Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ': : camanalAla gokaLadAsa zAha ke e ke 3.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina satya prakAza (mAsika patra) virSa----na 1 zrI sUrIzvarasaptatikA prA. 4. ? fav#fkA. rAha 6 serIsA tIrthanuM vAcana vana : mu ma, jayaMtavijaya, 19 : jana zAsanamAM ativasa ane Agama mANunuM sthAna 1 . sarva zAsanarasiMka pa sa , 24 durlabha paMcaka : A. bha. zrI vijaya : 228 che tArAolanAM ciTTa - mu. ma, zrI kAMtisAgaraka : 2kara ., pAMca pANDavoMko guphA A. . vAta jazfI 235 ., pAlikA mu. ma. zrI rAmavi813 - 240 , kesarIcaMda hIrAcaMda vara : 244 ke neminAtha stuti - mu. ma. thI, vAcavajayavara : 245 . virATa nagarIne kAraNena zilAlekha mu. ma. zrA yAvijaya34 346 11 jana mUrtinirmANa kaLA : zrI. 5. bhagavAnadA- jena : 251. 1tha vizeSAMkane satkAra 254 sthAnika grAhakone adAvAdanA sthAnika-je grAhaka bhAIAnuM lavAjama AveluM bAkI che tee amAre mANasa Ave tyAre tene lavAjama ApIne AbhArI kare! - pU. munirAjone vijJapti - A aMka pahayA pachI, Avate aMka bahAra paDatAM pahelAM, e mA 3 thaze. tethI vihAra daramyAna mAsika vakhatasara ane kANasara pahoMcADI zakAya te mATe dareka aMgrejI mahinAnI teramI tArIkha pahelAM, vihArasthaLanI khabara amane khAtA rahe evI vyavasthA karavA so pu. munine vijJAti che. lavAjama thAnika 1-8-0 hAragAma 2 - mudraka : caMdrazaMkara umAzaMkara zukala, prakAzaka : cImanalAla bakaLadAsa zAha, mukabusthAna : yugadharma mudraNAlaya salApasa kosa reTa amadAvAda, prakAzanasthAna : zrI narma savaprakAzaka samiti kAryAlaya, jephigabhAInI vADI, ghIkAMTA, amadAvAda. www.jainelibrary.or
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Namo tthu NaM bhagavao mahAvIrassa siri rAyanayaramajjhe, saMmIliya savvasAhusaMmaiyaM / pattaM mAsiyameyaM bhavvANe maggayaM vilayaM // 1 // zrI jaina satya prakAza pustaka 4 : bhAu : vikrama saMvat 1994 : AsA vadI cha vIra sat 244 zanivAra zrIsUrIzvarasaptatikA ayale ( zrI AcArya padastotrAparAbhidhAnA ) kartA - AcArya mahArAja zrI vijayapadmasUrijI // AryAvRttam // paNamiya paramANaMde, patthANe misarigurucaraNe / sirisiddhacakapayaM, AyariyapayatthavaM kuNami // 1 // paMcAyAravihANe, dakkhe bhaviyANa te payAsaMte / davAiya viNNANe, te Ayariya paNivayAmi || 2 || dise varasaMhaNaNe, varasaMThANe pamAparihINe | saMghuSNai vihikusale, sabvAyarie saremi tayA // 3 // NAsika sAyapayare, karaNadamaNasAvahANathirahiyae / vasIlaguttikalipa, te sUrigaNe thuNAmi tayA // 4 // paNasamiitiguttihare, mahabvayAyArasAhage suhae / varajAikulAiguNe, NicaM jhAmi sUriMde // 5 // Agaccheja saI je, daTThaNaM goyamAijugapavarA | tArisaparUivaguNe, De // 6 // sAyarasamagaMbhIre, amiyasarisavayaNarayaNavaravayaNe / dhIre buddhiNihANe, sUrI varadesaNe vaMde // 7 // jugavaraNANasamANaM, viNNANaM jesi sohara viulaM / te somAhiyasaMtI, aparissAvAvikatthe ya // 8 // vivihAbhiggahaNirae, gaNaTTasaMga havihAyage vIre / vaMde // 9 // pasaMtabhAve, jaidhammArAhage 3 H sana 1938 okaTombara 15
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 218 ] zrI jaina satya prakAza khaNabhaMgura dehAI Dola va saraNaM bhavammi rAmAI / duhakhANI saMsAro, ego gamaNAgamaM kujA // 10 // baMdha pagI appA, muMbaI kammAi No paro bhAgI / deho aNNo jIvo, evaM varabhAvie vaMde // 11 // kAyA asuraNikeyaM, micchattAI tahA savA bhaNiyA / samipamu saMvaramaggo bArasameo va tayo, pivasacivambharAkaraNaM / muNeo // 12 // codasarahupamANo Too jIvAiparikalio // 13 // sulahaM cakkitAI, sammataM dullahaM jiNAhoso | so ceva dhammasI evaM suhabhAvaNA parya subhASaNA kharI // 14 // seviyagurukulavAse, jiyaNidde desakAlabhAvaNNe / AsaNNala paDi, vaMde sUrIsare sayayaM / / 15 / / uvaNayaNaya he upaNe, nigamAharaNa pahANatasage / sutasyavihiNavare, thiraparivAdI aNAsI // 16 // gahaNAsevaNasikkhA, payANakusale NavINamIsANaM / jiyapari se samayaNe, vaMde gIyatthavacchale // 17 // yasale, aDavihagaNisaMpayAsamAiNe / AgaraNAdavimiTTe, vihiNA yarie paNivayAmi // 18 // viSNAya vivibhAse, gacche suhamAraNAividikakhe / ujjutte Namami variMde // 19 // rakkhiyavayacattapAvaganiyANe / codasajiyabhevatANayare // 20 // vayaNAvastayalesA, bhAsA chaddosa daviya saMbohe / trivi saNApasatte, bhayamayaviyale pasute // 21 // aDaguru guNasuddhipara, aDavihadaMsaNacarittanANaDe / jogaM gaNuogahare, kammaNaM navavikappavihAre, tattvapase niyANaparihArI / navabheyabhacere, kharI vaMdAmi uvavAyAsaMvaraNA-kilesa hAsAichaka paricAI | vijapaNaM // 23 // visA // 24 // dasavihasAmAyArI, samAhisaMpatta solasamAhibhaiyA, samamuddhiparuSa apaDisebI | muNidhamma vijaya veyAyacaNe'pyaparihArI // 25 // gogavyavoparisAhie mahApa // miDipaTimambayakiriyA, sappavANapare // 26 // pAyavigo, vagaraNavaradesaNAmahAkusale | sababhASaNamuNipaDimA nirupame jamami harivare // 20 // [ apUrNa ] nANasaM jamatave, vArasa paDimAvAhI, vijayapamahaNe. siddhidiTThihare // 22 // [ 4 .
