Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir VARUSO | SS | //\ | LES | | UTTISEii varSa" 15 : aMka 10 ] . tA. 15-7-50 : amadAvAda [ kramAMka : 178 ta trI cImanalAla gokaLadAsa zAhe viSaya-darzana vAyA, hokha paNa 1. vikSayanidegdA kulaya' pU. mu. zrI kAMtivijayajI 241 2. bhAjahhe 5. mu. zrI jaeNvijayajI ke, saMskRtinuM svarUpa zra phUlAMdrajI zANI 213 4. itihAzanA ajavALe zrI mohanalAla dI. cAkasI. 24 5. gulAba ane kaTA 216 6. jyadevakRta jayadevarAchuM dasa pro. hIrAlAla kApaDhiyA 219 17, e jaina krAnAM ? 223 . 8. vizvakaeNAla 6 zabdoda racayitA mahezvara jainAcArya che ! zrI. agara 'dajI nAhaTA TAITala peja 2-3 , zAza-svIkAra 10, navI mahatuM A 4, ke kAma che ke KR karI je ke ema che. SHRER MAHA ADHATE ENDRE 4jI ne kola ka ka 1 : 07_ jI. ke 12 ke 27t [ ta8 sa For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvakoSa va zabdaprabhedake racayitA mahezvara jainAcArya the? __ lekhaka : zrIyuta agaracaMdajI nAhaTA siMghI jaina granthamAlAke granthAMka 25meM mahezvarasariracita 'jJAnapaMcamI kathA' nAmakA mahattvapUrNa prAcIna parvamahAlya grantha prakAzita huA hai| usake saMpAdaka DaoN. amRtalAla sa. gopANIne granthakAra mahezvarasUrikA samaya evaM anya racanAdike nirNaya karaneke prasaMgase isI nAmavAle 11 vyaktiyoMkA ullekha kiyA hai| unameM naM. 7 meM 'zabdabhedaprakAza, naM. 9-10 meM liMgabheda nAmamAlA' va naM. 11 meM 'vizvakoSa' zabdaprabhedake racayitA mahezvarako sUrivizeSaNa lagAkAra jainAcArya honekA bhramajanaka ullekha kiyA gayA hai| usake anukaraNameM anya sajjana bhI bhUla na kara baiThe ataH bhrAntaparamparAko rokaneke liye yahAM unake vAstavika racayitAke sambandhameM spaSTIkaraNa kara diyA jAtA hai| mahezvarake upayukta cAroM granthoMkA ullekha lIMbaDI bhaMDArasUcI evaM jaina grnthaavliike| AdhArase kiyA gayA hai| inameMse naM. 9-10 vAle do grantha aiziyATika sosAyaTIke saMgrahameM va naM. 7-11 lIbaDI bhaMDArameM hai| jainagranthAvalI va lIMbaDI bhaMDArasUcImeM inke| racayitAkA nAma mahezvara yA mahezvarakavi likhA hai| sUri vizeSaNa DaoN. gopANIne apanI orase lagAkara utpanna kara diyA hai| zabdaprabhedake racayitA mahezvarake jaimetara honekA sUcana maiMne apane 'janetara granthoM para jaina TIkAe~ lekha meM kiyA thaa| para DaoN. gopANIkA usa ora dhyAna nahIM gyaa| paM. sItArAma jozI va vizvanAtha zAstrIke saMskRta sAhityake saMkSipta itihAsameM uparyukta mahezvara kavikA paricaya dete hue likhA hai ki mahezvara (I. 1111) inake viracita vizvaprakAza aura zabdaprabheda koSa haiN| yaha zrI brahmakA putra aura kRSNakA pautra thaa| inakA janma vaidyoMke kulameM huA thaa| yaha svayaM vaidyaka zAstrakA bhArI 1 mere uparyukta kathanakA tAjA udAharaNa pro. hI. ra. kApaDiyAkA mahezvaranAmakasUrio nAmaka lekha hai jisameM gopANIkI bhUlako duharAte hue zabdaprabhedAdi 4 pranthoM ke racayitAko jainAcArya 4 vibhinna vyaktiyoMke rUpameM ullekha kiyA gayA hai| [ manudhAna rAkhi 4 3] For Private And Personal use only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vana 45/9 varSa : 15 baiMka : 10 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // OM arham // akhila bhAratavarSIya jaina zvetAmbara mUrtipUjaka munisammelana saMsthApita zrI jainadharma satyaprakAzaka samitinuM mAsika mukhapatra jeziMga bhAInI vADI : ghIkAMTA roDa : amadAvAda (gujarAta) visaM 2009 : vIrani. saM. 2479 : 4. sa. 1850 kramAMka 178 50 bhASA hi 0 )) : zanivAra : For Private And Personal Use Only 15 julAi visayaniMdAkulayaM / sampAdaka - pUjya munirAja zrIkAntavijayajI paNa mattu vI arAyaM paMcasara - gaIda - haNaNa - mayarAyaM . / vocchAmi visayaniMdAkulayaM bhaviANa kayapulayaM // 1 // abuhajaNajaNiarAyA kaDuavivAyA buhehiM kayacAyA / muhamettavihiaharisA visayA kiMpAgaphalasarisA // 2 // visayAsattA sattA pattA naraesa dukkhagharaesu / visarhati veaNAo jAo jANai jiNo tAo // 3 // sarisavamittaM sukkhaM jIvA pAvaMti visayasaMjaNiaM / dukkhaM puNa merumahAgiriMdagarubhaM cia lahaMti // 4 // purisA visayapasattA mairAmatta vva ittha jialoe / vihavakkhayamavakittiM maraNaM pi gaNaMti no mUDhA // 5 // visayA visaM va visamA visayA vaisAnaru vva dAhakarA / visayA pisAya - visahara - vagghehiM samA maraNaheU // 6 // ahavA visAiNo iha maraNakarA huMti egajammaMmi / visayA u mahApAvA aNegajammesu mAraMti // 7 // hariNo sadde salaho rUve bhasalo a gaMdhavisayaMmi / maccho rase gaiMdo phAse giddhA viNassaMti // 8 // ekkemi visae luddhA nihaNaM gayA ime muddhA | kaha puNa paMcasu giddho na marissai mayaNasaraviddho // 9 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 202] [1rSa 15 zrI jena satya prakAza taha sasthavAhabhajjA bhaddA bhaImi saddavisayaMmi / giddhA gihAu paDiA siNehanADiA gayA nihaNaM // 10 // mahurAvaNio rUve devIsaMguTThadaMsaNe giddho / pAhuTTadhammakammo kiliTTakammo gao narayaM // 11 // gaMdhappio kumAro kIlaMto nai jalaMmi secchAe / visagaMdhehiM nihio savakkimAyAi maayaae:|| 12 // sodAsanAmanivaI pAvo mANussamaMsarasaloko / iha loe rajjAo bhaTTho a bhave paNaTTho a // 13 // sukumAliyAi bhattA phAsidiagiddhiparavaso nivaI / cukko rajjasuhAbho aDavIi duhaM bahuM patto // 14 // aicaMgo laliaMgo nivrmnniirmnnriamnnrNgo| vasio amejjhakUve narayasarUve ciraM kAlaM // 15 // mukkalamAmasapasarA kiccAkiccAikajjaparimUDhA / mAI bhaiNi dhUaM visayapasattA nisevaMti // 16 // kiM vA visayaparavasA akajjAsajjA aiivnilljjaa| siTThajaNagarahaNijjaM agammagamaNAiM na kuNaMti ? // 17 // kAmaMdhanidhiveA pApA mAraMti bhAyara mitta / puttaM bhattAraM pi hu aho! duraMto visayasaMgo // 18 // japaMti aliavayaNaM musaMti loaM dhaNassa lobheNa / / kiM bahuNA savvAiM pAvAiM kuNaMti kAmaMdhA // 19 // saMsArabhamaNakaraNA visayA visae viseviyA paavaa|| dukkhAiM avisae puNa ihayaM pi hu diti NegAI // 20 // saMpaidaMsI muddho visaryaviluddho viNassae turiaM / karidehamaMsagiddho vya vAyaso jalahijalamajjhe // 21 // mahubiMdusAyasarise sutucchavisaesu lAlasAmUDhA / nANAvihAiM visahati dukkhalakkhAiM tikkhAI // 22 // jaha kAgiNIi kaje mUDhA hAraMti rayaNakoDi pi / taha visayasuhe baddhA muddhA hAraMti sivasukkhaM // 23 // subahuM pi hu tavacaraNaM hArai visayAbhilAsametteNa / kaMDariu vva vimUDho duTTha aho ! visayapariNAmo // 24 // For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ma 10] visayaniMdAkulaya . [203 pAyaM visayA nArINa saMgame huMti tANa puNa cri| na muNai devagurU vi hu kiM puNa pAgayanaro mUDho // 25 // annaM bhaNaMti annaM kuNaMti anna maNami ciMtaMti / hI ! visamasahAvAo mahilAo jayagmi pAvAo // 26 // sariarkata va piaMculi( la )Ni vva suaMhahA! guNehi jubhaM / nArI visayapasattA mArei viveaparicattA // 27 // sukumAliAiANaM nArINaM kittiANi cariANi / sakkijjati kaheuM viusehiM vi vAsakoDIhiM // 28 // aMbaM vA nibaM vA AsannaM AruhaMti vlliio| saguNaM va nigguNaM vA AsannanaraM tahA mahilA // 29 // na gaNati guNaM vihavaM rUvaM vinANanANasaMpatti / / uvayAri pi virattA dhiratthu itthIsahAvassa // 30 // bahukUDakavaDabhariA buddhaM suddhaM naraM payArei / nArI virattacittA pAvA taM ceva mAreha // 31 // mahilAchaleNa jAlaM vihiNA vitthAria kira visAlaM / jattha nivaDaMti mUDhA tiriA maNuA surA asurA // 32 // saviAraM ramaNINaM daMsaNamavi sIlajIvi harai / kiM puNa paNayapayaMpiaparicayavissaMbhamAINi // 33 // cammaSTimaMsanicae vasaruhirapurIsamuttabhavaNaMmi / chavimettamaNahare nAriviggahe ramaha visayaMdho // 34 // bIbhachakucchaNijje lajjAva(ja)NayaMmi asuiduggaMdhe / mahilAdehAvayave kimiu vva naro raI kuNai // 35 // tANa visayANa sammaM ciMtijaMtaM havijja kiM rammaM / sAhAraNA darihANa sANamAINa je nicaM // 36 // visayasuhanippivAsA jayaMtu muNiNo duhANa kayanAsA / toDiyasiNehapAsA siddhivahusukkhabaddhAsA // 37 // ujjhiyavisayapasaMgaM taruNatte kyannNgbhddbhNg| jaMbUsAmimuNiMda vaMde ukkhaNiabhavakaMda // 38 // niravajjavajavaDibhaM sudaMsaNamuNissa mANasaM manne / itthIpa yaNagha NaghAyanibiDaghaDaNAhiM no bhinnaM // 39 // For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 204] zrI jaina satya prakAza [varSa 15 kaMdappadappadalaNassa bhaddamiha thUlabhaddasAmissa / kosAmaNamattamahAgaiMdatikkhaMkusassa sayA // 40 // so jayau vairasAmI sohagganihI a lIlagayagAmI / avaganniakulakanno visaesu