Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinabhASita AcArya zrI vidyAsAgara jI dvArA 25 bA. bra. navayuvAoM kI avismaraNIya munidIkSA bhAdrapada, vi.saM. 2061 vIra nirvANa saM. 2530 sitambara 2004
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayodaya dhAma meM dharmapatha para dhanya kadama pavitra narmadA ke kinAre tilavArAghATa sthita dayodaya aura unake parivAra ko milatA rhe| kucha brahmacAriyoM ne dhAma meM zanivAra, 21 agasta 2004 ko 25 muniyoM ne apane mAtA-pitA kI sallekhanApUrNa samAdhi ke vakta sAmUhika dIkSA lekara dharma patha para apane dhanya kadama bar3hA AcAryazrI se vahA~ upasthita rahane kI prArthanA kii| die| isa bIca AcAryazrI vidyAsAgara jI ke zrImukha se AcAryazrI ne brahmacAriyoM kI vinaya ke bAda hara eka ke gUMjate rahe, jinavANI ke paramakalyANakArI mahAmaMtra aura sira para hAtha rkhaa| kezaluMcana kiyaa| una para akSata-puSpa unhoMne munisaMgha meM nava-padArpaNa karane vAle brahmacAriyoM ddaale| unake sira para gaMdhodaka se svAstika bnaae| hAtha ke lie samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra kA meM jinavANI lie ve maMtroccAra karate aura navadIkSita mArgadarzana aura 28mUlaguNoM para kuMdana sA kharA utarane kA muniyoM ko nirdeza dete jA rahe the| gaMdhodaka kriyA ke kaThora anuzAsana pAlana karane kA upadeza diyaa| apane uparAMta unhoMne brahmacAriyoM ko vastra tyAgane kA Adeza navaziSyoM va zrAvakoM ko saMbodhita karate hae AcAryazrI ne diyaa| isa alaukika dRzya ko dekhane ke lie zraddhAluoM kahA ki kabhI RSi jAbali ne yahA~ tapasyA kI thii| meM apUrva utsAha dekhA gyaa| jainadharmAvalaMbiyoM ne ise jAbali ke nAma se prakhyAta yaha saMskAradhAnI aba ina 25 sAkSAt devadarzana karAra diyaa| kAryakrama kA saMcAlana muni muniyoM : vIrasAgara, kSIrasAgara, dhIrasAgara, upazamasAgara, prasAdasAgara jI kara rahe the| prazamasAgara, AgamasAgara, mahAsAgara, virATasAgara, brahmacAriyoM ko vastra tyAga kara maniveza meM Ane ke vizAlasAgara, zailasAgara, acalasAgara, punItasAgara, dRzya kI eka jhalaka pAne Der3ha lAkha zraddhAlu betAba ho vairAgyasAgara, avicalasAgara, vizalyasAgara, utthe| anuzAsana ke sAre taTabaMdha TUTa gae aura AcAryazrI dhavalasAgara, saumyasAgara, anubhavasAgara, durlabhasAgara, ko khuda anuzAsana ko banAe rakhane kI bAra-bAra apIla vinamrasAgara, atulasAgara, bhAvasAgara, AnaMdasAgara, karanI pddii| agamyasAgara aura sahajasAgara kI dIkSA bhUmi bana gaI hai| munidIkSA prApta brahmacAriyoM ke mAtA-pitA-bhAIunhoMne zrAvaNa zaklA kI saptamI ke isa dina ko bahana bhI isa vilakSaNa kSaNa ko apanI najara ke kaimare meM yoga aura prayoga kA dina karAra diyaa| araboM rupayoM kharca kaida karane Ae the| unhoMne na kevala AcAryazrI kA karane ke bAda bhI yaha dRzya prApta nahIM ho sktaa| parIkSA meM AzIrvAda prApta kiyA, balki apane putroM ko muniveza meM vidyArthI ko kisI viSaya meM pUraka A sakatA hai, vaha kama dekhakara unake netra azraparita ho utthe| koI mAtA apane aMka lA sakatA hai, lekina muni jIvana meM sabhI hAtha meM AratI lie hae thIM. to koI nAriyala / sabakI 28mulagaNoM kI parIkSA meM pAsa honA anivArya hI nahIM hai, A~khoM meM A~sa the| ve apane dulAre ko muni jIvana meM balki usameM acche aMka lAnA bhI jarUrI hai| unhoMne praveza hote dekha rahI thiiN| munirUpa meM dIkSita apane navaziSyoM ko nirdoSa va AcAryazrI vidyAsAgara jI ke dvArA dI gaI munidIkSA niSkalaMka muni jIvana jIne kI AjJA dii| isase pUrva ke uparAMta aba unake saMgha meM muniyoM kI saMkhyA 89 ho gaI brahmacAriyoM ne AcAryazrI se na kevala digaMbarI dIkSA dene hai| isase pUrva AcAryazrI ke dvArA 64 muni, 114 kA nivedana kiyA, balki apane mAtA-pitA ke upakAroM AryikAe~, 20 ailaka, 14 kSullaka,4kSullikAe~ sahita aura dharmapatha para calane kI preraNA dene ke prati unakA kula 216 logoM ne dIkSA prApta kI thii| AbhAra vyakta kiyaa| kucha brahmacAriyoM ne behada bhAvuka vinaya kI, ki unakI sallekhanApUrNa samAdhi AcAryazrI ke caraNoM meM hI ho aura AcAryapravara kA AzIrvAda unheM 'navabhArata' jabalapura, 22 agasta 2004 se sAbhAra
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ raji. naM. UPIHIN/29933/24/1/2001-TC DAka paMjIyana kraM.-ma.pra./bhopAla/588/2003-05 | sitambara 2004 mAsika varSa 3, aGka 8 jinabhASita sampAdaka pro. ratanacandra jaina antastattva * sampAdakIya : kSamAvANI parva banAma vizvamaitrI kAryAlaya * pravacana e/2, mAnasarovara, zAhapurA : dayodaya tIrtha meM udbodhana bhopAla 462039 (ma.pra.) A. zrI vidyAsAgara jI 5 phona naM. 0755-2424666 :: sAdhu kabhI kisI kA burA nahIM cAhate : muni zrI sudhAsAgara jI A.pR. 3 sahayogI sampAdaka * lekha paM.mUlacanda luhAr3iyA * saMyamAsaMyama audayika bhAva nahIM (madanagaMja kizanagar3ha) : muni nirNayasAgara jI paM. ratanalAla bainAr3A, AgarA * jaina saMskRti ke vikAsa meM .... : DaoN. narendra jaina 'bhAratI' DaoN. zItalacandra jaina, jayapura * vicAra kareM isa cAturmAsa meM : DaoN. jyoti jaina / DaoN.zreyAMsa kumAra jaina, baDauta * dazalakSaNa parva aura tattvArthasUtra : paM. sanatakumAra vinodakumAra 11 pro. vRSabha prasAda jaina, lakhanaU * kSamA dharma hI nahIM, davA bhI hai : DaoN. premacanda jaina 14 DaoN. surendra jaina, 'bhAratI', burahAnapura U~ca gotra kA vyavahAra kahA~? : paM. jugalakizora jI mukhtAra 18 * pratiSThAzAstra aura zAsanadeva : paM. milApacanda kaTAriyA ziromaNi saMrakSaka zrI ratanalAla ka~varIlAla pATanI * jijJAsA- samAdhAna : paM. ratanalAla bainAr3A (me.Ara.ke. mArbalsa li.) * saMsmaraNa kizanagar3ha (rAja.) . asIma-vAtsalya : munizrI kSamAsAgara jI zrI gaNeza kumAra rANA, jayapura * bhajanaartha prakAzaka * kavivara bhAgacanda racita bhajana : paM. sunIla jaina zAstrI sarvodaya jaina vidyApITha ma.pra. alpasaMkhyaka Ayoga dvArA likhA patra / 1/205, prophesarsa kAlonI, : mo. ibrAhima kuraizI AgarA-282002 (u.pra.) bAla vArtA phona : 0562-2151428, * jInA hai to pInA nahIM : DaoN. surendra kumAra jaina 2152278 * vidyA kA ghar3A : DaoN. jagadIza canda jaina * kavitA sadasyatA zulka ziromaNi saMrakSaka 5,00,000 ru. * navIna munidIkSAoM ke saMdarbha meM : muni zrI caMdrasAgara parama saMrakSaka 51,000 ru. * tyAga banAma bhogavAda : dharmacanda jaina bAjhalya saMrakSaka 5,000 ru. AjIvana 500 ru. * hama vRddhoM ko bojha na samajheM : manoja jaina 'madhura' vArSika 100 ru. * samAcAra 31-32 eka prati 10 ru. * Avedana patra : svataMtratA saMgrAma meM jaina sadasyatA zulka prakAzaka ko bhejeN| . dayodaya dhAma meM dharma patha para dhanya kadama A.pR. 2 lekhaka ke vicAroM se sampAdaka ko sahamata honA Avazyaka nahIM hai| jinabhASita se sambandhita vivAdoM ke lie nyAyakSetra bhopAla hI mAnya hogaa| 30
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ navIna munidIkSAoM ke saMdarbha meM kavitAeM muni zrI caMdrasAgara par3he-likhoM kI bhIr3a, nIr3a ko chor3akara bhAga nikalI, taTapara khar3A koI becArA, rahA sukhA kapar3e, jora jora se varSA huI, calA jhaMjhAvAta, thA so digambara ho gayA aba bahAyegI vairAgya kA nIra, par3he likhoM kI bhIr3a tyAga banAma bhogavAda ijI. dharamacandra jaina bAjhalya duniyA ne jo pahanAye the kaba se diye haiM unheM utaar| tyAgA ghara parivAra tabhI se tyAge unane bhoga apAra // ghara tyAgA hai jabase prabhu ne grahaNa kiyA maTha para adhikaar| tyAga na pAye mUrchAparigraha mana se baMdhA huA saMsAra / / maMthana khUba kiyA Agama kA karate nija para kA uddhAra / sabako dikhate nirvikAra para bhItara calatA hai vyApAra / / saphala hue hai saMta ziromaNI khyAti lAbha hita dharma pracAra / zrAvaka dabe bojha se usake cainala para cala rahA pracAra // Upara car3hate nIce girate bAlakavat rahate avikaar| sthira hokara punaH bhaTakate kyoMki agala nahIM saMsAra / / deza doSa hai, kAla doSa hai, hai parivartita caryA sviikaar| mahAvIra kI vANI hai yaha use banAyA Asrava dvaar|| e-92 zAhapurA, bhopAla-462039 2 sitambara 2004 jinabhASita
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya kSamAvANI parva banAma vizvamaitrI manuSya sRSTi kA sarvottama prANI hai kyoMki usameM hI viveka sammata jIvana jIne kI zakti hai, jisakA upayoga karake vaha patita se pAvana evaM nara se nArAyaNa bana jAtA hai| saMsAra ke ghaTate ghaTanAcakroM ke bIca bhI manuSya apanA santulana banAye rakhatA hai aura pragati kI dhurI ko navajIvana pravAha ke pahiyoM se Abaddha kiye rahatA hai, phira bhI jJAta-ajJAta kAraNoM se kucha bhUleM sahaja hI usase ho jAtI haiM jinakA nidAna vaha sva-AlocanA,prAyazcita aura kSamAyAcanA yA kSamAbhAva ke mAdhyama se karatA hai| hamArI AtmA hameM satat preraNA detI hai ki bhUla ho jAne para bhI kyA vahI bhUla karoge? bhUla honA sahaja hai aura inasAnI svabhAva bhI, kintu jAnabUjhakara bhUla karanA aura bhUla para bhUla karanA to nAdAnI hai| vAstava meM jisa kSaNa hameM apanI bhUla mAlUma huI yadi usI kSaNa hama use bhUla mAnakara bhUlane, bhulAne aura kabhI na doharAne kA saMkalpa lete haiM to yaha hamArA punarjanma hI hai| yadi bhUla karanA manuSya kA svabhAva hai, to bhala ko mAna lenA usakI manuSyatA hai aura jisake prati bhUla huI hai yA jise hamArI bhUla se nukasAna huA hai, usake mana meM AyI vikRti kA nivAraNa kara denA puruSArtha hai aura yaha puruSArtha binA kSamAyAcanA evaM kSamAbhAva dhAraNa kiye saMbhava nahIM hai| prasiddha nItikAvya 'tirukkurala' kahatA hai ki - 'dUsare loga tumheM hAni pahu~cAyeM, usake lie tuma unheM kSamA kara do aura yadi usa upakAra ko bhUla sako to aura bhI acchA hai|' upavAsAdi tapazcaraNa ke dvArA zarIra ko kRza karane vAle tapasvI mahAna hote haiM, kintu unakA sthAna una kSamAzIla sajjanoM ke pazcAt hI hai jo apanI nindA karane vAloM ko kSamA kara dete haiN| hameM sadaiva smaraNa rakhanA cAhie ki nIca bana jAtA hai insAM sajAeM dekr| jItanA cAhie duzmana ko duAeM dekr| digambara jaina samAja meM dazalakSaNa parva ke uparAnta Azvina kRSNa-1 ko kSamAvANI parva manAne tathA zvetAmbaroM meM paryuSaNa parva ke uparAnta sAMvatsarI manAne kI paramparA hai, jise hama vizva kSamApanA divasa bhI kahate haiN| isa dina sabhI nara-nArI varSa bhara meM kI huI bhUloM ke prati mana-vacana-kAya se kSamAyAcanA karate haiN| apane mana kI kaluSatA ko dhote haiM, ahiMsA tathA sahaastitva kI bhAvanA ko puSTa karate haiN| isa kSamAbhAva se prANImAtra ke jIvana kI 'gAranTI' mila jAtI hai| Aja samAja ko usake mUlabhAva 'sahakAra' kI ora vApisa Ane kI AvazyakatA hai| 'vasudhaiva kuTumbakama' ke svara ke sAtha bAjAravAda ne bhale hI vasudhA ko sikor3a diyA ho, kintu kuTumba kI kAsa abhI nahIM ho pAyA hai| yadyapi parivAra, paryAvaraNa, svAsthya aura astitva kI ciMtAe~ samAna haiM, kintu svArtha ke vazIbhUta hokara hama apanI-apanI kA rAga alApate haiN| amerikA vizvazakti hai, to usake lie apane hitoM kI cintA sarvopari hai, kintu dUsare dezoM kI cintA usake lie mAtra apane hitapUrti taka hI saMbhava ho pAtI hai| AtaMkavAda Aja amaitrI bhAvanA kA paryAya hai jisakA lakSya hai svayaM ke lie dUsaroM ko maaro| ve sahaastitva kI bhAvanA ke to hatyAre haiM hI, dUsaroM kA astitva miTAne para hI tule haiN| hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla, parigraha jaise pApa unake lie grAhya haiN| ve svayaM kI sadabhAvanAoM ke to hatyAre haiM hI, dasaroM ko mArane ke lie, svayaM ko mArane ( mAnava bama banane) taka ke lie bhI tatpara ho jAte haiN| unakI hiMsA evaM prati hiMsA kI bhAvanA evaM duSkRtya nindanIya haiM, jo daNDa kI mAMga karate haiM, kintu jaba ve hI zAnti ke svaroM ko bolane lagate haiM, to aneka deza/zAsanAdhyakSa/sarakAreM unheM bhI kSamAkara samAja kI mukhyadhArA se jur3ane ke suavasara pradAna karatI haiN| vAstava meM saMgharSa kA hala zAntimaya saMvAda hI hai jisake kAraNa vyakti AtmasudhAra karatA hai| kyoM na hama bhI apanI bhUloM kA cintana kareM aura yaha saMkalpa kareM ki hama aisA koI kArya yA vicAra nahIM kareMge jisameM kSamA evaM zAnti kA saMsAra duHkha ke sAgara meM dduube| hamArI bhAvanA ho ki khammAmi savva jIvANaM savve jIvA khamaMtu me| mittI me savva bhUesa vairaM majhaMNa keNa vi|| sitambara 2004 jinabhASita 3
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt maiM sabhI jIvoM ko kSamA karatA hU~, sabhI jIva mujhe kSamA kreN| merI sabhI prANiyoM se mitratA hai, mujhe kisI se vaira nahIM hai| isa prakAra kI bhAvanA rakhane vAlA prANI svayaM kA sabase bar3A mitra hai aura usI se vizva maitrI kI apekSA kI jA sakatI hai| manuSya paristhitiyoM ko apane pakSa meM mor3a sakatA hai| vaha cAhe to visaMvAda ko saMvAda meM badala sakatA hai, kintu yaha binA kSamA ke saMbhava nahIM hai| hameM yahI kSamA upAdeya hai| DaoN. surendrakumAra jaina bhAratI, ela-65, nyU iMdirA nagara, burahAnapura (ma.pra.) hama vRddhoM ko bojha na samajheM manoja jaina "madhura" hama vRddhoM ko bojha na samajheM vRddha hamArI zAna haiN| ye samAja kA hote gaurava, yahI rASTra ke prANa haiN| inako tIratha-tIratha ghuumeN| sevAkara apanI sevA ke Ao hama bIjAMkura ropeN| bhArata kI isa paramparA ko milakara navapIr3hI ko sauNpe| kareM vaMdanA uThakara inakI inake puNya mahAna haiN| mahAbalI se yuddha lar3A thA, jaba taka thIM tana meM kucha saaNseN| pakSIrAja ne patha rokA thA, phailA apanI bUDhI paaNkheN| bUr3hI chAtI ne jhelA thA arjuna ke sara saMdhAnoM ko| praNa kI khAtira tyAga diyA thA, ha~sate-ha~sate nija prANoM ko| mAnasarovara ke haMsoM sama, kSIra-nIra pratimAna haiN| 3 hama bhI banakara zravaNa sarIkhe, inake caraNoM ko cuumeN| mana kI kAMvara meM baiThAkara, calatI phiratI pratimAoM ko, ghara mandira meM calo sjaayeN| avasAdoM ko dUra kareM hama, inake ghAvoM ko shlaayeN| jIte jI gara bA~Ta sakeM to, inakI pIr3AoM ko baaNtteN| antara jo pazcima se AyA, milakara usa antara ko paatteN| pitaroM ko bhI argha samarpita karatA hindustAna hai| sI/esa-13, indirA kAlonI, bAga umarAva dUlhA, bhopAla-10 4 sitambara 2004 jinabhASita -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayodaya tIrtha meM AcArya zrI vidyAsAgara jI ke udbodhana 14 agasta 2004, dayodaya ghATa isI prakAra pakSiyoM ko bhI jIvanayApana ke lie dAnA-pAnI siddha vyakti ko maMtra siddha karane kI aura dUsare caraNa meM AvAsa kI AvazyakatA hotI hai| AvazyakatA nahIM dAnA-pAnI ke lAlaca meM vaha svataMtra ur3Ana bharate hue sAmUhika jisakA mana siddha hai use maMtra siddha karane kI rUpa se baMdhana ko prApta ho jAte haiM, lekina eka bujurga kabUtara AvazyakatA nahIM hotI, kyoMki usakA pratyeka zabda maMtra ke anubhava se saMgaThita prayAsa kara vaha jAla sahita AsamAna meM uDAna bhara lete haiM aura eka cUhe mitra kI madada se vaha kA kArya karatA hai| aura jisakA mana siddha nahIM hai, vaha maMtra siddha karatA hai, to svayaM ko ghAtaka siddha hotA hai| sthira jAla se mukta ho jAte haiN| isI prakAra sabhI loga svataMtratA mana hI maMtra hai aura asthira mana svacchaMda hai| isalie sabase cAhate haiN| loga AsamAna meM ur3anA cAhate haiM, para bala nahIM milatA, lekina eka sAtha yadi zakti kA prayoga kiyA jAtA pahale mana ko zuddha banAnA cAhie, tabhI maMtra kAryakArI hai, to nizcita rUpa se saphalatA milatI hai| jisa prakAra siddha hotA hai| pakSiyoM ne ekajuTa saMgaThita hokara apane ko mukta karAyA, __ aparAdhI krUratA ke sAtha aparAdha karatA hai| isakA usI prakAra ahiMsA ke lie hama sabhI ko ekajuTa hone kI artha yaha nahIM ki use daMDa bhI krUratA ke sAtha diyA jAye, AvazyakatA hai| svataMtratA kA artha eka sAtha kAma karake balki use daMDa aparAdha ko chor3a de, isa prakAra denA caahie| tAtkAlika saMkaTa se mukti pAnA hai| Apa yadi svayaM kA jaja kabhI krodha ke sAtha nirNaya nahIM detA, balki vaha jisa tyAga aura samarpaNa nahIM karate, to ApakA tyAga, tyAga ke kalama se nirNaya detA hai, usa kalama ko bhI tor3akara alaga kSetra meM saMbhava nahIM hai| mUka nirIha pazuoM para AjAdI ke kara detA hai, tAki usase dUsarI bAra kucha likhA na jA ske| bAda atyAcAra bar3he haiN| deza meM katlakhAnoM kI saMkhyA meM unhoMne Age kahA ki gAr3I ko vega denA AsAna hai, lekina vRddhi huI hai| pahale pazuoM ke mAdhyama se yaha rASTra samRddha jaba vaha vega meM A jAtI hai, taba use saMbhAlanA AsAna banA, lekina aba aisA vakta AyA ki pazuoM kA vadha nahIM hotaa| ThIka usI prakAra bare karma karanA AsAna hai. jyAdA ho rahA hai| pazu mukha se kaha nahIM pAte, lekina vaha lekina jaba ina karmoM ko bhoganA par3atA hai taba bahuta sAvadhAnI kArya kara sakate haiM, zrAvakoM kI trh| inake pAsa yogyatA rakhanI par3atI hai| hai, do hAtha, do paira vAlA hI zrAvaka ho, aisA nahIM hai| 16 agasta 2004, dayodaya ghATa paurANika kathAoM meM bhI isakA varNana hai| yadi eka jIva dharma aura saMskRti kI rakSA ke lie apane vicAra | kI bhI Apane prANa kI rakSA kI, to ahiMsA kA lakSya pAne aura AcAra ko bhI majabUta kareM / meM saphalatA milegii| hama apanI pIr3A ke lie rote haiM, ahiMsA AtmA kI khurAka hai| hameM svataMtra hue to varSoM lekina dUsare kI pIr3A ko dekhakara hamArI A~kheM sUkha jAtI ho gae, lekina Aja bhI ahiMsA, jIvadayA ke kSetra meM | haiN| jabaki hameM sva ke sAtha para kA bhI dhyAna rakhanA caahie| vaijJAnikoM ne zodha meM yaha sAbita kiyA hai ki bUcar3akhAnoM vikAsa nahIM ho rahe haiN| dharatI para sAtvika jIvana jIne | meM pazuoM kI pratAr3anA-vedanA ke kAraNa hI bhUkaMpa jaisI vAloM kI saMkhyA meM kamI nahIM hai| ahiMsA ke liye sarvasva samarpita kara saMgaThita prayAsa hone caahie| jIvana dene ke prAkRtika ApadAyeM AtI haiN| lie tatpara rahane kI AvazyakatA hai| dharma aura saMskRti kI jIvadayA ke kSetra meM umAbhAratI rakSA ke lie apane vicAra aura AcAra ko bhI majabUta ke kArya sarAhanIya karanA hogaa| dharma kevala bAtoM aura vicAroM se sArthaka nahIM tilavArAghATa meM AcArya zrI vidyAsAgara jI ne madhyapradeza hotaa| usake lie bAtoM ke sAtha vicAroM para bhI amala kI mukhyamaMtrI suzrI umAbhAratI ke dvArA jIvadayA ke kSetra meM karanA hogaa| kiye jA rahe sArthaka prayAsoM kI sarAhanA karate hue kahA ki pArthiva zarIra ko calAne ke lie pahale caraNa meM dAnA deza kA yaha pahalA pradeza hai, aura vaha aisI pahalI mukhyamaMtrI pAnI aura dUsare caraNa meM AvAsa kI AvazyakatA hotI hai| / haiM jinhoMne niHzakta pazuoM ko saraMkSaNa dene kI dizA meM sitambara 2004 jinabhASita 5