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI serIsA tIrthanuM prAcIna stavana saMpArka:-munirAja zrI jayaMtavijayajI. " zrI 'rAdhanapura'mAM ame sa. 1990 nuM caimAsu karela, te vakhate tyAMnI e nAmanA * akhAdInI pALa 'mAMne tti lAvaNyavicacha jaina jJAnabhaMDAra hastalikhita jJAnabhaMDAra tapAsyA hatA. temAMthI, prasiddha kavi * zAvaNyasamaye ' vi. sa0 1512 mAM racela A stavananI hastalikhita prati maLI AvatAM tenI nakala karAvI lIdhI hatI. ' sarIsA ' tI"nI prAcIna kALanI kaMpatti Adi RRNavAnI IcchA rAkhanArAone upayogI thaze ema jANIne A stavanane prasiddha karAvyu che. tyAMnI ke mUrtti'nuM jANavAdanuM pApInAtha" ane be gAmanuM " sarIsA " nAma kema paDayuM? tathA e kALamAM A tIne! keTale mahimA hatA ? e gere hakIkatA A stavanamAMthI maLI Ave che. -sa'pAdaka . serisA pArzva jina stavana svAmi sohAkara zrIserIsarbhe, pAsa jiMgresa leNa dIsa; rIsane lADaNa pAma paragaTa putine paratA pU,, sevatAM sapati surva pati sabala saMkaTa carae e acala mUti sakala sUrata Adi kAI na jAne, zrama suNIya vANI diya AvI gurU ema vakhANuo / 1 / vidyA sAgara koI gurU bIyA, paMca mAM su" Deina vizrAmiyA; vizrAmiyA thaDi ane kAMtithI sadagurU pAcae, tama daI dhelA puSpa jevA mitriya mane Alocae / gurUrAja pAthI pitru anezI' na muThuiM kAraNa krisyuM ?, ika vAra ApaNu joisyuMe IsyuM kautuka nivasyuM // 2 // jainakrAMta eTale dhaNuM karIne apeAdhyA nagarI. 3 reDhI. 1 vaDa nIce.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ rara0 ] zrI jaina satya prakAza [varSa : avasari eNi gurU bAhira gayA, pustaka choDI daI celA rahyA; daI rahyA celA cheDI pustaka hasti Ave harakhae, choDatAM chAne prathama pAne maMtra nayaNe nirakhae. bAvanna vira taNuM AkarSaNa saMI maMtra ridaya dharyo, bAMdhio pustaka vegi leI kari guruno bhaya hiyaDe dharyo + 3 u AvyA sadagurU Avazyaka kare, pirisI puhatI nidrA asare; anusare nidrA sugurU velA deI celA tava maLyA, jaI rahyA pAse mani vimAse maMtra kelavii kalA ) eka rahyo sAdhaka eka ArAdhaka maMtra jApa jagAvIyA, jhalahale teje ridaya heje vIrabAvana AvI jA. bole bAvana vIra vicakSaNA, kaho kuNi kAraNa ama samaryA ghaNa; kuNa kAji samaryA kaho celA vIra bolyA tava IsyuM, nahi kAja celA cita have karyo uttara ApajyuM che e nagara moTuM eka khoTuM nahIM jina prAsAda e, tameM jaIne kAMtI thakI lyA parihara paramAda e 5 ja nahiM vAse kalijagi kukaDA, kAja karyuM che nahi TukaDA; nahi TukaDA Ima kahI AvyA vegi vIra calAviyA, prAsAda pratimA raMgamaMDapa thaMbha thira leI AviyA vaDa risaramAM viNAya. bAhira beThAM isI moTI mAMDaNI, sAtamI bhUmi jAma huI jAgiyA gurU ga7dhaNI / 6 11 gaNi vahetA dIse thaMbhalA, mUrati meTI maMDapa atibhAlA; ati bhalA maMDapa ane murati yuNi java dIThI ghaNI, manI jhaMkha peThI thayA beThA nayaNe nAThI nidraDI ! * kuDA nahIM bese tyAM sudhI ame kAma kara, prAtaHkAlamAM kakaDA bAlaze eTale ame cAlyA jaIzu. 5 vaDalAnI TocathI paNa UMcI evI mATI mAMDaNa.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI erIsA tIrthanuM stavana [ 21] e jaIne kAMtI thakI lAvyA vIra jina prAsAdae, udhyA ne celA rahyA pelA upano viSavAda e che 7 che sahagurU samarI catura cakesarI, paragaTa puratI tava paramesarI; paramezvarI tava pragaTa AvI gurU suNAvI vAtaDI, prAsAda karatA vIra vAre hajI che bahu rAtaDI ! e mUDha celA mani na jANe huMtye pleccha mahAkulI, tiNi dhamathAnika huse DAM deva tuma kahII valI e 8 mAM tAma cakesarI kukaDA kArimA, vAsyA vege praha ugata samA; praha sameM ugate jasyA vAse tisyA vAsvI kukaDA, te suNIya sAda sahAmaNuM taba vIra na rahyA TukaDA ekahAthi biMba cheDI thaMbhA mAni mahiyali meliyAM, bAvana vIre vacana pAlyAM suNo suNa sAheliyAM che 9 che viNa gurU vacane viraja sadhiyA, vaDa uce karI celA bAMdhiyA; bAMdhiyA celA kahe cakesari gurU adhika tame kAM thayA?, huM devI kopI lAja lepI chUTo have kima gRhyA ? gurU pAya khAme sIsa nAme doI kara tava joDiyA, gurU dayA ANi deva jANuM doya celA chaDiyA | 10 | mUrati mUlagIti tihAM cAle nahIM, sevana mUrati tihAM cAle nahIM, cAle nahIM vali mUlanAyaka saMdha sahu vimAsae,10 dina ketale gurU avara AvyA avara maMtra upAsa e. bhaliM bhAvi bharie dhyAna dhari dharaNapati dhari Avio, Adesa pAmI sIsa nAmI pAsa pratimA lAvio 11 thApI pratimA pAsanI laDee 1, pAsa pAyAle jAvA Dolee; Delee pratimA nAgapUjA2 navi rahuM chuM te vinA, 6 cakezvarI devIe, savAramAM kukaDA bole che te kukaDAne avAja karAve. 7 eka sAthe, 8 jamIna upara. 9 jarA paNu-samULagI. 10 ciMtAmAM paDa. 11 jhule che--jhulyA kare che. 12 nAgakumAra devanI pUjA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 222 ] zrI jaina satya prakAza laba leka dekheM sahu pemeM nAma loDa thApanA se racaNi dIhaM13 dekhI bahaM maMtra baliM gurU thira karI, e navaNa pANI vivara jANI Ala gayo tava vIsarI / 12 . aMtara evaDe serI sAMkaDI, nayarI kahetI serIsAM kaDI; sAMkaDI zerI tava vahetI nayara nava yaNa bArahuM, e vAtanuM 15 maMDANa meTuM varNamAM te sI kahuM? Ima kAla bhA nagara ghaTiyAM puhavI khoTI haMsI paDI, evaDo aMtara eha paraMtara juo risAM kaDI ne 13 pitI (paMkhI) pratimA cAra sohAmaNI, leDaNa mUrati ati raLiyAmaNI; raliyAmaNi prabhu pAsa pratimA dekhatAM mana ulahuseM, e (bhImatI bhamatAM joItAM mujha harakha bhari hiyaDuM hase tuM vizvanAyaka mugati dAyaka dhyAna tujha lINA rahuM, huM mUDha mUrakha mAnavI guNa pAra tArA kima laI 14 riposa kalyANa dasamI dihADe e mahimA mahiyali pAsa dikhAe 17, diDe e prabhu pAsa pratimA saMgha Ave ulayA, dhvaja pUja maMgala AratI teNei pApa pUra sa ghaTayAM -- -- ------- -- -- -- - - --- -- ---- --- - - - - 13 divase. 14 kavi kahe che-leDatI-jhulatI mUttine maMdhabaLathI gurU mahArAje sthira karI, te vakhate aneka mANasoe pUjA karavA mATe karelA snAnanuM pANI khALane nAnakaDu kANu samajIne tene bhulI jaIne (pANI dhaNu hovAthI ) AkhI zerImAM phelAI gayuM. te nagarI bAra jAna lAMbI, nava jana pahoLI (kavinA kahevA pramANe ) hatI ane zrI pArzvanAtha prabhunA maMdiranA zerI mAMkaDI hatI. ghaNA mANasanA mukhathI zerI sAMkaDI evA zabdo nIkaLavAthI e sthAnanuM nAma "zerIsa" prasiddha thaI gayuM, je Aja sudhI cAlu che. 15 zrI pArzva prabhunA maMdiravALA vAsa-mahAla-zerI bahu moTI che, tenuM varNana kavi kahe che ke huM zI rIte karI zake ? 16 tamaya-tatpara. 17 poSa vadi 10-janma kalyANakane divase adhiSThAyaka de lokone A mUrtine mahimAcamatkAra dekhADe che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 3 ] zrI sarIsA tAthanuM stavana [ 223 ] saMvata pannara bAsaThe prasAda lerisA taNI, lAvaNyasamaya che Adi18 bele na jina tribhuvana dhaNI che 1pa che serisA pArzvanAtha jinastavana samAptama iti zrI serIsApAWjinastavana saMpUrNa che likhita ca gaNijIvavijayenA [zrImAna jinaprabhasUrijIe vividhatIrtha 95" nAmanA graMtha vi. saM. 1345mAM zarU karIne 1386 lagabhagamAM pUrNa karela che. A nArthakalpamAM zrI ayodhyAne kalpa Apelo che, tenI aMdara "serIsa" tIrthanuM thoDuM varNana ApeluM che, serIsa tIrthanI utpatti, A stavanamAM ApelI che tenA karatAM judI ja rIte varNana velI che. te jovA IcchanAre vaDedarAthI pragaTa thatuM hatuM te "vividhavicAramAlA" u "dharmajamAM sana 1929nA varSamAM pragaTa thayela "serIsA" nAmano bhAre lekha jevA joie. 