parammuho dhanno // 11 // ia puvamuNivarANaM visayavirattANa suddhacariANi / sumarija salAhijjA jaha kAmatisA uvasamei // 42 // tANa namo tANa namo nicca ciya purisasIhasuhaDANaM / acchipicchirIo jANa na hiae khuDukkaMti // 43 // te ccia purisA dhannA bAlattaNayaMmi gahiasAmannA / visayANaM avagAso jehiM na dinno duhAvAso // 44 // malamaliNajunnavattho kaiA haM dhammajhANasupasattho / visaesu nippivAso viharissaM gacchakayavAso // 45 // kaiA visymhaajrprmoshcrnnkrnnprinnaamo| viharissaM visahaMto bAvIsaparIsahe dhIro / / 46 // kaiAI visayatisA-pasamaNa sussamaNavayaNasisirajalaM / dhuMTissamegacitto susamayakhIroahisamutthaM // 17 // kaiA tavataNuaMgo vimukkasaMgo vinnijiaannNgo| kayamohasinnabhaMgo hohaM sivasuhavihiaraMgo // 18 // isa bhAvaNAsumaMta jhAyatANaM visuddhacittANaM / na kuNai kayA vi chalaNaM visayapisAo samattho vi // 19 // evaM je guNabhUrisUrivayaNaM kAmaggiulhAvaNaM / dhammajjhANavaNassa puDDikaraNa mehaMbutullaM ghaNaM / citte haMta dharati kammaniyale veraggadaMDeNa te, bhaMjeUNa niraMtaraM varataraM bhujati mukhe suhaM // 50 // visayanindAkulayaM samattaM // 1.dha-A "viSayanindAphalaka pATaNa saMghavInA pAyAnA tADapatrIya bhaMDAranI (bhaDAnuM. ' patra 91 thI 93) prati uparathI utArIne ahIM ApyuM che. For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bho ja kaTa lekhaka : pUjya munirAja zrI. bUvijyajI. 'pradyumnapriyA acaMbhI re, AdIzvara alabelo che. cauMAlIzameM vaidabha re, AdIzvara alabelo che." zrI. siddhAcaLa tIrthano mahimA saMbaMdhamAM paM. zrI vIravijayajIe racelI navANuM prakAranI pUjAnI navamI DhALanI cothI kaDInI A paMktiothI pUjA bhaNAvatAM ApaNe jenuM anekazaH smaraNa karIe chIe, je zatrutIrtha upara 4400 nI sAthe mekSamAM gayAM che, tathA je kRSNanA putra pradyumnanI patnI hatAM te udabhIne janma vidarbha dezanI te samayanI rAjadhAnI bhAjI nagaramAM bhISmakaputra rukima rAjAne tyAM thayo hato. A bhejakaTane vasAvanAra kima rAjA pote ja hatuM. teNe bhejakaTane zA mATe ane kevA prasa gAma vasAvyuM, e saMbaMdhI varNana A mAsikanA ja tA. 15-5-50 nA aMkamAM hinapuranA mArA lekhamAM 164mAM pAne ApI gayo chuM. prastuta lekhamAM bhojakaTanuM vartamAna kALe sAcuM sthAna karyA che, te mATe kayA pramANe che temaja bhejakeTa nAma zA mATe pADavAmAM AvyuM vagere vagere jaNAvavA IcchuM chuM. te pahelAM sauthI jAne eTale ke bhAjakeTanI sthApanA thayA pachI thoDA vakhate ja pradyumnane rukimanI putrI sAthe jiTamAM je lagnaprasaMga banyo hato te paNa jANavAlAyaka hovAthI jaNAvuM chuM, 'triSaSTizalAkApuraSacaritra parva 8 mAnA mAM sargane AdhAre te kathAnaka saMkSiptamAM nIce mujaba che - eka vakhata kRSNanI patnI rukimaNue pitAnA putra pradyumnane pitAnA bhAI rukimanI vedabha nAmanI putrI sAthe vivAha karavAnuM kahevA mATe eka mANasane bhojakaTa nagaramAM rukima rAjA pAse mokalyo. teNe tyAM jaI rukima rAjAne kahyuM ke- rukimaNIe kahevarAvyuM che ke mAre (rukimaNIne) ane kRSNano thaga devavazIta ja thayo che. paNa mArA pradyumna ane tamArI putrI vidarbhane yoga te tamArA hAthe ja thAo. arthAta tame tamArI svakhuzIthI ja pradyumnane tamArI putrI Apa."rukima A vacano sAMbhaLIne kRSNa sAthenuM pUrvanuM vaira saMbhArIne kopAyamAna thaIne bolyo ke, "mArI putrI koI caMDALane ApuM te sAruM, paNa kRSNa vAsudevanA kuLamAM te nahIM ja ApuM.' te dvArakAmAM AvIne kimaNIne sarva samAcAra kahyA. bhAIe karelA apamAnathI khinna thayelI "rukimaNIne pradyumna pUchavuM ke, "mAtA ! tuM kema kheda pAmI che!' tyAre rukimaNIe sava vRttAMta kahI saMbhaLAvyA. pazune kahyuM ke, "mAtA ! tuM kaMI kheda karIza nahIM. mArA mAmo sIdhI 1 caitama zabdano artha sAmAnya rIte "vivarma dezanA rAjAnI kanyA' eTale ahIM thAya che. viramae sAmAnya nAma che. vaidikAnA graMthamAM AnuM mAMnA evuM vizeSa nAma :jaNAveluM che. For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 206] zrI jene satya prakAza [ varSe 15 rIte mAne che nathI. tethI ja mArA pitAe pahelAM tene yogya karyuM hatuM. ane hamaNuM huM paNa tenI yogyatA pramANe karIne tenI putrIne paraNI lAvIza.' A pramANe kahIne zAMbane sAthe laIne pradhumna bheja kraTa nagare Agyo. tyAM eke kinaranuM ane bIjAe cAMDALanuM rUpa dhAraNa karyuM. baMne jaNe khUba suMdara gAyana karatA nagaramAM pharatA hatA. temaNe nagaranA lokenuM mana eTaluM badhuM AkarSI lIdhuM ke temanI 20 yunALAnI kIrti TheTha rAjA sudhI pahoMcI. rAjAe temane bolAvyA, ane pitA nI putrIne khoLAmAM besADIne temanI pAse rAyana karAvyuM. rAna khUba khuzI thaze ane temane ghaNuM dravya ApI pUchyuM ke, tame kayAMthI Ave che ?' tyAre temaNe kahyuM ke, " ame dvArakAnI rAvyA chIe. eTale vedabhae tarata harSAM AvIne pUchayuM ke "tame kRNuM-ekamanA putra pradukumArane jANe che ?" tyAre zAbe kahyuM ke, "kA deva samAna rUpavAna pradyumnakumArane kaNa na jANe A sAMbhaLI le pradyumnane paraNavAnI IcchAvALI thaI. A vakhate rAjAne eka manmatta hAthI alAna staMbhane toDI nAkhI chUTa thaI ne nagaramAM doDavA lAgyo ane cAre bAju phAna macAvavA lAge. jayAre koInAthI paNa e vaza na ya tyAre rAjAe paDahe vagaDA ke, "je kaI A kAthIne vaza karaze tene huM Icchita vastu ApIza.' keIe paha jhIlavAnI hiMmata na karI tyAre A pracchanna zAMba ane pradhune pahAne jhIle. suMdara mAyanathI tatkALa hAthIne khaMbhita karI dIdhA ane baMdhanarathAnamAM lAvIne bAMdhI dIdho. rAjA harSita thaIne temane kahyuM ke, tamAre je joIe te mAgI le." tyAre temaNe kahyuM ke, "amAre tyAM koI rAMdhanArI nathI. tethI rasoI karavA mATe tamArI A vibhI'ne Apo." rAjAe te baMnenI ayogya mAgaNI sAMbhaLI gusse thaIne temane nagara bahAra kADhI mULyA. pradyumna zAMbane kahyuM ke, "mAtA rukimaNI ApaNI rAha jotI duHkhI thatI haze. mATe udabhIne parANuvAmAM vilaMba karo yukta nathI." eTalAmAM rAtri paDI ane sarva leke saI gayA tyAre pradyumna vidAbaLathI udabhI jyAM sUtI hatI tyAM pahuMcI gayuM ane vedalIne kahyuM ke, "sakamaNue jenA mATe tamArI mAgaNI karI hatI te huM pradyumana pite ja chuM. veda bahu khuzI thaI gaI ane tyAM ja baMnene gAMdharva vivAha thaye, pradyumna tyAM ja AkhI rAta rahyo. savAramAM paDhiyuM thayuM tyAre dilmane koI paNa pUche te javAba na ApavAnuM temaja nizciMta rahevAnuM kahIne pradyumna zAMba pAse pahoMcI che. rAtre atijAgaraNane lIdhe savAramAM suI gayelI dabhone jyAre dhAvamAtA jagADavA mATe AvI tyAre lagnanAM maMgaLacinane jaIne gabharAI gaI ane teNe rAjAne ekadama khabara ApI. kimae jAte AvIne vidarbhane pUchyuM paNa kaMI javAba na maLavAthI gusse thayelA teNe vicAra karyo ke jarUra A kanyA meM ApyA sivAya koI adhama puruSanA saMbaMdhamAM AvI che. mATe have te pelA e caMDALAne ja mA tunyA ApavI yogya che. Ama vicAra karIne teNe e baMne caMDALAne bolAvyA ane kahyuM ke, " A kanyAne laine tame ne sthAne cAlyA jAo ke pharIthI tamAruM mAM mArA jovAmAM na Ave.' e ma kahIne krodhamAM ne phodhAma ja rukimae vidabhIne baMne caMDALAne ApI dIdhI. te paNa 9Ine gAma bahAra cAlyA gayA. For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 10 ] bhojakaTa [ 207 A bIju krodhanA AvezamAM akArya karIne pAchaLathI pastAyelA rukima rAjAe khUba rudana karavA mAMDayuM- 'are vatsA vidarbha ! tuM kayAM gaI! krodha kharekhara caMDALa che. rukimaNue pradyumna mATe mAgaNI karI chatAM meM tene na ApI mAre maMdabuddhivALA mane dhikkAra che." Ama rAja rudana karatA hatA tevAmAM teNe vAjiMtrone suMdara avAja sAMbhaLe. rAjAe tapAsa karAvI. A avAja kyAMthI Ave che. tyAre sevaka purae tapAsa karIne kahyuM ke, "mAma bahAra eka mahelamAM cAMba ane pradyumna vaidarbho sAthe rahelA che. tyAM A saMgIta cAlI rahyuM che.' rAjAe harSita thaIne baMnene pitAne tyAM bolAvyA ane have te bhANeja tarIkanI ane jamAI tarIke nI ema bevaDI sagAI thavAthI pradyumnanI khUba Adara-sanmAnapUrvaka bhakata kahI. pachI rukimatI rajA laIne zAMba ane pradyumna bane dvArakAmAM AvI pahoMcyA. rukamaNa paNa ghaNI ja khuzI thaI." (juo: 'trazaSTizalAkApuruSacaritra' parva. 