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhAvI kadama uThAye haiN| jIvadayA ke kSetra meM unake dvArA | AvazyakatA hai| mukhyamaMtrI kI bAta mAna leM aura jIva dayA niraMtara jo kArya kie jA rahe haiM, usake lie unake sAtha | ke kSetra meM apanI Ahuti bhI denA par3e, to taiyAra raheM, merA AzIrvAda sadaiva hai| gauratalaba hai ki vigata 14 agasta | kyoMki yaha jiMdagI kI rakSA kA savAla nahIM, dharma saMskRti zanivAra ko jaba mukhyamaMtrI suzrI umAbhAratI dayodaya tIrtha | kI rakSA kA prazna hai aura isake lie svArtha nahIM paramArtha kI meM AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja se carcA aura AzIrvAda | ora kadama uThAne hoNge| pazusaMvardhana borDa kA nirmANa unhoMne ke liye gayIM thIM, usa vakta AcArya zrI sAdhanA meM lIna the, | kiyA hai| vaha usa saMbaMdha meM carcA aura mArgadarzana cAhatI jisa kAraNa mukhyamaMtrI unase carcA nahIM kara pAI thiiN| Aja | thiiN| vaha eka kAryakartA kI bhA~ti apane kArya meM tatpara haiN| ravivAra ko pravacanoM ke daurAna AcAryazrI ne kahA ki vaha | kAryakartA ko kahane kI AvazkatA nahIM hotii| vaha jisa jo kahane AIM thIM, maiM samajha gayA huuN| unake zAsanakAla meM | dizA meM haiM, maiM unheM AzIrvAda detA huuN| lekina yaha eka pazuoM ko jo svataMtratA milI hai, vaha sarAhanIya hai| unake | sAmUhika kAma hai aura sabhI kA sahayoga unheM cAhie, vicAra bahuta hI sarAhanIya haiN| rAta-dina eka karate hue | kyoMki yaha lokataMtra hai rAjataMtra nhiiN| AcArya zrI ne kahA jIva rakSA ke kSetra meM vyastatA ke bAvajUda kArya kara rahI haiN| ki pacAsa varSoM meM ahiMsA ke kSetra meM bahuta kama vikAsa vaha kevala carcA hI nahIM karatIM, usa carcA ko arcA meM bhI | huA hai| madhyapradeza kI hI taraha gujarAta, rAjasthAna, badalatI haiN| jo ThAna letI haiM, karatI haiN| unake pAsa kArya | uttarapradeza, karnATaka meM yaha bAta uThe, kArya prAraMbha ho, tabhI karane kI kSamatA hai, lekina unheM Apa sabhI ke sahayoga kI | bAta lokasabhA aura rAjyasabhA taka pahu~ca sakatI hai| . rASTapati ne prastuta kiyA karuNA kA eka preraNAspada jIvanta udAharaNa yaha to hama sabhI jAna hI cuke haiM ki bhAratavarSa ke | veTanarI aspatAla ge| vahAM cikitsakoM kA eka dala turaMta rASTrapati,prasiddha aNu vijJAnI mahAmahima epIje abdula kalAma | kAma para juTa gyaa| jAMca se patA calA ki mora kA vaha zuddha zAkAhArI haiM tathA sarvadharma samabhAva kA unakA vaijJAnika | phor3A kaiMsara kA phor3A hai| evam mAnavIya dRSTikoNa hai, parantu kyA Apako patA hai ki kaiMsara se grasta mora kA 3 jUna ko Aparezana kiyA kisa prakAra ve eka pakSI kI pIr3A ko dekhakara adhIra ho gyaa| Aparezana karIba DhAI ghaNTe calA tathA 3 guNA 4 gae tathA saMvedanazIlatA ke tAroM ne unheM burI taraha jhakajhora | seMTImITara kA Tyamara nikAlA gyaa| bAda meM mora ko rASTrapati diyaa| bhavana sthita baoNyoDrAivarasiTi pArka meM anya pakSiyoM ke __ ghaTanA rASTrapati bhavana kI hai| ve pratidina kI taraha | bIca chor3a diyA gyaa| rASTrapati DaoN. kalAma apane adhikAriyoM mugala gArDena kI saira kara rahe the ki acAnaka unakI najara | ke mAdhyama se barAbara usa mora kI jAnakArI lete rhe| 5 eka mora para par3I jisakA mu~ha khulA huA thA, jisakI | jUna ko jaba mora ne anna kA dAnA grahaNa kiyA aura pAnI vajaha se usakI dAIM A~kha ThIka se khula nahIM rahI thii| pIkara apanI pyAsa zAMta kI, taba jAkara rASTrapati jI nizciMta Amataura para mora mu~ha khulA nahIM rkhtaa| rASTrapati jI mora ke | hue| karIba gae, to dekhA ki mora ke dAIM tarapha eka bar3A sA yaha haiM hamAre lokapriya rASTrapati jI ke saMvedanazIla phoDA hai aura mora pIDA kI vajaha se ma~ha banda nahIM kara pA hRdaya kA eka preraNAdAyI vAkayA, jo hama sabake diloM ko rahA hai| usakI dayanIya sthiti ne rASTrapati ko vyathita kara | gaharAI taka chUtA hai aura hama sabako ahiMsA evam karuNA diyaa| unhoMne mora ko apanI goda meM uThAyA tathA apane uThAyA tathA apane | kI sirpha bAteM na karake, sakriya hone kA AhvAna karatA hai| aMgarakSaka ko tatkAla cikitsaka bulAne ko khaa| saMdeza milate hI cikitsaka mejara vAI sadhIra kamAra A phNce| cIrajIlAla bagar3A tatpazcAta mora ko lekara, svayaM, rASTrapatibhavana sthita miliTrI mahAmaMtrI bhAratIya ahiMsA mahAsaMgha, kolakAtA icchA sImita hote hI aMtara jagata kA caumukhI vikAsa prAraMbha ho jAtA hai| sunItizataka 6 sitambara 2004 jinabhASita
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyamAsaMyama audayika bhAva nahIM muni nirNayasAgara jI saMyamI jaba carcA karatA hai, to usakI carcA satya | bhAva kaise hai? to uttara diyA gayA saMyamAsaMyama pratyAkhyAnAvaraNa mahAvrata aura bhASA samiti se yukta huA karatI hai| saMyamI | catuSka (krodha, mAna, mAyA, lobha) ke udaya se hotA hai| asatya se pare rahakara hita-mita-priya zabdoM meM apanI bAta | jaisA ki pUrva meM hamane kahA thA, asaMyamI kucha bhI kaha zrotAoM ke sAmane rakhatA hai / use Agama aura guru kI mAtrA | sakA hai, usake na jhUTha kA kyA hotA hai aura na hI, bhAma, kahIM ullaMghana na ho jAye, isa bAta kA sadaiva bhaya rahatA hai| samiti kA niym| dUsarI bAta "kisI kA hAtha pakar3A jA arthAt pApa bhIrU hotA hai| saMyamI, pUrva AcAryoM evaM sacce | sakatA hai, mu~ha nhiiN|" yaha kahAvata yahA~ caritArtha hotI zAstroM kA avalaMbana lekara, apanI carcA ko Adi se | dikhAI de rahI hai| sAtha meM siddhAMta ke sthUla jJAna kA abhAva prAraMbha kara, aMta taka calatA hai| jabaki eka asaMyamI, | bhI dRSTigocara hotA hai| jisakA na satya vrata hotA hai, na hI bhASA smiti| kabhI bhI yadi saMyamAsaMyama pratyAkhyAnAvaraNa catuSka ke udaya se hI apane sAMsArika svArthavaza kisI ke bhI sAtha kucha bhI zabda hotA hai, to nIce bhI pratyAkhyAnAvaraNa catuSka kA udaya prayoga kara sakatA hai| asaMyamI kA koI bharosA nahIM ho pAyA jAtA hai| vahA~ para bhI saMyamAsaMyama bhAva honA caahie| sakatA hai, kintu sabhI asaMyamI samAna nahIM huA karate haiN| tabhI sahI nyAya mAnA jaaegaa| tabhI yaha saMyamAsaMyama kA apitu vaha bhI pAkSika zrAvaka ho sakate haiM AjJA samyaktvI lakSaNa bana paayegaa| anyathA anyAya hogA, sAtha meM avyApti ho sakate haiM / unako bhI deva, zAstra aura guru kI AjJA bhaMga nAmaka sadoSa lakSaNa hogaa| tathA saMyamAsaMyama ko kahane kA bhaya ho sakatA hai| isalie yahAM una asaMyamI kI bAta vAlA vaktA sudhI zrotA zrAvakoM kI dRSTi meM hAsya kA pAtra nahIM kI jA rahI hai, jo devazAstraguru ke AjJApAlaka haiM, bnegaa| yaha to huA nyAya aura yukti kA vissy| aba arthAt samyakdRSTi haiN| maiM to una caMda zAstra par3hane vAloM kI thor3A usa ora bhI dRSTi le calate haiM jahAM pUrva AcAryoM ne bAta kara rahA hU~, jo apane Apako samyakdRSTi mAnate haiN| saMyamAsaMyama ke saMbaMdha meM jinendra AjJAnusAra kucha kahA hai| svayaM ko Agama ke sUkSma se sUkSma rahasya kA jAnane vAlA aise SaTkhaMDAgama, gommaTasAra, tattvArthasUtra Adi mahAna zAstroM mAnate haiN| jinakI dRSTi meM hara sAdhu dravya liMgI hI dikhAI meM saMyamAsaMyama ko kSayopazama bhAva hI kahA, na ki audayika detA hai| jabaki paMcamakAla meM paMcamakAla ke aMta taka bhaav| tattvArthasUtra meM pUjyAcArya umAsvAmI jI kahate haiMcaturvidha saMgha (muni, AryikA, zrAvaka, zrAvikA) ke astitva | kA spaSTa ullekha hai| yahA~ muni kA abhiprAya bhaavliNgii| jJAnAjJAnadarzanalabdhayazcaturitripaJcabhedA: samyaktvacAritra sNymaasNymaashc||5|| adhyaay-2|| muni se hI hai| kintu itanA avazya hai ki vartamAna meM zithilAcArI tyAgI vratI kA bAhulya to dikha rahA hai, paraMtu Agama meM sarvatra jIva ke pA~ca prakAra ke asAdhAraNa sabhI zithilAcArI (pathabhraSTa tyAgI) nahIM ho sakate haiN| bhAva kahe haiN| asAdhAraNa isalie ki vaha jIva meM hI pAye anyathA Agama kA ullekha satya siddha nahIM hogaa| vAstava jAte haiM, anya dravyoM meM nhiiN| aupazamika. kSAyika. meM sAdhu kA dikhAI to dravya liMga hI detA hai| vaha asaMyamI kSAyopazamika, audayika aura pAriNAmika inhIM pA~ca bhAvoM loga dravya liMga ko dekhakara yaha kaise dekha lete haiM ki inake | ke uttara bheda kramaza: 2, 9,18, 21, 3 isa prakAra 53 bhAva bhAvaliMga kA niyamataH abhAva hai| jabaki bhAvaliMga pratyakSa kula milAkara hote haiN| jJAnI kA viSaya banatA hai| darzanArthI ko to caraNAnuyoga kI carcA ke prasaMga meM bhAvoM kI paribhASA banAkara calanA dRSTi se hI sAdhu ko nApanA caahie| yadi AraMbha parigraha ucita hogaa| paribhASA ke abhAva meM kisI bhI bindu para nahIM hai, to vaha sAdhu hai| kintu, apane ko samyakdRSTi carcA sArthaka nahIM hotI hai| mAnane vAle yaha bhI nahIM jAnate, ki sAdhu ke liye zrAvaka kaise parIkSA kare, kaise dekhe, caraNAnuyoga anusAra dekhanA 1. jo bhAva karmoM ke upazama se prakaTa hote haiM, vaha cAhie athavA karaNAnuyoga ke anusAra? isa prakAra ke aupazamika bhAva kahalAte haiN| aupazamika samyaktva, caaritr| vyaktiyoM kI hI ye dhAraNA hai ki saMyamAsaMyama audayika | 2. jo bhAva karmoM ke kSaya se utpanna hote haiM, vaha sitambara 2004 jinabhASita 7 Water&Personal us
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSAyika bhAva kahe jAte haiN| kSAyika samyaktva, cAritra, jJAna, darzana, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya / 3. jo bhAva karmoM ke kSayopazama se prakaTa hote haiM vaha kSAyopazamika bhAva kahalAte haiN| matijJAna Adi / kSayopazama : vartamAna meM udaya hone vAle sarvaghAtI sparddhakoM kA udayAbhAvI kSaya, dezaghAtI sparddhakoM kA udaya tathA AgAmI kAla meM udaya Ane vAle sparddhakoM kA savasthA rUpa upazama kSayopazama kahalAtA hai| mati, zruta, avadhi, mana:paryaya jJAna, kumati, kuzruta, kuavadhi jJAna, cakSu, acakSu, avadhidarzana, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya, samyaktva, cAritra, saMyAmAsaMyama / 4. jo bhAva karmoM ke udaya se hotA hai, vaha audayika bhAva kahalAtA hai| cAra gati, cAra kaSAya, tIna liMga, mithyAdarzana, ajJAna, asaMyata, asiddhatva, cha: lezyA / 5. jo bhAva karmoM ke upazama, kSaya Adi kI apekSA ke binA hI hote haiM / vaha pAriNAmika bhAva kahalAte haiN| jIvatva, bhavyatva, abhavyatva / isa prakAra 53 bhAvoM ke saMdarbha meM jAnane se spaSTa ho jAtA hai ki pUrva AcAryoM ne saMyamAsaMyama ko kSayopazama saMsmaraNa sacamuca, AcArya mahArAja atithi haiN| kaba/kahA~ pahu~ceMge, kahA nahIM jA sktaa| unakA yaha aniyata vihAra kaThina bhale hI hai, lekina bar3A svAzrita hai / vihAra kI bAta pahale se kaha dene meM do muzkileM khar3I ho jAtI haiN| yadi kisI kAraNa nirdhArita samaya para vihAra na kara pAe to jhUTha kA doSa lagA aura jaba taka vihAra nahIM kiyA taba taka vihAra kA vikalpa banA rhaa| isase acchA yahI hai ki kSaNa bhara meM nirNaya liyA aura havA kI taraha ni:saMga hokara 8 sitambara 2004 jinabhASita bhAva ke aThAraha bhedoM meM rakhA hai| na hI aupazamika, kSAyika bhAvoM meM aura na hI audayika, pAriNAmika bhAvoM meM / sarvArthasiddhi grantha meM mahAna AcArya zrI pUjyapAda svAmI ne saMyamAsaMyama kina karmoM ke kSayopazama se kisa prakAra utpanna hotA hai, usakA ullekha isa prakAra kiyA hai 1:0 asIma-vAtsalya / sArA saMgha muktAgiri kI ora jA rahA thaa| subaha kA samaya thaa| sabhI ne socA ki samIpastha morsI grAma taka vihAra hogA, so AsAnI se calakara nau-dasa baje taka pahu~ca jaaeNge| jaba dasa baje hama morsI gA~va pahu~ce to mAlUma par3A AcArya mahArAja lagabhaga AdhA ghaMTA pahale yahA~ se nikala gae haiN| 1. anantAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha ke sarvaghAtI sparddhakoM kA udayAbhAvI kSaya tathA saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha ke dezaghAtI sparddhakoM kA udaya aura AgAmI kAla meM udaya Ane yogya sarvaghAtI sparddhakoM kA savasthA rUpa upazama hone para saMyamAsaMyama arthAt deza saMyama utpanna hotA hai / uparokta yukti aura Agama pramANoM ke uparAMta saMyamAsaMyama kI mImAMsA meM kucha kahanA zeSa nahIM raha jAtA hai| mujhe Aja koI bhI isa prakAra kA Agama kahIM bhI par3hane ko nahIM milA jahAM saMyamAsaMyama ko audayika siddha kiyA gayA ho, phira kyoM isa saMdarbha meM loga haThAgraha karate haiN| kahIM aisA to nahIM ki karmodaya kI tIvratA ke kAraNa svayaM saMyamI, deza saMyamI (saMyamAsaMyamI) banane kA puruSArtha nahIM kara pA rahe haiM, isalie " aMgUra khaTTe haiM" isa kahAvata ko to caritArtha nahIM kara rahe haiN| | muni zrI kSamAsAgara jI nikala pdd'e| Age kyA hogA isakI jarA bhI ciMtA nahIM hai| yahI to nirddhanddha sAdhanA hai / hama sabhI AcArya mahArAja kA anukaraNa karate hue Age bar3hane lge| gaMtavya dUra thaa| sAmAyika se pahale pahu~canA saMbhava nahIM thA, so rAste meM eka saMtare ke bagIce meM sAmAyika ke lie Thahara ge| sAmAyika karake hama loga lagabhaga DhAI-tIna baje apane gaMtavya para pahu~ce / AcArya mahArAja ke caraNoM meM praNAma kiyaa| ve hamArI sthiti se avagata the, so atyanta sneha se bole - ' thaka gae hoMge, thor3A vizrAma kara lo, abhI AhAra caryA ke lie sabhI eka sAtha uttheNge|' hama samajha gae ki AcArya mahArAja svayaM samaya se A jAne para bhI AhAra caryA ke lie hama saba ke Ane taka ruke rhe| unake isa asIma vAtsalya kA hama para gaharA prabhAva huA, jo Aja bhI hai| 'AtmAnveSI' se sAbhAra