'tIrthakalpa'mAM sarIsA'nA 'zrIleTaNa pArzvanAtha prabhunI mUrti nI utpatti, 'chatrAvalI' gacchIya zrImAna "devendrasUrijI' mahArAjanA nimittathI batAvelI che. A mUrti sivAyanI bIjI traNa mUrtAi o teo potAnI vidyAzaktithI 'ayodhyAthI "serIsA lAvyA; ethI mUrti prAtaHkAla thaI javAthI rastAmAM dhArAsena' gAmanA khetaramAM mukI devI paDI; 'serIsA'nA cAmukhajInA maMdiramAM te khAlI rahelI jagyAe 'caulukaya mahArAjA kumArapAle' suvarNanI pArzva prabhunI eka navI mUti karAvIne padharAvI, vagere ullekha "tIrthakalpa'mAM che. paraMtu ukta mUlanAyakajInI mUrtinuM "laDhaNa pArzvanAtha ane te gAmanuM 'serIsA" nAma zAthI paDayuM ? e hakIkata "tIrthakalpa'mAM nathI, je A stavanamAM che. si ]. -saMpAdaka, 18 kavi lAva samaye serisAnA zrI pArzva prabhunA maMdiranI utpatti vi. saM. 1562 mAM A rIte kahI.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainazAsanamAM ItihAsa ane Agama pramANunuM sthAna lekhaka: zrI savajJazAsanarasikopAsaka AnandanI vAta tti 4 3rItu e vyutpatti uparathI itihAsa zabda " bhUtakALanA banAvanI gAMdha' e arthamAM rUDha thayo che. pramANuzAstramAM e atigha pramANa 'sutI tyaniyaMkavavA pravAsapArArthaKA nAmathI paNa oLakhAya che. vartamAnamAM te etihAsika pramANu, e nAmathI paNa prasiddha che. paraMtu badhAnuM tAtparya e che ke'amUka kALe ane amUka sthaLe pUrve A pramANe hatuM,' e jAtinuM zabda dvArA thanAruM jJAna, enuM nAma itihAsa pramANa che. saubhAgyanI vAta che ke- Aje e atihAsika pramANu pratye lokone abhAva ane vizvAsa vadhato jAya che. kevaLa pratyakSa pramANuthI siddha thanArI vastuone ja pramANabhUta tarIke svIkAravAno Agraha rAkhanArAonI bahulatAvALA cAlu jamAnAmAM ItihAsa jevA cheka ja parokSa pramANu upara vizvAsa mUkavAnI vRtti AvatI jAya, e sarva prakAranA yathArtha jJAnone pramANu tarIke svIkAranAra vargane Anabda ApanAra hoya, emAM lezamAtra Azcarya nathI. vijaya kene? ItihAsa e pratyakSa pramANa nathI, kintu parokSa pramANa che, e vAta pramANazAstranA jJAtAone samajAvavI paDe tema nathI. Indriya sambaddha artha kevaLa vartamAna kALa viSayaka jJAna karAvanAra pramANa e pratyakSa pramANa che. jyAre atitha pramANa e vartamAna kALamAM IndriyAtIta banelA evA padArtho ghaNA kALa pUrve te kevA hatA, enuM lokApavAdakAra jJAna karAve che. e kAraNe e pakSa che eTaluM ja nahi kintu nyAyazAstra prasiddha anumAnAdi pakSa pramANe karatAM paNa chevaTanuM pakSa che. kevaLa pratyakSa pramANu ja jeone mAnya che teone je ke dhUmAdi hatuonA pratyakSadvArA amiAdinA anumAne vyavahAra calAvavA mATe svIkAravA paDe che te paNa koI paNa jAtanA (padArtha agara hetunA) pratyakSa vinA mAtra keIna kathanathI kathanakAranA kahevA mujaba padArthone svIkAra karavA mATe teo taiyAra hotA nathI. e ja kAraNe svarga, naraka ane paralekAdi (sarvanA jJAna ane kathanaThArAe sidha) padArthone paNa teo mAnatA nathI. Agama pramANunI A rIte avagaNanA karanArA atiA pramANane Agama pramANathI paNa adhika mAna ApavA taiyAra thatA hoya te te paNa eka prakAre Agama pramANune ja vijaya che. laukika ane kettara atiA pramANu e Agama (zabda) pramANuthI bhinna vastu nathI. zrI janazAsanamAM sAdadvArA jJAna karAve te nI evA padArtho paNa bhAra eti pramANa kamANa ja jeone parokSa pramANe je che eTaluM ja nahi , enuM vyavahAra calAvavA mATe ke dhumAdi hatuonA . kevaLa pratyakSa
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ItihAsa ane Agama pramANunuM sthAna [ 225] tIrthakarAdi lettara punAM vacanane jema Agama pramANu kahevAmAM Ave che tema mAtA pitAda laukika yathArtha vakatAonA vacanane paNa Agama pramANu ja kahevAmAM Ave che. taphAvata mAtra eTalo ja che ke eka Ihilaukika pAralaukika ubhaya prakAranA ekAtika ane AtyaMtika hitane batAvanAra hovAthI lokottara Agama pramANu kahevAmAM Ave che ane bIjuM kevaLa Ihalaukika hitanI paNa anekAlika ane anAtyantika vAtane jaNAvanAra nathI laukika Agama pramANu kahevAmAM Ave che. A prakAre laukika ane lokottara ema bheda paDI jatuM hovA chatAM banne pramANurUpa che, e vAtamAM zrI. janazAsanane vivAda nathI. pramANutA ke apramANutAne AdhAra vastunI yathArtha ke ayathArtha prApti (jJAna ) upara che, jyAre lokottaratA ane laukikatAne AdhAra vastunA yatharthajJAna sAthe hitAhitanI tevA prakAranI cintA ane acintA upara che. jevo artha ke banAve che tevuM ja vacana (Aya te chatAM paNa je te hitakara na hoya ane ahitakara ya te te lattara Agama pramANu banI zakatuM nathI. lakattara Agama pramANamAM hitanI cintA paNa hoya che. ane tenI sAthe te hita ekAntika ane atyantika levuM joIe, enI paNa cantA hoya che. laukika AptavA mATe te niyama hete nathI. pAramArthika pratyakSa laukika ane lokottara Agama pramANamAM A jatine taphAvata hovAthI ekAtika ane Atmanika hitanA artha AtmAo mATe lokottara Agama pramANu sivAya bIjuM koI paNa pramANe teTaluM mAnya thaI zake hi e sahaja che, kiMtu teTalA mAtrathI anya pramANe aprama thaI jatAM nathI. athabhacArIpaNuM e ja eka pramANunA prAmANyanuM lakSaNa che. ane te jayAM jyAM lAgu thatuM leya te saghaLA pramANe pramANe che. e ja kAraNe zrI jinazAsanane pratyakSa ane parokSa e kaibhava pramANe eka sarakhAM svIkArya che. eka nAtika darzanane choDI bIjA ghaLA darzanakAroe pratyakSa ane parokSa ubhaya pramANene mAnya rAkhelAM che. te chatAM janadarzana ane Itara darzanakAranI pratyakSa ane pakSa pramANu viSayaka vyAkhyAomAM meTuM aMtara che, jevuM saMgata, yathArtha ane saMpUrNa nirUpaNa pramANu viSayaka zrI janadarzanamAM karAvavAmAM Avela che tevuM itara darzanemAM nathI ja. pratyakSa ane parokSa ema nAma mAtrathI sAmya hovA chatAM janadarzana ane itara darzana nenAM tadviSayaka vivecana samAna nathI. janadarzane varNavela sakala ane vikala pAramarthika pratyakSanuM Itara nAma nizAna nathI. sarvadarzana samabhAvanA nAme "Itara paNa te nirUpaNa che' ema samajAvavAno je prayAsa AjakAla jovAya che. te pAMgaLA che. kevaLajJAnarUpI sakala pratyakSa ane mana:paryava tathA avadhijJAnarUpI vikala pratyakSanuM je jAtinuM spaSTa nirUpaNuM janadarzanamAM maLe che te bIje kayAMI nathI. sarvopari prAmANikatA kevaLa pAramArthika pratyakSanA viSayamAM ja janazAsane Itara zAsanAthI juduM paDe che,
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra21] zrI jaina satya prakAza [varSa : jaDa svIkAra che tema maka) tAnane apramANa niSphaLa ema nathI, kintu vyAvahArika pratyakSamAM paNa janazAsana ane Itara zAsananAM nirUpaNa vacce moTuM aMtara che. " pariSag: pramari[.' ema kahIne keTalAka darzanakAre Indriya athavA inDiyAthasanikane paNa pramANu kahe che. Indriya ke tenA vyApAra jaDa hovA chatAM tene pramANu tarIke mAnanAra Itara darzanakAre vyAvahArika pratyakSanA viSayamAM paNa jainadarzananI tulanAne pAmI zake tema nathI. Indriyane vyApAra hovA chatAM paNa jo jJAnane vyApAra na hoya te padArthonuM jJAna thatuM nathI e vAta anubhavasiddha che. te chatAM indriyane upacati nahi kintu mukhya pramANa tarIke svIkAranArA kAnubhavasiddha pratyakSa pramANunI paNa yathArtha u5patti karI zakayA nathI. jaDa svarUpa sanniSada, kamANu ( jJAnanAM sAkSAta sAdhana) nahi hovA chatAM tene jema pramANu mAnanArA che tema mAtra nirvikalpa (anizcayAtmaka) jJAnane ja pramANu mAnI sarva prakAranA savikalpaka (nizcayAtmaka) jJAnane apramANa tarIke kahenArAM darzana paNa che. eTaluM ja nahi paNa nirvikalpa jJAnanI pramANunA, apramANu evA savikalpaka jJAnathI thanArI che ema kahIne pramANu viSayaka jJAnanI saMgati karavA mATe teo niSphaLa nivaDavA . keTalAkanuM vaLI kahevuM che ke pramANu e kevaLa svaprakAzaka che, kintu para prakAzaka nathI. ethI ulaTuM keTalAka tene paraprakAzaka ja mAne che, kintu svayaM to te aMdha ja che. A rIte yathArtha jJAnanA sAdhanabhUta vastu pramANunuM satyarUpa zuM che, ene koI paNa yathArtha nirNaya karI zakayA nathI, jyAre zrI. janadarzana ane je jAtine nirNaya Ape che te eTale badho saMgata ane atUTa che ke koI paNa niSpakSa vidvAna e eka ja vastukArAe zrI jainadarzananI sarvopari prAmANikatAne nizcaya karI zake che. 