8. sarga-che.) tyAra pachI chevaTe zAMba ane pradyumnakumAre neminAtha bhagavAna pAse dIkSA lIdhI che ane aMte sADA ATha kroDa munionI sAthe siddhakSetra upara mIlamAM gayA che. pradyumnanI patnI vidabha paNa dIkSA laIne aMte 4400 nI sAthe siddhakSetra upara mekSamAM gayAM che. aamri-gajillA, bAputhI thAya maLaze ! kAlayasUri saMbo, pajjuno mUladevo a|| -A rIte mAnI gAthAmAM prAtaHkAlanA pratikramaNamAM ApaNe roja A zabapradyumnanuM smaraNa karIe chIe. - bhojakaTanA saMbaMdhamAM bI ne eka ullekha "utarAdhyayana sUtranA bIjA adhyayananI 3jI gAthAnI TIkAmAM sudhA parISahanA saMbaMdhamAM Ave che - ujajayinI nagarImAM hastimitra nAma gRhapati rahe che. teNe hatimUti nAmanA putra sAthe dIkSA lIdhI hatI. sAdhu be sAthe vihAra karatA teo ujajayinIthI bhegakaTaka ( akaTa) nagara tarapha jatA hatA. aTavImAM cAlatA rastAmAM hastimitra sAdhune bahu kharadAra kaTa vAge. cAlavuM paNa azakya thaI paDyuM. sAthenA sAdhuo e hastimitrane kahyuM ke, "temane upADIne cAlI e.' paNa hastitaMtre tema karavAnI nA pADI, sAdhuone kahyuM ke "tame AgaLa jAo. huM ahIM ja dehane khapAvIza.' sAdhuoe AgaLa vihAra karyo. huMstamitrane putra hastisUti sAdhu bA sAthe cheDe sudhI gaye, paNuM tenuM mana mAnyuM che. eTale pitAnA snehathI pAcho pharyo. pitAe ghaNuM kahyuM ke " sAdhuo pAse cAlyo che. ahIM meTA jaMgalamAM AhAra vinA huM bhUkhe marIza.' putra kahyuM ke, 'je thavAnuM haze te thaze, paNa huM ahIM tamArI pAsethI javAno nathI." pitA hastamitra apAzana karI kALa karIne devalokamAM utpanna thayA. putranuM zuM thaze e ciMtAthI tarata ja temaNe mRtazarIramAM praveza karyo, tethI pujane kALa karyAnI kazI khabara ja paDI nIM. mRtazarIramAM rahelA deve kahyuM ke, "bhikSo mATe jhADa nIce jA.' hastibhUti 1 vaidika sAhityamAM ema jaNAvyuM che ke pradyumna ane vedamInA putra aniruddhanuM lagna paNa rukima rAjAnA putrano putro ekamAvatI sAthe thayuM hatuM. For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 208] zrI jaina satya prakAza [ varSa 15 jhADa pAse gayA tyAM daivI prabhAvathI jhADamAMthI eka sAnAnA hAtha nIkaLyo ane teNe AhAra pAtarAmAM vaheArAvyA. A pramANe eka varSI sudhI cAlyuM. je sAdhu vidyAra karI gayA hatA te 1 varSa pachI pAchA pharatAM tyAM ja AvyA. hastibhUtinA meLApa thayA. sAdhuoe kahyuM ke, tuM zI rIte jIvana calAve che? ' tyAre teNe badhI vAta kahI, sAdhuoe jANyuM ke nakkI daivI karAmata che. deva paNa pragaTa thayA. teNe kazu` ke, ' putranA sneha ate ciMtAthI ahIM AvIne meM badhuM yu che. pachI deva devalAkamAM cAyA gayA ane hastibhUti khIjA sAdhue sAthe maLI gayA. . * uttarAdhyayana sUtra'nI kaeNmalasayamI TIkAmAM (pR. 31-32) bhegATaka nAma che. paraMtu te bhrAjakaTanA badhe ja lakhyuM che emAM zaMkA nathI. jUnI TIkAo tathA cUrNi atyAre mArI pAse hAjara na hovAthI temAM krA pADe che, te kahI zakatA nathI. paNa ahIM' bhojakaTa ja abhipreta che. ujjayinI jenu pATanagara hatuM te mAlava deza ane bhrAjakTa jetu pATanagara hatuM te vidarbha deza ane paraspara aDIne rahelA che. 1 narmadAthI uttaranA pradeza mAlava nAmathI prasiddha hatA. jyAre dakSiNanA bhAga vidarbha nAmathI oLakhAtA hatA. ane vacamAM ADI narmadA nadI sarahada rUpe hatI. 1 sAdhakAnu ema kahevuM che ke vidarbhanA vistAra ghaNA meTI hatA, paNa kALakrame te AchA AchA thatA rahyo che. hamaNAM vibha' ph varAmAM varadA ( varSA) nadInI pazcima tathA dakSiNa taraphanA umarAvatI, yavatamALa, AkAlA tathA khullaDhANA jillAnA samAveza karavAmAM Ave che. paraMtu pahelAM uttare namadA sudhI ane dakSiNe kRSNA sudhI paNa eka kALe vidarbhanA vistAra hatA; ema kahevAmAM Ave che. dakSiNamAM gAdAvarI sudhI tenA vistAra hatA enA purAvA tA vikramatI 15mI sadInA gAdAvarInA nAra vasatA. jyAtiSIoe lakhelA saMskRta sAhityamAM paNa maLI Ave che. mahAkavi kAlidAse racelA mAlavikAgnimitra nATakamAM agnimitre yajJasena ate mAtrasena be bhAImAne varadAnA uttara tathA dakSiy kinArAnA bhAgA ApIne vidarbhanI vaheMcaNI karI ApyAnA uhale to pRthaga varadAkule ziSTAmuttara-dakSiNe / nakaMdivaM vibhajyo bhau zItoSNakiraNAviSa // (mAvizAntimitra chu. rU ] varSA nadI varADanI pUrva dizAmAM paNa che. ane keTaleka sthaLe uttaramAM paNa AvI jAya che. AthI mAlivikAgimitramAM uttara-dakSiNu kinArA jaNAA che. vidarbhanu' varADa nAma kayArathI pracAramAM AvyuM, e cokaksa kaho zakAtuM nathI. paNa keTalAMka lakhANAmAM tene valAtada jaNAvyu' che te uparathI mahArASTrI prAkRtamAM vaghAra thaIne pAchaLathI cAlu thaI gayuM hoya ema sodhikAnu mAnavuM che. A vavAtaTa zabdanA arthanA nirdeza ApaNune kAlidAsanA mAlavikAgnimitramAM vAru zabdamAM paNa maLe che. AthI varA nadInI pUrva bAjue rahelA nAgapura, vAM, cAMdA vagere marAThI bhASA khelatA pradeza paNa eka vakhata vidarbhamAM ja hatA ema sazevakAe nakakI karyuM che. AthI e badhA chUTA paDI gayelA pradezanI punayojanA karIne nAvidna prAMta banAvavAnuM paNa lekAmAM hamaNAM AMdolana cAlI rahyu che. vizva dezane dakSiNApaya tarIke paNa ( dUra dakSiNamAM javAnA rastA e arthamAM) sAhityamAM ghaNI ja vAra gaNavAmAM AAvyo che. For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 10 ] hAjI [ 209 rukimae kuMThinapurathI rAjadhAnI badalIne bhejakaTamAM sthApyA pachI seMkaDo varSo sudhI bhAjakaTanuM ja prAdhAnya rahyuM che. ane te paNa eTaluM badhuM ke bhejakraTa rAjadhAnInA nAmathI vidarbha deza vidabha' nAmane badale "bhojakaTa dezane nAme paNa oLakhAte hevAnuM sUcavatA aneka ullekha jainetara sAhityamAM maLe che. AthI jene sAhityamAM paNa upara jaNAvelA ullekha sivAya bIjA paNa ullekhe bhojakaTanA saMbaMdhamAM hevA joIe-haze. paNa mArI pAse atyAre sAmagrI na hovAthI kaMI lakhI zakato nathI. bhojanuM sthAna. eTalI vAta te nakkI ja che ke bhAjakaTa vidarbhanuM pATanagara hovAthI vidarbha deza ke je atyAre varADanA nAmathI oLakhAya che temAM ja bhojakaTanuM sthAna hovuM joIe. vidarbha dezanI (varADatI) bahAra game teTalAM ja UbhAM karavAmAM-ka5vAmAM ke mAnavAmAM Ave to paNa ene kaze ja artha nathI. AthI mALavAmAM rAjagaDhanI dakSiNe pAMca mAIla dUra AvelA pAvara tIthane kiMvA kacchamAM AvelA bhujanA pradezane bhojakaTa mAnavAmAM Ave tene kaMI artha nathI. kemake te vidarbhanI bahAra che. AthI meM ahIM varADamAM AvIne jojakaTane sthAnanI cokasAIpUrvaka tapAsa karavA mAMDI ane mAhitI maLI ke Aje umarAvatI pAse AveluM bhAtabhulI gAma te ja prAcIna bhojakaTa che. varAmAM umarAvatIthI pazcime ATha mAIla dUra bhAkulI nAme (lagabhaga 20/56 uttara akSAMza tathA 77/40 pUrva rekhAMza upara) eka prAcIna gAma AveluM che. ahIM prAcIna kile paNa che. varADanA leke A gAmane ja prAcIna bhojakaTa mAne che. ahIM rukimanuM eka maMdira paNa che, tethI paNa A mAnyatAne puSTi maLe che. vaLI kuMThinapurathI paNa A gAma lagabhaga 37 mAIla karatAM vadhAre dUra nathI, eTale kima kRSNa sAthe laDavA mATe kuThinapurathI nIkaLIne ATale dUra Avyo hoya ane pachI parAjaya thavAne lIdhe pitAne gAma kuMThinapura pAcho na pharatAM tyAM ja bhejakeTa nagara vasAvIne rahyo hoya e vaidikanA bhAgavata (kaMdha 5, adhyAya. 2. 1. 20)mAM evI vAta che ke - aSabhadeve bhAratavarSa ( nAma) nava putrone vaheMcI ApyuM. temAM eka vidarbha nAmane paNa putra hatA, tenA bhAgamAM AvelA pradezanuM nAma vivarma pADayuM. AgaLa jatAM kaya ane kezika nAmanA be bhAIo vidarbhanA vaMzamAM thayA, tenA uparathI vida nuM phezika nAma paNuM pADyuM che ane sAhityamAM [mAlavikAgnimitra, 5 mo aMka 1 te nAmathI paNa ullekha Ave che. vaidikanA mata pramANe rukimaNI A kaeNzika rAjAnA ja putra bhISmakanI putrI hatI. purANomAM ghaNe sthaLe vidarbhane daMDakAraNyamAM paNa samAveza karyo che. atyAre paNa varADanA brAhmaNe pitAnA dhArmika kRtyamAM deza-kALane uccAra karatAM vadhAre jo jovAva kare tIre e pramANe ja ullekha kare che. bRhadAraNyaka upaniSadamAM vivaraNa Aica e nAmathI eka kavino ullekha Ave che. eTale A dezanA nAmane itihAsa ghaNuM ja prAcIna kALa sudhI jAya che. For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 210] zrI ane satya prakAza sarvathA banavAjoga che. vaLI elicapura (prAcIna age)nI dakSiNe 6 mAIla upara camaka nAmanuM eka gAma che ke je bhAkulIthI vAyavya koNamAM lagabhaga 20 mAIla dUra thAya che. ahIM A eka kheDUtane khetI karatAM sAta TukaDAne joDIne banAve eka moTe tAmrapaTa IsvIsana 1868 mAM maLI Avyo hato. pratyeka TukaDe iMca lAMbe ane A iMca pahoLo hato. tenA upara nIce pramANe mukhya mAhitI kAtarelI maLe che - OM svasti pravarapurAt......vAkATakAnAM paramamAhezvaramahArAjazrIpravarasenasya vacanavi...... morALe brunItare carnIyAnA saMgrAma nAmAvA () mUmishsrssttaabhiH (8000) zatrughnarAjaputrakoMDarAjavijJaptyA nAnAgotracaraNebhyo