
24.
JSM II. 76.
25. ab: Cf. JSM I. 89ab:
सूरि : श्रीविजयप्रभस्तपगणाधीशो नतेशः श्रिये कल्याणादिमसागराह्वगुरवो विद्वद्यशः सागराः ।
तस्यामिन्द्रियवेदनं समभवत्गुच्छो द्वितीयोऽधुना ।
c=JSM I. 89c.
d: Cf. JSM I. 89d:
प्रत्यक्षस्तबकः प्रमाणरसिकस्तत्राद्य एवाजनि ।
d: Before the line given above in the text, the following line is written and struck off:
19.
Colophon:
with
an attempt to improve upon it. However the context makes it clear that ल्ल्यां is intended.
is not clearly written in the MSS. The letter written is

Page #25

20
SYADYADAMUKTAVALI OR JAINAVIŠEŞATARKA
तृतीयः स्तबकः
अथ द्वितीयं प्रतिपाद्यमानास्पष्टत्वभावाभिमतं परोक्षम्। आद्ये परोक्षे हि मतिश्रुते द्वे सैद्धान्तिकास्तावदिदं वदन्ति ॥ १॥
स्मरणं प्रत्यभिज्ञानं तर्कोऽथानु मितिः श्रुतम् । परोक्षं पञ्चवा प्राहुर्भूरयः पूर्वसूरयः ॥ २॥
संस्कारबोधसंभूतमनुभूतार्थवेदनम् । तत् तीर्थकृत्प्रतिच्छन्द: स्मरणं प्रथमोदितम् ।। ३ ।।
मानापिता प्रतीतिर्या स एवानुभवः स्मृतः । संकलनं विवक्षातो वस्तुप्रत्यवमर्शनम् ॥४॥
प्रत्यभिज्ञानमेवात्रानुभवस्मृतिहेतुकम् । सामान्यद्वयविषयं तथा संकलनात्मकम् ॥५॥
स एवायं जिनदत्तस्तथा गोपिण्ड एष सः । तत्तज्जातीय एवायं गोसदृग्गवयस्तथा ॥६॥
तर्कः प्रमाणमात्रेणोपलम्भानुपलम्भतः । संभवः कारणं यत्र कालत्रितयवर्तिनोः ।। ७ ॥
साध्यसाधनयोाप्त्याद्यालम्बनमिदं हि यत् । अन्दयव्यतिरेकाम्यां संवेदनमिदं हि सः ॥ ८॥
1. =JSM II. 1. 2. =JSM H. 2.
In the MSS. the figures १, २, ३, ४ and ५ are placed after the words स्मरणं, प्रत्यभिज्ञानं, तर्कः, अनु मिति: and श्रुतम्. 3. Cf. JS p. 20; PNT III. 3, 4. 4. Cf. JS p. 20. 5-6.Cf. PNT III. 5, 6. 7. =JSM II. 11.
Cf. JS p. 20; PNT III, 7. 8. abc=JSM II. 12abc.
d: Cf. ISM II. 12d: संवेदनमुदीरितम्.

Page #26

SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVIŠEŞATARKA
21
यावान् कश्चिदयं स धूमनिकरः सत्येव वह्नौ भवेत् यत्सत्वे (त्वे) प्रथमोऽन्वयो निगदितो यत्सत्त्वमेवोभयम् । धमोऽत्रासति पावके भवति नो सद्यो द्वितीयोऽधुना ज्ञातव्यो व्यतिरेक एष हि ततश्चैवान्यथा लक्षणम् ॥ ९।।
प्रतिबन्धोऽविनाभावसंबन्धो व्याप्तिरिष्यते । हेतुव्याप्तिसमायोगः परामर्शः स उच्यते ।। १० ॥
वैधानुमानं स्वार्थं च परार्थमुपचारतः । व्युत्पन्नानां तदैवेकं सहेतुवचनात्मकम् ।। ११ ।।
सद्धेतोम्रहणं तथा स्मरणकं व्याप्तेस्तयोः संभवम् साध्यज्ञानमतो ऽनुमानमिदकं स्वार्थं सुधीभिधृतम् । साध्यत्वं [च ] तथाप्रतीतमिति तत् त्रेधा श्रुते विश्रुतम् कि त्वस्मादनिराकृतं द्वयमिदं चाभीप्सितं तत् त्रयम् ।। १२ ।। माध्यधर्मविशिष्टेऽपि पक्षत्वं धर्मिणि ध्रुतम् । अन्यथानुपपत्त्यैकलक्षणो हेतुरिष्यते ॥ १३ ॥ दमु (ग) नोमानयं देशः प्रोच्यते पक्षधर्मता । हेतूदितं धूमवत्त्वादनुमानं सुधीहितम् ।। १४ ।। हेतुप्रयोगतो द्वधा तथोपपत्तिरन्वयः । अन्यथानुपपत्तिस्तु व्यतिरेकः पुरोदितः ॥ १५ ॥
9. av=JSM II. 19ab. cd: Cf. JSM II. 19cd:
धूमोऽत्रासति पावके भवति नो तत्त द्वितीयोऽध ना।
ज्ञातव्यो व्यतिरेक एष सततं चैवाऽन्यथा लक्षणम् ।। 10. ab: Cf. JSM II. 20ab:
प्रतिबन्धोऽविनाभावः संबन्धो व्याप्तिरिष्यते cd=JSM II. 20cd.
Cf. JS p. 21. 12. =JSM II. 30a.
U=JSM II. 30b which reads अनुमानकमिदम् which is obviously an error for
अनुमानमिदकम्. c-JSM II.30c. d: Cf. JSM II. 30d:
कित्वस्मादनिराकृताद्वयमिदं चाभीप्सितात्तत्त्रयम् । 13. =JSM II. 29; Cf. JS p. 21; PNT III. Il. 14. a: CI. JSM II. 31a: कृशानुमानयं देशः
___bcd=JSM II. 31bed. 15. =JSM II. 32.