'davaparathari jJAne mAmUA' e zrI jainadarzananI sarvathA susaMgata, pramANu saMbaMdhI vyAkhyA che. e vyAkhyAthI pramANa saMbaMdhI Itara darzanakArAnI sarva prakAranI anizcita ka95nAone mULathI nirAsa thAya che. pramANu e jJAna svarUpa che, ema kahevAthI jaDasvarUpa IndriyAdine pramANa mAnanArAone nirAsa thAya che. pramANa e vyavasAyi che ema kahevAthI nirvikalpakane pramANu tarIke svIkAranArane nirAsa thAya che. pramANa e para (vyavasAyi) che, ema kahevAthI jJAnAtavAdIone nirAsa thAya che. ane pramANu e sva ( vyavasAyi) che, ema kahevAthI pramANane asvaprakAzaka mAnanAra yuga, sAMkhya, mImAMsakAdi sadhaLAone eka sAthe nirAsa thAya che. A rIte pramANanuM sAmAnya lakSaNa paNa Itara darzanakArenuM adhurU, anizcita ane asatya che te pachI tenAM vizeSa lakSaNomAM aneka prakAranI asaMgatio rahelI hoya emAM kaI paNuM jAtinuM Azcarya nathI. niSphaLatA zAthI? nAstika darzana te pratyakSa sivAya anya pramANone svIkAravAnI ja nA pADe che, kAraNa ke tema karavA jatAM tenA matane moTo phaTako paDe che. tene mata bhegane tattva mAnanAre che ane bheganA tyAgane nirarthaka Apatti mAnanAra che. AgamAdi viziSTa pramANe upara
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ rira7] aMka 3] itihAsa ane Agama pramANunuM sthAna laya ApavA jAya to tene mata sarvathA haNAI jAya tema che. e kAraNe e pramANunA lakSaNanI adhika jhaMjhaTamAM utarate ja nathI. cArvAka sivAyanA darzanakAre kSaNika sukha ane zAnita karatAM zAzvata sukha ane zAntine pradhAnatA ApanAra che. tethI teo bhomane pradhAnapada ApatA nathI kintu bhoganA bhoge paNa adhika sukha ane zAnti maLatAM hoya te tene svIkAravA taiyAra rahe che. e ja kAraNe cArvAkane choDI anya saghaLA darzana kAroe kevaLa pratyakSa pramANa mAnIne saMteSa pakaDa nathI, kintu jeTalAM prakAranAM yathArtha jJAna ane tenAM sAdhane prApta thAya te saghaLAMne pramANa tarIke svIkAravA taiyAra rahyA che. paraMtu satyane svIkAravA mAtrathI saghaLAne satyanI prApti thaI jAya e kadI ja zakaya nathI. saMpUrNa satyanI prApti saMpUrNa jJAnInAM vacananI prApti upara AdhAra rAkhe che. nAnI paNa delavAna hoya te yathArtha kahI zakatuM nathI. jaina darzananI mAnyatA pramANe te thoDe paNa deva bAkI hoya tyAM sudhI saMpUrNa jJAna ja prApta thaI zakatuM nathI. jenA mata mujaba saMpUrNa nAnI te ja hoya che ke je sarvathA doSa rahita banyA hoya che. ceDA paNu rAgAdi devathI yukta AtmA saMpUrNa jJAnI banI zake e saMbhavita nathI. saMpUrNa satyanI prApti saMpUrNa jJAnI ane sarvathA doSa rahita evA yathArtha bhASI vakatAonA kathana upara avalakhelI che, e ja eka kAraNa che ke itara dazanakAro bhAga sukha karatAM satya sukhane pradhAnapada ApanAra hovA chatAM sAcA mArgane pAmI zakavA mATe niSphaLa nivaDayA che. saMkhyA viSayaka bhrAnita pramANunA viSayamAM paNa temaja banyuM che. pratyakSa uparAMta pakSa pramANu e cArvAka sivAya sarva darzanakArene svIkAryuM hovA chatAM temAM paNa aneka prakAranI bhrAntionA bega teone thavuM paDyuM che. keTalAka pratyakSa uparAnta eka anumAna pramANu adhika mAnI saMtoSa pakaDe che, bIjAoe anumAna sAthe upamAnane paNa mAnyuM che. keTalA e e traNa uparAnta cothA zabda pramANane paNa mAnyuM che. keTalAka e cAra uparAnta asthapatti, abhAva, saMbhava ane atiEUR ema anukrame pAMca, cha, sAta ane thAvatuM A pramANene paNa mAne che. paramArtha daSTie vicAra karatAM ukata AThe pramA ne mAnanAra paNa saMpUrNa pramANane mAnI zakayA nathI, kAraNa ke e uparAnA maraNa, pratyabhijJAna, tarka Adi aneka prasiddha pramANe mAnavA bAkI ja rahI jAya che. e rIte pramANanuM svarUpa ane saMkhyA, ubhaya viSayamAM Itara darzanakAronI mAnyatA apUrNa ane asaMgata na rahI che. janadarzana kahe che ke atigha pramANu jo saMzaya yukata na hoya te Agama pramANathI te bhinna nathI. saMbhava pramANa paNa jo nizcita avinAbhAva saMbaMdhavALuM hoya te te anumAna pramANathI bhinna nathI. abhAva pramANu e pratyakSAdi pramANathI bhinna nathI, vastunA abhAvane nizcaya pratyakSathI yA anumAnathI (virUdhdhapa labdhi ane avirudhdhopalabdhirUpa hetuo ThA) thai zake che. arthapatti te eka jAtane anumAnane ja prakAra che. kAraNa ke temAM tatkAlIna paNa vyAptiyahaNa sivAya cAlI zakatuM nathI. e rIte Agama pramANa ane upamAna pramANa, e ubhayane samAveza ( jue pAnuM 234 ) ane vIkae pratyakSa che upamAlAka e ' bhinna nathI, ane nizvita avinAbhAva ' vastunA abhAva
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ durlabha paMcaka - zrI zatruMjaya tIrtha, zivapura-mokSa, zetruMjI nadI, 1 . zAMtinAtha jina ane zamidAna-munidAnanuM vivaraNa che lekhaka-AcArya mahArAja zrImad vijayapadhasUrijI ( kramAMka 6 thI cAlu). siddhabhagavaMtanuM TUMkamAM svarUpa ahIM zarUAtamAM e samajavuM jarUrI che ke--jyAre siddhabhagavate jIva (svarUpa) che te jIvanuM sarvavyApI lakSaNa zuM? Ane uttara A pramANe samaja-jenuM cetanA svarUpa hoya te jIva kahevAya. eTale ochA vadhatA pramANamAM jenI aMdara jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya, upayoga hoya te jIva kahevAya. kahyuM che ke nANaM ya IsaNaM ceva, caritaM ca tavo thaa| bIriya uvaogo ya, eya jIvassa lakkhaNaM // 1 // cetanA svarUpa e jIvanuM sAmAnya lakSaNa kahevAya eTale tamAma jIvomAM ochA vadhatA pramANamAM cetanA te heya ja. ane 1 matijJAna, 2 zrutajJAna, ka avadhi jJAna, 4 mana:paryAvajJAna, 5 kevalajJAna, 6 mati ajJAna 9 mRta ajJAna, 8 vibha ga jJAna, 4 cadarzana, 10 acAdarzana, 11 avadhi darzana ane 12 kevaladarzana; eka bAra upaga e jIvanuM vizeSa lakSaNu kahevAya. duniyAmAM tamAma cha upayogavALA hoya che, kAraNa ke labdhiaparyAptA sUkSma sa dhAraNa vanaspatinA jIvane upajavAnAM pahele samaye paNa akSara (jJAnane ne anaMta mo bhAga ughADA rahe che. te (akSaranA anaMtamA bhAga jeTalA ) alpa jJAnane karma svarUpane pAmelA evA traNe lekanA (kAmaNa vargaNAnA kei paNa pudgale DhAMkI zake ja nahi. ane je tema bane te jIva avamAM kAMI paNa taphAvata rahe ja nahi, A bAbata 1 je dvArA padArthanuM svarUpa jaNAya te lakSaNa jevAya, kahyuM che ke ___ "lakSyate vastutatvaM aneneti lakSaNamasAdhAraNadharma :" je dharma alakSya (jenuM lakSaNa bAMdhavuM hoya te lakatha kahevAya. te sivAyanA padArtho alakSya kahevAya) mAM na rahe te asa:dhAraNa dharma kahevAya tenA be bheda che: sAmAnya dharma ( guNa ), 2 vizeSa dharma (paryAya) jema-yugalane vaNuM e sAmAnya dharma ( sAmAnya lakSaNa) kahevAya, ane te ja varNanA pati vagere je bheda, te vizeSa dharma (vizeSa lakSaNa) kahevAya, tema caitanya e jIvanuM sAmAnya lakSaNa ane paga e vizeSa lakSaNu kahevAya. sAmAnya dhama vaNanA pAta vagara na va e sAma