brAhmaNebhyaH sahasrAya dattaH artha-"pravarapurathI (jaNAvavAmAM Ave che ke, vAkATavaMzanA paramamAhezvara mahArAjA pravarasenanI AjJAthI bhejakaTa rAjyamAM madhu nadIne kinAre AveluM carmAka (cammaka) gAma 8000 rAjamANika bhUmi (te vakhatamAM cAlatuM mApa lAge che) vaDe zatruna rAjanA putra ke rAjanI vijJaptithI judA judA zetravALA brAhmaNone ApavAmAM Ave che." tAmrapaTa (dAnapatromAM A pachI sAruM vatana rAkhavA vagerenI keTalIka zarate dAkhala karavAmAM AvI che. tema ja brAhANanA gotra sahita nAmo utarelAM che ane chevaTe tenA upara nIce pramANe rAjamudrA che-- vAkATakalalAmasya krmpraaptnRpshriyH|raajnyH pravarasenasya zAsanaM ripuzAsanam // A tAmrapaTa sumAre vikrama saMvata pAkamAM lakhelo che. vANATaka vaMzanA saMbaMdhamAM tAmrapaTa ane zilAlekhe maLI lagabhaga 6 lekhe Aja sudhImAM alaga alaga sthaLe 1 "huM rAjAnA nAma uparathI rUDhipu athavA cipura nAma pADyuM hovAne tavArIla-mamarInA lekhakane taka che" ema meM mArA hinapura (tA. 15-5-50)nA lekhamAM A ja mAsikanA pR. 16 mAM jaNAvyuM che. A viSe adhika tapAsa karatAM jaNAyuM che ke te IsavIsana 1860mAM (9 tathA phArasIma) chapAyelI che ane te samaya AsapAsa ja tyAMnA eka musalamAne te lakhI che. eTale I. 186nI tavArI-TU-magAvI kaI prAcIna purAvo na ja gaNI zakAya. vidvAnoe have Ane kSatrapura ja nakkI karI dIdhuM che. tyAMnI keMgresa samiti paNa have navarapura jala mitinA nAmathI ja oLakhAya che. - prAkRta vyAkaraNamAM ane nA vyatyaya saMbaMdhamAM "annapura ne annapura kahe che." A je udAharaNa ApavAmAM AvyuM che ane jene meM kuMThinapuranA lekhamAM pR. 161mAM ullekha karelo che tene paNa puSTi ApatuM pramANa maLI gayuM che. mahAnubhAvapaMtha nAmanA mahArASTra tathA varADamAM cAlatA eka hiMdusaMpradAyanA prAcIna marAThI bhASAmAM lakhAyelA sAhityamAM aLajapura nAmathI ja acalapuraAjanA elicapurano ullekha anekavAra karelo che ke je ullekha vikramanI lagabhaga 13 mI 14 mI zatAbdI jeTale jAto che. alapuranA la ne La thaye (dakSiNamAM la nI jagyAe ja bolavAne ghaNe rivAja che), ane te rIte apabhraMza thaIne ra ne s thayo. A pramANe rAvapuranuM ajapura ane tenuM ja apabhraMza aLajapura thayuM. ghasAI badalAIna-atyAre vaLI elicara thaI gayuM che. For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 10 ] lojI [ 211 maLyA che. saMzodhakoe ghaNuM saMzodhana karIne nakkI karyuM che ke A pradezamAM vikramanI cothI thI chaThThI sadImAM vAkATaka vaMzane ghaNo ja utkarSa hato ane tenuM sAmrAjya paNa ghaNuM sAyeluM hatuM. tAmrapaTamAM jaNAvela carmoka gAma te AjanuM camaka ja che emAM kaMI kahevAnI bhAgye ja jarUra che. carmAkanuM prAkRta cammaka ane tenuM pachIthI cammaka thaI gayuM che. lekhamAM cammaka madhu nadIne kinAre jaNAvyuM che, paNa vartamAnamAM lekA e nadIne caMdrabhAgAnA nAmathI oLakhe che. paNa dakSiNa mahArASTramAMnuM hiMduonuM moTuM tIrtha paMDharapura caMdrabhAgAne kinAre AveluM che te sAcI caMdrabhAgA che. pitAnI nadIone pavitra banAvavA mATe tIrthasthAnamAM vahetI kaMIka nadIonAM nAmo AvI rIte uchInAM laIne potAnI nadI bone lagADI devAmAM AvyAM che. nijAma sTeTamAM paiThaNa ( pratiSThAnapura) vagere pAse vahetI godAvarI nadIne bhAgye ja tyani keImANasa "godAvarI" ema. kahenArA maLaze. tyAM badhA lAke ene gaMgA ja kahe che. te pramANe keTalIya nadIone aMte e penagaMgA, venagaMgA, paMcagaMgA ' ema gaMgA zabada lagADI dIdhela che. eTale camaka pAse Aje vahetI caMdrabhAgA ja te vakhatanI madhunadI che. tAmrapaTamAM cammaka bhejakeTa rAjyamAM che pAnuM lakheluM che. eTale tyathiI vizeka mAIla dUra raheluM bhA kulI ke jenuM prAcIna nAma bhejakaTa che tenA tAbAmAM A mAma hoya e sarvathA saMbhavita che. AjathI lagabhaga doDha hajAra varSa pahelAM A pradeza bhejakaTane nAme ja prasiddha hato. tethI "varATanA loke bhAta kulIne bhojakaTa mAnatA AvyA che." te sAcuM TharIne UbhuM rahe che. AthI vidvAna saMzodhakoe bhAta kulIne ja bhojakaTa tarIke sthira kayuM che. gAma paNa prAcIna ja che. vartamAna kALa bhejakaTamAM lagabhaga pAMca hajAra mANasanI vastI che. digaMbara jaina paNa ThIka saMkhyAmAM vase che. temanuM maMdira che. temaja AjathI be varSa pahelAM tyAM ja maLI AvelI prAcIna mUrtionI paNa temaNe sthApanA karI che. teo A sthAnane tIrtha jevuM mAne che. dara kArtika vada 5 ne divase tyAM temano moTo ratsava paNa thAya che. bhojakaTa nAma pADavAnuM kAraNa rukima rAjA bhejakuLane hovAthI pite vasAvelA navA pATanagaranuM teNe bhojakaTa nAma rAkhyuM hatuM. A kSatriyo caMdravaMzamAM bhojakuLanA hatA. tethI bhojakaTa' zabdano artha 1 jaina sAhityamAM evI hakIkata Ave che ke paramAtmA prathama tIrthakara zrI aSabhadeva bhagavAne rAjyavyavasthA-prajA rakSaNa mATe je lokone nImyA hatA temAM ugra kaMDa-zikSA karanArAone bhamavAne 3jha saMjJA ApI hatI. pradhAna vagere thayA te "bhega' saMjJAthI prasiddha thayA. bhagavAnanI samAna vayavALA hatI te rAjaputro rAjakuLavALA kahevAyA. bAkInA kSatriya nAmathI prasiddha thayA. A pramANe jemAM kuLanI vyavasthA che. 2 zrada vagere vedomAM tema ja mahAbhAratamAM caMdravaMza ke sUryavaMzanuM nAma nathI. paNa tenA prAcIna puruSanAM nAme maLe che. mahAbhAratamAM caMdravaMzIone pada ane sUryavazIone pavA jaNAvyA che. veda-mahAbhArata (ItihAsa)-purANone AdhAre bhojakulanI A jAtanI mAhitI maLe che - For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 212 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa 15 bhAja ' jAtinA kSatriyAnuM sthAna 7 ema thAya che. A bhrAjakuLanA rAjAAnI paraparA 'dhAM vaiAinA mahAbhArata vagere graMthAmAM sArI vistAra che. vyavasthita saMzAdhananI AvazyakatA. eka samaya evA hatA ke bhAratavarSanA cAre khUNe jainadhamanI gauravavatI dhvajapatAkA pharatI hatI. AkhA bhAratavarSImAM bhAgye ja evuM prAcIna sthAna maLaze ke je jainadharmanI jAheAjalAlIthI vibhUSita nahIM thayuM hoya. hiMdustAnanA kAI paNa khUNe tapAsA ! bauddhadharma ane hiMdudharmanAM purAtana avazeSo maLaze tyAM jainadharmanAM paNa mUrti Adi avazeSa avazya maLavAnAM ja maLavAnAM. yurApiyaneAnI ane temane anusaratA keTalAka bhAratIyAnI paNu ajJAnatAne lIdhe hajArA prAcIna avazeSa| bauddhone nAme paNa caDI gayAM che. Aje jaitAnI sakhyA bhale nAnI thaI gaI hAya paNa bhUtakALamAM hiMdusthAnanA hajAra gAmA ane nagaro jaina saOskRtithI gAjatAM hatAM ane jainadhama nAM kendra hatA. AthI jainasAhityane bAjue mUkIne bhAratavarSanA prAcIna itihAsa temaja prAcIna bhaugAlika saMzAdhana karavA mATe game teTalA prayatna karavAmAM Ave te! paNa te hu'mezAM adhUrA ja rahevAnA che paraMtu jainetA bhale jaina sAhityane humAM kadAca dhyAnamAM na le paNa ApaNe teA ApaNuM saMzodhana vyavasthitarIte taiyAra karavuM ja joIe. ApaNA caMdrane budha nAmanA putra hatA. budhane phjAyI pururavA nAme putra thayA. pururavAnA vaMzamAM thati thayA. yayAtine be strIthI thatu. suryajI, kujI, anu ane puru nAmanA pAMca putro thayA hatA. temAM vrukSu nI putrapara'parA bheAja nAme prasiddha thaI. (yaphenu yAdavA jAtA sturvazeorthavanAH smRtaaH| druhyoH sutAstu vai bhojA aneostu mlecchjJAtiya --maDhAmArata, Api) mahAbhAratanA sabhAparvamAM kRSNe jaNAvyu` che ke, ' yayAtinA kuLamAM janmelA bheja rAjA guNavAna che ane cAre dizAmAM phelAyelA che. ' ati (mAlava) te madhyadezanA bhoja rAjAonA bhayathI kRSNanA vRSNuikulane dvArakA cAhyA javuM paDayu` hatu` ema paNa mahAbhAratamAM jaNAvyuM che. 3 keTalAka saMzAdhA rukima laDAImAM hArI javAthI kuMnipura pAchA na pharatAM bhrAjakaTa nAme navuM nagara vasAvyuM e vAta uparathI bhAjaTaka zabda kApe che ane tenA atha 'trAja jAtinA kSatriyAnI lazkarI chAvaNI' evA kare che, kAraNa ke daza zabdanA artha senA thAya che. tenI kalpanA che ke Ta zabda e ta zabdanu TUMkuM rUpa che. paraMtu temanI A mAnyatA-kalpanA yuktiyukta lAgatI nathI. kAraNu ke sanya artha nA kazA paNu sabaMdha na hoya evAM gAmAne aMte paNa kta zabda aneka sthaLe vaparAyA che. udAharaNa tarIke jyAM kAraNya thayuM tyAM pahelAM mAdha nAmanu' nagara hatuM evA ullekha 'triSaSTizalAkApuruSacaritra' vagare aneka graMthAmAM che. ahI sainya athanA kazA ja sabaMdha nathI. sabhava che ke mADI sakhyA vadhAre hAvAthI magajanA nAma pADyu. hAya mATe zabdatu' TUMkuM rUpasa che ema mAMtavAnI jarUra nathI ja. e rIte dhaTa nAmanuM paNuM zahera hatuM, For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aka 