Page #27

22
परस्मै प्रतिपाद्यत्वात् प्रत्यक्षादेः परार्थता | तथैवमनुमानस्य सर्वत्रेयं पर ( रा ) र्थता ॥ १६ ॥
SYADVADAMUKTAVALI OR JAINAVISEŞATARKA
विशेषाद् व्युत्पादयितुमधुना मन्दमेधसः । पञ्चावयवविख्यातमनुमानमुदीरितम् ॥ १७ ॥
प्रतिवन्धप्रतिपत्तेरास्पदं यस्य लक्षणम् । देवा साधर्म्य वैधर्म्यभेदात् दृष्टान्त एव सः ॥ १८ ॥
प्रकाश्यते साघनधर्मसत्ता तस्यां कृता साध्यसुधर्मसत्ता | साधर्म्य दृष्टान्त इति प्रदिष्टौ यत्रास्ति धूमो दहनस्तु तत्र ।। १९ ।।
साध्याभावे साधनस्याप्यभावो वैधम्र्योक्तेवं स दृष्टान्त एषः । शोचिःकेशाभावतोऽस्याप्यभावो घूमस्यास्मिन् ज्ञेय एव द्रहे सः ॥ २० ॥
साध्यधर्मिणि सद्धेतोरुपसंहरणं यथा ।
धूमश्चात्र प्रदेशेऽयं तस्मादुपनयः स्मृतः ॥ २१ ॥
तत्पुनः साध्यधर्मस्य पूर्वयोगेन भाषितम् । तत्तस्मादग्निरत्रायमेतद् निगमनं स्मृतम् ॥ २२ ॥
य एवं च स एवं तौ दृष्टान्तोपनयौ स्मृतौ । पाकस्थानं निगमनं मन्दधीसिद्धये त्रयम् ॥ २३ ॥
16. abc - JSM II. 33abc.
17. Cf. JS p. 22.
18. =JSM II. 35.
d: Cf. JSM II. 33d: सर्वत्रैव विभावना
Cf. प्रतिबन्धप्रतिपत्तेरास्पदं दृष्टान्तः ।
Cf. PNT III. 43-44; also JS p. 21. which is obviously a misprint for घूमो.
19. =ISM II. 40 which reads भूमौ
20. JSM II. 41 wherein breads and d reads which is an error for
ह्रदे. द्रह (m.) a deep lake.
21. JSM II. 36 which, in b, reads तथा for यथा. Cf. JS p. 22.
22. =JSM II. 37.
23. aJSM II. 39a.
b: Cf. ISM II. 39b: दृष्टान्तोपनयावुभौ
cd=JSM II. 39cd.
Cat. wrongly records this verse as:
य एवं च प्रणवंतौ दृष्टांतोपनयौ स्मृतौ ॥ वावस्थानं निगमनं मंदधी द्विघये त्रयं ॥

Page #28

SYADVADAMUKTAVALİ OR JAINAVIĆEȘATARKA
चारित्रनिम्नगानाथसमुल्लासनचन्द्रमाः । भूयो भद्रं स मे दद्यात् गुरुश्चारित्रसागरः ॥ २४ ॥ सुरिः श्रीविजयप्रमस्तपगणाधीशो नतोर्वीश्वरः कल्याणादिमसागरावगुरवः प्राज्ञा यशःसागराः । तच्छिष्यस्य यशस्वतः कृतिरियं स्याद्वादमुक्तावली तार्तीयीकतयानुमानविलसद्गुच्छोऽ[यमत्रा]प्यभूत् ।। २५ ।।
24. The following verse is also wrongly recorded in the Cat, as:
चारित्रनित्त (त्य)गानाय समुल्लासनचंद्रमाः।
भूयं भद्रो स मे दद्यात् गुरुचारित्रसागरः ।। 25. The MSS. reads aft: fautyTH:0 indicating thus that the Padas abc
are same as 25abc in the preceding stabaka. d: प्यमूत् is written in the margin on the right. Only six lines are written
on this page. More than half of the page is blank. It is, thus, difficult to understand why the scribe preferred to write 0477 in the margin. Cat. records the line as: सूरिः श्रीविजयप्रभः तात्तीयीकतयानुमानविलसद्गुच्छो (5) प्यभूत्।
_In the centre, in a slanting manner the following words इति जैनविशेपतर्क ग्र० 120 are written in pencil. 120 is written in Gujarati numerals.
The usual colophons showing the end of the third stabaka and the end of the work are missing in the MSS.

Page #29

ABBREVIATIONS
Cat.=Descriptive Catalogue of the Government Collections of Manuscripts depo
sited at the Bhandarkar Oriental Research Institute, compiled by Kapadia, Hiralal Rasikdas, Vol. XVII; Part II; Poona, 1936; also Vol. XVIII; Part 1;
Poona, 1952. (Cat. without any details thereof refers to this latter volume.] JSM=Śrī Jaina Syādvādamuktāvali of Yaśasvatsāgara, ed. Muni śrī Buddhi
sāgaraji, Ahmedabad, V.S. 1965. JS=Jaini Saptapadárthi of Yasasvatsāgara, ed. Muni Himamśuvijaya, Ujjain, 1934. JSSI=Jaina Sahityano Samkşipta Itihāsa (in Gujarati) by Desai, M.D., Bombay,
1933. PNT=Pramānanayatattvālokālankāraḥ of Vadidevasuri, with the comm. Ratnākarā
vatarika by Ratnaprabhacharya, ed. Pandit Hargovinddās and Pandit Becardās, Varanasi, Veer Samvat 2437.
BIBLIOGRAPHY
1. Desai, M.D.: Jaina Sahityano Samkşipta Itihāsa (in Gujarati), Bombay, 1933. 2. Kapadia, H.R.: Catalogue of Jain MSS. (See Cat. under abbreviations), Vol.
XVII, Part II; Vol. XVIII, Part I. 3. Kapadia, H R: Śrī Yaśasvatsāgara ane Syādvādamuktavalī (in Gujarati) pub
lished in Sri Jaina Satya Prakaśa, Vol. 3, No. 9, pp. 327-29. 4. Vādidevasūri: Pramāṇanayatattvālokālankárah with the commentary Ratnā.
karāvatārika by Ratnaprabhācārya, ed. Pandit Hargovinddas and Pandit
Becardās. Varanasi, Veer Samvat 2437. 5. Velankar, H.D.: Jinaratnakośa, Poona, 1944. 6. Yaśasvatsägara: Sri Jaina Syadvadamuktāvali, ed. Muni śri Buddhisāgarji
Ahmedabad, V.S. 1965. 7. Yaśasvatsägara: Jainī Saptapadārthi, ed. Muni Himamśuvijaya, Ujjain, 1934.