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ munidIkSA 25 sitambara para vizeSa jaina saMskRti ke vikAsa meM muni zrI sudhAsAgara jI kA yogadAna DaoN. narendra jaina 'bhAratI' bhAratavarSa meM samaya-samaya para aneka zramaNa saMtoM ne | sampUrNa janatA unake caraNa kamaloM meM natamastaka hokara janma lekara sampUrNa mAnava samAja kA dizA nirdezana kiyA | svayaM ko gauravAnvita mahasUsa karatI hai| unake pravacanoM se hai| satya tathA ahiMsA kA samyak paripAlana karate hue deha | lAkhoM loga aba taka madya, mA~sa, madhu tathA nazAvardhaka vastuoM ko tapa, sAdhanA meM lagAkara mokSamArga para nirantara agrasara | kA tyAga kara cuke haiN| paramapUjya munivara zrI sudhAsAgara jI rahe haiN| paramapUjya munipuMgava zrI sudhAsAgara jI mahArAja vartamAna | mahArAja kA zramaNa saMskRti ke pracAra-prasAra meM mahatvapUrNa meM aise hI mahAna tapasvI, sAdhaka saMta tathA jinavANI ke | yogadAna hai| pracAra-prasAra meM satat jAgarUka zramaNa saMta haiN| jinakI | muni zrI sudhAsAgara jI mahArAja ke priya viSaya haiMvANI meM amRta, sAdhanA meM tapa tathA Atma niyantraNa meM tIrtha jIrNoddhAra, tIrtha sRjana, satsAhitya kA adhyayana aura saMyama kI sarvocca bhAvanA kA darzana milatA hai| prakAzana, zikSAlayoM kA vikAsa, naitika zikSA ko bar3hAvA paramapUjya AcArya ratna zrI vidyAsAgara jI mahArAja se | tathA niHzakta janoM ko saMbala denaa| virAsata kA saMrakSaNa munidIkSA grahaNa kara unake samyak dizA nirdezoM kA pAlana | karanA ApakA parama dhyeya hai| prAcIna tIrthoM kA jIrNoddhAra karate hue pUjya munivara zrI sudhAsAgara jI mahArAja ne aneka | kara Apane yuvA pIr3hI ko jor3ane kA mahatvapUrNa kArya kiyA avismaraNIya kArya kara mahAna khyAti to arjita kI hai, | hai| devagar3ha tIrtha kA jIrNoddhAra, azokanagara meM trikAla parantu zramaNa paramparA ke sacce mArga se kabhI nahIM bhaTake, | caubIsI kA nirmANa, sAMgAnera ke saMghI jI mandira kA kabhI bhI niyamita svAdhyAya, sAmAyika tathA municaryA ko | jIrNoddhAra, raivAsA ke jaina mandira ko bhavya rUpa pradAna karanA, nahIM chor3A na zithilatA Ane dii| madhyapradeza ke IsuravArA | zatAdhika gauzAlAoM kI sthApanA, vikalAMgoM ko kRtrima nAmaka sthAna para janma lekara pitA zrI rUpacaMda jI tathA | aMga pradAna karanA tathA jagaha-jagaha satya, ahiMsA tathA mAtA zrImatI zAMti devI ke pavitra AMgana ko apane janma se | sarvodayavAda ke siddhAMtoM ke pracAra-prasAra se zramaNa ke vikAsa pUrNatA zuddha tathA pAvana banAkara gharavAloM kI prasannatA ko to | meM mahatvapUrNa yogadAna Apake jIvana kI mahatvapUrNa vizeSatAeM Apane bar3hAyA hI, zramaNa muni dIkSA dhAraNa karane se pUrva 10 | haiN| janavarI 1980 ko kSullaka dIkSA, 15 apraila 1982 ko | paramapUjya muni zrI sudhAsAgara jI mahArAja Atma ailaka dIkSA ke niyamoM kA pUrNatayA paripAlana kara Apane | kalyANa ke lie jinavANI kA samyak jJAna honA Avazyaka pUjya AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ko yaha vizvAsa | mAnate haiN| ve svayaM to jinavANI ke pracAra-prasAra ke lie dilAyA ki ApameM zramaNa paramparA ke anurUpa muni dIkSA | samarpita haiM hI, pratyeka varSa zatAdhika vidvAnoM ko, samAja grahaNa karane kI pUrNa yogyatA hai| 25 sitambara 1983 ko | ko prerita kara vicAra-vimarza para bulavAkara, kisI eka Apake lie muni dIkSA dI tathA satya, ahiMsA, asteya, | dharma grantha ke vibhinna viSayoM para samyak vicAra-vimarza kara aparigraha, brahmacarya, zAkAhAra tathA sadAcAra ke pracAra- | logoM ko gUr3ha se gUDha rahasyoM se paricita karAne kA sArthaka prasAra hetu sadaiva tatpara rahane kA zubhAzIrvAda pradAna kiyaa| | prayAsa bhI karate haiN| prathama rASTrIya vidvata saMgoSThI lalitapura taba se Aja taka pUjya munivara sudhAsAgara jI mahArAja ke | (u.pra.) meM sallekhanA para, DaoN. rameza canda jaina bijanaura ke pAvana caraNa jahA~ bhI par3ate haiM, vahA~ jaMgala meM maMgala ho | saMyojana meM, munivara ke sAnnidhya meM Ayojita kI gii| jAtA hai| pUjya munivara sacce deva, zAstra evaM guru ke prati | isake uparAMta madanagaMja-kizanagar3ha, jayapura, mathurA, sIkara, apane jIvana ko pUrI taraha se samarpita kara tapasyA ko | kekar3I Adi aneka sthAnoM para saikar3oM vidvAnoM kI sahabhAgitA Atma kalyANa hetu zreSTha sAdhana banA cuke haiN| bhAratavarSa kI | tathA samAja kI upasthiti ke madhya tIna satroM meM pratidina - sitambara 2004 jinabhASita 9
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ goSThiyoM meM vibhinna viSayoM para vibhinna vidvAnoM ne apane- cAritrojavala mohopazamatA saMsAra nirvegtaa| apane zodha patroM kA vAcana kiyaa| jinakI viSada samIkSA antarbAhya parigraha tyajanatAM dharmajJatA sAdhutA, sAdho-sAdhujanasya lakSaNamidaM tdvtscittobhve|| pUjya munizrI ke dvArA hotI thii| jisameM pUjya kSullaka gambhIrasAgara jI mahArAja tathA pUjya kSullaka dhairyasAgara jI paramapUjya munipuMgava zrI sudhAsAgara jI mahArAja jJAna, mahArAja bhI vibhinna uddharaNa batAkara logoM kA mArgadarzana dhyAna aura tapasyA meM rata rahakara hama sabhI ko mokSa kA mArga karate the| eka aisI hI goSThI akTUbara mAha ke prathama saptAha nirantara dikhAte raheM, hamAre jIvana meM sad saMskAroM ko vikasita meM zrAvakAcAra para sUrata meM hone jA rahI hai, jisase samAja karate rheN| unakI caryA tathA carcA kA mArgadarzana pAkara hama ke aneka vyakti lAbhAnvita hoNge| zrAvaka saMskAra zivira, sabhI sacce munidharma ke prati zraddhAlu baneM, hamArA tanAva kama paMcakalyANaka gajaratha mahotsava, aneka maNDala vidhAnoM ho tathA hama sabhI ko saddharmavRddhirastu' kA AzIrvAda sadaiva kA Ayojana tathA sAMgAnera meM martiyoM kA nikAlakara darzanArtha | prApta hotA rahe, yahI pUjya munivara se kAmanA karate haiN| janatA ke samakSa lAnA, eka mahAna tapasvI, saMta ke puruSArtha satya, ahiMsA sadAcAramaya jinakI amRtavANI hai| jJAna, dhyAna kA atulita bala jinakI sAnI hai| kA sAkSAdigdarzana karAte haiN| vidvAnoM ke prati pUrNa vAtsalya zramaNa paramparA ke muniyoM meM jinakA nAma prathama hai| bhI ApakI mahatvapUrNa vizeSatA hai| ApakI caryA ThIka parama pUjya munisudhAsAgara jI ko zata bAra namana hai| isI mArga kA pratibimba jAna par3atI haidehe nirmamatA guroH vinayatA nityaM zrutAbhyAsatA sanAvada (ma.pra.) vicAra kareM isa cAturmAsa meM DaoN. jyoti jaina cAturmAsa ke cAra mAha sAdhu saMgha, AryikA saMgha, tyAgI | vitaraNa kI pravRti dinoMdina bar3hatI jA rahI hai| isI taraha vRnda, varSAyoga ke lie eka hI sthAna para rahate haiN| ina cAra | posTara, baMdanavAra aura bar3e- bar3e horDiMgsa se cAturmAsa kA mahInoM meM jJAna aura dharma kI avirala dhArA bahatI hai| zramaNa | pUrA kSetra ghira jAtA hai| socie? ina saba pracAra sAmagrI se saMgha kA yaha samaya svakalyANa kA to hotA hI hai sAdhanA, ] paryAvaraNa para kitanA asara par3atA hai| samasta pracAra sAmagrI cintana, manana kA bhI hotA hai| zrAvakoM ko bhI upadeza va | kaTa-phaTa kara dhUla-dhUsarita ho purAnI par3a bekAra ho jAtI cintana se eka dizA milatI hai| jarA vicAra kareM isa pahalU | hai| kahAM taka maMdira, saMsthA ke loga saMbhAla kara rakha pAte para bhI, jo paryAvaraNa se saMbaMdhita hai| dekheM - cAturmAsa ke haiN| pracAra sAmagrI hAnikAraka rasAyanoM se yukta hotI hai| bar3hate posTara aura unakI bar3hatI sAija ne mAno cAturmAsa meM | isI taraha cAturmAsa kI upalabdhiyoM para kitAboM kA chapanA eka aghoSita pratiyogitA raca DAlI 'kisakA kitanA bhI bahuta hone lagA hai| muphta meM ba~Tane vAlI ina kRtiyoM se bar3A posttr|' maMhage se maMhagA kAgaja, plAsTika koTeDa ghara kA kyA maMdiroM kI almAriyA~ bhI bharatI jA rahI haiN| aura kahIM-kahIM to plAsTika se bane posttr| plAsTika se | atyanta duHkha to taba hotA hai jaba ina muphta meM vitarita paryAvaraNa ko nukasAna hotA hai, yaha to sarvavidita hai hii| kRtiyoM ko avivekI zrAvaka raddI vAle ko beca dete haiN| maMdiroM meM bhI bar3hatI posTaroM kI saMkhyA meM kisI bhI posTara aura jaba raddI ke rUpa meM inheM dekheM to? cAturmAsa meM ko jyAdA dina kA samaya nahIM miltaa| cAturmAsa meM pracAra | ahiMsA-paryAvaraNa para goSThI, vAdavivAda pratiyogitA, sAmagrI kI bhI vRddhi hotI jA rahI hai| vibhinna pojoM ke | citrakalA pratiyogitA Adi sampanna hotI haiM, para paryAvaraNa bhavya citra, kaileNDara, polithina baiga, zaoNpiMga baiga, DAyarI, | ke isa pahalU para socane kI phurasata kise?.. kIriMga aura bhI na jAne kitane AiTama banane aura muphta posTa bAksa-20, khataulI-251201 u. pra. 10 sitambara 2004 jinabhASita
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazalakSaNaparva aura tattvArthasUtra dazalakSaNaparva prativarSa hameM dharma mArga meM lagAne ke liye prerita karane AtA hai / dazalakSaNa dharma AtmA kA svabhAva hai| isake svarUpa ko samajhakara vyakti bhAvoM kI vizuddhi prApta karatA hai aura apanA samaya saMyamArAdhanA meM vyatIta karatA hai| ina dinoM meM sabhI sAdharmIjana AraMbha Adi kA tyAga kara saMyama kA pAlana karate hue indriya viSayoM se virakta rahate haiM / vyakti jisa viSayAsakti ko varSa bhara nahIM tyAga pAtA unheM ina dinoM meM sahajatA se tyAgakara tana, mana, vacana ko vizuddha banAtA hai| aisI mAnasika vizuddhi ke samaya kiyA gayA Agama/siddhAnta granthoM kA svAdhyAya, viSaya vastu ko pUrNarUpa se gRhaNa kara anukaraNa kA mArga prazasta karatA hai| ataH manISiyoM ne dazalakSaNaparva meM tattvArthasUtra nAmaka grantha ke svAdhyAya kI preraNA dI, jisakA anusaraNa Aja bhI kiyA jA rahA hai / dazalakSaNaparva meM tattvArthasUtra kA bahuta kucha sAmya hai| yaha parva daza dina kA, daza isameM dharma haiM aura tattvArthasUtra meM adhyAya bhI dasa haiN| ataH ina dinoM meM eka dharma ke vivecana ke sAtha eka adhyAya kI vivecanA kI jAtI hai| ina dinoM meM vyakti vrata, saMyama meM saMlagna to rahatA hI hai| pApoM se virakta bhI rahatA hai, jisase usake mana meM Atma kalyANa kI bhAvanA prabala ho jAtI hai / tattvArthasUtra meM jainadarzana ko gAgara meM sAgara kI taraha samAhita kiyA gayA hai| isameM mokSamArga aura mokSa prApti kA vistRta vivaraNa hai| zraddhA, saMyama aura sAdhanA se pavitra mana, vacana aura kAya, Atma hita kI bAta rucipUrvaka grahaNa karate haiM / ataH isa tattvArthasUtra kA vAcana parva ke dinoM meM aura bhI Avazyaka ho jAtA hai| anya dinoM meM to hameM Atma cintana / AtmakalyANa Adi ko bilkula samaya hI nahIM milatA hai| sAmAnya jana 365 dina meM mAtra dasa dinoM meM hI pUrNa zraddhA ke sAtha virakta hokara dharma kAryoM meM lagatA hai| aise samaya meM use saiddhAntika granthoM kA jJAna karanA bhI Avazyaka hai| isake liye tattvArthasUtra sampUrNa grantha hai| isameM lagabhaga sampUrNa jainAgama ke viSayoM kA pratipAdana kiyA gayA hai| aneka granthoM ke adhyayana se jo jJAna prApta hotA hai vaha jJAna mAtra tattvArthasUtra ke adhyayana se prApta ho jAtA hai| isameM samyagdarzana evaM usakI prApti ke kAraNa Adi ke varNana ke sAtha sapta tattvoM kA vivecana hai| isameM cAroM anuyogoM ko bhI samAhita kiyA gayA hai| jisameM samyak zrutajJAna paramArtha viSaya kA paM. sanatakumAra vinodakumAra jaina kathana karane vAle tresaThazalAkA puruSa sambandhi puNyavardhaka, bodhi aura samAdhi ko dene vAlI kathAeM hoM, vaha prathamAnuyoga hai| isameM AcAryoM ne puNya puruSoM ke caritra kA varNana kara pApakarma evaM puNyakarma ke udaya meM hone vAlI jIva kI dazA kA varNana kara bhavya jIvoM ko pApoM se bhayabhIta kara sad kArya karane kI preraNA dI hai| mahApuruSoM ne pUrvabhava meM jo mahAna kArya kiye unakA acchA phala milaa| isa prakAra pUrvabhavoM kA varNana kara puNya ko mahimA maNDita kiyA hai, jisase saMsArI prANI sadbodha ko prApta kara, dharmamArga meM lage / tattvArthasUtra meM puNya-pApa ke phala ko dikhAyA hai| nArakA nityAzubhataralezyA pariNAma deha vedanA vikriyAH 113 11 parasparodIrita duHkhAH // 4 // saMkliSTA surodIritaduHkhAzcaprAkcaturthyAH // 5 // arthAt - nArakI hamezA hI atyanta azubha lezyA, azubha pariNAma, azubha zarIra, azubha vedanA aura azubha vikriyA ke dhAraka hote haiN| nArakI jIva Apasa meM eka dUsare ko duHkha dete haiM aura ve kuttoM kI taraha paraspara Apasa meM lar3ate haiM aura tIsare naraka taka jAkara ambAvarISa jAti ke asurakumAra deva unheM pUrva vaira kA smaraNa dilAkara unheM Apasa meM lar3Ate haiM aura prasanna hote haiN| pApakarma se naraka gati meM hone vAle duHkhoM kA kathana pApoM se bhayabhIta karatA hai| vahIM puNya se svarga ke sukha, zubha kAryoM meM utsAha utpanna karate haiM / sthitiprabhAvasukhadyutilezyAvizuddhIndriyAvadhiviSayato'dhikAH 11 20 11 arthAt svargoM meM Ayu, prabhAva, sukha, dyuti, lezyA kI vizuddhatA, indriyoM kA viSaya aura avadhijJAna kA viSaya ye saba Upara Upara ke vimAnoM (vaimAnika devoM) meM adhika adhika haiN| puNya ko darzAne vAlA kathana, sukha, jJAna evaM zukla dhyAna meM kAraNa banatA hai| pApa karma ke kAraNoM kA nirAkaraNa kara pApoM se bacane ke lie unakI jAnakArI jarUrI hai / tattvArthasUtra meM pApa ke kAraNoM kA bhI varNana kiyA hai| - bahvArambha parigrahatvaM nArakasyAyuSaH // 15 // mAyAtairyagyosya ||16 // alpArambha parigrahatvaM mAnuSasya // 17 // sarAgasaMyamasaMyamAsaMyamAkAmanirjarAbAlatapAMsi daivasya // 20 11 sitambara 2004 jinabhASita 11
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvaM ca // 21 // pA~ca pApoM kA buddhipUrvaka tyAga karanA vrata hai| aNuvrata aura arthAt - bahuta AraMbha aura bahuta parigraha naraka Ayu ke mahAvrata, vratoM ke do bheda haiN| ina vratoM kI sthiratA (rakSA) Asrava ke kAraNa haiN| mAyAcAra tiryaMJca Ayu ke Asrava kA | ke liye pratyeka vrata kI pA~ca-pA~ca bhAvanAyeM hotI haiM / vratoM kAraNa hai| thor3A AraMbha aura thor3A parigraha manuSya Ayu ke | kI vizuddhi ke lie aticAroM se bacane ke lie pratyeka Asrava kA kAraNa hai| sarAga saMyama, saMyamAsaMyama, akAma vrata ke pA~ca pA~ca aticAra batAye haiN| ina sUtroM ke adhyayana nirjarA aura bAla tapa evaM samyagdarzana deva Ayu ke Asrava se zraddhAna kI dRr3hatA evaM vratAcaraNa kI preraNA milatI hai| ke kAraNa haiN| ina sUtroM ke adhyayana se azubha se virakti / jisase sugati evaM mukti milatI hai| isI prakAra dravyAnuyoga aura zubha meM pravRtti hotI hai| kA vizada varNana tattvArthasUtra meM milatA hai| ___karaNAnuyoga meM lokavibhAga, yugaparivartana evaM cAroM jisameM jIva, ajIva Adi pramukha tattvoM ko puNya, gatiyoM kA varNana kiyA jAtA hai| tattvArthasUtra meM ina saba kA pApa, bandha, mokSa, Asrava, saMvara aura nirjarA kA kathana varNana kiyA gayA hai : kiyA jAtA hai vaha dravyAnuyoga kahalAtA hai| pUrA tattvArthasUtra ratlazarkarAbAlukApaMkadhUmatamomahAtamaH prabhA bhUmayo isI viSaya vastu kA kathana karane vAlA hai| kucha sUtra dRSTavya ghanAmbuvAtAkAzapratiSThA saptAdho'dhaH // 1 // jambUdvIpa lavaNodAdayaH zubhanAmAno dvIpa samudrAH // 7 // uttarAdakSiNatulyAH // 26 // upayogo lakSaNam // 8 // AraNAcyutA dUrdhvamekaikena navasupraiveyakeSuvijayAdiSu sa dvividho'STa cturbhedH||1|| sarvArthasiddhau ca / / 32 // saMsAriNo muktAzca // 10 // * bharatairAvatayovRddhihAsauSaT samayAbhyAmutsarpiNyava sadvya lakSaNam // 29 // utpAdavyayadhrauvyayuktaM satU // 30 // sarpiNIbhyAm // 27 // nityAvasthitAnyarUpANi // 4 // arthAt - adholoka meM ratnaprabhA, zarkarAprabhA, kAyavAGmanaH karmayogaH ||1||s aasrvH||2|| bAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaprabhA aura mahAtamaH prabhA sakaSAyatvAjIvaH karmaNoyogyAna pudagalAnAdatte sa bandhaH ye sAta bhUmiyAM krama se nIce nIce haiN| aura ghanodadhi vAtavalaya, // 2 // ghanavAtavalaya, tanuvAtavalaya aura AkAza ke AdhAra haiN| arthAt - jIva kA lakSaNa upayoga hai| vaha do prakAra madhyaloka meM acche-acche nAma vAle jambU dvIpa Adi dvIpa | kA, ATha aura cAra bheda vAlA hai| saMsArI aura mukta kI aura lavaNa samudra Adi samudra haiN| jambUdvIpa kI racanA uttara apekSA jIva do prakAra ke haiN| dravya kA lakSaNa sat hai| jo aura dakSiNa kI samAna hai| urdhva loka meM solaha svarga haiM, utpAda, vyaya aura dhrauvya sahita hotA hai vaha sat hai| dravya svargoM se Upara navagraiveyaka, navaanudiza, pA~ca anuttara vimAna nitya, avasthita aura arUpI hai kAya, vacana aura mana kI haiN| yuga parivartana, bharatakSetra aura airAvata kSetra meM hotA hai| kriyA ko yoga kahate haiM, vaha yoga hI Asrava hai| jIva chaha kAloM se yukta utsarpiNI aura avasarpiNI ke dvArA kaSAyavAna hone se karma ke yogya kArmANa vargaNA rUpa pudgala bharatakSetra aura airAvatakSetra meM vRddhi aura hrAsa hotA hai| | skandhoM ko grahaNa karatA hai, vaha bandha kahalAtA hai| karaNAnuyoga ke ina sUtroM ke adhyayana se Agama jJAna bar3hatA Asrava nirodhaH saMvaraH / hai jisase zraddhA dRr3ha hotI hai| sa guptisamitidharmAnuprekSApariSahajaya cAritraiH / / 2 // jisameM gRhastha aura muniyoM ke cAritra kA svarUpa, tapasA nirjarA ca // 3 // utpatti, vRddhi aura rakSA ke kAraNoM kA varNana kiyA jAtA hai arthAt - Asrava kA rukanA saMvara hai| vaha saMvara gupti, vaha caraNAnuyoga kahalAtA hai| tattvArthasUtra meM caraNAnuyoga samiti, dazadharma, bArahaanuprekSA, bAisa parISahajaya aura cAritra kA vistRta varNana milatA hai : se hotA hai| tapa se nirjarA hotI hai| dravyAnuyoga kI dRSTi se hiMsAnRta-steyAbrahma parigrahebhyo virtivrtm||1|| tattvArthasUtra pUrNa samRddha hai| isameM sAta tatva, chaha dravya, pApa, deza sarvato'Nu mhtii||2|| puNya Adi kI sUkSmatA se carcA bhI kI gaI hai| nyAya ke tatsthairyArtha bhAvanA pnycpnyc||3|| binA AdhyAtma adhUrA rahatA hai| nyAya kA viSaya tattvanirNaya niHzalyovratI // 18 // meM aham bhUmikA nibhAtA hai| tattvArthasUtra ke kucha sUtra nyAya vratazIleSu paJca paJca ythaakrmm||24|| vivecana meM mahatvapUrNa haiN| arthAt - hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla aura parigraha ina / pramANa nayairidhagamaH // 6 // 12 sitambara 2004 jinabhASita