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dulabha paMcaka rira9] kI nadIsUtranI cUrNimAM kahyuM che ke- "savanIkALa avataraNa tamAre vikacugdhADio ciTThai, jai puNa sodhi AvarijA to NaM jIvI ajIbattaNa vikasi | cAlu prasaMge dRSTAMta e che ke-jema sUrya puSkata gADha vAdaLAnA sarahathI DhaMkAyo hoya te paNa tene kaMIka prakAza te khullo hoya ja che ke je dvArA divasanI khAtrI thaI zake che. ema na hoya te rAta divasane taphAvata jANI zakAya nahi. tema ahIM tamAma cha akSarane anaMtamo bhAga khullo hoya che. upara kahevAmAM AvyuM tema sahuthI theDAmAM thaDe jJAnane aMza nigadanA jIvane utpattisthAnamAM pahele samaye hoya che. te pachInA samayamAM te jJAnAMza vadhato jAya che. ema kaMTha bAkInA ekendriya, beindriya, teIndriya, caundriya ane paMcendriya jIvomAM paNa jema jema iMdriyalabdhi ane yogalabdhi vadhatI jAya, tema tema judI judI jAtanA kSamazamane anusAre anukrame jJAnAMza vadhatA vadhatA ghAti karmo haThe tyAre saMpUrNa sAna thAya che. prazna-AtmAnuM lakSaNa "jJAna" kahyuM tethI ema sAbIta thAya che, sAsnA (gaLakaMbala) ane baLadanI peThe AtmAthI jJAna alaga na ja manAya. ane je tema mAnIe to AtmAne sarva padArthonuM saMpUrNa jJAna hovuM joIe. tema kema hotuM nathI? vaLI jJAnarava 5 AtmA amuka bAbata jANatA nathI e paNa na ja kahI zakAya. temaja tAnArUpa AtmAne (1) saMzaya, (2) avyakata (aSTa) bedha, (3) abAdha (nahi jANavApaNuM ), (4) ane viparIta bAdha ( gerasamajaNa) kaI rIte ghaTe? uttara-jo ke AtmA jJAnasvarU5 che te paNa jJAnAvaraNuIthAdi karmazajAnA paMjhAmAM sapaDAyela hovAthI tene eka padArthamAM niraMtara upaga Takato nathI. Ama kahevAmAM kharuM rahasya e che ke jeTalA lokAkAzanA, dharmAstikAyanA, adharmAstikAyanA pradeze che teTalA ja eka AtmAnA pradeza che. temAM madhyabhAge ATha pradeze gAyanA AMcaLanI mAphaka upara nIce be vibhAgamAM rahelA hovAthI te rUcikara pradeza kahevAya che. te sivAyanA tamAma Atmapradeza ukaLatA pANInI mAphaka upara nIce Adi sthale pharyA kare che. eTale jyAre pANI ukaLatuM hoya tyAre te khadakhade che (cAre bAju phare che) tema mana, vacana, kAyAnA vyApAvALA dareka AtmAnA pradeze jyAM sudhI teramA guNasthAnakathI AgaLa na jAya eTale yoga pravRtti cAlu rahe, tyAM sudhI dareka samaye sAMkaLanI kaDI (o)nI mAphaka saMbaddha rahelA dareka Atmapradeza uparathI nIce ane nIcethI upara Ave che. eTale mAthAnA Atmapradeza page Ave ane paganA Atmapradeze mAthAnA bhAgamAM Ave. ema dareka samaye thAya. satya paristhiti (bInA) AvI chatAM paNa eka paNa pradeza AtmAthI alaga thato ja nathI. jema-pavanathI jalAzayanuM pANI hAle, tethI pANInA kaNiyA paNa hAle che, paNa tethI te kaNIyA jalathI jUdA paDatA nathI, tema Atmapradeze dareka samaye hAle tApaNu AtmAthI koI paNa pradeza 2 akSara eTale sAkAra (jJAna) upaga ane anAkAra (darzana) upayoga, 3 gAyanA AMcaLa.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 230 ] zrI jaina satya prakAza [54 jUdo 'DatA nathI paraMtu ghaNAM (nAnA asaMkhyAtA pramANu pradeze mAMhe mAMhe chuTA paDI jAya. Ama kahevAno Azaya e che ke-koI vakhata ema jovAmAM Ave che ke bArInA bhAmAM AdinI vagamAM gilInI pUchaDI AvatAM pAya, alaga paDe, amuka rAga sudhI taraphaDe, pachI na hAle. tyAre ahIM zuM samajavuM? Aveza keTalIkavAra prazna thAya . no khulAso e che ke pUrI alaga paDayA bAda je pUDhI kivAmanA zarIranI bhAjI Atmapradeza vadhAre pramANu rahela che, tegetA ane pUchaDInA nAnA sa`khyA pramANa pradezanA sAMkaLanI DIenA jevA sabaMdha ke che. tyAM sudhI, peDhInA AtmakazAne taiya ArInA mAtmA kheMcI > ni, tyAM sudhI te aa che. jema anaMtajJAnI bhagavate kahyuM che. khAvA AvA aneka khAma dharIne kane eka paLamAM AtmAnaM ghaNA kAya sudhI sthira ke cAlu) upayega rahe. nathI. A prasaMge jAra caMda rAkhavuM ke--tamAma sarakAra jIvane AtmA kAkIDAnI" jema capala che. tethI tenA bIna bIna padArthamAM upayoga bhavAyA kare che. eka pAtha'mAM AtmAnA upayoga vadhAremAM vadhAre aMtamuM sudhI ja rahe che-nayArabAda svabhAvathI te upayAga rahetA nathI have AtmA tamAma padArthone kema jANatA nathI ? A praznano khulAso A pramANe che. jema sUryane prakAzaguNa e svAbhAvika che, tema AtmAnA jJAnAdirguNe svAbhAvika che. jema banI ADA vadhAre pramANamAM vALAM khAvAthI te jagatamAM pUryuM prAya OM zakato nathI. tema AtmAnI ADA paNa krame / Si gAMmAM ) paDelAM vAthI te nAnaprakAza pheMkI zakatA nathI, eTale tamAma pArthonuM jJAna meLavI zakato nathI. jema pavananA jhapATAthI-pAMdaLAM vikharAya, tyAre mukhya mukhya pramANe che, tema sAdi AtmA nirmala na, jJAna, cAritrarUpi mananA pATAthI kapi vAdaLAMne pivera tyAre palAna pAme, ane tamAma pAryonI pUrepUrI bInA jAze. praznavAre vane saMyAdi cAra ma thAya che? uttara-karmono kSayApakSama+ judA judA nimittane laine (judIjudI jAtanA) thAya che ane tethI judA judA prakAranuM jJAna thAya emAM navAi zI ? mATe ja sazadi (sagA, avyakata gela, adheya, viparIta paiSa) bAra thaI zake che. tema ja e pazu yAda rAkhavuM ke-cyAtmika bIma be prakAranuM cheH 1 abAdhija vIya 2 abhi bija vI. temAM je vicAra pUrvaka pratti te abhipi anegisa) vI kahevAma 4 A ja IrAdAthI jIvAstikAyanA dha, deza, pradeza, ema traNa bhede ja kahyA che, pudgalAritakrAyamAM te 'dhathI eka pradeza tU paDe che. mATe-skraba, deza, pradeza, paramANu ema pudgalAnA cAra bheda kahyA che. 5 kAkaDA--e janArAyane rahenAra-paMcendriya jalacara jIva che, te dhaNIvAra sarIrane raMga palaTAve che. tenI Doka huradhaDI uMcI nIcI thayA kare che, 6 kudayamAM AvelA krama likAne bhAgavI kSaya kare, te sivAyanA ( udayamAM nahi AvelA) krama likAne dabAvavA ( bhaviSyamAM humalA karI, pAmelA guNane na bagADe, tevI sthitivALA karavA ) te kSayAyazama hevAya.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ durlabha paMcaka [231] ane vicArazUnya pravRtti te abhisaMdhi ja (anAgika) vIrya kahevAya. saMvi jIvone ja paheluM vIrya heya. ane anabhisaMdhija vIrya tamAma ne hoya che. AvA vayavALA AtmAne jyAre karmalikane kSapazama thAya, tyAre labdhi eTale kSayopazama ane karaNa (driyo)ne anusAre jJAna prakaTe che. jyAre jyAre te vIyana (ochA vadhatA) pramANamAM) nAza (ghaTADo) thAya, tyAre tyAre te ja karma pudagale pharI AtmAne DhAMke che. jema dUra karela sevALano ja pANIne DhAMke, ane svaccha cATalAne kAdava DhAMke, (malina karetema ahIM AtmAnA saMbaMdhamAM paNa samajI levuM. AvAM aneka kAraNone laIne saMzaya vagere thAya che. prazna-jIvane zivapura kaI rIte male ? uttara- rajanavAritrAuna kakSamA (taravArtha sUtra) pUrve kahyA mujaba anAdi jIva anAdi karmothI vIMTAyelo hoya che. te jyAre dravya, kSetra, kAlAdi kAraNune laIne anaMtAnubaMdhi kamAya vagere sAta prakRtinA kSapazama kare tyAre samaga ( nila darzana guNa pAme che. tethI tene evI khAtrI thAya che ke zrI jinezvara bhagavate kaheluM padArtha svarUpa sAcuM che. ane zrI jinadharma e ja mahAkalyANakAri vastu che. bIjA sAMsArika padArtho du:khadAyi che. tyArabAda jJAnAvaraNIya karmane lapazama thavAthI nirmala jJAnaguNa prakaTa thAya che. ethI ema samaje che ke hiMsA vagere tyAga karavA lAyaka che ane jIvAdi padArtho jANavA lAyaka che. pavitra cAritrAdi grahaNa karavA lAyaka che. pachI 'jANyuM ke te te kharUM ke mohe navi lepAya' AvI bhAva thI cAritra mahinA pazame jJAnanuM phala virati guNa aMgIkAre. ema nirmala darzanAdi traNenI madadathI A chava zivapura pAme che. traNamAMthI ekalA darzanathI zivapura na maLI zake che. je tema heya te samyagdaSTi devAdinI mukti thavI joie tathA e ja kAraNathI ekalA jJAnathI paNa mukti thaI zake nahi. mATe ja traNenI bhegI ArAdhanA karanAra manuSya AThe karma dUra karI zivapura pAme. siddha paramAtmA jJAnAdi bhAva prANone dhAraNa kare che. temane nijaguNamAM sthiratA rUpa cAritra hoya che. sakala karmanA abhAve temane zarIra vagere heya nahi. bhojana vagere dvArA kSaNika zAMti maLe che. siddha bhagavaMtane sAdi anaMta bhAge kAyama zAMti hoya che. siddhanA paMdara bheda vagere vizAla svarUpa prakAza vagere graMthethI jANavuM. prabala puNyavaMtane ja A zivapurane lAbha thAya, mATe tene durlabha kahyuM che. e pramANe bIjA kAra zivapura)nuM TuMkAmAM svarUpa jaNAvyuM. 