Page #30

यशस्वत्सागरविरचिता
भावसप्ततिका
BHAVASAPTATIKÁ
OF
SRI YASASVATSĀGARA

Page #31

BHĀVASAPTATIKA
OF ŚRI YAŠASVATSAGARA
Ву S. A. UPADHYAYA
INTRODUCTION The text of Bhāvasaptatika which is published here for the first time, is critically edited on the basis of the three manuscripts. The details of these three manuscripts are as under:
(1) BORI: This refers to the manuscript bearing No. 884/1891-95 belonging to the Government collections of Manuscripts deposited at the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona.
The manuscript consists of five folios, each of the size 10"X43".
The paper of the manuscript is thin, country made, and yellowish grey. The edges of all the five folios in the manuscript are slightly worn out. The condition of the manuscript is good. The edges of the folios on left and right side are ruled by double red lines; and the borders of the text are marked by three red lines. The ruling is fairly uneven.
Pages la, 16, 2a, 2b, 3a, 36, 4a and 46 have 11 lines each; page 5a has 7 lines and page 5b is blank.
Kathavate, A.B. (Report on the Search for Sanskrit Manuscripts in the Bombay Presidency during the years 1891-95, Bombay, 1901, p. 59) records "lines on each page 21". This, probably, is the error due to the printer's devil. Each line has 35-38 letters.
The text is written in Jaina Devanāgari characters. The handwriting is bold, legible and uniform. The bhale symbol, the headings and the colophons of different topics, the numbers of the verses, the colophon at the end and the danda marks are written in red ink and the text is written in black ink
Folio la begins with the bhale symbol and ends with ycyrfad (v. 8c), folio 16 ends with FIETH (v. 15d), folio 2a ends with
(v. 23a); folio 2b ends with agar (v. 31b); folio 3a ends with if (v. 45d); folio 3b ends with qot: (v. 45d); folio 4c ends with Farifu (v. 57b) and folio 4b ends with fastiach tout (v. 67d).

Page #32

BHAVASAPTATIKA
Three lines, which are difficult to decipher, are written in different ink, in the centre of the margin at the top on page 2b. They are, probably, in Gujarati language. At the end of the text . farfa is written in different ink and probably by a different hand.
The colophon gives the date of writing the Mss. as V. S. Magha, Sukla 6, 1751.
27
The scribe of this Mss. appears to be just ordinary and not too careful.
(2) LD 1: This refers to the manuscript bearing no. 5166 of The Punyavijayaji Collection at The Lalabhai Dalapatabhai Bhāratiya Samskrti Vidyamandira, Ahmedabad.
The manuscript consists of a single folio, of the size 10"X4".
The paper of the manuscript is thin, country-made and slightly yellowish grey. The edges of the folio are worn out a little. The condition of the manuscript is fairly good. The borders of the text on the left and right side are marked by two vertical lines in black ink.
The folio has 25 lines on both the sides. Each line has 60-64 letters. Vss. 30-34 are written, in different ink and probably by a different hand, in the margin on the left hand and are continued in the margin at the bottom of the folio la. At the end of this addition, some word which is difficult to decipher, is added.
one.
The text is written in Jaina Devanagari characters. The handwriting is small, legible and uniform. The headings and the colophons of different topics and the numbers of the verses (with a few exceptions) are marked with saffron-coloured pigment. The danda marks are not written.
Folio la ends with the first letter of the v. 36.
The colophon gives the date of writing the Mss. as V.S. Māgha, Śukla 1762.
The scribe of this manuscript appears to be just an ordinary
(3) LD 2: This refers to the manuscript bearing no. 7373 of The Punyavijayaji collection at The Lalabhai Dalapatabhāī Bhāratiya Samskṛti Vidyamandira, Ahmedabad.
The manuscript consists of 3 folios, each of the size of 10"x4". The paper of the manuscript is thin, country-made and yellowish white. The edges of all the folios in the manuscript are slightly worn out. The border on the left side of the folio 3 is fairly damaged; consequently the table written in the margin on folio 36 is mutilated. The condition of the manuscript is good. The edges of the folios on the left and right borders are ruled by a single

Page #33

28
BHAVASAPTATIKA
red line; and the left and right borders of the text are marked with double red lines. The ruling is fairly uniform.
Folios la, 1b, 2a, 2b and 3a have 14 lines each; and folio 3b has 9 lines, followed by eleven tables put in a single rectangular marked with red lines. One more table is written in the margin on the left side. Each line has 42-44 letters.
The text is written in Jaina Devanägari characters. The handwriting is bold, legible and uniform. The headings and the colophons of different topics and the numbers of the verses are marked with light saffron-coloured pigment. The danda marks are not written.
Folio la begins with the bhale symbol and ends with #ro (v. 12c"; folio 1b ends with पला (v. 23a); folio 2a ends with ज्योतिर्विदो (v. 35c); folio 2b ends with Trefal (v. 46a) and folio 3a ends with faafazinio (V.63b).
The scribe of this manuscript appears to be an ordinary one.
The eleven tables given at the end of the text on folio 36 are as under:
लंकायां पलानि
अजमेर प.
सांगानेर प.
२७८
में
२९९ ३२३ ३२३
म.44 01.
मि क
२१९ २५२ ३०३ ३४३
म
मे २१८ वृ २५१ मि ३०३ क ३४३ सिं ३४७ क ३३८
.44भम
२७८
तु
३३७
तु
तु
___०/०
६/० ६०/४८/२०
०००
५७ ४७ २०
तोमानगरे प.
आगरायां प.
दिली नगरे
मे व
भ.
मी कु
भ.
२२३ २५५ ३०५ ३४१ ३४३
-
मे वृ मि क सि क
२१९ २५२ ३०४ ३४३ ३४६ ३३७
मी कुं म ध वृ तु
मे २१३ व १४७ मि २७८ क ३४८ सिं ३५१ क ३४३
मी कु म ध व तु
44
(
५/३० ५५/४४/१८
५९/४७/२०
६५/५२१२५