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ matizrutAvadhi manaH paryaya kevlaanijnyaanm||9|| nirjarA ke dvArA jJAnAvaraNa Adi samasta karmoM kA atyanta tat pramANe // 10 // Adye prokssm||11|| pratyakSamanyat abhAva honA mokSa hai| ina sUtroM meM AdhyAtma kI carcA hai // 12 // jinake cintana se karma nirjarA hotI hai| anekAnta aura naigama saMgraha vyavahArarju sUtra zabda samabhirUdvaivaMbhUtAnayAH syAdvAdasiddhAnta jo jaina Agama kA prANa kahA jAtA hai| / / 33 // arthAt - tattvoM kA jJAna pramANa aura nayoM se hotA hai| / | isake binA jaina siddhAnta adhUrA rahatA hai isakA varNana bhI sUtra jI meM kiyA haimati, zruta, avadhi, manaHparyaya aura kevalajJAna ye pA~ca tattva arpitAnarpita siddheH // 32 // jJAna ke pramANa haiN| yaha do rUpa haiN| Adi ke do jJAna parokSa pramANa, zeSa tIna jJAna pratyakSa pramANa haiN| naigama, saMgraha, vyavahAra, __ arthAt - mukhyatA tathA gauNatA se aneka dharma vAlI vastu kA kathana kiyA jAtA hai| isa sUtra meM anekAnta RjusUtra, zabda, samabhirUr3ha aura evaMbhUta ye sAta naya haiN| ina syAdvAda siddhAnta kA varNana kara zrI umA svAmI jI mahArAja sUtroM ke adhyayana se tattva ke svarUpa kA nirNaya hotA hai| jo mokSamArga meM sAdhaka hai| Atma cintana rUpa AdhyAtma kI ne isa grantha ko pUrNatA pradAna kI hai| aise mahAna grantha ke svAdhyAya se sampUrNa jaina Agama kA saMkSipta svAdhyAya ho carcA bhI tattvArthasUtra meM kI gaI hai| jAtA hai| vartamAna meM ajJAnatA, vyastatA aura samayAbhAva ke aupazamikakSAyikau bhAvau mizrazca jIvasya sva tattva kAraNa vyakti bar3e-bar3e granthoM kA adhyayana nahIM kara pAte maudayika pAriNAmikau ca // 1 // unako tattvArthasUtra bahuta upayogI hai| dazalakSaNa parva meM hI avigrahA jIvasya // 27 // apratIghAte // 40 // anAdisambandhe ca // 41 // samaya milatA hai jaba vyakti pApAcaraNa kA tyAga karatA hai| ArttaraudradharmyazuklAni / / 28 // yaha samaya tattvArthasUtra ke adhyayana ke lie upayukta hai| bandhahetvabhAva nirjarAbhyAM kRtsnakarmavipramokSo mokSaH | kintu kucha varSoM se dekhA jA rahA hai ki puujn-bhjn-nRty||2|| AratI meM to hama pUrA samaya dete haiM, kintu tattvArthasUtra vAcana arthAt - jIva ke aupazamika, kSAyika, kSAyopazamika | ke samaya aMguliyoM para ginane yogya vyakti hI rahate haiN| ina audayika aura pAriNAmika ye pA~ca nija bhAva haiN| mukta | dinoM mana vizuddha rahatA hai, pApa se virakti rahatI hai aise meM jIva kI gati mor3Arahita sIdhI hotI hai| taijasa aura kArmaNa | mana lagAkara tattvArthasUtra kA svAdhyAya karane se jainAgama ko ye donoM zarIra bAdhArahita haiN| inakA AtmA ke sAtha | samajhane kI lalaka jgegii| ata: dazalakSaNa parva meM sUtra jI anAdikAla se saMbaMdha hai| bandha ke kAraNoM kA abhAva tathA | kA vAcana bahuta hI mahatvapUrNa hai| rajavA~sa, sAgara (ma.pra.) muktaka yogendra divAkara kahIM prakAzita kavitA hotI, kahIM zabda lagatA hai motii| kahIM prakAzita mana hotA hai, kahIM AtmA gadgad hotii| kahIM kisI ko bhAtI nArI, kahIM koI pratimAdhArI, kintu jo zivapatha para rahatA, vaha samyak hai Atma pujArI satanA, ma.pra. sitambara 2004 jinabhASita 13
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ manocikitsA vijJAna ke siddha prayoga kSamA dharma hI nahIM, davA bhI hai DaoN. premacandra jaina svAmI kArtikeyAnuprekSA meM 'dharma' kI paribhASA isa | sAmAjika, Arthika Adi samasta musIbatoM kA vAhaka hai| prakAra dI gaI hai : AtmAnuzAsana meM kahA gayA hai "krodhodayAd bhavati kasya "dhammo vatthu-sahAvo, khamAdi-bhAvo yadasa-viho dhmmo| na kAryahAniH" arthAt krodha ke udaya meM kisakI kAryahAni rayaNa - tayaM ya dhammo, jIvAvaM rakkhaNaM dhammo" // 478 // nahIM hotI? AcArya rAmacaMdra zukla ne krodha nAmaka apane arthAt vastu ke svabhAva ko dharma kahate haiM, dasa prakAra manovaijJAnika nibandha meM isa para sAMgopAMga prakAza DAlA hai| ke kSamA Adi bhAvoM ko dharma kahate haiM. ratnatraya ko dharma | udAharaNa dete hue unhoMne likhA hai ki jaba calhA (katekahate haiM aura jIvoM kI rakSA ko arthAt dayA ko dharma kahate phUMkate rahane para bhI vaha nahIM cetA (jalA) to paMDitajI ne krodha vazAta usa para pAnI DAla diyaa| hAni kisakI huI? thor3I dera meM jo cUlhA ceta uThatA, aba to usake jala uThane isa prakAra vastu svabhAva, kSamAdi dasa dharma, ratnatraya kI AzA hI nahIM rhii| itihAsa evaM prathamAnuyoga ke grantha (samyagdarzana-jJAna-caritra), jIva dayA ye sabhI samAnArthaka krodha ke duSpariNAmoM se bhare par3e haiN| zabda haiN| / krodha kI utpatti kA mUla kAraNa apane apane manonukUla vastuta: uttama kSamAdi dasa dharma ye AtmA ke svAbhAvika kArya nahIM honA hai aura usakA nimitta koI na koI dUsarA guNa haiM / ina dasa dharmoM meM pArasparika ghaniSTha saMbaMdha hai, uttama vyakti yA padArtha hotA hai jisa para krodha kA pradarzana hotA hai, kSamA, mArdava, Arjava Adi kisI eka bhI guNa ke abhAva cAhe vaha doSI ho yA nA bhI ho| kAlAntara meM yaha krodha hI meM anyoM kA abhAva svataH hI garbhita hai| phira bhI ina dasa vaira meM parivartita ho vinAzakArI rUpa le letA hai - itihAsa dharmoM kI AdhAra bhUmi prathama dharma 'kSamA' hI hai| isIlie | ke sabhI yuddha isI ke pariNAma haiN| isIlie zrI rAmacandra kSamA ko 'pRthvI' bhI kahate haiN| yadi kSamA rUpI AdhAra hI zukla ne vaira ko krodha kA acAra yA murabbA kahA hai| nahIM hogA to mArdava, Arjava Adi kA prAsAda khar3A nahIM kiyA jA sakatA aura isake abhAva meM 'dharma' kI saMjJA nahIM ___ yaha sabhI kA anubhUta tathya/satya hai ki para padArtha yA bnegii| vastu kA svabhAva bhI nahIM banegA kyoMki kSamA to para vyakti/vyaktiyoM para krodha karane se una padArthoM yA vyaktiyoM ko hAni hotI ho yA na bhI ho, kintu krodha karane vAle kI AtmA kA svabhAva hai| jIva dayA kA pAlana kSamA ke abhAva meM arthAt 'krodha' meM bananA saMbhava hI nahIM hai| kSamA' ke hAni to avazyambhAvI hai| sabase adhika nukasAna krodha abhAva meM samyakcAritra kA pAlana nahIM hogA, ata: ratnatraya' karane vAle ko hotA hai, vizeSakara aise vyakti ke svAsthya para krodha vinAzakArI prabhAva DAlatA hai aura vaha mAnasika bhI adhUrA rhegaa| isalie jainadarzana meM kSamA kA aura dasa dina ke parva ke uparAnta punaH 11vAM dina kSamAvANI ke rUpa | roga ke sAtha-sAtha zArIrika rogoM se bhI grasta ho jAtA hai| meM sarvatra manAyA jAtA hai| isa taraha kSamA AdhAra bhUmi bhI hai isake upacAra kI vidhi krodha rUpI vibhAva se lauTakara kSamA rUpI svabhAva meM sthita honA hai| aura dasa dharma rUpI prAsAda kA svarNa kalaza bhI! AdhAra bhUmi rUpI kSamA aura kalaza rUpI kSamAvANI ke bIca meM kSamA kA prabhAva : samAjazAstrIya evaM cikitsA anya nau dharma haiN| ve bhI AtmA ke svabhAva haiM aura kSamA meM vijJAna ke kucha zodha samAhita bhI haiN| isa prakAra dhArmika, AdhyAtmika dRSTi se eka antarrASTrIya aMgrejI patrikA rIDarsa DAijesTa ke 'kSamA' atyadhika mahatvapUrNa hai| jUna 2004 ke aMka meM zrImatI lIsA koliyara kUla kA eka lekha 'di pAvara oNpha phAragiviMga : vesTa ve TU hIla e harTa' kSamA kA abhAva krodha hai jo AtmA kA vibhAva pariNAma prakAzita huA hai jisameM svAsthya kI dRSTi se kSamA ke hai aura vibhAva AtmA ke sAtha-sAtha zArIrika. pArivArika. | prabhAva sambandhI hue vaijJAnika prayogoM kA vistAra pUrvaka 14 sitambara 2004 jinabhASita
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNana kiyA hai| (kSamA zIlatA pariyojanA) ke nidezaka evaM phAragiva phaoNra . tanAvamukta hone ke lie guDa' ke lekhaka phrAyaDa laskina ne jora dekara likhA hai ki eka pakSIya kSamA bhI paryApta hai kSamA kara dene kA artha aparAdha kI kSamA nahIM hai| apane ukta lekha meM elijAbetha nAsAu kI eka satya ghaTanA samAjazAstrIya aura manovaijJAnika prayogoM ke AdhAra para uddhRta hai| nAsAu ne apane eka acchI mahilA mitra ko | unakA niSkarSa hai ki mana se manomAlinya yA gAMTha nikAla usake janma divasa para badhAI dene phona kiyA, kintu badhAI dene se vyakti ke mAnasika tanAva kA dabAva stara kama se svIkAra karane ke sthAna para usane usa para zAbdika AkramaNa | kama 50% kama ho jAtA hai| kara use hakkA-bakkA kara diyaa| usa mahilA mitra ne use krodha se tanAva yukta vyaktiyoM kA adhyayana laskina ne kharI-khoTI sunAI aura apanI nArAjI kI eka lambI sUcI | | kiyA thaa| unameM kSamA bhAva Ane se unakI UrjA zakti, ginAI, jisameM nAsAu ke anusAra vAstavikatA kama thI, manodazA, nIMda kI avadhi tathA guNavattA aura unakI samasta aura phona paTaka kara baMda kara diyaa| nAsAu kA mAnanA thA zArIrika jIvana zakti meM paryApta sudhAra pAyA gyaa| sujhAva ki usakI mitra kA usakI pragati se IrSyA vaza aisA vyavahAra dete hue laskina niSkarSataH likhate haiM, "Apake sAtha kitanA thaa| usake anusAra usakI eka pustaka prakAzanAdhIna thI, anucita vyavahAra kiyA gayA hai, isa kaTutA aura krodha ke usake nibandha bhI puraskRta hue the| mitra ko yaha saba acchA bhAra ko Dhote rahanA atyadhika viSailA hai|" nahIM lgaa| apanI acchI mitra ke aise vyavahAra se vaha krodhita dazA meM zArIrika saMracanA atyaMta dukhI thI aura krodha bhI thaa| taba se vaha mahilA mitra aura svAsthya para prabhAva kabhI bhI aura kahIM bhI dikhI, to nAsAu kI hRdaya kI krodha eka tanAva utpAdaka manovikAra hai aura koI bhI dhar3akana bar3a jAtI thI aura vaha parezAnI kA anubhava karatI tanAva-utpAdaka ghaTanA, cAhe vaha agni khatarA saMkaTa ho yA thii| eka lambe samaya uparAnta saMyogavaza kahIM dikhI, to kula-vaira kI koI ghaTanA ho, jo andara hI andara saMkaTa ke usakI vaha vicchedita mitra yakAyaka phira mila gyii|ab rUpa meM ubala rahI ho| aisI avasthA meM hamArA zarIra eDarIna kI bAra usako anadekhA karane ke sthAna para nAsAu ne usa lAIna (adhivRkka) aura kAraTIsola (adhivRkka prAMtasthA mahilA mitra ko rokakara kahA, ki usane kisa prakAra se taiyAra sTerAyaDa) nAmaka dabAva yA tanAva paidA karane vAle apane zabdoM se usako gaMbhIra rUpa se coTa pahu~cAI hai| usa hArmona vimocita karatA hai| jo hamAre hRdaya kI dhar3akana mahilA mitra ne saba bAteM sunI para koI kheda prakaTa nahIM bar3hAne, zvAsa-pracchavAsa kI gati teja karane evaM hamAre mastiSka kiyaa| nAsAu ne batAyA ki aba use svayaM apane Apa para kI daur3a ke lie ukasAne kA kAma karate haiN| isake sAtha bar3A Azcarya huA, kyoMki doSI na hone para bhI usane hI mAMsapeziyoM meM zarkarA kI gati bar3ha jAtI hai aura rakta meM yakAyaka svayaM isa bAta para kheda pragaTa kiyA ki itane thakkA banAne vAle kAraka taraMgita hone lagate haiN| yadi tanAva samaya taka apanI mitra ke prati ghRNA ke bhAva aura krodha utpAdaka ghaTanA rAjamArga para hone vAlI choTI-moTI durghaTanA pAlatI rhii| nAsAu likhatI hai, ki jyoM hI maiMne kheda prakaTa ke samAna bahuta thor3e samaya ke lie ho to vaha hAnikAraka karane ke zabda uccArita kie, maiMne anubhava kiyA, ki maiMne nahIM hai| kintu krodha aura vidveSa-IrSyA to una durghaTanAoM use kSamA kara diyA hai| isakA prabhAva bhI turanta huaa| merA ke samAna hai, jinakA kabhI anta nahIM hotA aura jo hamAre krodha pighala gyaa| yadyapi usase mitratA punarnavInIkRta nahIM jIvana kI rakSA karane vAle hArmonsa ko viSa meM parivartita huI, kintu aba usake dekhane para krodha yA ghRNA ke bhAva kara dete haiN| nahIM Ae, usake dekhane para hRdaya kI dhar3akana evaM zvAsapracchavAsa sAmAnya rUpa se zAMta rahA aura vaha pUrNatayA tanAva zarIra kI pratirakSAtmaka praNAlI para kArTIsola kA mukta ho gyii| avasAdaka prabhAva gaMbhIra vyatikrama se jur3A hai| raoNkaphelara phrAyaDa laskina ke prayoga : vizvavidyAlaya, nyUyArka ke taMtrikA aMtasrAva vijJAna dIrghAvadhi krodha pAlate rahane ke duSpariNAma prayogazAlA ke nidezaka brUsa maikIvena kahate haiM ki kArTIsola mastiSka kI zakti kama kara detA hai jisase kozikAsTAnaphorDa vizvavidyAlaya ke 'phAragivanesa projekTa | kSINatA evaM smaraNa zakti ko hAni pahu~catI hai| isase rakta - sitambara 2004 jinabhASita 15
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ dabAva (blaDa prezara), zarkarA bar3hanA aura dhamaniyoM meM kar3Apana | kahA vaha aba punaH usakI sUrata bhI dekhanA nahIM cAhatA hai| A jAtA hai jisase hRdaya roga ho sakatA hai| kSamA bhAva se lemba isa vyavahAra se itanI adhika kSubdha aura krodhita ina hArmonoM kA prabhAva ruka jAtA hai| huI ki usane sAta mAha taka apane pitA se bAta taka nahIM katipaya zodha ke pariNAma : kii| phira eka dina usane vicAra kiyA ki bahuta dera hone kSamA detI davA kA kAma se pahale use apane pitA se punaH mela-milApa karanA caahie| 1. viskAnasana meDIsana vizvavidyAlaya ke zodhakartAoM ne | vaha unase milane gayI aura unase kAra DrAyaviMga ke mAmale amerikI manaH zArIrika sosAyaTI meM prastuta apane adhyayana meM apane vyavahAra para kheda prakaTa kiyA tathA unheM dukhI meM 36 bhataparva paruSa sainikoM ko svAsthya lAbha ke lie bhartI | karane ke lie unase kSamA maaNgii| putrI lemba ne unheM, use kiyaa| jinheM hRdaya-dhamanI saMbaMdhI roga thA, jo kaI dakha:dAyI | phaTakAra kara bAhara nikAlane ko bhI kSamA kara diyaa| pitA samasyAoM ke bojha Dho rahe the, jinameM kucha yuddha se sambandhita, | ne turanta use gale lagA liyA aura kahA, "ThIka hai, maiM, kucha vaivAhika samasyAeM, jIvikA saMgharSa yA bacapana meM | hamAre bIca sambandhoM ke punarsthApana se bahuta prasanna huuN|" mAnasika AghAtoM se sambandhita thii| Adhe vyaktiyoM ko zIghra hI svAsthya sambandhI samasyAoM ke kAraNa kAra DrAyaviMga kSamA zIlatA kA prazikSaNa diyA gayA thA tathA zeSa ko nhiiN| vivAda bhI zAMta ho gayA aura donoM pakSoM kA tanAvayukta jinheM kSamA zIlatA kA prazikSaNa diyA gayA thA unake hRdaya pariveza svayaM samApta ho gayA jisakA unake svAsthya para meM rakta pravAha apekSAkRta adhika rahA aura dhamaniyoM kA acchA prabhAva pdd'aa| kar3Apana dUra ho gyaa| ___4. eka vIDiyo proDyUsara o brIna ne apane talAka 2. 2001 meM manovaijJAnika cArloTa viTa viliyaTa ne 71 | (1992)ke bAda varSoM taka apane pUrva pati ke prati ghRNA mahAvidyAlayIna chAtroM ko eka smaraNa dilAne vAle yaMtra se | saMjoe rkhii| usako krodha isa bAta kA thA ki paraspara sammohita dazA meM bAMdhA aura unheM unake parivAra ke sadasyoM, | sambandhoM kI darAra ne kisa prakAra usakA bhaviSya barbAda kara mitroM yA premiyoM ke dvArA kiye gaye mithyA AropoM, apamAnoM diyaa| brIna likhatI haiM, - "yakAyaka maiM 2 sAla kI putrI evaM vizvAsaghAtoM ko punarjIvita karane ko kahA gyaa| bAda kI eka mAtra akelI mAtA-pitA bana gayI huuN| mere sAtha meM unase kahA gayA ki ve aba sabhI doSiyoM ko kSamA kara DAkTaroM kI vyavasthA aura eka baccI kI mA~ hone kI khuzI deN| tadnusAra pratikriyA karane vAle chAtroM ke mana meM aba bA~Tane vAlA koI nahIM honA, atyanta nirAzAjanaka hatAza kSamA apanAne ke apane doSiyoM ke prati durbhAva yA manomAlinya | karane vAlA thaa| jabaki maiMne socA thA ki hama apane parivAra banAe rakhane kI apekSA aba kSamA bhAva apanAne ke bAda | kA sAtha-sAtha nirmANa kreNge|" DhAI gunA raktacApa kama ho gyaa| viliyaTa likhate haiM - krodha ne apanA kara vasUlanA zurU kiyaa| brIna ke "aisA pratIta hotA hai ki kSamA krodha kA prabhAvazAlI/ | zabdoM meM "maiM pratyeka samaya tanAvagrasta evaM kar3epana se rahane zaktizAlI pratirodhaka ho sakatA hai kyoMki krodha cirakAlika | lagI, lagAtAra sardI aura hamezA thakAvaTa kA anubhava hone rUpa se bar3hate hue raktacApa se sambandhita hotA hai jisase | lagI" vaha Age likhatI haiM, "eka pArTI meM kisI ne merA hRdaya roga kA khatarA bar3ha jAtA hai|" | eka mahilA se paricaya karAte samaya kahA ki isake pati ne 3. eka mahilA senDrAlemba apane 42 varSIya pitA ke dvArA | ise bhI chor3a diyA hai| yaha sunakara mujhe bar3A dhakkA lagA ki pichale varSa se kharAba kAra-cAlana (kAra DrAyaviMga) se | aba merI pahacAna eka kaTu pUrva patni kI ho gayI hai|" bahuta ciMtita thii| vaha apane pitA ke sAmane gaI aura unase | isase vaha aura bhI vicalita hone lgii| kahA ki aba ve svayaM kAra calAnA chor3a deM kyoMki unakA taba usane phrAyaDa laskina kA eka ADiyo Tepa sunA kAra cAlana dina ba dina khataranAka hotA jA rahA hai| lemba jise sunakara brIna ko lagA use prakAza srota balba mila ke isa kathana para usake pitA itane nArAja hue ki vaha krodha gayA hai| vaha likhatI hai "vaha Tepa aisA lagA mAno prakAza se kAMpane lage aura kahA - "maiM apane pUre jIvana bhara svayaM srota balba nirantara prakAzita ho rahA hai, maiMne anubhava kiyA kAra calAtA rahA hU~ aura koI bhI merI kAra kI cAbI lene | ki maiM svayaM hI vaha mahilA hU~ jisa para aba taka maiM AghAta nahIM jA rahA hai|" aura lemba ke pitA ne apanI putrI se | kara rahI thI" usane apane pUrva pati ko phona kiyA ki saba 16 sitambara 2004 jinabhASita -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kucha ThIka cala rahA hai aura usane ullekhanIya bhArI rAhata | kI koI yojanA nahIM banA rahe haiM taba Apako zAnti avazya anubhava kii| usake zabdoM meM, "mere kandhoM se eka bar3hA | prApta hotI hai kyoMki hRdaya ke aparAdhoM kA koI eka sarvamAnya bojha utara gayA jisase maiM apekSAkRta apane ko adhika | hala nahIM hai|" baharahAla apane krodha ko ulaTo-palaTo taba svastha anubhava karane lgii|" laskina kahate haiM, ki apanI | kSamAzIlatA zaktizAlI ho sakatI hai| bhUtakAla ko badalA nArAjagI kA samAdhAna isa prakAra karane se "vairapUrNa bhAvanAe~ | nahIM jA sktaa| kintu asamAdhAnita mAmaloM kA aura unake sakArAtmaka soca meM badala jAtI haiM aura Apake zarIra ko | pIche saMlagna vyaktiyoM kA sAmanA karane se eka AhlAdavarddhaka zAMta aura ArAmadAyI anubhava karAtI haiM jisase svAsthya meM | aura svasthakara bhaviSya kI ora bar3hA jA sakatA hai| vRddhi hotI hai|" viTa viliyaTa kA kathana aura bhI vicAraNIya hai ____5. laskina ne apane eka