10 ] bhejakaTa [ 213 sAhityamAM hajAro sthaLAno ane vyaktione nAmollekha Ave che. A badhAne AdhAre atihAsika ane bhaugolika saMzodhana thavuM joIe ane A kArya purAtatvakhAtAnA aneka DAyarekaTara janaralo karI zake tenA karatAM jaina munio bahu ja sArI rIte karI zake tema che. gRhastha saMzAdhakane saMzodhana karavA mATe khAsa pharavA nIkaLavuM paDe che. jayAre jaina sAdhue to temanA dharma pramANe hamezAM eka gAmathI bIje gAma deza dezamAM pharyA ja karatA hoya che. ane A kArya pratyakSa darzanathI jeTaluM suMdara vizada ane cokkasa thaI zake che teTaluM te sivAya thaI zakatuM nathI eTale te te deza ane sthAnomAM pharatA nya munirAje je A dRSTithI saMzodhana karavA lAgI jAya ane tene prakAzamAM mUkavA mAMDe to ApaNuM atihAsika, bhaugolika, tathA purAtatva vagere saMbaMdhI saMzodhana thoDA ja vakhatamAM chatAM saMdaramAM suMdara ane cokasAI bhareluM anAyAse ja taiyAra thaI jAya. AnI suMdaratA ane vizadatAno prakAza bIjAo u5ra 5Nu pADaze ja, nahI' toye chevaTe ApaNuM sAhitya te divya banaze ja banaze. ane bhAratavarSanA sAhitya khajAnAmAM ApaNe jainasAhitya ane saMzodhana eka amUlya javAhara tarIke jhaLakaze ja jhaLakaze e niHzaMka che. saM. 2006, adhika ASADhazukla saptamI ) munirAja zrIbhuvanavijayAntevAsI tAjanApeTha, jaina mandira mu. AkolA (vidarbha-varADa) muni jambU vijaya saMskRtinuM svarUpa dhamathI saMskRtimAM maulika aMtara che. tyAre dharmane saMbaMdha manuSyanA vyaktigata jIvana sAthe hoya che evI hAlatamAM, saMskRti vyakti ane samAja baMnenA AcAra ane vicAra para samAna dASTa rAkhe che. saMskRti AtmA che ane sabhyatA tenuM bAhya rUpa che. sAmAnya rIte saMskRti eka che. mukhya vivAda AcAra ane vicAranI vyAkhyAmAM che. AtmAnA astitvane svIkAra karIne paNa sAdhAraNa rIte ApaNane vizvamAM be prakAranI vicAradhArAo anubhavamAM Ave che. ethI AcArabheda thatAM ApaNe saMskRtine be bhAgamAM vibhAjita thatI joIe chIe, bhAratavarSamAM A baMne prakAranI saMskRtiono paryApta vikAsa thayo che. jo ke vartamAna samayamAM bhedaka rekhA kheMcavI muzkela che, kemake A baMnee eka bIjAnAM tattane ghaNe aMze svIkAra karI lIdho che, paraMtu tenA prAraMbha kALamAM emAM paryApta saMdharSa rasyo che. sAdhAraNu rIte A baMne saMskRtiene ApaNe zramaNa saMskRti ane vaidika saMskRtinA nAme pikArIe chIe. zramaNa saMskRtino mukhya AdhAra zrama che jayAre vaidika saMskRtine AtmA prabhusattA che. zrama svAvalaMbananuM pratIka che ane prabhusattA parAvalaMbananuM. ethI ja ApaNe kramazaH svAvalaMbana ane parAvalaMbananI saMskRti ema kahevuM ThIka samajIe chIe. zramaNa ! varSa 1, aMka 8 50 phUlacaMdajI zAcI. For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ItihAsanA ajavALe [8] lekhakaH zrIyuta mehanalAla dIpacaMda cokasI Chandragupta, king of Patliputra, abdicated, became a Jain ascetic, and died at Sravana Belgola in Mysor. - Mr. Lewis Rice. samrATa caMdragupta pachI bindusAra gAdI para Avyo. e paNa jainadhamI rAjA hatA, emAM ItihAsakArone zaMkA dharavApaNuM nathI. samrATa azoka e kharekhara nAmAMkita rAjavI hato paNa enA rAjayavistAra saMbaMdhamAM enA bhAI-bhAMDa sAthenA vartAva saMbaMdhamAM ane eNe kaliMga para caDhAI karI je bhayaMkara kera vartAvyo hato e saMbaMdhI prApta thatA ulekhamAM jema bhinnatA daSTigocara thAya che tema ItihAsakAromAM paNa judA judA mata pravarte che. enA nAme je zilAlekho oLakhAya che ane emAM je bAbatonA ullekha che e vicAratAM eNe kaliMga yuddhamAM lIdhelI valaNa baMdha besatI thatI nathI. vaLI zilAlekhamAM AvatI keTalIka vAto saMbaMdhe bauddhazAstromAM kaMI ja noMdha maLatI nathI. tyAre e pite bauddhadhamAM hatA e vAta svIkRta thayelI gaNAya che. zilAlekhamAM je zikSAvane AlekhAyelAM che e jaina dharmanA upadeza sAthe ghaNu maLatAM Ave che. vaLI "priyadarzI ne artha zeka karavAmAM Ave che athavA te ene azokanuM vizeSaNa gaNavAmAM Ave che e karatAM e nAma kiMvA vizeSaNa samrATa saMpratine vadhu baMdhabesatuM thaI zake che. jaina sAhityamAM azokanA jIvana saMbaMdhamAM enI eka rANInA kAvatrAno bhoga bananAra vaDIla putra kuNAla saMbaMdhamAM, temaja e putra aMdha thayA pachI, potAnI saMgIta kaLAnA jore svaputra saMprati mATe pitA evA azoka pAse pATalIputramAM AvavA saMbaMdhe ane enI kaLAthI raMjita thaI azoke pautrane rAjya ApavA aMge karelI jAherAta saMbaMdhanAM varNane prApta thAya che. AMgla itihAsakAronI najare kAM to e tarapha pharI nathI athavA to e aMge teo game te kAraNe mauna che paNa eka vAta to dIvA jevI tAravI zakAya che ane te e ke rAjadhAnI pATalIputramAM hatI tyAre avaMtI kiMvA ujajenI e madhya bhArata vagere mATe bIjI rAjadhAnIrUpa hatuM. arthAta vartamAna kALe jema samrATa paMcama jyorja laMDanamAM vasatA jyAre temanA vAIsaroya dilhImAM raheto; e pramANenI sthiti hatI. TUMkamAM kahIe to yuvarAjanA hAthamAM ujainIne vahIvaTa raheto kiMvA mukhya vArasane ujajenane subedAra banAvavAmAM AvatA. Ujjain, the Capital of Western India was equally famous, and equally suitable as the seat of a Viceregal government. Reckourd to be one of the seven Sacred Cities, and standing on the road leading from the busy ports of the western coast to the markets of the interior, it combined the advantages of For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 10] ItihAsanA ajavALe [ 215 a favourite place of pilgrimage with those of a great comrcial depot. The city was recognized as the head quarters of Indian astronomy, and louglitudes were computed from its meridian. uparanA phakarAmAM ujajainane mahattvanA sthAna tarIke svIkArAyuM che ane jenA sAhityamAM avaMtI yAne ujajainanI mahattAnA prasaMgo te saMkhyAbaMdha sAMpaDe che. keTalIye aitihAsika zaMkhalAo bhagavaMta mahAvIradevanI samaya pUrvenI temaja tyAra pachInI e prAcIna purImAM ja saMdhAya che. magadhane vAIsaroya tyAM raheto hato e paNa vAta mahAzaya vinsenTa smitha svIkAre che, A rahyA e zabda The western provinces of Malwa, Guzerat, and Kathiawar the Govrnment of a prince, whose head quarters were at the ancient City of Ujjain. kuNAla azakane pATavI kuMvara hato ane yuvarAja tarIke enA hAthamAM ujajainInI lagAma hatI e vAta spaSTa che. A rIte magadha mahArAjayane azoka pachIne vArasadAra kuNAla hato e dIvA jevuM spaSTa che. bauddhadharmI rANIe eka bauddhadhama sAdhunI doravaNIthI pitAnA putrane e vArase maLe e arthe je kAvavuM racyuM ethI kuNAla potAnI jAte pitRAjJA pALavA sAru aMdha bane. e banAva ujajainImAM banyo. pAchaLathI eNe pitAnA putra saMprati mATe rAjyanI mAgaNI pATalIputramAM AvIne karI tyAre samrATa azAka, yuvarAjanA aMdhatva pAchaLa kevAM cakro gatimAna thayAM hatAM e jANIne ene saMpUrNa vairAgya AvyA. e veLA sAcA hakadArane rAjya ApavA te IMtejAra bane che paNa e hakadAra to aMdha che. aMdha putra rAjya na calAvI zake e spaSTa che. ethI e savAla kare che tyAre kuNAla jaNAve che ke tene ghera thoDA samaya pUrve putra janma thayo che. saMprati" zabda pAchaLane upara varNavyo te jANavAje ItihAsa che. kuNAla jevo atyaniSTha ane prAmANika rAjaputra, vaLI samrATa caMdraguptanA vaMzamAM paraMparAthI jaina dharmanA saMskAra pAmatA Ave ane moTA bhAgane vasavATa ujajonImAM hovAthI tyAM avAranavAra padhAratA jainadhamI AcAryonA saMparkamAM rahelo. bauddhadhama sAdhuone azoka pachI enA rAjyamAM pitAnuM sthAna UtarI javAno bhaya lAgyo hoya to e banavAjoga che. eTale ja enI AMkhe uDAvavAne prapaMca racA haze. Ama eka kAMkare be pakSI mAravAne IrAde haze. paNa vidhAtAe judu nirdhArela hatuM. vAta ughADI thaI gaI. azoka rAjavInA jIvanamAM pAchaLathI je dhamIpaNAnI vizeSa chAyA dRSTigocara thAya che tenuM kAraNa pitAnA vahAlA putra kuNAlanA samAgamamAM raheluM che. pote magadhanuM rAjya kuNAla putra saMpratine Ape che; ane e uMmaralAyaka thAya tyAM sudhI pote pautravatI enI saMbhALa le che. e aglilekhakanA anya anumAne karatAM vadhAre buddhimAM Utare tevuM anumAna che-te pachI saMprati mATe teo mauna kema che? e praznanI vicAraNuM AgaLa upara karIzuM. [cAlu ] For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A lAkha ane kAMTA jenene jANavAjoga keTalIye hakIkata tarapha ApaNI bhAre upekSAvRtti jevAya che. evI hakIkate tarapha ahIM sahunuM dhyAna doravAmAM Ave che. je navalakathAoe eka vAra bhAre cakacAra jagADelI, e