Page #34

BHĀVASAPTATIKA
29
उदयपुर नगरे
सोजितपलानि
लालपुरे प.
२२५ २५६
मी कु
वृष
मेष २२१ मी वृष २५३ कुं मि ३०४ म कर्क ३४२ ध सिं ३४५ व क ३३५ . तु
मे २०३ वृ २३९ मि २९८ क ३४८ सि ३४९ क. ३५३
मी कु म ध व तु
३४२ ३३१
तु
५/२० ५३/४३/१८
५७/४७/१९
७/३० ७५/६०/२५
मसुदायां पला मेष २२१ मी वृष २५३ कुं मि ३०४ म
योधपुरनगरे प मेष २२८ मी वृष २५९ कुं मि ३०७ म क ३३९ ध सिं ३३९ व क ३२८ तु
३४२
ध
३३५
तु
--
-
--
५७/४७/१९
५०/४०/१९
In the margin on the left hand, the following table is written.
५३/४२/१७
२२५
२५७
+ REEle
३४०
३४१ ३३१
The subject of Bhāvasaptatikā, comprising of 72 stanzas is Jyotișa and the topics dealt therein are: divasalagna, ayanāṁsakarana, rātrilagnasādhana, natonnatasidhana, daśamabhāvasādhana, vinsopaka etc. The brief treatment of the different topics indicate the work to be an elementary text-book of Jyotişa.
The date of the composition of the work as given in v. 71 is V.S. Krsna, 5, 1740, Friday.
The title of the work is Bhāvasaptatika. (cf. v. 70). Kathavate, in his Report on the Search for Sanskrit Manuscripts in the Bombay Presidency during the years 1891-95, (Bombay, 1901, P. 59) and Aufrecht in his Catalogus Catalogorum records

Page #35

30
BHĀVASAPTATIKA
the title as Bhāvasaptaţikā. Jinaratnakośa gives the title as Saptatikā.
The stanzas are composed in the anustubh and the indravraja metres.
The text, as indicated by the title, consists of seventy verses. The verse No. 71 gives the date of the composition of the work. Both BORI and LD2 refer to this work as consisting of seventy-two verses (dvāsaptatikā) in the colophon. The BORI numbers the last verse as 72 and the LD2 as 70. This, obviously, is quite strange. In the BORI No. 7 is repeated and Nos. 13 and 66 are omitted. In the LD2, as shown in the foot-note, stanzas 57 and 58 are combined into one stanza which is shown as No. 57 in the MSS. Thus if the error in numbering is rectified, all the three MSS. will have seventy-one verses only.
In the edited text, the insertion of the avagraha sign, the uni. formity in marking the danda, etc. are observed to make the text readable. Emendations are suggested in the round brackets and additions in the rectangular brackets, at the respective places.

Page #36

यशस्वत्सागरविरचिता भावसप्ततिका
॥ऐं नमः॥
अथ श्रीपतिपद्धत्यनुसारतो दिवसलग्नसाधनम् ।" तात्कालिक: स्पष्टदिनाधिनाथोऽ
यनांशयुक्तो दिवसस्य लग्ने। पात्यास्तदंशाः खगुणे ३०भ्य एव
भोग्यांशकास्ते प्रभवन्ति नूनम् ।। १ ।।
अथायनांशकरणं यथा
शको विहीनः शरसिन्धुवेदैः ४४५
शेषाकृतोऽशाः खलु षष्टिलभ्याः । शेष कलास्ताः प्रतिमासमेकम्
पञ्चैव ननं विकला भवन्ति ।। २ ।।
लग्नं भवेत् यत् खलु सायनार्कम्
राशौ स्वदेशोदयि लग्नमेतत् । स्वदेशलग्नस्य पलविनिम्ना
भोग्यांशकास्ते सवितुस्विधास्थाः ।। ३ ।।
A: LDI omits the expression. LD2 omits 974: B: BORI, LD2 : श्रीपतिपद्धन्यसार०
_LDI : दिवालग्नसायनमाह 1. c: BORI : खे गुणे. LDomits ३०
d: LDI : भोग्य
C: BORI omits #4 LDI : 377€ for 241 2. : LDI : शेषाकृतांसा: LDI : षष्टि ६० लभ्याः LD2 : षष्टिलभ्यः
c: BORI : carcar 3. : LD 2 : सायनार्क
b: LD2 : स्वदशोदयि BORI लग्नमेतत c: LD2 : त्रिधास्थाम्

Page #37

32
BHAVASAPTATIKA
षष्टया चटाप्योपरियोजितानि
तथाप्यवस्थाच्च ततो द्वितीये। पष्टया चटाप्योपरियोजितानि
स्थाने तृतीये सुधिया विधेयम् ॥ ४॥
स्थाने तृतीये खगुण ३०विभक्तम्
लब्धं फलं यद्रविभोग्यसंज्ञम् । पलात्मकं तत्प्रवदन्ति विज्ञाः
शोध्यं निजीयेष्टघटीपलेभ्यः ॥ ५ ॥
निजेष्टघट्यः खलु पष्टिनिघ्ना
अवस्थितैरेव पलैविमिथाः । एभ्यो विशोध्यं रविभोग्यमेतत्
ततोऽवशिष्टं च यथास्थितं हि ॥ ६॥
यावन्ति लग्नस्य पलानि यानि . शुद्धयन्ति शोध्यानि ततोऽपि तानि । अनुक्रमेणेह तथाप्यनेन ___ लग्नानि शोध्यानि पुरःस्थितानि ।। ७ ।।
त्रिशद्भिरेवं निहतं च शेषम्
अशुद्धलग्नस्य पलैविभक्तम् । शेष हि षष्ट्याभिहतं त्वशुद्ध--
पलैविभक्तं पुनरेतदेव ॥ ८॥
4. : LD1 : षष्टया ६०
G: BORI, LD2 omits च I.D1 : तथाप्यस्ताच्च
c: LDI : षष्टया ६० 5. c: BORI, LD2 : विज्ञा
d: LD2 : °पलेभ्य - 6. : BORI : खष्टिनिधना
c: LD2 adds नीजीयेष्टघटोपलेभ्यः after विशोध्यं. Obviously this is repeated
from v. 5d through scribe's inadvertence. BORI : रविभोग्यमेत। त्ततो. It is clear that the dandre mark shouring
the end of the line is misplaced. 7. c: LD2 : तथाप्यतेन 8. : LD1 : त्रिंशद्धि ३० रेवं
c: LDI : षष्टया ६० हतं h: BORI : पलैविभक्तं