adhyayana meM uttarI AyaralainDa "mahInoM aura varSoM taka apanI nArAjagI laTakAe rakhane ke 17 vayaskoM ko jinake sambandhI AtaMkavAdI hiMsA ke | kA artha hai sadaiva krodhita bane rahane ke prati vacanabaddhatA" zikAra hue the, eka saptAha kA kSamAzIlatA kA prazikSaNa jo dUsaroM ko nahIM, svayaM apane ko apAra dukhadAyI aura diyaa| pariNAmataH unake hatAzApUrNa duHkha meM 40 pratizata | | hatAzA aura nirAzA ke bhaMvara meM paTakane vAlI hai| kI kamI AI tathA siradarda, kamaradarda aura anidrA meM 35 jainAcAryoM ne ise hI anantAnubaMdhI krodha kahA hai jisase 'pratizata kI kamI anubhava kI gii| nIca gati avazyambhAvI hai| chaha mAha se adhika kisI bhI ___ isa sambandha meM laskina kA yaha kathana zata pratizata | kaSAya ko banAe rakhane se vaha anantAnubaMdhI meM parivartita sahI hai ki kSamAzIlatA kA yaha artha kadApi nahIM hai ki ho jAtI hai, aura sAmAnyataH vaira (jo krodha kA hI acAra kiyA gayA aparAdha sahI thA yA tuma apane Upara durvyavahAra | yA murabbA hai) to loga varSoM kyA pIr3hI-dara-pIr3hI bhI manoM hone do| jaina darzana bhI pApa se ghRNA karatA hai pApI se nahIM, | meM saMjoye rakhate haiN| vaira itanI bar3I zalya hai jo vyakti ko kyoMki sabhI jIva zuddha nizcaya naya se paramAtmAvata, | mana hI mana Andolita karatI hai vaha pratizodha kI agni se cidAnandamaya, svAtmarasalIna, jJAnacaitanya svabhAvI haiN| mAtra | prajjavalita rahatA hai, jo andara hI andara use khokhalA banA karmoM ke AvaraNa se ve Aja sva-svarUpa se bhaTakate hue | detI hai| zarIra asvastha rahane lagatA hai aura eka ke bAda pApa, anAcAra aura duSkRtya karate dikhAI dete haiN| jisa dina | eka aneka bImAriyA~ use apanI capeTa meM le letI haiN| svAtma bala se samasta karmoM kA kSaya ho jAegA, pUrva pApI | bhagavAna bAhubalI ke mana meM eka choTI sI zalya ki ve saba se pApI jIva bhI siddha parameSThI kA mahAna pada prApta kara leNge| kacha tyAgane ke bAda bhI abhI samrATa bharata kI bhami para prathamAnuyoga ke grantha isa prakAra ke aneka kathAnakoM se bhare | khar3e haiM, ne unheM kevalajJAna kI upalabdhi se 12 varSa taka par3e haiN| hiMsaka kRtya, duSkRtya, corI, balAtkAra Adi pApoM | roke rkhaa| jaba bharata ke mAdhyama se vaha zalya nikalI to se kadAcita hI koI bacA hogaa| tIrthaMkara mahAvIra ke jIva turanta kevalajJAna ho gyaa| ne siMha paryAya meM paryApta hiMsA kI thii| aMjana cora kA ___niSkarSataH kSamA dharma hI nahIM, apitu eka prabhAvakArI kathAnaka to jagata prasiddha hai jo aMjana cora se niraMjana bana | parIkSita auSadhi bhI hai aura jaba isameM vizeSaNa 'uttama' gyaa| zaMvukumAra to tadbhava mokSagAmI jIva the kintu unase | laga jAtA hai to sone meM suhAgA ho jAtA hai, bhale hI vaha bhI balAtkAra jaise ghRNita kRtya hue jinhoMne apane eka | eka pakSIya hI kyoM na ho| mAha ke rAjyakAla meM apanI prajA kI zIlavatI mahilAoM | AcArya vidyAsAgara jI ke zabdoM meM, kA zIlabhaMga karane meM saMkoca nahIM kiyaa| ataH duSkRtya, pratyeka kAla sabako karatA kSamA maiM, hiMsAdi pApoM se ghRNA karanA to abhISTa hai kintu unake sAre kSamA mujhe kareM nita mAMgatA maiN| kartAoM se nahIM, unake sudhAra kA mArga hI vAMchita hai| maitrI rahe jagata ke prati nitya merI, nyUyArka kI manocikitsaka jenisephara jo "phAragiviMga ho vaira-bhAva kisase jaba haiM na koI bairii| eMDa no phAragiviMga" kI lekhaka bhI haiM kahatI haiM "kucha logoM ko mUlataH mela-milApa samasyA kA koI samAdhAna nahIM haiM kintu yadi Apa uddhigna nahIM haiM aura pratizodha lene / javAharalAla neharU smRti mahAvidyAlaya, gaMjabAsaudA sitambara 2004 jinabhASita 17
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattva carcA SaTkhaNDAgamake 'vedanA' nAmakA caturtha khaNDa ke caubIsa adhikAroM meM se pA~cave 'payaDi' (prakRti) nAmaka adhikAra kA varNana karate hue, zrI bhUtabalI AcArya ne gotrakarmaviSayaka eka sUtra nimna prakAra diyA hai: 'godasya kammassa duve payaDIo uccAgodaM ceva NIcAgadaM ceva evadiyAo payaDIo // 129 // " zrI vIrasenAcArya ne apanI dhavalA TIkA meM, isa sUtra para jo TIkA likhI hai vaha bar3I hI manoraMjaka hai aura usase aneka naI naI bAteM prakAza meM AtI haiM- gotrakarma para to acchA khAsA prakAza par3atA hai aura yaha mAlUma hotA hai ki vIrasenAcArya ke astitvasamaya athavA dhavalATIkA (dhavalasiddhAnta) ke nirmANa-samaya (zaka saM. 738) taka gotrakarma para kyA kucha Apatti kI jAtI thI? apane pAThakoM ke sAmane vicAra kI acchI sAmagrI prastuta karane aura unakI vivekavRddhi ke liye maiM use kramaza: yahA~ denA cAhatA hU~ / " U~ca - gotra kA vyavahAra kahA~ ? ( dhavala siddhAnta kA eka manoraJjaka varNana ) TIkA kA prArambha karate hue, sabase pahale yaha prazna uThAyA gayA hai ki- "uccairgotrasya kva vyApAra: ?'- arthAt U~ca gotra kA vyApAra-vyavahAra kahA~ ? - kinheM uccagotrI samajhA jAya? isake bAda prazna ko spaSTa karate hue aura usake samAdhAna rUpa meM jo jo bAteM kahI jAtI haiM, unheM sadoSa batalAte hue jo kucha kahA gayA hai, vaha saba kramazaH isa prakAra hai : 1. " na tAvadrAjyAdilakSaNAyAM saMpadi (vyApAraH ), tasyAH sadvedyatassamutpatteH / " arthAt - yadi rAjyAdi -lakSaNavAlI sampadA ke sAtha uccagotra kA vyApAra mAnA jAya, aise sampattizAliyoM ko hI uccagotrI kahA jAya, to yaha bAta nahIM bntii| kyoMki aisI sampatti kI samutpatti athavA samprApti sAtAvedanIya karma ke nimitta se hotI hai| uccagotra kA usake sAtha koI sambandha nahIM hai| 2. "nA'pipaMcamahAvratagrahaNa-yogyatA uccairgotreNa kriyate, deveSvabhavyeSu ca tadgrahaNaM pratyayogyeSu uccairgotrasya udyaabhaavprsNgaat|'' 18 sitambara 2004 jinabhASita paM. jugalakizora jI mukhtAra yadi kahA jAya ki ucca gotra ke udaya se pa~ca mahAvratoM ke grahaNa kI yogyatA utpanna hotI hai aura isalie jinameM paMcamahAvratoM ke grahaNa kI yogyatA pAI jAya unheM hI uccagotrI samajhA jAe, to yaha bhI ThIka nahIM hai| kyoMki aisA mAnane para devoM meM aura abhavyoM meM, jo ki pa~camahAvrata grahaNa ke ayogya hote haiM, uccagotra ke udaya kA abhAva mAnanA par3egA; parantu devoM ke uccagotra kA udaya mAnA gayA hai aura abhavyoM ke bhI usake udaya kA niSedha nahIM kiyA gayA hai| 3. " na samyagjJAnotpattau vyApAraH, jJAnAvaraNa-kSayopazamasahAya - samyagdarzanatasta-dutpatteH, tiryaknArakeSvapi uccairgotraM tatra samyagajJAnasya sattvAt / " yadi samyagjJAna kI utpatti ke sAtha meM U~ca gotra kA vyApAra mAnA jAya jo samyagjJAnI hoM unheM uccagotrI kahA jAya to yaha bAta ThIka ghaTita nahIM hotI; kyoMki prathama to jJAnAvaraNa karma ke kSayopazama kI sahAyatA pUrvaka samyagdarzana se samyagjJAna kI utpatti hotI hai, uccagotra kA udaya usakI utpatti meM koI kAraNa nahIM hai| dUsare, tiryaMca aura nArakiyoM meM bhI samyagjJAna kA sadbhAva pAyA jAtA hai; taba unameM bhI uccagotra kA udaya mAnanA par3egA aura yaha bAta siddhAnta ke viruddha hogI, siddhAnta meM nArakiyoM aura tiryaMcoM ke nIcagotra kA udaya batalAyA hai| 4. " nAdeyatve yazasi saubhAgye vA vyApArasteSAM naamtssmutptteH|" yadi Adeyatva, yaza athavA saubhAgya ke sAtha meM uccagotra kA vyavahAra mAnA jAya, jo AdeyaguNa se viziSTa (kAntimAn ), yazasvI athavA saubhAgyazAlI hoM unheM hI uccagotrI kahA jAya, to yaha bAta bhI nahIM bntii| kyoMki ina guNoM kI utpatti Adeya, yazaH aura subhaga nAmaka nAmakarma prakRtiyoM ke udaya se hotI hai| uccagotra unakI utpatti meM koI kAraNa nahIM hai / 5. "nekSvAkukulAdyutpattau (vyApAraH ) kAlpanikAnAM teSAM paramArthato'satvAd, viD-brAhmaNa-sAdhu (zUdre ? ) Svapi uccairgotrasyodayadarzanAt / " yadi ikSvAku kulAdi meM utpanna hone ke sAtha U~cagotra
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA vyApAra mAnA jAya, jo ina kSatriya kuloM meM utpanna hoM unheM hI uccagotrI kahA jAya, to yaha bAta bhI samucita pratIta nahIM hotii| kyoMki prathama to ikSvAkuAdi kSatriyakula kAlpanika haiM, paramArtha se (vAstava meM) unakA koI astitva nahIM hai| dUsare, vaizyoM, brAhmaNoM aura zUdroM meM bhI uccagotra ke udaya kA vidhAna pAyA jAtA hai| 6. "na sampannebhyo jIvotpattau tadvyApAraH, mlecharAjasamutpanna - pRthukasyApi uccairgotrodayaprasaMgAt / " sampanna (samRddha ) puruSoM se utpanna hone vAle jIvoM meM yadi uccagotra kA vyApAra mAnA jAya, samRddhoM evaM dhanADhyoM kI santAna ko hI ucca gotrI kahA jAya, to mleccha rAjA se utpanna hue pRthuka ke bhI ucca gotra kA udaya mAnanA par3egA aura aisA mAnA nahIM jaataa| (isake sivAya, jo sampannoM se utpanna na hokara nirdhanoM se utpanna hoMge, unake uccagotra kA niSedha bhI karanA par3egA, aura yaha bAta siddhAnta ke virUddha jAegI / ) 7. "nA'NuvratibhyaH samutpattau taddvyApAraH, deveSvaupapAdikeSu ucairgotrodayasya asatvaprasaMgAt, nAbheyazca (sya? ) nIcairgotratApattezca / " aNuvratiyoM se utpanna hone vAle vyaktiyoM meM yadi uccagotra vyApAra mAnA jAe aNuvratiyoM kI santAnoM ko hI uccagotrI mAnA jAya, to yaha bAta bhI sughaTita nahIM hotii| kyoMki aisA mAnane para devoM meM, jinakA janma aupapAdika hotA hai| aura jo aNuvratiyoM se paidA nahIM hote, uccagotra ke udaya kA abhAva mAnanA par3egA aura sAtha hI nAbhirAjA ke putra zrI RSabhadeva (Adi tIrthaMkara) ko bhI nIcagotrI batalAnA pdd'egaa| kyoMki nAbhirAjA aNuvratI nahIM the, usa samaya to vratoM kA koI vidhAna bhI nahIM ho pAyA thA / 8." tato niSphalamuccairgotraM, tata eva na tasya karmatvamapi, tadabhAvena nIcairgotramapi dvayoranyonyAvinAbhAvitvAt, tato gotrakarmAbhAva iti / " 1 jaba ukta prakAra se uccagotra kA vyavahAra kahIM ThIka baiThatA nahIM, taba uccagotra niSphala jAna par3atA hai aura isIlie usake karmapanA bhI kucha banatA nhiiN| uccagotra ke abhAva se nIcagotra kA bhI abhAva ho jAtA hai; kyoMki donoM meM paraspara avinAbhAva sambandha hai- eka ke binA dUsare kA astitva banatA nahIM / aura isalie gotrakarma kA hI abhAva siddha hotA hai / isa taraha gotrakarma para Apatti kA yaha 'pUrvapakSa' kiyA gayA hai, aura isase spaSTa jAnA jAtA hai ki gotrakarma athavA usakA U~ca-nIca vibhAga Aja hI kucha Apatti kA viSaya banA huA nahIM hai, balki Aja se 1100 varSa se bhI adhika samaya pahale se vaha Apatti kA viSaya banA huA thAgotrakarmAzrita U~ca-nIcatA para loga taraha-taraha kI AzaMkAe~ uThAte the aura isa bAta ko jAnane ke lie bar3e hI utkaNThita rahate the ki gotrakarma ke AdhAra para kisako U~ca aura kisako nIca kahA jAya? - usakI koI kasauTI mAlUma honI caahie| pAThaka yaha bhI jAnane ke lie bar3e utsuka hoMge ki Akhira vIrasenAcArya ne apanI dhavalATIkA meM, ukta pUrvapakSa kA kyA 'uttarapakSa' diyA hai aura kaise una pradhAna ApattiyoM kA samAdhAna kiyA hai jo pUrva pakSa ke AThaveM vibhAga meM khar3I kI gaI haiN| ataH maiM bhI aba usa uttarapakSa ko prakaTa karane meM vilamba karanA nahIM caahtaa| pUrva pakSa ke AThaveM vibhAga meM jo ApattiyAM khar3I kI gaI haiN| ve saMkSepataH do bhAgoM meM bA~TI jA sakatI haiM, eka to uccagotra kA vyavahAra kahIM ThIka na banane se uccagotra kI niSphalatA aura dUsarA gotrakarma kA abhaav| isIlie uttarapakSa ko bhI do bhAgoM meM bA~TA gayA hai, pichale bhAga kA uttara pahale aura pUrva vibhAga kA uttara bAda ko diyA gayA haiaura vaha saba kramazaH isa prakAra hai 1. " (iti) na, jinavacanAsyA'satyatvavirodhAt, tadvirodho'pi tatra tatkAraNAbhAvato'vagamyate / na ca kevalajJAnaviSayIkRteSvartheSu sakaleSvapi rajojuSAM jJAnAni pravartante yenA'nupalaMbhAjjinavacanAsyA'pramANatva- mucyeta' isa prakAra gotrakarma kA abhAva kahanA ThIka nahIM hai, kyoMki gotrakarma kA nirdeza jinavacana dvArA huA hai aura jinavacana asatya kA virodhI hai| yaha bAta itane para se jAnI jA sakatI hai ki usake vaktA zrI jinendradeva aise Apta puruSa hote haiM jinameM asatya ke kAraNabhUta rAga-dveSamohAdika doSoM kA sadbhAva nahIM rhtaa| 2 jahA~ asatya kathana kA koI kAraNa hI vidyamAna na ho vahA~ se asatya kI utpatti bhI nahIM ho sakatI, aura isaliye jinendra kathita gotrakarma kA astitva jarUra hai| isake sivAya, jo bhI padArtha kevalajJAna ke viSaya hote haiM una sabameM rAgIjIvoM ke jJAna pravRtta nahIM hote, jisase unheM unakI upalabdhi na hone para jinavacana ko apramANa kahA jA ske| arthAt kevalajJAnagocara kitanI hI bAteM aisI bhI hotI haiM jo chadmasthoM ke jJAna kA viSaya nahIM bana sakatIM, aura isalie rAgAkrAnta chadmasthoM ko yadi unake astitva spaSTa anubhava na ho sake to itane para se hI unheM apramANa yA asatya nahIM kahA jA sktaa| 2. " na ca niSphalaM (uccaiH ) gotraM, dIkSAyogya sitambara 2004 jinabhASita 19
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvAcArANaM sAdhyavAcAraiH kRtasambandhAnAmArya | nahIM ho sakatIM athavA laukika sAdhanoM, laukika jJAnoM se jinakA ThIka bodha nahIM hotA aura isalie apane jJAna kA viSaya na hone athavA apanI samajha meM ThIka na baiThane ke kAraNa hI kisI vastu tattva ke astitva se inakAra nahIM kiyA jA sktaa| pratyayAbhidhAnavyavahAra - nibandhanAnAM puruSANAM saMtAnaH uccairgotram / tatrotpattihetukamapyuccairgotram / na cAtra pUrvoktadoSAH saMbhavanti virodhAt / tadvIparItaM nIcairgotram / evaM gotrasya dve eva prakRtI bhavataH / " uccagotra niSphala nahIM hai; kyoMki una puruSoM kI santAna uccagotra hotI hai jo dIkSA yogya sAdhuAcAroM se yukta hoM, sAdhu AcAra-vAloM ke sAtha jinhoMne sambandha kiyA ho tathA AryAbhimata nAmaka vyavahAroM se jo ba~dhe hoN| aise puruSoM ke yahA~ utpatti kA, unakI santAna banane kA, jo kAraNa hai, vaha bhI uccagotra hai / gotra ke isa svarUpa kathana meM pUrvokta doSoM kI saMbhAvanA nahIM hai| kyoMki isa svarUpa ke sAtha una doSoM kA virodha hai, uccagotra kA aisA svarUpa athavA aise puruSoM kI santAna meM uccagotra mAna lene para pUrva pakSa meM udbhUta kiye hue doSa nahIM bana skte| uccagotra ke viparIta nIcagotra hai jo loga ukta puruSoM kI santAna nahIM haiM athavA unase viparIta AcAra-vyavahAra-vAloM kI santAna haiM ve saba nIcagotra, pada ke vAcya haiM, aise logoM ke janma lene se kAraNabhUta karma ko bhI nIcagotra kahate haiM / isa taraha gokarma kI do hI prakRtiyA~ hotI haiM / yaha uttarapakSa pUrvapakSa ke mukAbale meM kitanA sabala hai, kahA~ taka viSaya kA spaSTa karatA hai aura kisa hada taka santoSajanaka hai, ise sahRdaya pAThaka evaM vidvAna mahAnubhAva svayaM anubhava kara sakate haiN| maiM to, apanI samajha ke anusAra, yahA~ para sirpha itanA batalAnA cAhatA ki isa uttara pakSa kA pahalA vibhAga to bahuta kucha spaSTa hai| gotrakarma jinAgama kI khAsa vastu hai aura usakA yaha upadeza jo ukta mUlasUtra meM saMniviSTa hai, avicchinna RSi-paramparA se barAbara calA AtA hai| jinAgama ke upadeSTA jinendradeva-bha. mahAvIra - rAga, dveSa, moha aura ajJAna Adi doSoM se rahita the| ye hI doSa asatyavacana ke kAraNa hote haiN| kAraNa ke abhAva meM kArya kA bhI abhAva ho jAtA hai, aura isalie sarvajJa - vItarAgakathita isa gotrakarma ko asatya nahIM kahA jA sakatA, na usakA abhAva hI mAnA jA sakatA hai| kama-se-kama Agama pramANa - dvArA usakA astitva siddha / pUrva pakSa meM bhI usake abhAva para koI vizeSa jora nahI diyA gayA, mAtra uccagotra ke vyavahAra kA yatheSTa nirNaya na ho sakane ke kAraNa ukatAkara athavA AnuSaMgika rUpa se gotrakarma kA abhAva batalA diyA hai| isake liye jo uttara diyA gayA hai, vaha bhI ThIka hI hai| niHsandeha, kevalajJAna-gocara kitanI hI aisI sUkSma bAteM bhI hotI haiM jo hama chadmasthoM kA viSaya 20 sitambara 2004 jinabhASita - 1. hA~, uttarapakSa dUsarA vibhAga mujhe bahuta kucha aspaSTa jAna par3atA hai / usameM jina puruSoM kI saMtAna ko uccagotra nAma diyA gayA hai| unake vizeSaNoM para se unakA ThIka spaSTIkaraNa nahIM hotA- yaha mAlUma nahIM hotA ki dIkSA yogya sAdhu-AcAroM se kauna se AcAra vizeSa abhipreta haiM? 2. 'dIkSA' zabda se munidIkSA kA hI abhiprAya hai yA zrAvakadIkSA kA bhI ? kyoMki pratimAoM ke atirikta zrAvakoM ke bAraha vrata bhI dvAdazadIkSA bheda kahalAte haiM / 3 . sAdhu AcAra-vAloM ke sAtha sambandha karane kI jo bAta kahI gaI hai vaha unhIM dIkSAyogya sAdhu AcAra vAloM se sambandha rakhatI hai yA dUsare sAdhuAcAra vAloM se? 4. sambandha karane kA abhiprAya vivAha-sambandha kA hI hai yA dUsarA upadeza, sahanivAsa, sahakArya aura vyApAra Adi kA sambandha bhI usameM zAmila hai ? 