zrI kanaiyAlAla munazIkata solaMkI yuganI traNa navalakathAo "pATaNanI prabhutA, gujarAtane nAtha ne rAjAdhirAja'mAMthI gujarAtanA nAtha' nI philma utAravAnI taiyArIo cAlatI hovAnA samAcAra sAMpaDe che. hAlamAM philmanI daSTie vArtA carcAI rahI che, ema kahevAya che. A navalakathAnA yugane ane jene bhAre saMbaMdha hovAthI athavA ema kahIe to paNa cAle, ke jyAre gujarAtamAM saMskAra, zaurya ne musaddavaTanI jarUra hatI ne bIjA vargamAM tene ghaNe abhAva hato tyAre jene jAhera jIvanamAM AvyA ne gujarAtanA saMskArane, sAmrAjyane ane khuda tenA ItihAsane ra. eTale sArAMzamAM jenene e suvarNayuga hato. A yugane ItihAsa, navalakyA ke navalikA rUpe nyAya ApatA, pahelAMnA jainetara lekhakee te tarapha eka AMkhe joyAno AkSepa che, ane te keTaleka aMze sAce 5Na che. ApaNe: jenI vAta karIe chIe, te ja navalakathAomAM jaina pAtro kevI rIte citarAyAM che, te jarA joI laIe. 1. pATaNanI prabhutA : A navalakathA siddharAja jayasiMhanA pitA ne rANI minaLanA pati rAjA karNadevanA mRtyu samaya AsapAsanI che. lekhakanA kahevA mujaba caMdrAvatImAM jainoe svataMtra saMsthA sthApI hatI. ane teoe pATaNanI sattA hAtha karavA AnaMdasari nAmanA jatine mokalyo. " A jati aneka rAjakhaTapaTa kare che. ne jena dharmanA kadI duzmana devaprasAdane dadhisthaLImAM tenA mahAlayamAM ja saLagAvI mArI nAkhe che. (A devaprasAdanA putra tribhuvanapALa ne tenA putra parama Ahata gUjarezvara kumArapALa) pachI pATaluna nagarazeTha muMjAla medAne paDe che ne aMte yaticha mAnabhaMga thaI pATaNa choDe che. gujarAtane nAtha : pATaNanI prabhutA pachInI navalakathA-gujarAtano nAtha che, jenI navamI AvRtti hamaNuM 1947 mAM thaI che, eTale saheje dazathI paMdara hajAra nakala tenI khapI gaI che. AmAM mahAmaMtrI udayanane khaMbhAtanA sarvasattAdhIza cItaryA che. te zrI. munazInuM kapanA saMtAna rUpALI maMjarI pAchaLa dIvAnA banelA batAvyA che. e maMjarIne satAve che, corI chUpIthI upADI jAya che, ne paraNavA mAge che. bIjI tarapha khaMbhAtanA musalamAno 5ra zrAvake dvArA julamo varase che, emanAM ghara bALI mukavAmAM Ave che, ne nyAyanI taka AvatAM badhAne udayana gUma karI de che-vagere batAvyuM che. A hakIkata " jAmIula hakAyata' nAmanA graMtha parathI lIdhI che, ema saMdarbha paNa che. A sivAya upAzrayone khaTapaTanAM dhAma ne garIbonA chokarAone bhagADIne saMtADI rAkhavAnI sthAna tarIke batAvyA che. For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 10 ] zuMlAkha ane kAMTA [ 217 rAjAdhirAja H A trIjI navalakathAmAM munazInuM kapanA pAtra maMjarI khUba khIle che. ne temAM kalikAlasarvajJa zrI. hemacaMdrAcAryavALo prasaMga jagajANItuM che. chatAM ane "gujarAtano nAtha' prastuta hovAthI e vize eTaluM kahevuM basa thaze, ke philmanA digadarzake A navalakathAne khUba vizadatAthI sparze ne A binasAMpradAyika jamAnAmAM koI dharmanI ke tenA mahAne zraddheya puruSonI ThekaDI na thAya tema prasaMge yoje. zrI. munazInI navalakathAo e kaMI na ItihAsa nathI. e navalakathAnA upakravAtanA lekhaka sAkSaravarya narasiMharAva bha. dIveTiyA kahe che tema-" A vArtA che, ItihAsa nathI. ItihAsanI sAmagrI laIracelI kathA che, eTaluM smaraNamAM rAkhatAM ATalI ItihAsa sAthe lIdhelI chUTane khulAso maLavA sAthe kSamA paNa maLaze ja." eTale philma diggadarzaka jarUra A vAtane vicAra karI potAnI philma vArtA taiyAra kare, ne jene paNa mIThAzathI pitAnI vAta raju karI dikane satya samajAve. ne zAMtithI e kALanA jainonuM udAtta jIvana tathA mahAmaMtrI udayananI zaurya ne tyAga bharI jIvanakathA teone Ape. kAvAzathI kaMI kAma siddha thatuM nathI, e ApaNe anubhava che. amadAvAda reDiyo parathI hAlamAM sArAM pustakonI mAsika AlocanAo karAvavAmAM Ave cheA varSanA me mahinAnI ra9mI tArIkhe gujarAta kolejanA vidvAna prophesara zrI. dhIrubhAI ThAkare reDiyo paranI mAsika AlocanAmAM zrI. jayabhikhkhanI tAjetaramAM bahAra paDela bhagavAna mahAvIra svAmInA yuganI navalakathA "masya galAgala' viSe vivecana karyuM hatuM. X TUMka samaya pahelAM mahAvIra jayaMtI prasaMge zrI. jayantI lAle amadAvAda rakriyA para "vAI" karIne devadUSyane lagatI nATikA rajU karI hatI. "vastupALa ane temanuM vidyAmaMDaLa" viSe vapUrNa nibaMdha lakhIne jANItA vidvAna zrI. bhogIlAla sarDisarA pIeca. DI. DaoNkaTara banyA che. tAjetaramAM sastu sAhityavardhaka kAryAlaya taraphathI "vanarAja cAvaDe " nAmanuM sva. rA. sA. mahIpatarAma nIlakaMThanuM lakheluM pustaka bahAra paDavAnuM che. A pustaka prathama leDI vidyAgaurIe karelA sudhArA sAthe suratathI pragaTa thayuM hatuM, ne temAM keTalAMka citro paNa apAyAM hatAM, jemAM resaThamA pAne ne 102mA pAne zrI. zIlaguNasarijhanAM citra rajU thayAM che. A citromAM zIlaguNasUrijIne mee muhapatti bAMdhelA citaryA che. siddharAja jayasiMhane kALa jema kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya ne mahAmaMtrI udayana jevA maMtrIothI jhaLahaLato che, tema gurjarI rAjyanA sthApaka vanarAjanA samayamAM zIlaguNasarijInuM sthAna teTaluM mahatvanuM che. lekhaka pote, siMhAsana para besatI vakhate vanarAja pAse belAve che, ke - For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 218 ] zrI jaina satya prakAza | [ varSa 15 "mahArAja, Apa mArA guru ane dharmapitA che. ApanA zramathI ane ApanI kRpAthI mArI mAtA ane huM bacyAM chIe gujarI rAjA ane cAvaDA vaMzanI punaH sthApanA thaI tenAM mULa kAraNa Ape che, mATe sAdhune ane gurune chAje evI rAjapitAnI padavI Apa svIkAro." zrI, zIlaguNasUrijI navavikasita gUjara rAjyanA rASTrapitA bane che. paNa lekhaka A pachI e kALe pravartatA jaina sAdhuo ne jaina gRhastha vinA pUrvagrahe Thera Thera mUke che. jenonI ahiMsAnI mazkarI kare che. zIlAguNasUrie vanarAjane zikAramAM preratA vagere vagere batAve che, je viSe AgAmI aMkamAM vizeSa lakhIzuM. solaMkI yuge te na jANe keTa-keTalA lekhane AkarSI che. eka eka pAtra para traNa traNa ne cAra cAra lekhake navInavI rIte lakhe che. chuTAchavAyAM patromAM paNa te aMge nAnI-moTI vArtAo AvyA kare che. hAlamAM amadAvAdathI nIkaLatA "bhaviSyavANI" sAptAhikamAM paNa paMDita mArkaDeya zarmA "nA zIrSaka nIce eka nATikA kramazaH ApavI zarU karI che. lekhaka kaI "rasarAja " che. teoe AgaLa Apela paricayamAM "divijaya - sUri-jainAcArya hemacaMdrasUrinA pazaSya ne niri-maMtravidyAmAM kuzaLa jaina munine jenA para nATika lakhAya che te mAya zarmA mAravAnA mahAna jyotiSI che. A vArtAmAM hemacaMdrAcAryane rudramahAlayanA zilAropaNa prasaMge siddhapura javA vagerenI carcA che. vizeSa have pachI. AtmA e ja mitra ane zatru appA nai veyaraNI appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU appA me naMdaNaM vaNaM // appA kattA vikattA ya dukkhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca duppaTTiyasupaTTio // -ApaNo AtmA ja narakanI vaitaraNa nadI tathA kUTa zImalI vRkSa che; ApaNe AtmA ja svarganI kAmadudhA dhenu tathA naMdanavana che. dukhe ane sukhane AtmA ja kartA ane vikartA che. sArA mArge janAra AtmA ja mitra che ane kharAba mAge janAro AtmA ja zatru che. - uttarAkhyayane satra. For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir JI jayadevakRta jayadevachandam lekhaka : zrIyuta pro. hIrAlAla ra. kApaDiyA ema. e. jesalameranA bhaMDAramAM keTalIye evI hAthapothIo che ke e na maLatI hoya to Aje amuka pranya viSe ApaNe bhAgye ja jANI zakata. jyadeve racela jayadevacchattvanI atyAra sudhI eka ja hAthathI maLe che ane e jesalameranA bhaMDAramAM che. A tApatrIya pratinA patra 1-10 mAM jayadevachandar che, tyAra pachI pharIthI 1, 2 ema aMkavALAM paDyo che. temAM patra 1-44 mAM A kRti tema ja enA uparathI harSaTanI vikRti che. tyAra bAda bIjI kRtio che. devasthAnA aMtamAM vi. saM. 119nI sAla che, jyAre saMpUrNa pratinA aMtamAM vi. saM. 1192nI sAla che. Ama A pratimAM be vAra lipisamaya darzAvAyuM che. harSaTanI TIkA sahitanA mULamAM je pATha devAnuM joI zakAya che te svataMtra mULathI keTalIka vAra bhinna che ane e te banI zake, paraMtu emAM AThamA adhyAyane lagato bhAga svataMtra kRtimAM pAMca ja pagho pUrato che tyAre A saTIka mULamAM bAra jeTaluM che. - jayadevachanjalsa nAmanI kRti tema ja enA uparanI haTakRta vikRtinuM saMpAdana che. velaNakare bIjI traNa kRtio sahita karyuM che ane A saMgrahanuM nAma "jayadAmanuM ' coryuM che. sAthe sAthe emaNe aMgrejImAM prastAvanA lakhI che. enA AdhAre huM jayadeva ane emanA samaya viSe ahIM UhApoha karuM chuM. vetapaTa--jayadevachandasa e saMskRta kRti che, emAM ATha adhyAyo che. prAraMbhamAM jayadeve ISTadevatAne-vardhamAnane namaskAra karyo che, e uparathI chaMdazAstrI jena hovAnuM anumanAya . trIjA adhyAyamAM emaNe vaidika chaMdonuM nirUpaNa karyuM che e vAta bAdhaka nathI e pro. veNukare vistArathI samajAvI che. ahIM to eo jene che ane temAM paNa bhavetAMbara che e hakIkata nedhIzuM. nami sAdhu, svayaMbhU, kavidaMpaNanA kartA ane jayakIrtija e tamAma jaina granthakAre jayadevane piMgala jeTaluM mahatva ApavA 1 Ane paricaya jayadAmananI aMgrejI prastAvanA (pR. 36-37 ane 46-47)mAM che. veNuka Ape che. 2 patra 46-09 mAM viziSTa yAne vRttajAtisamuccaya che ane patra :90-183mAM kaviziSTa uparanI gepAlanI TIkA che. AnA pachI pharIthI 1, 2, ema aMkavALAM patromAM patra 1-15mAM kedArakRta vRttaratnAkara ane pharIthI 1, 2 evA aMkavALA 1-28 patromAM jayakatita che doDatuzAsana che. 3 juo pR. 34-35. 