Page #38

..BHĀVASAPTATIKA
ग्राह्यं विधास्थं फलमुक्तरीत्या
तस्योपरिष्टाद्विबुधैनिवेश्यः । अशुद्धलग्नस्य च पूर्वराशि
मेंपादिकोऽयं किल वर्तमानः ।। ९ ।।
अथायनांशै रहित विधेयं
यदायनांशा न पतन्ति तेभ्यः । उत्तार्य राशि खलु तैविहीन स्पष्टं तदा लग्नमुदाहरन्ति ॥ १० ॥
इति दिनजातलग्नसाधनम् ।
अथ रात्रिलग्नसाधनम् ।
रात्रौ यदा जन्म जनस्य यस्य
___ लग्ने तदानीं कथितो विशेषः । पूर्व कृतः सायनसप्तसप्ति
स्तत्रैव योज्यं किल राशिषट्कम् ।। ११ ।।
भोग्यांशकाः पूर्ववदेव साध्या
गुण्याः पलस्तूदयिलग्नसत्कः। कार्य पुरावत्किल सूर्यभोग्य
हेयं तथा रात्रिघटीपलेभ्यः ।। १२ ।।
तथैव लग्नस्य पलानि तानिः
त्याज्यानि शेषं किल पूर्ववच्च ।
9. : .DI : निवेश्य
C: LDI : पूर्वराशि 10. G: LDI : अथायनांशरहित
: LDI : यदायनांस LD1 : तेभ्य c: BORI, LD2 : नाय d: LD1 : स्पष्टः D: LDI : faqı for fan
E: BORI, LD2 : रात्रिलग्नंसाधनम् ; LDI : रात्रिजातलग्नसाधनमाह ]]. b: BOR1 : लग्ने
_c: LD1 : सायनसप्तसप्तेः 12. b: LD1 : पलैस्तूदयिलग्नसत्कै
: BOR1 : सूर्यभौग्यं 13. b: LD2 : पूर्वपत्रः

Page #39

34
15.
16.
अशुद्धपूर्वैरजपूर्वक स्तं
अशुद्धलग्नस्य पलैर्विभक्तं त्रिचा फलं ग्राह्यमतस्तथैव ॥ १३ ॥
BHAVASAPTATIKA
यु ( [) क्तं तथैवायनभागहीनम् ।
इत्युक्तरीत्या रजनीविलग्नं
कार्यं यथाशास्त्रमिदं प्रदिष्टम् ॥ १४ ॥
अथेष्टसमय रविभोग्यतो हीनस्तदा किं कर्त्तव्यमिति विमृश्य तत्समाधानार्थं विशेषेण लग्नसाधनं यथा-"
यदिष्टकालो रविभोग्यतस्तु हीनस्तदानीं कथितो विशेषः ।
तत्पूर्ववत्सायनसूर्यभोग्यात्
साध्यं पुरस्ताद्रविभोग्यमेतत् ।। १५ ।।
कार्याणि नैजेष्टघटीपलानि
तेम्यो न वा शुद्धयति सूर्यभोग्यम् ।
तदा निजेष्टस्य पलानि यानि
त्रिशद्विनिघ्नानि तथैव तानि ।। १६ ।।
लग्नं च यत्सायनसूर्यराशौ
तदायलग्नस्य पलैर्विभक्तम् ।
शेषं च षष्ट्यभिहतं हितेन
त्रिस्थं फलं पूर्ववदेव कार्यम् ।। १३ ।।
तदेव योज्यं किल सायनार्के
फलं समग्रं हितदंशकाद्यम् ।
d: BORI : त्रिंशद्विनिनानि
17. : LD2 : तदीयलग्नस्य
F' : BOR1, LD2 : अथैष्टसपयो BORI : तत्सामाचार्य LD2 : लग्नं साधनं
LDI : आइ for यथा
: BORI : यदेष्टकालो LD2 : दयेष्टकालो
c: BORI : ० सूयोभोग्यात्
LD1 : नैजेष्टघटीपलेभ्य
LDI : ताघलग्नस्य
c : LDI : षष्ट्य ६० भिहितं
C: BORI : पानि for यानि In the left-hand-margin the correction ता
for is shown. LD1: aifa

Page #40

BHAVASAPTATIKA
ततोऽयनांश रहितं तदेव
स्पष्टं पुनर्लग्नमुदाहरन्ति ॥ १८॥
इति लग्नसाधनम् ।
अय दशमभावसायनाय नतोन्नते नतोनतसायनार्य दिनरात्रिमाने तदर्यमाह--"
दिनस्य मानं यदि साधनीयं
स्थाप्यस्तदा स्पष्टदिनाधिराजः । तथायनांशः सहितो विधेयो
मुजो विधेयः पुनरस्य तावत् ॥ १९ ॥ राशित्रयाभ्यन्तरगोमुजः स्यात्
षड्भ्यो विशुद्धस्त्यधिकः स एव । पड्माधिकः षड्मविहीन एव
नवाधिको मण्डलतो विशोघ्यः ।। २० ।।
अथ चरषंड (खण्ड) कार्थमक्षप्रभानयनम् । मेषार्कतः प्रागयनांशकादिमे
दिने दिनेशस्य दिनार्द्धवत्तिनः । छायागभस्त्यङगुलमानशंकोः
साक्षप्रभा स्वेष्टपुरे निरुक्ता ।। २१ ।।
स्थानत्रये सा पलभा निवेश्या
दिग्भिस्तथैकत्रपरत्र नागः। अन्यत्र दिग्भिस्त्रिविभक्तमन्त्यं
भवन्ति नूनं चरप (ख) ण्डकानि ॥ २२॥ G: LDI : तत्साधनार्थ for नतोन्नतसाधनार्थ 20. : LDI : गोभुज
b: LD2 : विद्धस्त्यधिक: c: LD2 : पड्भविविहीन
d: LD1 : मण्डलतो १२ BORI : विशोध्य LD2 : विशुद्ध : 21. U: LD2 : दिनेशास्य
c: LD2 : मीनशंकोः 22. : LD1 : स्थाने ये
b: BORI : तथैकायरत्र LD2 तथैकपरत्र __LD2 : नागै:LDI : नाग: ८ c: BORI : दिग्मिरित्रविभक्तमत्यं
LDI : दिग्मिा स्त्रिविभक्तमन्त्यं.