3 zatruMjayanadI-mahAprabhAvaka tIrthAdhirAja zrI zatruMjayanI najIka rahelI paramapAvana A nadI che. temAM snAna karavAne apUrva mahimA zrI zatru jaya mAhAbhyAdimAM varNabe che, dhaNAM bhavya jIvonA A nadInA sparzathI vikaTa roga nAza pAmyA che. ahIM AvanArA cho apUrva zAMtino anubhava karI karmanirAne vizeSa lAbha meLave che. tema alpa saMsAri bhavya jIvo ja zetruMjI nadInI sparzanA karI zake che. mATe trIjo zakAra zatruMjaya nadI duleba kahI che. (apUrNa)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAtaMbolanI ciThThI [eka nagaranuM daMtakathA jevuM varNana Apate eka prAcIna patra saMgrAhaka- munirAja zrI kAMtisAgarajI " rita zrIgAma amadAvAda mahAsubhasthAneka pUjya zrIpa zrI aneka sa epamAM lAyaka tIratharU5 bhAI ratanacaMda, etAna zrI hedarAbAdathI likhI bhAI padamasIne praNAma vAMcaseja, ame amArA kuTuMba sahita dUra dezAMtaranI yAtrA karavA sArU saM. 1805 kI sAlemAM gayela tenI hakIkata 1---prathama zrI amadAvAdathI kAsa 4820 zrItArAtAla zahara che tenI vigata saMbhalAve che; 1 prathama zrI amadAvAdathI kesa 300 AgarA zahara che. 2 teha thakI kesa 300 zrI lAhora zahara che, ke tyAM thakI kesa 150 zrI mUlatAna zahara che. 4 tyAM thakI kesa 350 baMdara zahara che. 5 tyAM thakI kosa 900 zrI AzApurI nagarI che tenA bAjAra kesa 12nA che. 6 tyAM thakI kesa u00 gayA eTale zrI tArA bola zahara che. tenI hakIkata saMbhalAve che; zrImukuTasvAmInI muratI che, te muratI pabAsaNa upara bIne AdhAre che, te mukuTasvAmInI muratI cADI hAtha 28nI che, tene uMcapaNe hAtha 38ne che. tenA paganA aMgUThA upara zrIphala naMga 28 rahe che, tenI jAtrA karIne hameM AgaLa cAlyA te 7 tehAM thakI kesa 600 gayA eTale talAva naga 1 moTo Ave che tenI vaccevaca zrI ajitanAthajIne devare che. tehAM ame nAvaDAmeM besIne darasaNu karavA gayA hatA tyAM zrI ajitanAthajInI pratimA eDI hAtha 6nI che. tene uMcapaNo hAtha 10ne che, tenI jAtrAne hame Agala cAlyA, 8 tyAM thI kosa 500 gayAM temAM talaMgapura namra Ave che. te nagna kosa 50nA che. tehAM jIna parasAdanA deharA naga 28 che. tehAMthI AgaLa cAlyA ke zrI. caMdAprabhujInuM deva maTe che. tihAM derAsarajI bhaye zrI jinapratibhA naga 128 che, tenA darasaNa karIne hamAM Amala cAlyA, 9-tyAre kesa 700 gayA ke zrI navApurI pATaNanAme sehera che, 1 A tArAbela nagarano itihAsa jANavA mATe juo * prAcIna tIrSa mALA ' te mAM enuM savistara varNana maLe che.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka ka] tAzAtabelanI ciThThI ( 273 ] 10-tenI Agala kesa 300 gayA eTale bIju tArAbela zahara ghaNuM ja moTe che te jovA lAyaka che, te nagarano koTa kesa 400ne che. te namrane koTa tAMbAne che tyAMnA rAjAne mela saMpeta dhAtuno che. rAjAne nAma dharasena mArAja che. te varadhamAna rAja kare che. tyAM vepArI ke hIrA-motI-mANukajavAra-seno-rUpi-ratana sarva vece che, ne sarava Apa apanA hoda ughADA mukIne sarve saravanA ghara jAya che, paNa keI koInI cIja levA pAmato nathI. evA sarve leke moTA dharamI che. te naca bajAra kesa 6ne che. te tatra madhye zrI jana parasAdanA deharA naga 700 che tyAnA rAjA parajA sara jenadharamI che. te jena vinA bIjA koI devane mAnatA nathI. te pratamAnI gaNatI nice lakhI che, zrI jenI pratimA pa0 0, pAsANanI che, ne 4000 lIlA bhANukanI che. temAM 2486 pratama dhAtunI che. 1100 pratimA eka saravaNI ratananI che. 16 pratama bAvanA caMdananI che, ne 11 pratamA goracaMdananI che, ne 9 pratamANo mANukanI AMgalI 1 paramANu che, ne 545 pratamA lAla rananI che, ne 487 batamA kAlA ratnanI che, ne pratamA sAMcAM motInI che, ne 4 pratamA lAla ratnanI AMgalI eka 1 pramANa che, ne 4 pratamA hIrAnI che, ne 5 pratamA lasaNIyAnI che AgalI 1 pramANa che. sarva milI ekaMdara pratamAM 24764 che. tyAMnA rAjAnA cAka che ne eka madhye zrI rIkhavadevajIne dehare che. teno uMcapaNe kosa 4ne che. tyAM eka eka dIsA maMDa5 naga 9 che. cAra dIyAM milI maMDapa naga 36 che ne jina varasAdane keTa tAMbAne che ke te keTanA thaMbhA rUpAnA che. tene bIjA thAMbhA sonAnA gaMbhArAnA che tathA parasAda saMdhAsana senAnA che, tathA jaDAvanA che. saMghAsaNa upara pratimA naga 3 covisInI che. te pratamAne varana ApaApanA judA judA raMganI che. te paNa sati tathA lIlo tathA kAle evA raMga Apa ApanA varaNuM che. tyAMne rAja dina prate nikalI pUjA kare che. te rAjA bahu guNI che tathA janadharamI che tathA samatAvAna che, tathA sIlavAna che, jasavaMta che, guNavaMta che, vinevata che sarve guNakarI virAjamAna che. te najhamadhye amo dIvasa 42 rahA huMtA, ne bIjA paNa deharA ghaNuM sArA che. te derAne madhye pratimA suvaraNanI che tathA jaDAvanI che, gaNatI naga 132 che. tehAM bijI pratamAthe naga 1 05 che te phaTakatananI che. te pratamAnA darasana karyA che. te najhamaNe zrAvaka mahAkuTaMbI che, tathA mahAdharama che. tapa japa madhye sarave puraNuM che. te deharAnA bhaMDAra madhye dravya kreDa 90 nIvene che. te deharAnA bhaMDAra maLe javalA gavalA tathA bIjA gavalAnA graMtha che, te graMthonA salAka 104000 che. te bIjA graMthanA silaka 108000 che, te tADapatra para lakhelA che. tene koI paNa paMDIta vAMcI zakatA nathI. te namranA vanamaNe zrI zAMtinAthajIno dehare che, te namra maLe sAMka bIjuM vAghane bhaya ghaNe che. te tyAMthI AgaLa cAlyA ke teyAMzrI rakhavadevajI tathA temaja nAma sAdhujI rahe che te munI umara varasa 90nI amo gayA tyAre hatI. te sAMja upare (palAM) AhAra levA nikale che te sujhatA AhAra mile te levuM nahIMtara leve - hI. te sAdhujInA dasana thayAM che. tayAM thakI kesa 65 gayA eTale gaMgAnamra che. te namranA vana madhye zrI rIkhavadevajIno dehare che, temAM zrI prabhAcaMdrajI nAma sAdhu rahe che, te mAsa 1 madha be vAra pAraNA kare che. te jogavAIne