5. AryAbhimata athavA AryapratyayAbhidhAna nAmaka vyavahAroM se kauna se vyavahAroM kA prAyojana hai? 6. aura ina vizeSaNoM kA ekatra samavAya honA Avazyaka hai athavA pRthaka-pRthaka bhI ye uccagotra ke vyaMjaka haiM? jaba taka ye saba bAteM spaSTa nahIM hotIM, taba taka uttara ko santoSajanaka nahIM kahA jA sakatA, na usase kisI kI pUrI tasallI ho sakatI hai aura na ukta prazna hI yatheSTa rUpa meM hala ho sakatA hai| sAtha hI isa kathana kI bhI pUrI jA~ca nahIM ho sakatI ki 'gotra ke isa svarUpa kathana meM pUrvokta doSoM kI sambhAvanA nahIM hai|' kyoMki kalpanA dvArA jaba ukta bAtoM kA spaSTIkaraNa kiyA jAtA hai to ukta svarUpa kathana meM kitane hI doSa Akara khar3e ho jAte haiN| udAharaNa ki lie yadi 'dIkSA' kA abhiprAya munidIkSA kA hI liyA jAya to devoM ko uccagotrI nahIM kahA jAegA, kisI puruSa kI santAna na hokara aupapAdika janmavAle hone se bhI ve uccagotrI nahIM rheNge| yadi zrAvaka ke vrata bhI dIkSA meM zAmila haiM to tiryaMca pazu bhI uccagotrI meM tthhreNge| kyoMki ve bhI zrAvaka ke vrata dhAraNa karane ke pAtra kahe gaye haiM aura aksara zrAvaka ke vrata dhAraNa karate Ae / deva isase bhI uccagotrI nahIM raheMge / kyoMki unake kisI prakAra kA vrata nahIM hotA, ve avratI kahe gae haiN| yadi sambandha kA abhiprAya vivAha sambandha se hI ho, jaisA ki mleccha-khaNDoM se Ae hue mlecchoM kA cakravartI Adi ke sAtha hotA hai phira ve mleccha munidIkSA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ taka ke pAtra samajhe jAte haiM, taba bhI devatAgaNa uccagotrI ke | kiyA gayA hai, jisase yaha viSaya bhale prakAra prakAza meM A nahI raheMge, kyoMki unakA vivAha-sambandha aise dIkSAyogya | sake aura ukta prazna sabhI ke samajha meM Ane yogya hala ho sAdhvAcAroM ke sAtha nahIM hotA hai| yadi sambandha kA abhiprAya | ske| upadeza Adi dUsare prakAra ke sambandhoM se ho to zaka, yavana, | sandarbhazavara, puliMda aura cANDAladika kI to bAta hI kyA? 1. ye saba avataraNa aura Age ke avataraNa bhI ArAke jaina siddhAnta bhavana kI prati para se liye gaye haiN| tiryaMca bhI uccagotrI ho jAyeMge, kyoMki ve sAdhvAcAroM ke 2. jaisA ki 'dhavalA' ke hI prathama khaNDa meM uddhRta nimna vAkyoM se prakaTa hai : sAtha upadezAdi ke sambandha ko prApta hote haiM aura saakssaat| Agamo hyApta vacanaM AptaM doSakSayaM viduH| bhagavAn ke samavasaraNa meM bhI pahu~ca jAte haiN| isa prakAra aura tyaktadoSo'nRtaM vAkyaM na bruuyaaddhegtvsNbhvaat|| rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate snRtm| bhI kitanI ApattiyA~ khaDI ho jAtI haiN| yasya tu naite doSAstasyAnRtakakAraNaM naasti| AzA hai vidvAna loga zrIvIrasenAcArya ke ukta svarUpa 3. jaisA ki tattvArthazlokavArtika meM diye hue zrI vidyAnaMda AcArya ke nimna viSayaka kathana para gaharA vicAra karake una chahoM bAtoM kA vAkya se prakaTa hai: "tena gRhasthasya paMcANuvratAni saptazIlAni guNavrata zikSAvrata vyapadezabhAJjIti spaSTIkaraNa karane Adi kI kRpA kareMge jinakA Upara ullekha dvAdazadIkSAbhedAH samyaktapUvarkAH sallekhanAntAzca mahAvrata tcchiilvt|" - bodha-kathA vidyA kA ghar3A kisI yoddhA kI daridratA ke kAraNa bar3I burI hAlata | siddha puruSa ne socA - yaha becArA daridratA ke kAraNa ho gii| usane khetI karanI zurU kI, lekina usameM bhI | bahuta dukhI hai, avazya hI isakI kucha sahAyatA karanI saphalatA nahIM milii| caahie| apane bure dinoM ko dekhakara use duniyA se vairAgya ho usane kahA, 'bolo, kyA cAhate ho? koI vidyA cAhate AyA aura ghara chor3akara vaha idhara-udhara ghUmane lgaa| dhana / ho yA vidyA se abhimantrita ghar3A?' kamAne ke lie usane aneka upAya kiye, lekina sb| ___yoddhA ke mA~gane para siddhapuruSa ne use ghar3A de diyaa| niSphala gye| - vidyA se abhimantrita ghar3A lekara yoddhA apane gA~va ko yaha dekhakara yoddhA ghara lauTane kA vicAra karane lgaa| claa| rAste meM jAte-jAte eka deva-mandira par3A aura rAta ko ____ usane socA-aisI lakSmI se kyA prayojana jo videza meM vaha vahA~ Thahara gyaa| ho, jisakA mitragaNa upabhoga na kara sakeM aura jo zatruoM usane dekhA ki eka citra-vicitra ghar3A liye hue koI | ko dikhAI na de| AdamI mandira meM se nikalA aura usa ghar3e ko eka ora yaha socakara vaha apane gA~va AyA tathA vidyA ke bala rakhakara usakI pUjA karate hue kahane lagA, 'tU zIghra hI mere se apanI icchAnusAra eka sundara bhavana banavAkara apane lie sundara zayanagRha banAkara taiyAra kara de|' bandhu aura mitroM sameta, bar3e ArAma se samaya-yApana karane kSaNa bhara meM hI zayanagRha taiyAra ho gyaa| lgaa| phira usane zayana, Asana,dhana, dhAnya aura parijana Adi | eka dina usane usa vidyA ke ghar3e ko kandhe para rakhA, kI mA~ga kii| usa ghar3e ke pratApa se ve saba cIjeM bhI phaurana | aura 'maiM isake prabhAva se apane bandhu-bAndhavoM ke bIca hI taiyAra ho gyiiN| rahakara aizvarya kA upabhoga karatA hU~,' yaha kahatA huA yaha dekhakara vaha yoddhA socane lagA - idhara-udhara | madirA pIkara vaha nRtya karane lgaa| ghUmane-phirane se kyA lAbha? maiM kyoM na isa siddha puruSa ko yoddhA ke nRtya karate samaya ghar3A phUTa gayA aura vaha prasanna karane kA prayatna kruuN| vidyA ke pratApa se jo vaha aizvarya kA bhoga karatA thA, vaha vaha yoddhA siddha puruSa kI sevA-suzrUSA meM laga gyaa| | aizvarya naSTa ho gyaa| siddha-puruSa ne prasanna hokara pUchA, kyA cAhate ho? / yoddhA socane lagA ki abhimantrita ghar3e kI jagaha yoddhA- maiM bar3A abhAgA huuN| daridratA ke kAraNa bar3e | yadi vaha vidyA mAMga letA to ghar3A phUTa jAne para bhI vaha kaSTa meM huuN| ApakI zaraNa meM AyA huuN| ApakI dayA se | ArAma se raha sakatA thaa| lekina aba kyA ho sakatA thA? apanA dAridraya dUra karanA cAhatA huuN| 'do hajAra varSa purAnI kahAniyA~' sitambara 2004 jinabhASita 21
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSThAzAstra aura zAsanadeva hameM aba taka ke anveSaNa se patA lagA hai ki digambara sampradAya meM jinhoMne pratiSThAzAstroM kA nirmANa kiyA hai unake nAma ye haiM- AzAdhara, hastimalla, indranandi, vasunandi, aryapArya, vAmadeva, brahmasUri, nemicandra aura aklNk| ekasandhi aura pUjAsAra ke kartA tathA somasena AdikoM ke banAye varNAcAra va saMhitAgranthoM meM bhI pratiSThAsambandhI kucha prakaraNa pAye jAte haiN| ina saba meM paM. AzAdharajI hI sabase prathama hue haiM anya saba unake bAda ke haiN| vasunandikRta saMskRta pratiSThAsArasaMgraha ke viSaya meM dhAraNA thI ki yaha AzAdhara ke pahile kA grantha hai| yaha dhAraNA galata / isa sambandha meM hamArA eka lekha " vasunandi aura unakA pratiSThAsArasaMgraha" zIrSaka se isI grantha meM dekhiye jisameM ise AzAdhara ke bAda kA siddha kiyA gayA hai| ina saba pratiSThAzAstroM meM se sirpha AzAdharakRta aura nemicandrakRta do pratiSThAzAstra hI mudrita hue haiM / anya saba hAla bhaNDAroM kI zobhA bar3hA rahe haiN| jayasenakRta pratiSThAzAstra jise vasubindupratiSThApATha bhI kahate haiM yaha bhI mudrita ho cukA hai, kintu ise kucha loga Adhunika aura apramANa mAnate haiM, cU~ki isake kaI viSaya Upara likhita sabhI pratiSThApAThoM se mela nahIM khAte haiM isalie hamane bhI ise prastuta carcA se alaga kara diyA hai| AzAdharapratiSThAzAstra kI racanA vi.saM. 1285 meM aura nemicandra pratiSThAzAstra kI 16vIM zatAbdI meM huI hai| ye nemicandra brahmasUri ke bhAnaje lagate the aura vidvAna zrAvaka the| inhoMne apane pratiSThAzAstra kA bahuta sA viSaya AzAdhara ke pratiSThAzAstra ke AdhAra para likhA hai / yaha bAta donoM ke tulanAtmaka adhyayana se sahaja hI prakaTa ho jAtI hai| anya pratiSThAzAstroM kI jAnakArI unake prakAzita na hone se hameM na ho sakI hai| tathApi hamArA anumAna hai ki unameM bhI bahuta karake AzAdhara kA hI anusaraNa kiyA gayA hogA / hastalikhita vasunandikRta pratiSThAsArasaMgraha hamAre dekhane meM AyA hai, usameM bahuta kucha AzAdhara kA anusaraNa hI nahIM kiyA hai kintu kitane hI padya AzAdhara ke jyoM ke tyoM bhI apanA liye haiN| aba savAla uThatA hai ki ye saba pratiSThAzAstra yadi AzAdhara ke bAda ke haiM to AzAdhara ne apanA pratiSThAzAstra kisa AdhAra para racA hai? unake pahile kA bhI koI pratiSThAgrantha honA caahie| isa viSaya meM hamane jahA~ khoja kI hai, hama yaha kaha 22 sitambara 2004 jinabhASita paM. milApacanda kaTAriyA - sakate haiM ki 12 vIM sadI meM hone vAle eka dUsare vasunandi jinhoMne prAkRta meM 'upAsakAdhyayana" grantha racA hai jisakA pracalita nAma " vasunandizrAvakAcAra" hai| isa zrAvakAcAra pratiSThAviSayaka eka prakaraNa hai| isameM karIba 60 gAthAoM meM kArApaka, indra, pratimA, pratiSThAvidhi aura pratiSThAphala ina pA~ca adhikAroM se pratiSThA sambandhI varNana kiyA hai| AkArazuddhi, guNAropaNa, mantranyAsa, tilakadAna, mukhavastra aura netronmIlana Adi kaI mukhya viSayoM para isameM vivecanA kI hai| isI ko AdhAra banAkara aura zAsanadevopAsanA Adi kucha naI bAteM milAkara paM. AzAdhara jI ne apanA pratiSThAzAstra banAyA hai / sAgAradharmAmRta meM bhI AzAdhara jI ne vasunandizrAvakAcAra kA bahuta kucha upayoga kiyA hai| kucha loga samajhate haiM ki saMskRtapratiSThAsArasaMgraha ke kartA bhI ye vasunandi haiM? aisA samajhanA bhUla hai / inhoMne agara saMskRta kA pratiSThAgrantha judA hI banAyA hotA to ye phira yahA~ sATha gAthAoM meM pratiSThA kA dubArA kathana kyoM karate ? - vasunandizrAvakAcAra meM Aye pratiSThAvidhi prakaraNa kI eka khAsa vizeSatA hamArI najara meM yaha AI hai ki isameM kisI zAsanadeva - devI kI upAsanA kA kahIM bhI jikra nahIM hai| yahA~ taka ki isameM digpAla AdikoM ke nAma taka nahIM haiN| vasunandi kI isa praNAlI kA svayaM AzAdhara ne bhI ullekha kiyA hai / yathA jayAdyaSTalAnyeke karNikAvalayAdbahiH / manyante vasunaMdyukta sUtrajJaistadupekSate // 175 // (pratiSThAsAroddhAra adhyAya 1 ) artha- kamala kI karNikA ke bAhara ke ATha pattoM para jayAdideviyoM kI jo kitane eka sthApanA mAnate haiN| usakI vasunandipraNItasUtra ke jJAtAjana upekSA karate haiN| Age hama pAThakoM kA dhyAna vasunandi zrAvakAcAra kI pratiSThAvidhi prakaraNa kI nimnagAthA para le jAte haiMAharaNa vAsiyahiM subhUsiyaMgo sagaM sabuddhIe / sakkohamii viyappiya viseja jAgAvaNiM iMdo // 404 // isameM likhA hai ki- AbharaNa va sugandhi se bhUSita ho, apane Apa ko apanI buddhi meM 'maiM indra hU~' aisA saMkalpa
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ karake vaha indra yajJabhUmi meM praveza kre| nahIM sAgAradharmAmRta meM bhI kaI eka sthaloM kA kathana beDhaMgA isI ke anusAra AzAdhara ne apane pratiSThAgrantha meM | ho gayA hai jisakA jikra paM. hIrAlAlajI zAstrI ne vasunandi indrapratiSThAvidhi kA varNana karate hue mukhya pUjaka meM saudharmendra | zrAvakAcAra kI prastAvanA meM kiyA hai| unhIM ke zabdoM meM kI sthApanA karanA likhA hai| vasunandi aura AzAdhara donoM par3hiyekA kathana samAna hote hue bhI, hameM AzAdhara kA kathana ___'sAgAradharmAmRta ke tIsare adhyAya meM prathamapratimA kA betukA jaMcatA hai| vaha isa taraha ki jaba jinayajJa ke mukhya | varNana karate hue AzAdharajI ne usameM juA Adi saptavyasanoM pUjaka ko saudharmendra mAna liyA gayA to vaha yAgamaMDala meM | kA parityAga Avazyaka batalAte haiM aura vyasanatyAgI ke apane se nimna zreNI ke devoM kI sthApanA kara aura 32 indroM | lie unake atIcAroM ke parityAga kA bhI upadeza dete haiM, meM apanI khuda kI sthApanA karake unakI pUjA kaise kara | jisameM ve eka ora to vezyAvyasanatyAgI ko gIta, nRtyasakatA hai? isalie AzAdhara kA yAgamaMDala kI racanA meM | vAditrAdi ke dekhane-sunane aura vezyA ke yahA~ Ane-jAne paMcaparameSThI ke alAvA dUsare kaI deva-deviyoM kI sthApanA | yA sambhASaNa karane taka kA pratibandha lagAte haiN| taba dUsarI kara unakI pUjA saudharmendra se karAnA asaGgata-sA pratIta | ora ve hI isase Age calakara cauthe adhyAya meM dUsarI hotA hai aura indrapratiSThA kA vidhAna nirarthaka-sA hokara eka | pratimA kA varNana karate samaya brahmacaryANuvrata ke atIcaroM taraha kA makhaula-sA ho jAtA hai| jabaki vasunandi ke | kI vyAkhyA meM bhAr3A dekara niyatakAla ke lie vezyA ko kathana meM aisI koI Apatti hI khar3I nahIM hotI hai| cUMki | bhI svakalatra banAkara use sevana karane taka ko atIcAroM unhoMne pratiSThAvidhi meM kahIM zAsanadeva pUjA ko sthAna hI batAkara prakArAntara se usake sevana kI chUTa de dete nahIM diyA hai| haiN|............. ye aura isI prakAra ke anya kucha kathana paM. bhagavAn ke pUjaka ko indra kA sthAnApatra batAyA AzAdharajI dvArA kiye gaye haiM, ve Aja bhI vidvAnoM ke lie jAnA hI yaha siddha karatA hai ki pUjya kA sthAna indra se bhI rahasya bane hue haiM aura inhIM kAraNoM se kitane hI loga U~cA honA caahie| aura ve arhatAdi hI ho sakate haiN| na | unake granthoM ke paThana-pAThana kA virodha karate rahe haiN|' ki vyantarAdi zAsanadeva, jo indra se bhI nimnazreNI ke haiN| jo loga bar3e darpa ke sAtha yaha kahate haiM ki aisA koI paM. AzAdharajI ke banAye granthoM kA bArIkI se adhyayana | bhI pratiSThA zAstra nahIM hai jisameM zAsanadeva pUjA na likhI karanevAloM ko patA lagegA ki unake khAsakara zrAvakAcAra | ho, unheM aba mAlUma honA cAhie ki vasunandi kA sAhitya para zvetAmbara sAhitya kA prabhAva par3A najara AtA pratiSThAprakaraNa jo upalabdha pratiSThA sAhitya meM sabase pahile hai| isake lie hama pAThakoM ko zvetAmbarAcArya zrI hemacandrakata kA hai usameM kataI zAsanadevoM kA koI ullekha hI nahIM hai| yogazAstra svopajJaTIkA ko sAgAradharmAmRta ke sAmane rakhakara jina pratiSThAzAstroM ke ye loga pramANa dete haiM ve to saba dekhane kA anurodha karate haiN| taba unheM patA lagegA ki | AzAdhara ke bAda ke bane hue haiM aura unake kartAoM ne prAyaH sAgAradharmAmRta ke kaI eka sthAnoM para yogazAstra kI sApha | | AzAdhara kA hI anusaraNa kiyA hai| aura AzAdhara ne apanA taura para chAyA par3I huI hai| lekha vistAra ke bhaya se yahA~ hama | pratiSThAzAstra nayI zailI se likhA hai jaisA ki Upara hama batA unake uddharaNa peza karanA nahIM cAhate haiN| isI taraha AzAdhara | Aye haiN| arthAt vasunandi ke pratiSThA sambandhI mukhya vidhine jo apane pratiSThAgrantha meM kaI deva-deviyoM kI bharamAra kI | vidhAnoM ko lekara aura unake sAthavicitra rUpadhArI devahai aura unakA vicitra svarUpa citraNa kiyA hai vaha saba bhI | deviyoM kI pUjA racakara ADambara pUrNa pratiSThAgrantha AzAdhara sambhavataH udhAra liyA gayA pratIta hotA hai| ye devI-deva ne racA hai| isa racanA ko AzAdhara ne yugAnurUpa racanA prAyaH zvetAmbara pUjA-pAThoM meM bhI usI taraha pAye jAte haiM | batAyI hai| isase sApha prakaTa hotA hai ki zAsanadeva kI jaise ki AzAdhara ne likhe haiN| AzAdhara ne apanA pratiSThAzAstra | rIti pratiSThAvidhi meM pradhAnatayA AzAdhara kI calAI huI hai nayI paddhati se racA hai aisA ve khuda unakI pratiSThA meM likhate | aura isaliye yaha rIti inake pUrva honevAle vasunandi ke haiM 'granthaH kRtastena yugAnurUpaH' arthAt una AzAdhara ne yaha | pratiSThAprakaraNa meM nahIM pAyI jAtI hai| ata: bekhaTake kahA pratiSThAgrantha vartamAnayuga ke anurUpa banAyA hai| jA sakatA hai ki AzAdhara ke pahile kA aisA koI purAnI kathanI ke sAtha bhinna AmnAya kI nayI bAtoM | pratiSThAzAstra ho to batAyA jAve jisameM zAsanadeva kI pUjA ko mizraNa karane se AzAdhara ke banAye pratiSThAzAstra meM hI | likhI ho| 'jaina nibandharalAvalI' se sAbhAra sitambara 2004 jinabhASita 23