4 juo pR 33 For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 220 ] zrI jene satya prakAza [ varSa 15 prerAyA che e bAbata e jaina hovAnuM sUcave che. vaLI eo kedAra karatAM vadhAre prAcIna ane kedAra jeTalA te vyavasthita lekhaka hovA chatAM vaidika dharmanA anuyAyIomAM eo lokapriya na banI zakyA te paNa emanA jainatvane AbhArI haze.' I. sa. dasamI sadInA uttarArdhamAM thaI gayelA bhaTTa halAyu piMgalanA chaMdasUtra upara TIkA racI che. ahIM 1, 10 ane 5, 8 e baMne uparanI TIkAmAM vetapaTanA ullekhapUrvaka emaNe nIce mujaba kathana kareluM che - (2) "vAje vasa" ti ze a tapadavi"i (2) ""anya vitAtana thavuM virapADa ija mane ' tena tAjitarA" A paikI "vAje va" e jayadeva inda nAmanI kRtinA pahelA adhyAyanuM cothuM sUtra che, "a hi vitA" e a0 5 mAM jovAya che. vigapavA ja sau ne e aha 6 mAM che. AthI zvetapaTa te jayadeva ja che ema anumAna karAya che ane e anumAnane AdhAre jayadeva tapaTa manAya che. vRttaratnAkara upara suvahaNe vi. saM. 1246 mAM vRtti racI che. emAM emaNe nIce mujaba ullekha karyo che - " 'anyadato hi vitAnaM ' iti zUdrazvetapaTajayadevena yaduktaM bhaugiti citrapadA gaH ityanena gatArthatvAt "7 AthI uparanA anumAnane Take maLe che. samayanirNaya-atyAra sudhInA UhApoha uparathI jayadevane samaya nIce mujaba nakkI karI zakAya tema che? (1) suhaNa karatAM eTale ke vi. saM. 1297 pahelAM jayadeva thayA che, kemake suhaNe emane nirdeza karyo che. (2) vi. saM. 1190 nI pratimAM jayadevanI kRti lakhAyelI che eTale e pahelAM eo thayA hevA joIe. (3) bhaTTa halAdhe emane mukhyatayA nirdeza karIne ullekha karyo che e hisAbe eo I. sanI dasamI sadInA uttarArdha jeTalA to prAcIna che ja. eTale ke vi. saM. 1056 (I. sa999 + 57) pU thayA che. have je bIjA keTalAka ullekha uparathI e AnA karatAM paNa vadhAre prAcIna hevAnuM ApaNe anumAna karI zakIe tema chIe te vicArIzuM. 5 emanA choDanuzAsanane aMge meM "jayakItinuM choDanuzAsana" nAmanA lekhamAM vicAra karyo che. A lekha ahIMnA (suratanA) "digaMbara jaina" (va, 43, e. 4)mAM chapAyo che. 6 A hemacandasarita chaganuzAsana (a. 1)mAM paNa che, 7 juo dAmananI prastAvanA (pR. 31). For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 221 jayadevakRta jayadevaca7nTasa (1) kaTanA kAvyAlaMkAra upara nami sAdhue vi. saM. 1125 mAM TippaNa racyuM che. 1-18 uparanA piNamAM "cho rahevAra" ema che ane 1-20 uparanA TippaNamAM "jIta vidyAvidhinuni vRttani ema che. A jayadeva te prastuta jayadeva ja che ema che. velaNakaranuM mAnavuM che ane te asaMgata hoya ema lAgatuM nathI. I. sa. 1000 karatAM pahelAM thaI gayelA svayaMbhUe sayaMbhUda(1-144)mAM nIce mujaba ullekha karyo che - "jayadeva-piMgalA sakkami docci a jaI samicchati / maMda-mAnava sevAmudA na duti . 9 bharatanA nATayazAstra upara abhinava gupta 1degTIkA racI che. enA pR. 244mAM jayadeva viSe ullekha che. kanaDa chaMdazAstrI nAgavarmAe I. sa. 990mAM cha dAbudhi racela che. emAM jayadevane ullekha che ema JUB (1947nA aMka)mAM ullekha che. varAhamihiranI bRhatsaMhitA upara bhaTTa upale I. sa. 966mAM TIkA racI che. a. 1-3 uparanI TIkAmAM chaMdonAM je lakSaNo apAyAM che te A jayadevachalsane AdhAre heya ema lAge che.11 zakasaMvata 4ra7 (vi. saM. 562)mAM paMcasiddhAtikA racanArA varAhamihira A jayadevane jANatA haze, paNa A bAbata atyAre te akkasa che. A badhI bAbatone lakSamAM rAkhI che. velaNakare ema kahyuM che ke jayadeva I. sa. 900 pahelAM kayAreka thaI gayA che ane kadAca I. sa. 600 karatAM paNa pahelA thayA haze. ulle-vRttajAtisamuccaya (6, 7) uparanI cakAmAM gopAle nIce mujaba ullekha karyo che - tathA vorAma - zeva uttiray (7) saGkhyA prastAraviracitA bhavati'" A avataraNuM jayadevacchindasamAM a. 8nA . 11 tarIke jovAya che. vRttaratnAkaranI TIkAmAM trivikrame, jAkItie chagzAsana (a) 8, . 19)mAM hemacandrasUrie IdevAnuzAsana (2, 297; , 51-52)nI 54 TIkA nAme chandaggaDAmaNimAM, aAta 13 darazAstrIe kavidarpaNa (6, 10)mAM vRttaratnAkara (a) 2, zle. 36) nArAyaNa ane vRtaratnAkara (ka, 31; 5, 6; ane 5, 9)nI TIkAmAM zrAddha rAmacandra vibudhe jayadeva viSe ulekha karyo che ema pro. velaNakare aMgrejI 8 A JBBRAS (1935 )mAM chapAyuM che. 9 juo uparyukta prastAvanA (pR. 32). 10. A TIkA sahita mULa gAyakavADa patya manthamALAmAM chapAyuM che. 11 juo pro. velaNakarane varAhamihira ane utpalane aMgeno lekha. A sI. ke. rAjA smAraka granya (pR. 141-15ra )mAM I. sa. 1946mAM chapAye che. 12 A sulhaNa karatAM pahelA thayA haze. 13 A jaina che ane eo hemacandrasUrine anusare che. For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 222 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa 15 prastAvanA (pR. 32-33)mAM kahyuM che. A emaNe niHzelA ulemAM zIlAMkarie sUyagaDa (sUma, 1, , 2, 3, 1)nI nijutti (gA. 38 )nI TIkAmAM je nIce mujabanuM vaitAlIya danuM lakSaNa avataraNarUpe rajU karyuM che ane je jayadevachandarA (a. 4, pR. 15) gata lakSaNa sAthe 14 lagabhaga akSarazaH maLe che e noMdhyuM nathI eTale e huM ahIM UmeruM chuM - | muni ane satava-jayadeve a. 5, pR. 20mAM muni ane sAva e benA mata nAkhyA che. "muni " ne artha haTa piMgala karyo che. paddhati-pahelA adhyAyamAM saMtAe samajAvAI che. bIjA ane trIjA adhyAyamAM vaidika chaMdonuM nirUpaNa che. tyAra bAda laukika chaMdanA lakSaNe vagere apAyAM che. Ama jayadeva vastunI goThavaNanI bAbatamAM piMgalane anusare che; bAkI paddhatimAM phera che. jayadeve chonAM lakSaNa che te chaMdamAM ApyAM che ane ethI pRthaka udAharaNa ApavAnI jarUra rahI nathI. vaidika chaMdomAMthI laukika varNavRtto sarvathA chUTA paDI nahi gayA hatA evA samayamAM jayadeve potAnI kRti racI haze ema pro. velaNakare pR. 34mAM kahyuM che. vizeSamAM emaNe ema paNa kahyuM che ke, abhijJAna zAkuMtala (ba, 4, . 8)mAM je vaidika chaMda vaparAyo. che te e prasaMgane barAbara anurUpa che, paraMtu e vaidika chaMdanuM lokika chaMde uparanI asara ane 5kaDanI chellI nizAnI sUcave che. saMkrAMti kALamAM jayadeva thayAnuM che. velaNa kara mAne che. saMskRta e vaidika dharmanA ja anuyAyIone vAraso che evI mAnyatA hajI pracalita hatI eve samaye jayadeve pitAnI kRti racI hovI joIe. lekika saMskRta cha vize nirUpaNa karanAra enA janmadAtA 25 vaidika chaMdonI avagaNanA karI zake tema na hatuM, e samayanI jayadevanI kRti hovAthI emAM vaidika chaMdone lagatI hakIkata jovAya che, ema che. velaNakaranuM kahevuM che. harSada-A mukula bhaTTanA putra thAya che. emanA nAmane vicAra karatAM e kAzmIranA hovA joIe, kAvyaprakAzanA kartA mamaTe eka mulabhaTTane ulekha karyo che. emaNe abhidhAvRttimAkA racI che. emane samaya I. sa. 925 nI AsapAsano che. A ja mukula bhaTTanA putra che haTa ke kema e nirNaya kara bAkI rahe che; bAkI harSaTanI TIkAnI hAthapathI je varSamAM lakhelI maLe che e hisAbe ha. I. sa. 124 pahelAM thayA che. jaina chaMdazAstrIonI vividha kRtio che. velaNakare anAranavAra chapAvI che te tamAma eka pustaka rUpe viziSTa prastAvanA IbrAdi sahita chapAvavo ghaTe. jenI samRddha saMsthAo A bAbata hAtha dharaze to AnaMda thaze. cukathA naisA padya nitI yu ema be pAThAntaranI nadhi che. " ahIM " " ane "ra For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir e ratna keAnAM ? brahmadatta rAjAnA samayamAM kAI eka gAmamAM eka brAhmaNa rahetA hatA. tene