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra34] zrI jaina satya prakAza [ varSa : AhAra mile te leNe nahI te bIje mAse vAta gaI. evA munIrAjanA darasaNa thAya che. tyAMthI Agala cAlavAno karatA hatA ke eTale sAdhujI amane kahe ke AgaLa jAso nahI. sAthI ne hAthI kesa 300 gayA eTale pache eka TAMne mulaka Ave che. evI hakIkata amAne zrIparabhAvacaMda kahI eTale amo saM. 1821thI sAlamAM sarve jAtrA karI 16 varase kusalama ghare AvIyA cho. evA amAnA mekSagAmInA darasana thayA che. e kAgala saMpUrNa likhe che. noMdha-uparanA patranI nakala mArI pAse junIbhASAmAM temaja bALabodha lIpimAM lakhelI che. ane te lagabhaga 100 varasanI lakhelI lAge che. A patramAM je je vigate ApI che te badhI bahu vicAraNIya che. eka ThekANe bISabhadeva bhagavAnane prAsAda 4 kAsa uMco hovAnuM lakhyuM che. AthI kesano zuM nizcita artha karavo e samajAtuM nathI. atihAsika draSTie paNa Anu zuM mUlya heI zake e jovAnuM rahe che. chatAM A patra bhASAnI draSTie ke evI bIjI koI daSTie vidvAnone upapogI thaI paDaze ema lAgavAthI ahIM chApyo che. enI satyAsatya hakIkata upara vAcaka varga vIcAra kare ane itihAsanA abhyAsIo e saMbaMdhI kaMI khUlAze bahAra pADe evI AzA che. ( 22 7 mAM pAnAthI cAlu) anumAna pramANamAM thaI zake che. te paNa tema karavA jatAM keTalIka aspaSTatA thava pAme che tethI pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama e cAra jUdA pramANe mAnava ema keTalAkonuM kahevuM che jenadarzanane to ATha pramANunI ke cAra pramANunI (niyata saMkhyAnI eka paNa vAta sammata nathI, kAraNa ke cAra agara ATha mAnavA chatAM bIjA aneka mAnavAM rahI jAya che. anumAna, ane Agama pramANane mAnanAra, smaraNa, pratyabhijJAna ane taka pramANane na mAne, e cAlI zake tema nathI, anumAna mATe tarka (vyAptijJAna)nI AvazyakatA che, ane upamAna tathA Agama pramANa mATe saMketa grahaNa tathA vAvAcaka bhAvanA saMbadhanA smaraNanI AvazyakatA che. e kAraNe yathArthadazI zrI jagadarzane cAra ke ATha pramANa Adi mAnavAnI khaTapaTamAM nahi utaratAM pratyakSa ane pakSa, e be ja pramANo svIkArI lIdhAM che, ane pratyakSa sivAya saghaLAM pramANane pakSa pramANamAM aMtarbhAva karI dIdhuM che. je koI nAna jeTalA aMze pUrva jJAna karatAM adhika viSayane grahaNa karanAra hoya te jJAnane pramANa mAnavA mATe zrI kana darzane taiyAra che. adhika viSayane darzAvanAra chatAM tene bhinna pramANe nahi mAnavuM, e yuktiyukta nathI. eTalA mA badhA vizeSa jJAnane japdAM judAM pramANa tarIke nirUpaNa nahi karatAM pratyakSa ane parokSa e be pramANe che ema nirUpaNa karyuM che. ane sarva pramANane te be pramANamAM saMgraha karI devAmAM AvyuM che. e rIte mAnavAthI koI paNa pramANa mAnavuM bAkI rahI jatuM nathI tema ja saMkhyAnI nirarthaka vRddhi paNa thatI nathI. (apUrNa)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca pANDavoM kI guphAeM lekhaka-AcArya mahArAja zrImad vijayayatIndrasarijI bhAratIya saMskRti meM kalA kA sthAna utanA hI U~cA aura mahatvapUrNa rahA hai jitanA ki adhyAtmavidyA evaM darzana kaa| isa saMskRti kI mahAnatA kA rahasya bhI yahI hai ki isakI aneka vidyAoM kA antima uddezya satyAnveSaNa tathA AtmavikAsa hotA hai| inhIM guNoM ke kAraNa bhAratIya saMskRti Aja taka jIvita hai| jisa prakAra bhAratIya vidvAnoMne apane adhyAtmajJAna ke prakAza meM usa sattA ke darzana kiye usI prakAra yahA~ ke kalAkAroM evaM zilpakAroM ne apane hRdaya kI prasphuTita bhAvanAoM ko jyoti meM usI eka sattA ke, usI anekoM meM eka rUpa, paka raMga, eka rasa tathA usI akSaya saundarya ke darzana kiye / mAnavahRdaya kI pipAsA ko zAnta karane ke liye zilpa athavA kalA kA janma huA / bhAratIya kalA kA koI bhI pramANa saMdeza-zUnya athavA nirarthaka nahIM kahA jA sakatA / vaha mUka nahoM, vAGmaya hai / usakA sandeza usake bhAla para citrita rahatA hai| pAzcAtya kalA kI bhAMti vaha kisI vastu kA nirjIva pratirUpa nahIM hai| bhAratIya prAntoM meM mAlavA hI aisA pradeza mAnA jAtA hai jahA~ prAcIna kalA ke kitane hI pramANa upalabdha hote haiN| mAlava pradeza meM aneka prAcIna rAjavaMzoM kA utthAna aura patana huA, jahA~ para unakI nirmANita kalAoM kI smRti kA dhvaMsAvazeSa, aba bhI prAcInAdarza kA jvalanta udAharaNa vidyamAna hai| bhAratIya itihAsakAroM ke matAnusAra mAlava pradeza meM pAMcavIM tathA chaThI zatAbdI meM bauddhadharma kA daura-daurA thA / bhelasA ke Asa-pAsa sAMcI ke stUpa, udayagiri, besanagara Adi sthAnoM ke lekha batalA rahe haiM ki bauddhakAla meM rAjapuruSa hI nahIM balki bar3e bar3e dhArmika, zrImanta, sarvasAdhAraNa gRhastha aura majadUra taka bhI usa dharma ke pracAra hetu yathAzakti dAna diyA karate the jinakA dAna-prApta dravya mandira, guphAe~ Adi ke nirmANa meM vyaya kiyA jAtA thA / sAtavIM zatAbdI meM bhArata meM bhramaNa karanevAle cInIyAtrI hunasoMga ne likhA hai ki usake samaya meM mAlave kI guphAe~ khAlI par3I thIM jo pANDavoM kI guphAoM ke nAma se prasiddha thiiN| jina guphAoM meM bauddhasAdhu rahate the| una sthAnoM meM cIna, jApAna, tibbata, malAyA Adi dezoM ke nivAsI bauddha-dharma kA adhyayana karane ke liye AyA karate the ve yahA~ sAdhuoM ke samIpa rahate aura apanA jIvana sAdhuoMsA vyatIta karate the| isI mAlaya pradeza meM bo. bI. enDa sI. AI relve ke mahU sTezana se lagabhaga ain Education International
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 239 ] zrI jaina satya prakAza [ 14 80 mIla pazcima kI ora bauddha bhikSuoM ke rahane ke liye prAkRtika saundarya se paripUrNa guphAe~ banI huI haiM jo pA~ca pANDavoM kI guphAoM ke nAma se prasiddha hai| gvAliyara sTeTa ke antargata bAga kasbe se 4 mIla dakSiNa-pUrva koNa meM bAghI (bAgezvarI ) nadI ke dakSiNa taTa para ina suprasiddha guphAoM kA nirmANa huA hai jo jamIna se 150 phITa U~cI aura 750 phITa lambI hai / guphAe~ pahAr3a kI caTTAnoM ko kATa chA~Ta kara prAkRtikatA liye hue banAI huI haiM, jinakI banAvaTa bhAratavarSIya labhya guphAoM se bhI pahale kI hai| kyoMki ina guphAoM ke dekhane se sahasA bauddhadharma kI tatkAlIna paristhiti kA smaraNa ho AtA hai / guphAoM ke nirmANa kA samaya IsvIya pA~cavIM aura sAtavIM zatAbdI ke bIca kA mAnA jAtA hai jisakI puSTi vahA~ para mile hue tAmrapatroM ke lekhoM se hotI hai / guphAoM kI kalA, evaM zilpakArI bahuta samaya bIta jAne para bhI navInatA liye hue mAma hotI hai| kitanI hI bar3e AkAra kI bar3I bar3I yoddhatiyoM ko dekha kara sarvasAdhAraNa janatA inheM pA~ca pANDaba kI guphAe~ kahatI hai| iMta kathAoM ke AdhAra para loga kahate haiM ki pAMca pANDavoMne yahA~ ajJAtavAsa bitAyA thA ityAdi, jaisA ki prAyaH aura guphAoM tathA jalasrotoM ke viSaya meM bhI yahI kahA jAtA hai, kintu vAstava meM aisA nahIM hai / vuddha ke jIvana kI tIna mukhya ghaTanAe~ prasiddha hai : bodhivRkSa ke nIce dhyAnAvasthita buddhamUrti buddhadharma kA upadeza tathA nirmANa, ye tIna ghaTanAe~ bauddhakalA meM vizeSa rUpa se aMkita kI jAtI haiM, joki cihna yahA~ para mauda haiN| daraasala meM ye bauddha bhikSuoM ke rahane kI guphAe~ hai bauddhamaThoM meM vidyArthiyoM ko jo hunnara, citra aura zilpakalA sikhalAI jAtI thI, kalAkauzala batAne ke liye usa samaya aisI aisI vizAla guphAoM kA bar3e bar3e pahAr3I sthAnoM meM banAne kI pravRtti maujada thii| peso prAkRtika svarUpa guphAe~ banAnevAle vidyArthI zreSThatara samajhe jAte the / aisI kRtiyoM nirmANa karanevAle kI kadara acche zilpiyoM meM hotI thI aura unheM rAjya kI ora se varSAsana bhI milatA thaa| bhArata meM bauddha bhikSuoM kI dekha rekha meM unake vidyArthiyoMne aisI aisI aneka guphAoM kA nirmANa kiyA hai jo unakI amara kIrti ko Aja bhI batalA rahI hai / 1 yaha to Upara hI likhA jA cukA hai ki mAlava pradeza meM IsvI san kI pAMcavIM tathA chuTTI zatAbdI meM bauddhadharma kA daura daurA thA ThIka usI samaya meM ina guphAoM kA nirmANa huA thaa| vahA~ ke tAmrapatra ke lekhAnusAra mAhiSmatI nagarI (oMkAra mAndhAtA) ke rAjA subandhu ne ina guphAoM meM sthApita bauddhamUrtiyoM kI pUjA ke liye aura inameM rahanevAle .