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jijJAsA- samAdhAna paM. ratanalAla bainAr3A jijJAsA - tIsare va cauthe svarga ke devoM ke sparza se | madhyama AkAra vAle 50 x 25 x 371/2 yojana hote haiM aura pravIcAra kahA hai to kyA isase Upara ke svarga ke deva apanI | jaghanya AkAra vAle 25 yojana lambe, 121/2 yojana caur3e deviyoM ko sparza nahIM karate haiM? kyA ve apanI deviyoM ke | aura paune 19 yojana U~ce hote haiN| ina saba jinAlayoM kI gIta nahIM sunate haiM? nIMva jamIna meM Adhe-Adhe yojana hotI hai| bhadrazAla vana, samAdhAna- bhagavAna RSabhadeva apane pichale cauthe bhava nandanavana, nandIzvaradIpa aura svarga ke vimAnoM meM utkRSTa meM acyuta svarga ke indra the| unakA varNana karate hue AdipurANa AkAra vAle jinAlaya haiN| saumanasavana, rUcikagirI, bhAga-1, pRSTha 225 para isa prakAra kahA hai- "usa acyuta kuNDalagirI, vakSAragirI, iSvAkAra parvata, mAnuSottara parvata svarga ke indra kI ATha mahAdevI tathA 63 ballabhAdevI thiiN| aura kulAcaloM para madhyama AkAra vAle jinAlaya haiN| pANDuka eka-eka mahAdevI ar3hAIsau-ar3hAIsau anya dUsarI deviyoM vana meM jaghanya AkAra vAle jinAlaya haiN| vijayArdha parvata, se ghirI rahatI thiiN| isa prakAra saba milAkara 2071 devI jambUdvIpa tathA zAlmalI vRkSa para jinAlayoM kI lambAI thiiN| ina deviyoM kA smaraNa karane mAtra se hI usa acyuta eka koza pramANa hai| isake atirikta bhavanavAsI devoM ke indra kI kAma vyathA naSTa ho jAtI thii| vaha indra una deviyoM bhavanoM meM tathA vyaMtara evaM jyotiSI devoM ke nivAsa sthAnoM ke komala hAthoM ke sparza se, mukhakamala dekhane se aura para alaga-alaga AkAra ke jinAlaya haiN| inakA vizeSa mAnasika saMbhoga se atyaMta tRpti ko prApta hotA thaa|... jinake varNana tiloyapaNNatti graMtha se jAnanA caahie| veSa bahuta hI suMdara haiM, jo uttama AbhUSaNa evaM suMgadhita | jijJAsA - asiddhatva bhAva audayika kahA gayA hai to mAlAoM se sahita haiM, jo madhura zabdoM se gA rahI haiM, aisI | yaha kina karmoM ke udaya se hotA hai? devAMganAeM usa acyuta indra ko bar3A Ananda prApta karA rahI samAdhAna - zrI rAjavArtika adhyAya-2, sUtra-6 kI thii| jinake mukha kamala ke samAna suMdara haiM aisI devAMganAeM apane manohara caraNoM ke gamana, bhoMhoM ke vikAra, suMdara donoM TIkA meM isa prazna kA samAdhAna isa prakAra kahA gayA hai "anAdi karmabandhasantAnaparatantrasyAtmanaH karmodaya netroM ke kaTAkSa, aMgopAMgoM kI lacaka, sundara hAsya, spaSTa sAmAnye sati asiddhatparyAyo bhvtiityaudyikH| sa aura komala hAva Adi aneka bhAvoM ke dvArA usa acyuta punarmithyAdRSTa yAdiSu sUkSmasAmparAyikAnteSu indra kA mana grahaNa karatI rahatI thiiN| vaha acyuta indra bhI kaSTi kodayApekSaH, zAntakSINakaSAyayoH unake netroM ke kaTAkSoM se ghAyala hae apane hRdaya ko unhIM saptakarmodayApekSaH sayogikevalyayogi kevalinora ke komala hAthoM ke sparza se dhairya baMdhAtA thA aadi|" / ghaatikrmodyaapekssH| ukta prakaraNa se yaha spaSTa hai ki yadyapi vaha acyuta artha- anAdikarmabaMdha paramparA se paratantra AtmA ke indra apanI deviyoM ko sparza karatA thA, unakA rUpa dekhatA karma udaya sAmAnya hone para asiddhatva paryAya hotI hai, jo thA, unake gIta Adi sunatA thA parantu isa sabase usakI audayika hai| vaha paryAya mithyAdRSTi guNasthAna se lekara kAma-vAsanA kA koI saMbaMdha nahIM thaa| ye to usake bhogopabhoga sUkSmasAMparAya guNasthAna taka AThoM karmoM ke udaya apekSA ke sAdhana the| usakI kAmavAsanA to smaraNa mAtra se hI zAMta kahI gaI hai| mohanIya karma kA abhAva hone se upazAMta ho jAtI thii| kaSAya evaM kSINakaSAya guNasthAnoM meM zeSa sAta karmoM kI jijJAsA - kyA sabhI akRtrima jinAlaya samAna AkAra | apekSA kahI gaI hai tathA sayogakevalI evaM ayogakevalI vAle hI hote haiM? guNasthAna meM aghAtiyA karmoM kI apekSA kahI gaI hai|" isa samAdhAna - Agama meM jinAlaya tIna AkAra vAle | prakAra asiddhatva bhAva ko audayika samajhanA caahie| kahe gaye haiN| unameM utkRSTa AkAra vAle jinAlaya 100 | jijJAsA - varSA Rtu meM patte yA pattI vAle zAka khAnA yojana lambe, 50 yojana caur3e aura 75 yojana U~ce hote haiN| | cAhie yA nahIM? 24 sitambara 2004 jinabhASita
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAdhAna- zrAvakoM ke lie zrAvakAcAroM meM isa saMbaMdha meM do prakAra ke uddharaNa milate haiM, kucha ke anusAra to vratI zrAvaka ko AjIvana pattoM vAle zAka nahIM khAnA cAhie jabaki kucha granthoM meM varSA Rtu meM to inako bilkula abhakSa kahA hai| kucha pramANa isa prakAra haiM 1. zrI dharmasaMgraha zrAvakAcAra meM isa prakAra kahA hai prAvRSi dvidalaM tyAjyaM sakalaM ca purAtanam / prAyazaH zAkapatraM ca nAharetsUkSmajantumat // 22 // artha - varSAkAla meM sampUrNa dvidala dhAnya mU~ga, canA, ur3ada, arahara Adi tathA purAnA dhAnya nahIM khAnA caahie| kyoMki varSA samaya meM bahudhA karake inameM jIva paidA ho jAte haiM / isI taraha pattoM vAlA zAka bhI nahIM khAnA caahie| kyoMki isameM bhI trasa jIva paidA ho jAte haiN| 2. zrI praznottara zrAvakAcAra meM isa prakAra kahA hai patrazAkaM tyajeddhImAna puSpaM kITa samanvitam / jJAtvA puNyAya jihvAdidamanAyA zubhapradam // 102 // artha - buddhimAnoM ko puNya sampAdita karane, jihvA Adi indriyoM ko damana karane ke lie pApa utpanna karane vAle pattoM vAle zAka va kIr3oM se bhare hue puSpa Adi sabako tyAga kara denA cAhie / 3. zrI sAgAradharmAmRta meM isa prakAra kahA hai - varSAsvadalitaM cAtra patrazAkaM ca naharet // 5/18 artha- varSARtu meM patra - zAka nahIM khAnA cAhie / 4. zrAvakAcAra saMgraha - bhAga 3, lATIsaMhitA pRSTha-5, para isa prakAra kahA hai| artha- patte vAlI zAka bhAjI kabhI na khaayeN| 5. zrAvakAcAra saMgraha, bhAga 3, umAsvAmI zrAvakAcAra pRSTha178 para isa prakAra kahA hai : artha- jAmuna, patte ke zAka, suA, pAlaka tathA kopaleM abhakSya 1 6. zrAvakAcAra saMgraha bhAga 3, pUjyapAda zrAvakAcAra pRSTha194 para isa prakAra kahA hai / artha - "pattoM ke zAka abhakSya haiM inako chor3anA cAhie / " 7. zrAvakAcAra saMgraha bhAga 3, vratodyotana zrAvakAcAra, pRSTha 231 para isa prakAra kahA hai| artha - patte ke zAka kabhI na khaayeN| - 8. zrAvakAcAra saMgraha bhAga 3, puruSArthAnuzAsana zrAvakAcAra, pRSTha - 503, para isa prakAra kahA hai : artha "sabhI prakAra ke pattoM ke zAka kabhI na khaayeN| " 9. ratnakaraNDa zrAvakAcAra TIkA paM. sadAsukhadAsa jI, pRSTha131 para kahA hai / artha- vanaspati meM aneka trasa jIvani kA saMsarga utpatti jAna je jinendra dharma dhAraNa kari pApana te bhayabhIta haiM te samasta hI haritakAya kA tyAga karo, jivhA indriya ko vaza kro| ara jinakA samasta haritakAya ke tyAga karane kA sAmarthya nAhiM hai, te kaMdamUlAdika anantakAya ko yAvat jIvana tyAga kro| ara je paMcaudambarAdika prakaTa sajIvani kari bharayA hai, aisA phala - puSpa, zAkapatrAdikanakUM chAMr3ikarikeM trasa ghAti kara rahita dIkhe aisI tarakArI, phalAdika daza- bIsa kUM apane pariNAmina ke yogya jAni niyama karo / harita kAya pramANIka kA niyama kareM tAkeM karor3oM abhakSa laiM haiM, tisameM patra jAti bhakSaNa yogya nAhiM / " 10. kizanasiMha zrAvakAcAra pRSTha 16 para kahA hai zAka patra saba niMda bakhAni, kuMthAdika kari bharayA jAni / mAMsa tyajani vrata rAkho cahe, to ina sabako kabahU~ na gahe / artha - patte vAlI saba zAka nindanIya kahI gaI haiM, ve cIMTI Adika jIvoM se bhare hue jAnanA caahie| yadi mA~sa tyAga vrata kI rakSA cAhate ho to ina sabako kabhI grahaNa na kro| isake alAvA anya bhI bahuta se pramANa haiN| isa samAdhAna ke pAThakoM se nivedana hai ki ve pattI vAle zAka, yadi ucita samajheM to AjIvana tyAga kareM athavA varSA Rtu ke cAra mAha to tyAga kareM hI kreN| vartamAna meM kucha munirAja pattI vAle zAka AhAra meM lete haiM / parantu uparokta sabhI pramANoM dvArA pattI vAle zAka khAne meM trasa jIvoM kI hiMsA kA doSa batAte hue jaba zrAvakoM ko bhI unake khAne kA niSedha kiyA hai, taba phira ahiMsA mahAvrata ke dhArI munirAjoM ke lie to pattI vAle zAka nitAnta abhakSa haiM / buddhimAna zrAvaka ko, muni ke lie die jAne vAle AhAra meM, pattI vAle zAka kadApi nahIM banAne caahie| jijJAsA - rudra kauna hote haiM aura kyA ye bhI nikaTa bhavya hote haiM? samAdhAna - zrI siddhAntasAra dIpaka adhikAra - 9, zloka naM. 263-272 meM isa prakAra kahA hai- "raudra pariNAmI ye sabhI rUdra jainendrI dIkSA ko naSTa kara dene vAle muni AryikAoM ke putra haiN| ye sabhI daigambarI dIkSA dhAraNa karake vidyAnuvAda nAmaka dazaveM pUrva ko par3hate haiM, isase inheM vidyAoM sitambara 2004 jinabhASita 25
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI prApti hotI hai, usase inakI AtmA calAyamAna ho jAtI | durgati ko prApta hote haiM, isalie maiM aisA mAnatA hU~ ki isa hai, aura viSayoM meM Asakta durbuddhi se apane grahaNa kie hue | pRthvI para tIna loka meM dIkSA bhaMga barAbara mahAn pApa, apamAna, darzana, jJAna aura saMyama ko chor3akara dIkSA bhaMga ke mahAna | nindyapanA evaM nirlajjatA na kabhI (anya kriyAoM se) pApa se yathocita narakoM ko prApta karate haiM // 263-264 // bhUtakAla meM thI, aura na kabhI bhaviSyatkAla meM hogii| dIkSA bhaMga ke pApa se bhIma aura bali ye do rudra saptama naraka trailokya meM buddhimAnoM ke dvArA sArabhUta ati durlabha ratna ko prApta hue haiN| jitAri, vizvAnala, supratiSTha, acala aura cAritra hI mAnA gayA hai| ataH ati nirmala cAritra ke puNDarIka ye pA~ca rudra ratnatraya evaM tapa ke parityAga se chaThaveM samIpa svapna meM bhI mala nahIM lAnA caahie| arthAt grahaNa naraka ko prApta hue|| 265-266 // ajitandhara nAma kA rudra kiye hue cAritra meM svapna meM bhI doSa nahIM lagAnA caahie| pA~caveM naraka, jitanAbhi aura pITha ye do rudra cauthe naraka tathA // 267-271 / / ina sabhI rudroM ko aneka bhavAntaroM ke bAda sAtvikItanaya tIsare naraka ko prApta hue haiN| samyagdarzana, | prApta kie hue samyaktva se cAritra hogA aura cAritra ke dvArA jJAna evaM saMyama se vibhUSita ye sabhI tapasvI (rudra) dIkSAbhaMga | inheM nirvANa kI prApti hogii| 272 // " se utpanna hone vAle pApa ke samUha se hI isa prakAra kI 1/205, prophesara kaoNlonI, AgarA- 282002 bAlavArtA jInA hai to pInA nahIM DaoN. surendra jaina prAyaH maiM yaha nirNaya hI nahIM kara pAtA ki mujhe dUsaroM | koI zarAbI (zarAbaghara) se yaha gIta gAtA huA nikalAke yahA~ majadUrI karake apanA peTa bharanA par3a rahA hai, pUrA | 'jInA yahA~, maranA yahA~, isake sivA jAnA kahA~?' basa rAma parivAra bhI mujha para Azrita hai, yaha mere kisa pApa karma kA | ne yaha gIta sunA aura kSaNa bhara meM binA bicAre zarAbakhAne meM pariNAma hai? kyA maiMne koI puNya nahIM kiyA? kyA maiM koI | ghusa gayA aura zarAba meM DUbatA gyaa| use yaha yAda hI nahIM zrama nahIM karatA? yaha prazna rAmU ke mastiSka meM bAra- bAra | rahA ki kaba usane una 360/- ru. kI zarAba pI DAlI hai, koMdha rahe the ki sahasA kArakhAne kI ghaMTI bajI aura saba | jo use majadUrI ke badale mile the| zarAba kI khumArI majadUroM ke sAtha rAmU ko bhI kAma se chuTTI mila gyii|aaj | car3hatI jA rahI hai| usase uThA bhI nahIM jA rahA hai, thakAna vaha bahuta prasanna thA kyoMki Aja majadUrI (vetana) milane | bar3hatI jA rahI hai| vaha yAda karatA hai- 'jInA yahA~, maranA vAlI thii| 60/- ru. roja ke hisAba se use majadUrI milatI | yahA~.............' para kyA huA- vaha to na jI pA rahA hai, na thii| mahIne meM cAra avakAza ravivAra ko chor3akara 26 dina | mara pA rahA hai| cale bhI to kaise? itane meM zarAbakhAne kA ke use 1560/- ru. milane vAle the, jinameM se vaha 1200/ naukara besudha jAnakara bAhara paTaka detA hai| bAhara jora kI - ru. pahale hI patnI kI bImArI ke nAma para eDavAnsa | bAriza ho rahI hai| bAriza kA pAnI par3ate hI vaha thor3A(agrima) kArakhAne se le cukA thA, yaha use tabhI yAda | thor3A hoza meM Ane lagatA hai| itane meM eka zarAbI kI dazA AyA jaba vetana bA~Tane vAle ne use 360/- ru. hI pkdd'aaye| kA varNana karate hue saMta dhvani nikalatI hairupaye pAkara pahale to vaha thor3A sA khinna huA ki itane 'dina bhara dhUpa kA parvata kATA, zAma ko pIne nikale hm| kama rupaye hI mile? agale hI kSaNa vaha socane lagA ki jina galiyoM meM mauta chupI thI, unameM jIne nikale hm||' apanI isa thakAna ko kaise miTAye? kyA plAna kara acchA sUryodaya ke sAtha hI rAmU bhI cetanA pA cukA thaa| bhojana kare? kyA mandira jAkara devatA kA bhajana kare aura | usane taya kiyA thA ki aba vaha kabhI 'zarAba' nahIM piegaa| so jAye? kyA baccoM ke lie khilaune yA miThAI kharIde? | Akhira jIne ke lie 'pInA' kyA jarUrI hai? patnI ke lie sAr3I le le to usakI zikAyata miTa jAyegI ki vaha use kucha nahIM detaa| rAmU yaha soca hI rahA thA ki | ela-65, nyU indirA nagara, burahAnapura (ma. pra.) 26 sitambara 2004 jinabhASita
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara bhAgacanda racita bhajana prabhUpai yaha varadAna supAUM, phira jagakIca bIca nahIM AUM // Teka // artha - prabhu! maiM Apase yahI varadAna pAnA cAhatA hU~ ki aba maiM isa jaga kIca meM, saMsAra meM na AU~, aba maiM janma-maraNa ke duHkhoM se mukta ho jAU~ aura saMsAra meM merA phira janma na ho / saMkalana : paM. sunIla jaina zAstrI artha - jala, candana, akSata, puSpa naivedya, dIpa, dhUpa, phala isa prakAra aSTa dravya lAkara sundara svarNapAtroM meM sajAkara unakA arghya banAkara, unase isI bhAvanA se pUjA karU~ ki aba isa saMsAra sAgara meM merA phira janma na ho / jala gaMdhAkSatapuSpa sumodaka, dIpa dhUpa phala sundara lyAUM / AnaMdajanaka kanakabhAjana dhari, argha anargha banAya car3hAUM // 1 // - artha- maiM ekAgra hokara Agama ke adhyayana meM citta lagAU~, svAdhyAya karU~ aura saMyama kI caryA ko apanAU~ / saMtajanoM kI saMgati, unakA sAnnidhya chor3akara eka kSaNa ke lie bhI anya kI zaraNa meM nahIM jAU~ / Agamake abhyAsamAhiM puni, cita ekAgra sadaiva lagAUM / saMtana kI saMgati tajikai maiM, aMta kahUM ika china nahiM jAUM // 2 // artha - doSapUrNa vAda-vivAda meM, maiM sadA zAnta rahU~ / zreSTha va pavitra puruSoM ke guNoM kA cintavana karU~, unakI prazaMsA, guNagAna karU~ / sadaiva hita-mita va spaSTa vacana hI mukha se bolU~ aura rAga-dveSa rahita, vItarAga bhAvoM meM dRr3hatA va vRddhi karU~ / doSavAdameM mauna rahUM phira, puNyapuruSaguna nizidina gAUM / miSTa spaSTa sabahisoM bhASauM, vItarAga nija bhAva bar3hAUM // 3 // artha bAhara kI ora se dRSTi haTAkara nija svarUpa kA, Atma-svarUpa kA cintana karU~ / kavi bhAgacanda yaha bhAvanA karate haiM ki jaba taka mujhe mokSa kI prApti na ho taba taka Apake caraNakamala kA hI smaraNa karU~ / bAjidRSTi aiMcake antara, paramAnandasvarUpa lakhAUM 'bhAgacanda' zivaprApta na jaulauM, toM lauM tuma caranAMbuja dhyAUM // 4 // 962, sekTara 7, AvAsa vikAsa kAlonI, AgarA (u.pra.) phona - 0562-2277092 sitambara 2004 jinabhASita 27
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo. ibrAhima kuraizI adhyakSa (maMtrI darjA) madhyapradeza rAjya alpasaMkhyaka Ayoga "I" blAka, purAnA sacivAlaya, bhopAla (ma.pra.) 462001 E-mail : minoritiescommission@rdiffmail.com Website : www.mpsmc.com nivAsa : 0755-5292462 2661592 kAryAlaya : 0755-592461 phaiksa : 0755-5292463 viSaya : gujarAta sthita bhagavAna nemInAtha kI nirvANa bhUmi jaina siddha kSetra zrI giranAra jI jilA jUnAgar3ha kI pAMcavIM ToMka para anAdhikRta nirmANa haTAne evaM upAsanA sthala kA svarUpa badalane ke virUddha tatkAla kArravAI / hastakSepa bAbat / patra kramAMka / 356/2004 dinAMka 28/7/2004 gujarAta meM sthita bhagavAna nemInAtha kI nirvANa bhUmi jaina siddha kSetra parvata kI pAMcavIM ToMka para chatariyAM evaM deriyoM kA nirmANa zrI baMDIlAla jI digambara jaina kArakhAnA TrasTa dvArA kiyA gayA thaa| bijalI girane se TUTa gaI ina deriyoM evaM chatariyoM kA punaH nirmANa tatkAlIna navAba sAhaba kI anumati se 1902 evaM 1914 meM kiyA gayA thA / yaha dhArmika sthala aitihAsika purAtattva mahatva kA hokara purAtattva vibhAga kI sUcI meM zAmila hai tathA saMrakSita kSetra hai tathA prAcIna smAraka tathA purAtattvIya sthala aura avazeSa adhiniyama 1958 ke tahata bane niyama - 1959 tathA isake pUrvavartI adhiniyamoM ke tahata noTIphAiDa hai| prAcIna smAraka tathA purAtattvIya sthala aura avazeSa adhiniyama-1958 meM usake dhArmika svarUpa evaM upayoga kI sthiti ko yathAvata rakhA gayA hai| isake durUpayoga kie jAne, pradUSita kie jAne, apavitra kie jAne se pUjA kA saMrakSaNa isa adhiniyama kI dhArA-16 meM haiN| isI adhiniyama meM aise saMrakSita aitihAsika mahatva ke prAcIna smArakoM meM anAdhikRta praveza athavA svarUpa badalane kI sthiti meM dhArA-30 ke tahata zAstiyAM (daNDa) die jAne kI vyavasthA hai / sAtha hI yadi jo dhArmika kSetra saMrakSita airiyA se haTakara hai yadi usake svarUpa ko badalA jAtA hai taba pUjA sthala vizeSa upabaMdha adhiniyama-1991 ke tahata svarUpa badalane vAle vyakti ke khilApha kArravAI kI jA sakatI hai tathA avaidhAnika nirmANa ko rokA jA sakatA hai| 28 sitambara 2004 jinabhASita akhila bhAratIya digambara jaina mahAsabhA kA jJApana saMlagna hai isake alAvA madhyapradeza rAjya se ghoSita jaina alpasaMkhyaka samudAya ke vibhinna saMgaThanoM / pratinidhiyoM ne Ayoga se bheMTa kara avagata karAyA hai ki isa pavitra sthala para kucha logoM dvArA anAdhikRta rUpa se kabjA kara svarUpa badalane kA prayAsa jArI hai| isa saMbaMdha meM gujarAta rAjya zAsana kA dhyAna bhI AkRSTa karAyA hai lekina gujarAta zAsana isa mAmale meM koI kArravAI nahIM kara rahI hai / aisI sthiti meM alpasaMkhyaka jaina samudAya kI bhAvanAoM ko Thesa pahuMca rahI hai tathA kendra sarakAra kA hastakSepa Avazyaka hai / purAtattva mahatva ke isa
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMrakSita dhArmika kSetra meM dUsare dharma ke dhArmika sthaloM ke nirmANa kI ijAjata gujarAta sarakAra dvArA kisa prakAra dI gii| yaha bhI galata hai, kAnUna kA ullaMghana hai| bhAratIya purAtattva evaM sarvekSaNa vibhAga, naI dillI (saMskRti maMtrAlaya) jise hastakSepa karanA cAhie vo bhI isa mAmale meM niSkriyatA apanAye hue hai| ataH madhyapradeza rAjya alpasaMkhyaka Ayoga kI ora se merA Agraha hai ki alpasaMkhyaka jaina samudAya ko isa dhArmika sthala kI surakSA hetu bhAratIya purAtattva evaM sarvekSaNa vibhAga naI dillI (saMskRti maMtrAlaya) tathA gujarAta sarakAra ko spaSTa nirdeza dene kA kaSTa kreN| isa avaidha nirmANa kArya kI jA~ca kendra sarakAra ke khuphiyA vibhAga sI.bI.AI. se bhI karAI jaae| prati, DaoN. manamohana siMha, pradhAnamaMtrI, bhArata sarakAra, 7, resakorsa roDa, naI dillI prati, zrI zivarAja pATila, mAnanIya gRhamaMtrI, bhArata sarakAra, naI dillI prati, zrI taralocana siMha, prati, zrImatI soniyA gAMdhI, mAnanIya adhyakSa akhila bhAratIya kAMgresa kameTI "I" 10, janapatha, naI dillI mAnanIya adhyakSa, rASTrIya pichar3A varga Ayoga naI dillI ApakA (ibrAhima kuraizI) prati, mAnanIya zrI digvijaya siMha, pUrva mukhyamaMtrI, madhyapradeza mahAsaciva akhila bhAratIya kAMgresa kameTI "I" naI dillI sitambara 2004 jinabhASita 29