vaidarbha nAmanA eka maMtra siddha thayA hatA. eka khAsa nakSatranA udaya thartA ene mAlatAM AAkAzanI tarapha jovAthI sAta mahAmUlya ratnA varasatAM hatAM. brAhmaNune eka ziSya hatA, te brA addhimAna hatA. te peAtAnA gurunI pAse rahIne vidyAyana karatA hatA, eka vakhata brAhmaNu pAtAnA ziSya sAthe yAtrA karavA nIkaLyA. rastAmAM eka gADha jaMgala AvyuM. temAM lUMTArAnA moTA meTA samudAya rahetA hatA. pAMcasA DAkuonA eka TALAe guru ane ziSyane pakaDI lIdhA. temanI e rIta hatI ke e mANasAmAMthI ekane thApaNu rUpe rAkhI levAmAM AvatA ane khIjAne rakama lAvavA mATe mAkalI devAmAM tA. jo bApa ane dIkarA maLI jAya teA bApane thApaNurUpe rAkhIne dIkarAne mAlI devAmAM AvatA. jo e bhAI hoya te meTAne rAkhI letA. temaNe gurune peAtAnI pAse rAkhI lIdhA ane ziSyane rakrama lAvavA mATe mAkalI dIdhA, ziSye jatI vakhate gurunA kAnamAM kahyu--huM jAu chuM. Aje ja e nakSatrAnA cAga che. lUTArAo tamane herAna karaze paraMtu mAranA parathI ratnA varasAvatA nahi. ethI tamArA nAza thaze, ane lUMTArAonA paNu, huM kAMIthI rakama laI AvIza, tame mAranA DarathI maMtra bhaNatA nahi.' ziSya gayA. sabbA thaI gai. ceArAe gurune badhI I khUNAmAM nAkhI mUko. thoDI vAramAM 'drodaya thayA. tene ane tenI AsapAsanA tArAone jotAM brAhmaNanA manamAM anAyAse thayuM ke... mArI pAse AvA prabhAvazALI ma tra che, nakSatrone yAga che, chatAM A prakAre huM chuM zA mATe bhegavuM ? tapasyA ane matra kayAre kAma Ave? ' ' teNe paheraza devAvALA DAkuone kahyuM, bhAI ! mane zA mATe bAMdhI rAkhyA che?' . dhanane mATe.' DAkuoe uttara ApyA. * jo dhana ja joIe tA mane cheDI do. nAhI dhAIne kapaDAM paheravA do. eka kUlanI mALA thAvI Ape.' cArIne e Dara hatA ja nahi ke brAhmaNa nAsI jaze. kutUhalane khAtara tenA kahevA mujaba karavA lAgyA. brAhmaNe nakSatronA barAbara yAga thatAM maMtranA jApa karyo. ane AkAza tarapha joyuM. e ja samaye tejathI camakatAM sAta ratnA pRthvI para paDayAM. ceArAe tene UThAvI laI kapaDAmAM bAMdhI lIdhuM ane nAsavAnuM zarU karyuM. brAhmaNu paNa temanI pAchaLa pAchaLa gayA. e ja jaMgalamAM lUMTArAenI eka bIjI TukaDI rahetI hatI. te pahelA karatAM vadhu baLavAna hatI. pahelA lUTArAone nAsatA joine temane vahema paDyo ke temanI pAse lU'TanA mAla che. teNe temane paDakAratAM kahyuM, are! UbhA raheA, zA mAla laI jaI rahyA che? ' teNe ratnAvALA lUTAone gherI lIdhA. gherAyelA cArAe khalA TALavA mATe kahyu, * A bAhmaNanI pAse bahu moTI vidyA che. teNe amane ratna ApyA. ene pakaDI le, tamane paNu ratna maLI jaze'. For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 224 ] zrI jaita satya prakAza [ varSa 15 brAhmaNa pharI pakaDAyA. bIjI TukaDIe paNa tene ratna ApavA karyuM. brAhmaNu aNugaNavA lAgyuM: 'huM mAnuM chuM ke mArI pAse ratna prApta karavAnI vidyA che paraMtu e tA AkAzamAM amuka nakSatronA cega thatAM ja varase che, te yeAga hamaNAM ja gayA. have eka varSo pachI A samaye e yAga Avaze. te samaye huM matra melIne tamArA mATe paNa ratna prApta karI laIza.' * cArAe kahyu: 'A TALIne teA e ja samaye ApI dIdhAM ane amArA vArA zrAvyA tyAre zAM bhaNAve che? jaladIthI sIdhI rIte ApI de, nahitara samajI le ke mAta AvyuM.' brAhmaNu khelyA : 'huM sAcu' kahuM chuM. have e yAga AvatI sAla Avaze. mArA hAthanI vAta nathI.' cArAnA saradAra ratna meLavavA mATe adhIrA banI rahyo hatA. eka tarapha srAhmaNe nakArA bhaNyA tyAre bIjI tarapha pahelI TALI hAthathI jaI rahI hatI. teNe krodhamAM AvIne eka prahAra karyAM ane brAhmaNa tyAM DhagalA thaI pAyo. nAsatI TALIne pakaDI levAmAM AvI. bIjI TALInA baLavAna cehAe temane mArI pADavA. temanA badhA cArAne khatama karI devAmAM AvyA. ratnA jamIna para pALyAM. paraMtu ene meLavavA mATe bIjI TukaDInA DAkuonAM paraspara jhagaDA thayA. eka vaga saradAranI viruddha UbhA thaI gayA. temAM bhayaMkara yuddha jAmyuM. lagabhaga badhA cehAne mArI nAkhavAmAM AvyA. mAtra be bAkI bacI rahyA. e khanee nizcaya karyo ke, * ApaNe ApasamAM laDavuM na joI e. kAI meATA nagaramAM jaIne A ratnA vecI nAkhIe ane tenAthI je dhana maLe tene AdhAAkha vaheMcI laIe.' baMne jaNA nagara tarapha cAlyA. rastAmAM eka gamanI pAse vizrAma levA kheDA. bhUkha lAgelI hatI. eka jaNu kaMIka khAvAnu levA mATe gAmamAM gayA. bIjo ratnAne jALavavA ahAra beTho ravo. tenA hAthamAM khullI taravAra hatI. tenA manamAM thayuM ke, * ratnAthI prApta dhananI vaheMcaNI karavA samaye takarAra thaze. bara nathI ke keTaluM maLaze. kAI bhAga paDAvanAra na hoya teA ja ThIka thAya.' teNe acAnaka humalA karIne bIjAne mArI nAkhavAno nirNaya karI lIdhe gAmamAM janAranA manamAM paNa AvI ja rItanA vicAra AvyA hatA. te peAtAnA bhAgIradArane khatama karI nAkhavAnA upAya vicArI rahyo hatA. teNe ceADuM jhera kharIda yu" ane bhejanamAM meLavI dIdhuM. te bhAjana laIne AvyA. pahele potAnI cAjanA pramANe tayAra beThA hatA, te nadika AvatAM ja teNe talavAranA eka jhATake tenu` mAthuM UtArI lIdhu. pAtAne badha ratnAnA svAmI samajIne Cita thatA jaladI jaladI te lAvelA bheAjanane khAvA lAgyA. khAtAM ja jhere asara karI. te paNa tyAM ja Dhagalo thaI paDayo. ratne tyAM ja pAthAM rahyAM. [ ' zramaNa 3 varSI 1, aMka8 mAMthI anUdita,] For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [anupAna 200 2 thA yAtu] vidvAna thaa| sAhasAba rAjAkA rAjavaidya aura carakakA prasiddha TIkAkAra haricandra isakA pUrva puruSa thaa| vizvakoSakI prastAvanAmeM granthakarttAne haricandrase prAraMbha kara apane saba pUrvajoMkA varNana kiyA hai| isane vizvaprakAzakA nirmANasAla I. 1111 (zaka 1033) usa granthake aMtameM diyA hai| isakA viracita sAhasAGka caritakAvya bhI thA aisA nirdeza vizvaprakAzakI prastAvanAmeM milatA hai| vizvaprakAza-yaha nAnArtha zabdoMkA koSa hai| isameM amarakoSake sadRza antima varNAnukramase zabdoMkI yojanA hai| hemacaMdrane apane granthameM isakA nirdeza kiyA hai| isa koSakA mahattva abhI bhI saMskRta sAhityake vidvAnoMmeM hai| zabdabhedaprakAza-yaha vizvaprakAzakA pariziSTa hI hai| isake nirdeza zabdabheda, vakAra meda, USmameda aura liGgabheda hai| isa zabdabhedaprakAza para I.1598 meM jJAnavimalagaNi dvArA viracita TIkA prasiddha hai| uparyukta uddharaNase spaSTa hai ki ye 12 vIM sadI ke jainetara vidvAna haiM va inake racita do hI grantha haiN| liGgabheda nAmamAlA va zabdabheda (prakAza) vAstavameM zabdaprabhedase hI adhyAyoM ke nAma haiM ataH svataMtra grantha nahIM hai| 2 cokhambA saMskRta sIrIjase yaha prakAziti ho cukA hai| gra thasvIkAra 1. SaDdarzanasamuccaya-: zrI miTi zrI samitibasisipA0 zrI vijayaja'khUrijI ma prakAzaka : muktAbAI nAnamadirAbhAI. mUlya : rUpiyA trazu. 2. zrI tatvata gidhI-sAvaNA-40 zrIviyasari bha. aan: 2 guNa 3. nitya smaraNa stotrAhi saha-sA : zrIviyasari bha. satas: upara mujaba navI madada 251] . pUjya munirAja zrI daza"navijayajI ma. (tripuTI )nA upadezathI zrI jainasaMdha mAriyAvI (44) For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Jaina Satya Pralkagha. Regd. No, B. 8801 zrI jaina paravA karAi ke vasAvavA cAgya, zrI jaina satya prakAranA viroSAMko (1) zrI mahAvIra nirvANa viroSaka bhagavAna mahAvIrasvAmInA jIvana saMbaMdhI aneka lezAthI samRddha aMka mUlya cha AnA (TapAla kharcanA eka AnA vadhu). (2) kramAMka 100 ? vikrama-vizeSAMka amrATa vikramAdita saMbaMdhI aitihAsika bhinnabhinna lekhAthI sagRha 24 pAnaniA daLadAra acitra eka ja mUlya Dha rUpiyA. zrI jaina satya prakAzanA be viziSTa akA | [1] kramAMka 43-jainadarzanamAM mAMsAhAra hovAnA AkSe pAnA javAba ApatA lekhethI samRddha aMka : mUlya cAra AnA [2] kramAMka 45-ke, sa. zrI hemacaMdrAcArya maThanA jIvana saM"bapI aneka temAthI samRddha aMka : mUlya traNa AnA kAcI tathA pAkI phAIlo " zrI jaina satya prakAzanI trIjA, pAMcamA, AThamA, dazAmA, agiyAramA, AramA, teramA tathA caudamA varSanI pAkI phAIla taiyAra che. | mUhaya darekanA ahI piyA - hApA - zrI jainadhAma satyaprakAzaka samiti jezigabhAInI vADI, ghIkAMTA, amadAvAda, mudraka gAvi dalAla jagazIbhAI zAha, zrI zAradA mudraNAlaya, pAnakora nAkA, amadAvAda. prakoNAka ? cImanalAla gAkaLadAcA zAle, jainadharma satya prakAzaka zramiti kAryAlaya, jevAMgabhAInI vADI, ghIkAMTA rATha-amadAvAda, ACHARIASENA LASSADA SU STADI SHREE SAHAVIR ASARLARA Roda Gandhinagar 2007 h i. ke.) 23252 pa 27/08-05). fka (079) & Zf/ For Private And Personal use only