Page #41

36
BHAVASAPTATIKA
मेषादिकानां कमतः पलानि . लंकोदयान्यूनितयोजितानि । . निजीयदेश्यानि पलानि तानि
भवन्ति मेपप्रमुखानि नूनम् ।। २३ ।।
अथ प्रकृतम ।
सत्येकराशौ गतखण्डकस्तु
राशिद्वये खण्डकयुग्ममुक्तम्। राशिप्रमाणोगतखण्डकः स्या
दित्युक्तरीत्या स्वयमेवमह्यम् ॥ २४ ।।
भोग्येन खण्डेन हतास्तदंशाः
स्थानत्रयेते पृथगेव कार्याः । पष्टया चटाप्योपरिखत्रिलब्ध
चरप्रमाण मुनयो वदन्ति ॥ २५ ॥
पलात्मकं तच्चरमेव षष्ट्या
भक्तं च नाड्यादिकमाहुरार्याः । स्थानद्वयेताः पृथगेव नूनं
तिथिप्रमाणा घटिका निवेश्याः ॥ २६ ।।
मेषादिषट्राशिगभानुभोगात्
स्यादुत्तरो गोल इति प्रसिद्धः । तुलादिषट्राशिगभानुभोगात्
स्याद्दक्षिणो गोल इतीह वृद्धाः ।। २७ ।।
23. : BOR1 : कमतः
d: LD1 : मेषप्रमुपानि 24. c: BORI : ०खण्डक 25. c: LD1 : चटाप्योपरिपत्रिलब्धं Figure 30 corresponding to पत्रि is added in
the margin on the right side. LD2 : azpratafia faszi b: LDI : 3171 & : LD1 : षष्टया५० c: LD2 : स्थानद्वयेता
d: LD1 : निवेश्या 27. c: LD1 : तुलादिषडा६शि०
d: LD2 : इति ह LD2 : वृद्धा

Page #42

यथा
29.
30.
32.
BHAVASAPTATIKA
चरं विहीनं तिथिनाडिकाभ्यस् तत्सम्यगोले कथितं दिनार्धम् ।
चरं च युक्तं तिथिनाडिकासु तद्याम्यगोले कथितं निशार्धम् ॥ २८ ॥
द्विघ्नं तदेतत् निजमानमाहुर् दिनस्य रात्रेरपि मानमुक्तम् ।
पूर्वापराभ्यां च नतोन्नताभ्यां
साध्यं च मध्यं हि तदर्थमेतत् ।। २९ ।।
अथ नतोतसाधनमाह ।
नतोन्नते प्रागपरप्रभेदात्
सूर्यस्य बिबेन कृतो हि भेदः ।
न. तं द्विधावासररात्रिजार्द्ध
जातं निजेष्टाद् गतशेषजातुम् ॥ ३० ॥
सूर्योदयाद्या घटिका दिनार्द्धं
यावद्गतास्ता नियतं दिनार्द्धात् ।
पात्यास्तदानीं हि नतंत भवेत (तु) प्राच्यां मतं तत्समुदाहरन्ति ॥ ३१ ॥
28. b: LD2 : ततसोम्यगोले
c: LD2 : नर
दिनस्य शेषं नियतं दिनार्द्धात्
पात्यं नतं पश्चिमनतस्तदेव ।
मध्याह्नकालेप्यथ चार्धरात्रौ
स्मृतो नताभाव इतीह वृद्धाः ॥ ३२ ॥
LD2 : तदेत्त
BORI : निजपानमाहु LD2 : निजमानमाहु b: LDI : मानयुक्तं
d: LD2 : मध्य
: LD1, LD2 : प्रभेदा
d: LD1 : नियेष्टाद्गतशेपजातं LD2 : निजेष्टाकन शेषजात्
31. D: BORI, LD2 : नियंत
C: LDI: पात्यास्तदंशा
LD2: दिननं for हि नतं; भवेत्
b: BORI : पश्विमनस्तदेव c: BOR1 : मध्याह्नकालेप्मिथ d: LD1 : वृद्धा
3

Page #43

रात्रर्गतं वापि दिनार्द्धयुक्तं
यावनिशाद्धं हि नतं प्रतीच्याम् । शेपं च रात्रंदिवसार्द्धयुक्तं
प्राच्यां नतं तावदुदाहरन्ति ॥३३॥ विंशच्च्युतं तन्नतमन्नते स्यात्
ततोऽन्यथाप्रागपरप्रभेदात् । इत्युक्तरीत्या विबुधैविधेये
नतोनते द्वे भवतस्त्विदानीम् ।। ३४ ।।
इति नतोन्नतसाधनम् ।" अय नताभावे दशमसाधनम् ।
सूर्योदये सूर्य एव लग्नं ज्योतिर्विदो विदुः । मध्याह्नेऽपि नताभावे स एव दशमं मतम् ।। ३५ ।।
एवं यत्रापि दशमं मध्यमध्यं प्रतिष्टि(प्ठि)तम् ।
ज्ञेयं सुधिया स्वविया नताभावेऽपि नित्यशः ।। ३६ ॥ पथ पूर्वनते दशमलग्नसाधनं यथा--
लंकोदयः पूर्वनते विलोम
क्न(ऋणात्यलग्नं प्रवदन्ति विज्ञाः । स पूर्ववत्सायनसूर्य एव
तद्भक्तमागा नियतं त एव ॥ ३७॥ 33. : LD2 : रात्रौर्गतं 34. b: BORI : मागपरप्रभेदात LD2 : प्रगपरप्रभेदात्
७ : LD2 : तन्नतमुन्नत c: LDI : विबुधीविधेया d: LDI : नतोन्नतो LDI : भक्तस्तदानी H: LD1 omits this line. LD2 : नतोन्नतसाधनं
I: LD1 : नताभावदशमभावसाधनं 15..: LD2 : लग्ने LD2 : ज्योतिर्विदा
: BORI : एवं ab: LD2 : मध्यंमध्य c: LD1 : सुधीया स्वधीया
J: LD1 omits यथा 7. ४ : LD1 : लंकोदयि LD1 : पूर्वनता LD2 : विलोम
c: LD1 : पूर्वत् d: LD2 : तद्भक्तभागा