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ svataMtratA saMgrAma meM jaina(dvitIya evaM tRtIya khaNDa) sAmagrI bhejane hetu vinamra nivedana zikSaka AvAsa zrI kundakunda jaina (pI. jI.) kAleja parisara khataulI- 251201 jilA- mujaphphara nagara (u. pra.) phona naM. 01396-273339 zodhakartA DaoN. kapUracaMda jaina DaoN.(zrImatI )jyoti jaina patrAMka nyAsa/saM./dinAMka samAdaraNIya dharmAnurAgI zrImAn/zrImatI mahAmAnya, bhArata ke sAMskRtika,sAmAjika, dhArmika, dArzanika, Arthika, rAjanaitika kSetra meM jaina samAja kA yogadAna avismaraNIya hai| bhArata ke svataMtratA Andolana meM bhI isa samAja ne bar3ha-car3hakara hissA liyA thaa| aneka jaina zahIda hue va lagabhaga pAMca hajAra jaina jela gaye the| isI yogadAna ko rekhAMkita karane ke lie ukta graMtha ko tIna khaNDoM meM prakAzita karane kI yojanA banAI gaI thI, jisameM prathama khaNDa kA prakAzana ho cukA hai| prathama khaNDa meM bIsa jaina zahIdoM, uttarapradeza, madhyapradeza va rAjasthAna ke 650 jaina yAtriyoM, saMvidhAna sabhA ke sadasyoM Adi kA paricaya hai tathA 250 phoTogrApha bhI haiN| Age ke do khaNDoM meM ukta pradezoM ke atirikta anya pradezoM ke jaina svataMtratA senAniyoM tathA anya prakAra se Andolana meM bhAga lene vAloM kA sacitra aura sapramANa paricaya prakAzita kiyA jAnA hai| Apase vinamra nivedana hai ki Apake ngr| grAma/jilA meM yA Apake riztedAra, jo bhI jaina svataMtratA senAnI hoM, unakA paricaya ukta pate para zIghra bhejakara anugRhIta kareM yA unake parivAroM se sAmagrI ukta pate para bhijavAne kI kRpA kreN| Apake nAma kA sAbhAra ullekha grantha meM kiyA jaayegaa| sAmagrI nimna prArUpa meM bhejeN| sAmagrI jo bhejanI hai 1. jaina svataMtratA senAnI kA nAma 1. svataMtratA senAnI kA paricaya 2. pitA kA nAma 2. pAsaporTa sAija kA phoTo 3. kisI rASTrIya netA ke sAtha citra (yadi ho) 3. janma sthAna tathA janma tithi 4. svataMtratA senAnI hone kA pramANa, yathA tAmrapatra, relapAsa, 4. vartamAna patA(yadi ho to) phona naM. jela yAtrA kA pramANa patra, penzana patra Adi kI phoTokApI 5. jela yAtrA/bhUmigata rahane kA samaya 5. koI pustaka/smArikA/samAcAra patra, jahAM senAnI kA paricaya chapA hai (yadi ho) 6. jela yAtrA kA saMsmaraNa/anubhava yadi ho to - 7. yadi svargavAsa ho gayA ho to tithi8. kisI grantha/smArikA/akhabAra meM svataMtratA senAnI kA paricaya , citra, vivaraNa chapA ho to usakI prati yA phoTokApI Apase sahayoga kI AkAMkSA ke sAtha, nivedaka DaoN. kapUra caMda jaina DaoN. jyoti jaina 30 sitambara 2004 jinabhASita
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra giranAra parvata para vizeSa | anyAya nahIM hone degii| jaina samAja kI pratinidhi saMsthAoM ke isa pratinidhi jaina samAja ke sAtha pUrA nyAya hogA-narendra modI | maMDala ne mukhyamaMtrI jI ke prati isa AzvAsana ke lie ___jaina dharma ke 22veM tIrthaMkara neminAtha bhagavAna kI nirvANa AbhAra vyakta kiyaa| sthalI giranAra parvata kI 5vIM ToMka ke mUla svarUpa meM abhI | pratinidhi maMDala ne gujarAta ke nava niyukta rAjyapAla hAla meM hI kiye gaye anAdhikRta parivartana/nirmANa ko haTAye | mahAmahima paMDita navala kizora jI zarmA se bhI bheMTa kI jAne ke saMbaMdha meM bhAratavarSIya digambara jaina tIrthakSetra kameTI, | aura una dvArA pUrva meM unase bheMTa karane Aye pratinidhi maMDaloM muMbaI ke netRtva meM samAja kI sabhI rASTrIya saMsthAoM ke | ke dhyAna AkarSita karane para sarakAra dvArA tvarita nidAnAtmaka pratinidhiyoM ke eka pratinidhimaMDala ne zanivAra 21 agasta, | kadama uThAye jAne evaM AgAmI sakArAtmaka kAryavAhI ke 2004 ko gujarAta ke mukhyamaMtrI zrI narendra modI se bheMTa kii| | prati Azvasta kiye jAne para, samUce jaina samAja kI ora se kameTI ke upAdhyakSa zrI nareza kumAra seThI ke netRtva meM | AbhAra evaM kRtajJatA jJApita kI gii| pratinidhi maNDala meM bhAratavarSIya digambara jaina tIrtha saMrakSiNI vyavasthApaka, bhAratavarSIya digambara jaina tIrthakSetra kameTI mahAsabhA ke adhyakSa zrI nirmala kumAra seThI, digambara jaina mahAsamiti gujarAta prAMta ke adhyakSa amRtabhAI mehatA, tIrthakSetra | pa.pU. muni zrI samatAsAgara jI kA pAvana varSAyoga kameTI ke mahAmaMtrI zrI aravinda rAvajI dozI, bhAratavarSIya digambara jaina pariSada kI ora se zrI ratanalAla nRpatyA, zrI _ 'atizaya pUrNa bar3e bAbA devAdhideva zrI 1008 pArzvanAtha baMDIlAlajI digambara jaina kArakhAnA (TrasTa) jUnAgar3ha kI jI bhagavAna' se zobhAyamAna dharmavinagarI sivanI meM paramapUjya ora se zrI sureza jaina tathA gujarAta kI anya saMsthAoM ke digambara jaina AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke pratinidhi zAmila the| paramaprabhAvaka ziSyadvaya 'paramapUjya munivara zrI 108 ___pratinidhi maNDala ne mukhyamaMtrI ko jaina dharmAnuyAyiyoM | samatAsAgara jI mahArAja evaM paramapUjya ailaka zrI 105 ke lie giranAra parvata kI mahattA aura usa para sadiyoM se nizcayasAgara jI mahArAja kA cAturmAsa sampanna ho rahA hai| jaina dharmAnayAyiyoM dvArA kI jA rahI pajA arcanA kI jAnakArI noTa : sivanI rASTrIya rAjamArga krama.7 para nAgapura-jabalapura dete hae batAyA ki isa varSa apraila-maI mAha meM katipaya ke madhya sthita hai| nagara meM tIna bhavya jinAlaya haiN| arAjaka tattvoM dvArA kiye gaye anAdhikRta nirmANa aura saMparka sUtra : bhagavAna neminAtha ke caraNa cinha ke pIche dattAtreya kI naI | > zrI diga. jaina paMcAyata kameTI, diga. jaina dharmazAlA sivanI, mUrti sthApita karane tathA bhagavAna neminAtha kI parvata para | phona-07692-220748 ukerI mUrti se cher3achAr3a karane saMbaMdhI kAryavAhiyoM se jaina > DaoN. dharama candra jaina, saMyojaka-cAturmAsa kameTI, sivanI, dharmAnuyAyiyoM meM bhArI Akroza hai| pratinidhimaMDala ne apane phona - 07692-220642 AsthA sthala para kiye gaye anAdhikRta evaM avaidhAnika nirmANa ko haTAkara punaH pUrva sthiti kAyama karane kI prArthanA | AryikAratna zrI mRdumati mAtAjI kA sasaMgha cAturmAsa kii| pratinidhi maMDala ne yaha bhI batAyA ki 'da pleseja | | AdhyAtma jagata ke jyotirmaya sUrya jinazAsana yuga pramukha oNpha varzipa (spezala provijansa) ekTa 1991' ke prAvadhAnoM | mahAkavi nigranthAcArya gurUvara zrI vidyAsAgara jI mahAmunirAja ke kAraNa kisI prakAra kA pherabadala nahIM kiyA jA sktaa|| ke pAvana punIta pada paMkajoM se abhisparzita bhopAla meM mAnanIya mukhyamaMtrI jI ne pratinidhi maMDala ko pUre dhyAna ke | unakI suyogya ziSyAyeM- AryikA ratna zrI mRdumati mAtAjI, sAtha sunA aura yaha Azvasta kiyA ki unakI sarakAra jaina | AryikA zrI nirNayamati mAtAjI, AryikA zrI prasannamati dharmAnuyAyiyoM ke sAtha giranAra parvata para kisI prakAra kA | mAtAjI tathA prasiddha pravacanakI vidaSI bahina bA.bra. zrI - sitambara 2004 jinabhASita 31
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSpA dIdI jI evaM bA.bra. zrI sunItA dIdI jI Adi bahineM | Ara.sI.zarmA ne vArANasI ke zAradA nagara kAlonI sthita bhopAla ke vistIrNa prAMgaNa meM dharmAmRta kI apUrva varSA kara | anekAnta vidyA bhavana meM Ayojita 21 divasIya rahI haiN| brAhmIlipi evaM prAcIna pANDulipi vAcana prazikSaNa __ ataH Apa sabhI samyaktva ke viSaya paramArthabhUta zramaNoM | kAryazAlA ke udghATana ke avasara para udbodhana meM ke svarUpa ko jAnakara unake zraddhAn se samyagdarzana ko | prastuta kie| nirmala banAte hue samyajJAna ke sAtha samyakcAritra kA pAlana sunIla jaina 'saMcaya', vArANasI karate hue muktipatha para agrasara hone ke lie saparivAra AcArya vidyAsAgara sabhAgRha samAroha sAdara AmaMtrita haiN| sthAna : zrI digambara jaina paMcAyata kameTI, cauka, bhopAla 18 julAI, 2004, ravivAra ko zrI pArzvanAtha Ayojaka : zrI digambara jaina munisaMgha sevAsamiti, bhopAla brahmacaryaAzrama gurukula meM sthita zrI subhASasA kezarasA sAhUjI adhyakSa : amaracaMda ajamerA, phona- 0755-2741986 bhojanAlaya ke Upara 5,000 skvAyara phITa meM 'paramapUjya kAryAdhyakSa : rameza caMda manayAM, phona-0755-2538893 AcArya vidyAsAgara sabhAgRha' kA navanirmANa zubhAraMbha samAroha mahAmaMtrI : narendra vaMdanA, 0755- 3092691 sampanna huaa| bhagavAna RSabhadeva saMgoSThI sampanna pannAlAla gaMgavAla, elorA bhagavAna RSabhadeva kI tapasthalI aura himAlaya ke naitika zikSaNa ziviroM kA samApana samAroha pravezadvAra haridvAra meM 7-8 agasta ko 'tIrthaMkara RSabhadeva naI dillI 10 agasta, di.jaina naitika zikSA samiti saMgoSThI kA Ayojana pU.105 AryikA svastibhUSaNa mAtAjI dvArA Ayojita naitika zikSaNa ziviroM ke bhavya sAmUhika (sasaMgha) ke sAnnidhya meM huaa| samAroha ke viziSTa atithi samAroha meM dillI ke zikSA maMtrI zrI aravinda siMha DaoN. kamalakAnta budhakara jI ne mahatvapUrNa tathyoM kI jAnakArI lavalI ne ghoSaNA kI ki dillI ke sarakArI skUloM meM dete hue kahA ki purAne gajeTiyara meM ullekha hai ki bhagavAna 20 miniTa kA eka pIriyaDa naitika zikSA kA zIghra hI AdinAtha ne haridvAra nagarI meM tapa kiyA thaa| bhagavAna badrInAtha AraMbha kiyA jA rahA hai| isa bAra 50 ziviroM meM lagabhaga kI zrRMgAra se pUrva kI chavi ko yadi dekheM to ve tIrthaMkara yA 10,000 baccoM ko zikSA dI gii| bha. buddha najara Ate haiN| DaoN. budhakara ke anusAra unhoMne kizora jaina, dillI bhagavAna viSNu kI kabhI padmAsana mUrti nahIM dekhii| goSThI meM paraspara vicAra-vimarza, zaMkA-samAdhAna Adi se bhagavAna zrI rAjendra nArada kA avasAna RSabhadeva viSayaka aneka tathya sAmane aaye| samAja ke indaura ke prasiddha patrakAra, svataMtratA saMgrAma senAnI aura sabhI prabuddha dhArmika varga ne goSThI meM bhAga liyaa| jaina samAja ke gaurava puruSa sva. zrI hukuma canda jI nArada ___ DaoN. jyoti jaina, khataulI (jabalapura) ke suputra, sevAnivRtta vANijyika kara adhikArI 'brAhmI lipi sabhI lipiyoM kI jananI hai' (ma.pra. zAsana) zrI rAjendra nArada kA 69 varSa kI Ayu meM vigata dinoM hRdayAghAta se indaura meM svargavAsa ho gyaa| vArANasI 14 agasta 2004, bhAratIya saMskRti ko jAnane unakI saicchAnusAra unake parivArajanoM ne mRtyoparAnta netradAna hetu prAcIna durlabha lipiyoM kA jJAna atimahatvapUrNa hai| samrATa kara unakI icchA kA sammAna karate hue eka anukaraNIya azoka evaM mahArAjA khAravela ne apane zilAlekha prAkRtabhASA pahala kii| sva. zrI rAjendra nArada ke pitA sva. zrI hukuma aura brAhmIlipi meM likhvaaye| udayagirI-khaNDagirI ke canda jI nArada kI mAnavAkAra kAMsya pratimA jabalapura meM hAthI gumphAzilAlekha se bhAratIya saMskRti ke aneka madhyapradeza zAsana dvArA sthApita kI gaI hai / Izvara divaMgata nae tathya hama jAna ske| apane deza kA prAcIna nAma | AtmA ko zAMti pradAna kre| bhAratavarSa bhI usameM maujUda hai| ye vicAra rASTrIya saMgrahAlaya naI dillI evaM bhArata kalA bhavana ke pUrva nidezaka | satIza nAyaka 32 sitambara 2004 jinabhASita
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhu kabhI kisI kA burA nahIM cAhate muni zrI sudhAsAgara jI 'sAdhu kA hamezA yaha pariNAma rahatA hai ki kisI bhI nimitta se kisI ke Upara kaSTa (upasarga) nahIM aaeN|' jaise eka mA~ apane beTe ko bacAtI hai, usI taraha sAdhu-saMtoM kI yaha bhAvanA rahatI hai ki saba jIvoM kA kalyANa ho, kisI kA ahita nahIM ho, balki saba sukhI banane ke rAstoM para cleN| aise hI durjana vyakti dUsaroM ko miTAne ke, satAne ke aura kaSTa pahuMcAne ke bure se bure kArya karane se bAja nahIM aate| dharma aura vijJAna meM yahI to bheda hai ki jo sajjana haiM ve khuda kaSTa sahakara bhI dUsare ko sukhI banAte haiM aura jo durjana haiM, ve kisI ke sukha ko dekha nahIM paate| isIlie jJAniyoM ne pharamAyA hai ki sajjana ke pAsa baiThoge to samyagjJAna milegA aura saMtoM ke najadIka rahe to sAdhu kI taraha upakArI bana jaaoge| jIvana kA yadi kalyANa cAhate ho, to sAdhu kI taraha samatA pariNAmoM ko dhAraNa karanA sIkho sabhI apanI AtmA mokSagAmI bana skegii| sAdhu ke krodha meM bhI kalyANa ke bhAva nihita rahate haiN| jaise eka mA~ galatI. karane para apane beTe ko pITatI hai, to pucakAratI bhI mA~ hI hai| eka daphAmA yazAlA ne apane lADale naTakhaTa kanhaiyA (zrI kRSNa) ko par3osana kI galakI phor3ane pr| khUba pITA, kintu thor3I dera bAda hI mA~ yazodA khuda rone lgii| kRSNa yaha dekhakara hairAna raha gaye ki mA~ ne pITA aura aba mA~ hI ro rahI hai| yahI to rahasya thA, mA~ beTe ke pAvana rizte kaa| ise hI to bhAratIya saMskRti ne mA~ kI karuNA kahA hai| isI taraha guru phaTakAra lagAte haiM aura apane bhaktoM ko abhavya,pApI,durAcArI,duSTa taka kaha dete haiM, parantu dhyAna rakhanA, guru kI phaTakAra meM bhI kalyANa ke bhAva haiN| jo galata rAha para haiM, jIvana ko patana kI tarapha dhakela rahe haiM, jinavANI mA~ ke jJAna kI avahelanA kara rahe haiM,una nAsamajhoM ko sahI mArga para lAne ke lie hI guru kaThora zabdoM kA upayoga karate haiM / jo guru kI phaTakAra ko auSadhi mAna leM, vahI to phira bhavya aura dharmAtmA bana paaegaa| 2 guru aura bhaktoM kI bhASA aisI hI hai, jo phaTakArate bhI haiM, to rAha bhI ve hI dikhAte haiM / sacce guru kabhI apane bhakta kA to dUra, kisI pApI kA bhI amaMgala nahIM caahte| guru kI to yahI bhAvanA rahatI AI hai ki pApI bhI isa saMsAra kI mohI dazA ke baMdhanoM se mukta hokara siddha, buddha, niraMjana bneN| Aja patana isalie ho rahA hai ki suvidhA bhogI sAdhu-saMtoM ne satya ko satyatA va sAhasa ke sAtha kahanA chor3a diyA hai| Aja hara vyakti apane anukUla sunanA cAhatA hai| pratikUla bolane para turanta azAMti utpanna ho jAtI hai| pratikUla ko koI sunanA hI nahIM cAhatA parantu jaba guru hI bhaktoM kI galatI para cuppI aura A~kheM baMda kara leMge,phira zramaNa saMskRti kI rakSAva bhaktoM kA kalyANa kaise ho pAegA? dharma kI AdhArazilA satya para hai aura satya se hI jIvana kA utthAna, samAja kA vikAsa, parivAra kA kalyANa ho skegaa| digambara munirAja kabhI kisI ko abhizApa nahIM dete, balki ve to samatA ke dhAraka haiM / munirAja kI phaTakAra ke pIche bhI dUsare ke kalyANa kA bhAva nihita hai| isIlie kahA gayA hai ki guru kI piTAI ko bhI prasAda maano| 'guru jI mAre dhamma-dhamma, zikSA AI chama chmm| unhoMne isa saMdarbha meM 700 muniyoM ke Upara Ae upasarga va zrutasAgara jI mahArAja ke karuNAmayI mArmika prasaMga kA vRtAMta sunAte hue kahA ki bhakta aura bhagavAna ke jhagar3e meM bhI AnaMda hotA hai| kyoMki usameM bhI prema samAhita hai| kabhI bhI muni virodhI mata bano, balki muniyoM ke prati zraddhAvAn bano, jisase apane jIvana kI galatiyA~ sudhAra karane kA avasara hAsila kara AtmA kA utthAna kara sko| yadi hiMsA miTAnI hai, to apane ko antara se hiMsA miTAnI hogii| mahAvIra isIlie mahAn bane ki unhoMne apane aMtara kI hiMsA para vijaya paaii| 'amRta vANI' se sAbhAra
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAja na.UPIHIN/29933724/1/2001-TC DAka paMjIyana kra.-ma.pra./bhopAla/588/2003-05 AcArya zrI vidyAsAgara jI dvArA navadIkSita muni sthAna AWN nAgapura gaMjabAsaudA ujjaina hATa pipalyA haradA begamagaMja bur3hAra muMgAvalI mahuA dAnolI sAgara kra. brahmacArI 1 zrI zaileSa jaina 2 zrI vizAla jaina 3 zrI rAjakumAra jaina 4 zrI amita jaina 5- zrI bhUpendra jaina zrI vinoda jaina 7 zrI amita jaina 8 zrI nitIza jaina 9 zrI milana zAha jaina 10 zrI bAlAsAheba jaina 11 zrI pradIpa jaina 12 zrI atula jaina 13 zrI rAjU jaina 14 zrI rAkeza jaina zrI rAjIva jaina 16 zrI niteza jaina zrI ravi jaina 18 zrI rAnU jaina 19 zrI manISa jaina 20 zrI amola jaina 21 zrI sudhIra jaina 22 zrI dhavala jaina 23 zrI abhiSeka jaina zrI sonU jaina 25 zrI pavana jaina auraMgAbAda muMgAvalI dar3A maMDI bAmorA ajanAsa hATa pipalyiA bur3hAra lalitapura dAnolI baMDA zikSA mani nAma bI.Teka, ema.bI.e. vIrasAgara ema.I. kSIrasAgara ema.I. dhIrasAgara bI.kaoNma upazamasAgara ema.kaoNma prazamasAgara ema.e. AgamasAgara bI.esa.sI. mahAsAgara ema.kaoNma elaelabI. virATasAgara DIemaTIsI vizAlasAgara bI.e. zailasAgara bI.kaoNma acalasAgara bI.I. punItasAgara bI.kaoNma vairAgyasAgara ema.e. avicalasAgara bI.esa.sI. vizalyasAgara ema.kaoNma dhavalasAgara bI.kaoNma saumyasAgara ema.e. anubhavasAgara bI.e. durlabhasAgara iMTaramIDieTa vinamrasAgara iMTaramIDieTa atulasAgara cArTarDa ekAuMTeMTa bhAvasAgara bI.I. AnaMdasAgara bI.I. agamyasAgara mahuA bur3hAra baMDA kuMbhoja sahajasAgara svAmitva evaM prakAzaka, mudraka :ratanalAla bainAr3A dvArA ekalavya oNphaseTa sahakArI mudraNAlaya saMsthA maryAdita, jona-1, mahArANA pratApa nagara, bhopAla (ma.pra.) se mudrita evaM sarvodaya jaina vidyApITha1/205, prophesara kaoNlonI, AgarA-282002 (u.pra.) se prkaashit| ,