Page #44

BHAVASAPTATIKA
लकोदयलंग्नपलविनिघ्ना
स्त्रिशद्विभक्तं घुपरिस्थितं यत् । तत्सूर्यमुक्तं भवतीह हेयं
नतस्य पौर्वस्य घटीपलेभ्यः ॥ ३८॥
ततो विशिष्टं हि पलात्मकं च
तेभ्यो विशोध्यानि पलानि तानि । तत्पृष्टलग्नस्य पलानि यानि
व्यतिक्रमेणापि च शोधितानि ॥ ३९ ॥
यावन्ति शुद्धयन्ति च पूर्ववत्तु
शोध्यानि शेषं च खरामनिघ्नम् । अशुद्धलग्नस्य पलविभक्तं
फलं त्वशुद्धादिमराशियुक्तम् ॥ ४० ।।
तथायनांश रहितं विलग्नं
मध्यं विलोमं मुनिभिनिरुक्तम् ।
इति पूर्वनते दशमभावसाधनम् ।
अथ पश्चिमनते दशमभावसाधनं यथा-- प्रत्यङ् नतं चेष्टमिव प्रकल्प्यं लंकोदयलंग्नवदेव साध्यम् ॥४१॥
इति पश्चिमनते वशमभावसाधनम् ।'
-
38. -: LDI : लंकोदयि
b: LDI : त्रिंशः द्विभक्तं LD2: अपरिस्थित C: LDI : हेय
d: LD1 : पूर्वस्य LD2 : घटीपलेभ्य 39. a; LD2 : वशिष्ट 40. .: BORI : पूर्ववतु ab : BORI : पूर्ववत्तुशे ।। ध्यानि
b: LD1 : खराम३०नियम् c: BORI : अश्रुलग्नस्य (.: BORI : तथायनाशे b: BORI : मुनिभिनिरुक्त K: LD2 omits qui c: BORI : प्रकल्प्य L: LD1 omits the line,

Page #45

A0
BHAVASAPTATIKA
अथोऽन्नते दशमभावसाधनं यथा--
इष्टं प्रकल्प्योऽनतमेव तावत्
षडाशियुक्ते किल सायनेऽर्के। लंकोदयलंग्नवदेव साध्यम्
भवेत्तदानी दशमं विलग्नम् ।। ४२ ।।
इत्युनते दशमभावसाधनम् ।।
अथ नतं विनंव दशमभावसाधनम् ।
नतं विनैव दशमं विलग्नम्
प्रसान्यते वापि मतान्तरेण । लग्नं प्रकल्प्यैव रवि ततोऽपि
चरं समानीय निशार्द्धमानम् ।। ४३ ।।
निशार्द्धमानेऽष्टमिव प्रकल्प्य
.. लग्नं प्रकल्प्यैव रवि पुरस्तात् । लंकोदयैर्लग्नवदेव साध्यं
भवेच्चतुर्थं दशमं सषड्भम् ॥४४॥ इति दशमभावसाधनम् ।
अथान्ये भावा अन्य संघयस्तत्साधनं यथा--0
लग्नं सषड्भं हि कलत्रभाव:
मध्यं सषड्मं च चतुर्थ भावः। लग्नं चतुर्थात् किल शोधनीयं
शेषस्य कार्यस्तु लवोऽपि षष्टः ॥ ४५ ॥
2. ८: LDI : इष्टः
b: LDI : षड्रारशियुक्ते LD2 : सायनाकें _M: BORI : दशमसाधनम् 4. : LD1 : लंकोदायर्लग्नवदेव LD2 : लकोदर्लग्नवदेव
N: BORI, LD2 : दशमसाधन O: LD1 omits अन्ये after भावा: LD2 : भावो
LDI : संधयश्च 5. b: LD1 : सषभ६
d: LD2: पष्ट

Page #46

48.
49.
BHAVASAPTATIKĀ
राशीनाशकाः कार्यास्तलस्थांशविमिश्रिताः ।
एषां षष्टो विभागस्तु जायतेंऽशादिकः स्फुट: ।। ४६ ।
शेषं षष्टिहतं कृत्वा तलस्थांकै विमिश्रितम् । षड्भर्भागः पुनर्देयः शेषं कार्यं तथैव च ॥ ४७ ॥
एवं षडंशकों शादि रूपाबुद्धो द्वितीयकः । लग्ने प्रथमको योज्यः पुनस्तुयें द्वितीयकः ॥ ४८ ॥
आद्य: षडंशको लग्ने युक्तः संघिद्वितीयकः । सोऽपि संधौ पुनः क्षिप्तस्तदा भावो द्वितीयकः ॥ ४९ ॥
भावे द्वितीयके क्षिप्तः संधिद्वितीयकस्य च । तत्र संधी पुनः क्षिप्ते भवेद्भावस्तृतीयकः ।। ५० ।।
भावे तृतीयके क्षिप्त: संधिस्तृतीयकस्य च । तत्र संधौ पुनः क्षिप्ते भवेद्भावश्चतुर्थकः ॥ ५१ ॥
46. BORI: राशीनां मंशका: LDI : राशीनामंशका
LD2 : राशीनमंशका :
6 : LD1 : तलस्थांशैविमिश्रताः C: LD1: षष्टो
d: LD1 : जायतेशादिकस्फुट: 47. b: LDI : तलस्वंविमिश्रितं
पुनद्वतीयस्तु भावे संध्यादितः क्रमात् । सर्वे भावाः संघयः स्युरेकवेलमनुक्रमात् ॥ ५२ ॥
cd : LD2 : क्षिप्त:स्तदा
50. a: LD2 : द्वितीय के
C: LDI : पष्टिर्भाग
a : LD2 : षडंशकोशादि
b: LD2 : स्तुपा बुद्धो LDI : द्वितीयग:
d: LDI : द्वितीयक
a : LD1 : आय
b: LD1 : संधीद्वैतीयक
ab : BORI records danda after युक्तः
6 : LD1, LD2 : संधिद्वितीयकस्य
c : LD2 : सिंधौ LD1 : क्षिप्तौ BORI, LD2 : क्षिप्तो d: LDI : तृतीयक
51.
52. a: LD2 : पुनद्वितीयकस्तूर्ये
a: BORI : तृती के LD2 : क्षिप्ता:
b: LD2 : संध्यादित
ab : BORI records danda after संध्यादित: d: BORI: स्युरेकचेलमनुक्रमात
41

Page #47

42
एवं सिद्धे भावचक्रे ग्रहाणां चालनक्रिया । भावलग्ने भावफलं ज्ञेयं गणितकोविदः ।। ५३ ।।
BHAVASAPTATIKA
पूर्वसन्धि समुल्लंघ्य स्वं भावं याति यो ग्रहः । आरोहसंज्ञको भाव[ : ] फलं यच्छति नैजकम् ॥ ५४ ॥
यदा ग्रहः स्वभावांशतुल्यः पूर्णफलप्रदः । स्वकीयमावजं पूर्णं फलं यच्छति तत्व ( त्त्व ) तः ।। ५५ ॥
पूर्वसंधेन्यूनतरो ग्रहावीशो भवेद्यदि । गतभावगतो ज्ञेयः ग्रहो दत्ते हि तत्फलम् ।। ५६ ।।
आगामि संधेरधिको ग्रहस्त्वागामि भावगः । आगामिभावगं दत्ते फलमेवंविधं स्मृतम् ।। ५७ ।।
यदा ग्रहः संधिसमानमानो
निरन्तरं स्यादफलो ग्रहेन्द्रः ।
कस्यापि भावस्य फलं न दत्ते
नागामिनो नैव गतस्य नूनम् ॥ ५८ ॥
आरोहसंशकस्रवादी घा (चा) तेऽसाववरोहकः । स्वदशायां फलं दत्ते चयापचयसंज्ञकम् ।। ५९ ।।
53. d: LD2 : गणिकोविदे
54.
ग्रहः पूर्णफलो नित्यमफलो न कदाचन । फलं वाच्यं भाववशात् ग्रहस्यैवं प्ररूपितम् ॥ ६० ॥
d: LD1 : नैजिकं
55. ab : LD1 : स्वभावांशतुल्य d: LD2 : यच्छंति
a: BORI : पूर्व सन्धि LDI, LD2 : पूर्वसन्धि b: BORI: स्वभावे
59. b: LD2 : घतिसावरोहकः
60. ab : LD2 : नित्य मफलो
c: LDI: भाववशा
56. b: BORI : भवेय्यदि
d: LD1: ह
57. : LD1 : संधिरधिको
bcd : LD2 reads ग्रहेन्द्रकस्यापि भावस्य फलं न त्ते नागामिनी नैव गतस्य नूनम् ॥ ५७ which corresponds to v.58 bcd. An obvious mistake of the scribe.
58. abcd : LD2 omits यदा ग्रह... स्यादफलो
Also read foot-note no. 57bcd.

Page #48

BHĀVASAPTATIKA
.43
येनापि भावेन खगस्य यस्य
स्वल्पान्तरं तस्य फलं ददाति । भावद्वयेनापि समो(मा)न्तरेण
कस्यापि भावस्य फलं न दत्ते ।। ६१ ॥ यस्य यस्यापि भावस्य विरामसमयस्तदा । फलस्यापि तदा नाशो ग्रहस्य परिकीर्तितः ।। ६२ ।।
अथ आरोहावरोहाथ विश्वाप्रतिकरणम् । भावेन तुल्यांशक एव खेटो
दत्ते फलं विंशविंशोपकास्तु। मावेन हीनांशक एव खेट
स्त्वरोहसंज्ञं च फलं ददाति ।। ६३ ।।
भावाद्ग्रहेद्रो(न्द्रो)प्यधिको यदानी
फलं प्रदत्ते त्ववरोहसंज्ञम् । भावेन हीनांशक एव खेटे
. खेटाद्यसंध्योश्च यदन्तरं स्यात् ।। ६४ ॥ भावाधिके वापि खगेग्यसंधि
(I)हेन्द्रयोर्वापि यदन्तरं तु । ग्रहेशसंध्यन्तरमेव भाज्यं ___ यद्भाजकं स्यात्किल भावसंध्योः ।। ६५ ।। अथान्तरे पष्टिसणिते चेत्
वारद्वयं ते विकलात्मकेऽस्तः। भाज्यादवाप्तं खलु भाजकेन
फलं त्रिभक्तं च वि(वि)शोपकाख्यम् ।। ६६ ।।
61. b: BOR1 : स्वल्पान्तरं 62. b: LD2 : विरामसमये
d: LDI : परिकीर्तितं
P: LD1 : अरोहावरोहाथ 63. : BORI, LDI : विंशविशोपकाः 64. d: LDI: खेटाद्यसंध्याश्च
C: LD2 : खेट 65. d: BORI omits स्यात्किल; LD2 : यद्भाजकं भाक्चैव तु संध्यो. 66. C: BORI, LD2 : चे for चेत् LDI : च for चेत्
c: LDI : भाज्यादि वाप्तं ८ : BORI : विशोपकान्यम् LDI : विशोपकारव्यम्

Page #49

AA
BHAVASAPTATIKA
यथा यथा भावमभिप्रयाति
संघि समुल्लंघ्य खगाधिराजः। तत्रैव भावे हि फलप्रवृत्ति
तदा ग्रहाणां विबुधा वदन्ति ।। ६७॥ उल्लंघ्य भावं निजकं स्वसंधि
यथा(दा) ग्रहो याति फलस्य तस्य । ह्रासो भवेत्संघिसमानभागे
ग्रहे फलं नैव वदन्ति विज्ञाः ।। ६८।।
भावसप्ततिका चैषा यशस्वत्सागरोदिता । तां विलोक्य सदा कार्य भावचक्रमिदं स्फुटम् ।। ६९ ।।
भावचके भावलग्नं तत्रापि ग्रहसंभवम् । फलं विशेषतो ज्ञेयं तत्रस्थैरेव खेचरैः ।। ७० ।।
इति भावचक्रम् ।
संवत्सरे विक्रमतो भवेद
मुनींदुसंख्ये बहुलेषपक्षे । वृषे विधौ पंचमिकांसिताह्नि
विचारसत्सागरवाचनार्थम् ।। ७१ ।।
इति श्रीभावसप्ततिका समाप्ता।
68. : LDI, LD2 : स्वसंधि
c: LDI adds भावविरामकाले after भवेत् d: LDI reads नै for नैव
LD2 : विज्ञा 69. d: BORI, LD2 : भावचक्रमिदं 70. d: LD1 : खेचरं 71. b: LDI adds १७४० after मुनींदु Q. BORI : इति श्रीभावचक्रसाधनार्थ द्वासप्ततिका ॥श्री॥ संवत् १७५१ वर्षे माह सुदि ६ दिने
लीषतं मथेन चुतरारूपनगरमध्ये । वाच्यमान चीरं जीत्र्यात् ।। श्री ग. पिरविजयजी LDI : इति श्री भावसप्ततिका समाप्ता सं. १७६२ मा. सु. ७ LD 2 : इति श्रीभाव चक्रसाधनार्थ द्वादशप्तिका पं. जसवंतसागरेगविहितामिदम् . .. Also read Introduction.

Page #50