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 3 ] pAMca pAMDavoM kI guphAe' [ 237 ] bhikSuoM kI jIvikA ke liye bhUmi arpaNa kI thI joki dAnapatra se siddha hotA hai| bauddhaguphAe~ do taraha kI pAI jAtI hai eka to caitya yA mandira aura dUsare maTha yA bihAra / parantu bAga kI guphAe~ isa niyama se vilakSaNa hai ina guphAoM meM kucha bihAra, kucha adhyayanazAlA, kucha bhojanazAlA kucha vyAkhyAnazAlA, kucha dhyAnAlaya aura kucha nivAsasthAna ke rUpa meM haiM / pahAr3I kA vaha bhAga jisameM inakA nirmANa kiyA gayA hai mulAyama tathA karkaza hone ke kAraNa itanA upayukta siddha nahIM huA jo lambe samaya taka ur3a rhtaa| isI liye inameM kI bahutasI guphAe~ gira gaI jinakI amUlya prAcIna sAmagrI bahuta kucha naSTa ho gii| ye guphAe~ citrakArI ke liye bahuta prasiddha haiM, jinameM pASANa para khudI huI sundara mUrtiyoM acchI nakAzI aura beToM kA bar3A hI ramaNIya aura darzanIya kArya kiyA gayA hai / sambhavataH pattharoM kI kharAba hAlata dekha kara yA anya kisI kAraNa se inake banAnevAloMne yahA~ citrakArI se adhika kAma liyA ho / duI yaza guphAoM ke gira jAne se nayanAbhinandinI citrakArI ko bhI bar3A bar3A pahuMcA hai, para vartamAna meM jitanI bhI guphAe~ bacI huI vidya mAna hai ye bahuta hI ucakoTi kI haiN| pAzcAtya dezoM ko madhyayugIna citrakArI bhI inakI citrakArI kI samatA nahIM kara sakatI pesA itihAsakAroM kA mata hai / ajJAnI logoMne isa citrakArI kI bar3I hAni kI, kintu gvAliyara sTeTa ke purAtana vibhAga kI ora se ina guphAoM ko saba prakAra se surakSita kara diyA hai| usane isa sthAna ke aMkita citroM ke AdhAra para Adhunika prasiddha citrakAroM dvArA navIna citroM kA citraNa karA kara gvAliyara kI rAjadhAnI lazkara meM mAdhavamyUjiyama (ajAyabaghara meM rakhA diyA hai jinakI nakaloM ke chape hue citra guphAoM meM lagavA diye haiM, jinheM dekha unakI prAcInatA va sundaratA kA anumAna kiyA jA sakatA hai| dekhane kI sahUliyata ke vAste guphAoM para nambara DAla diye gaye haiN| jisase darzaka loga pratyeka guphAoM ke vivaraNa kA sarvadA ke liye smaraNa kara sakeM guphAoM kI saMkhyA 9 hai jinameM koI baDI hai koI choTI aura koI samacaurasa hai / zilpadRSTi se sabhI guphAe~ mina bhinna AkRtiyoM liye Azcarya janaka hai| (1) prathama nambara kI guphA kA maNDapa 23414 phITa hai aura vaha cAra stambhoM para avalambita hai| isakA AMgana aura chata majabUta cUne se joNIdvAra (ripeyariMga ) kiyA huA hai| Aja pandraha varSoM taka havA, pAnI aura pRthvIprakampa ko bhArI boTeM lagane para bhI isane apane astitva ko sthira rakkhA hai, yahI isakI dRr3hatA kA jvalanta pramANa hai / .
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (238] zrI jana satya prakAza 15 (2) dusare nambara kI guphA jo pA~ca pANDava kI guphA kahalAtI hai vaha pravezadvAra se pIche kI dIvAra taka 150 phITa lambI hai| isake andara ke dAlAna meM cAra katAroM meM 20 stambhoM kA nirmANa kiyA huA hai, jo ki pratyeka 12 phITa U~cA aura 4 phITa moTA hai / isameM pUrva se pazcima kI ora choTe choTe bIsa aura dakSiNa kI tarapha 5 kamare bane hue haiM jo sambhavataH bauddha vidyArthiyoM athavA bhikSuoM ke rahane aura unakA sara mAmAna rakhane ke liye the / dakSiNI madhya kamare meM vizAla bauddhastapa hai jisako yahA~ ke nivAsI "mahI kA maTakA" kahate haiM / buddha ke nirvANa sthAna yA usakI sthApanA ke sthAna para aise stUpa banAne kI prathA bauddhadharma meM aba bhI pracalita hai| stUpavAle kamare meM dvAra kI uparI dIvAra para raMgIna citrakAro kA kAma bahuta ho bar3hiyA hai / isI ke pUrvapazcima taraphavAlI dIvAra meM khar3e AkAra kI strI puruSoM ko ATha mUrtiyAM khudI huI hai, jinako loga pA~ca pANDava tathA kuntI mAtA kI mUrtiyAM kahate haiM, kintu vAstava meM inake madhya kI mUrti jo jholI liye hue hai vaha gaNadhara (buddha AIt) kI aura zeSa unake anucara bhikSu-bhikSuNiyoM kI haiM | isakA bAhirI bhAga jo cha stambhoM para banA huA thA, naSTa ho gayA hai aura usake bhagnAvazeSa bho itastataH bikhare par3e haiN| (3) tIsarI guphA hAthIkhAne ke nAma se prasiddha hai| isakI dIvAroM evaM chatoM para hAthI, zera aura bauddha bhaktoM kI vandana karatI huI mUrtiyoM gaMgoma citroM meM banI huI haiN| jinameM hAthI ke citra adhika hone ke kAraNa hI loga isako hAthIkhAnA kahate haiM, kintu vAstava meM yaha hAthIkhAnA nahIM hai bauddha bhikSuoM kI abhyAsazAlA hai| isameM bhI dakSiNa pazcima aura pUrva meM 24 kamare haiM-jinameM koI kamarA aSTa koNa kA bhI hai jo zAnti pUrvaka eka ora baiTha kara abhyAsa, samAdhi athavA dhyAna karane ke yogya hai| isake bAhara kA bahutasA bhAga prAyaH naSTa ho gayA hai| jo kucha bhI avaziSTa hai usako bhI marammata (ripeyariMga) kI AvazyakatA hai| (4) cauthI guphA raMgamahala ke nAma se prasiddha hai| yaha raMgIna citrakArI meM bahuta hI bar3hI car3hI hai| tIsarI aura isake daramyAna kI chata eka sire se dUsare sire taka 250 phITa lambI aura vilkula prAcIna avasthA ma hai| isakA bAhya bhAga 220 phITa lambA, 22 stammoM para Azrita hai jo pIche se banA mAlUma hotA hai, jisakA kucha bhAga gira cukA hai aura avazeSa bhAga bhI girane jaisA hI hai| isake bIca kA kamarA 94 phITa lambA aura usameM 25 stabhmoM ke bajAye 44 stabhma lage haiN| jisameM do kamare haiN| lekina dUsare nambara kA kamarA jamIna meM phaMsa gayA hai| isake tIna pravezadvAra aura do khiDakiyAM haiN| bIca meM haoNla hai jo www.jainelibrary.o
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca pAMDavoM kI guphAe [ 237 ] cAra stabhyoM para avalambita hai jisako racanA prAkRtikasI hai| haoNla kI chata bhI DAla utAravADI hai jisako dekhane se patA lagatA hai ki yaha chata abhI giranevAlo hai| isake raMgIna citroM meM kucha jAnavaroM ke aura kucha sapAroM ke citra haiM tathA darabAje kI sajAvaTa guptavaMzIva tathA kuzAnavaMzIya rAjAoM ke jamAne kI sI pratIta hotA hai| isa guphA kI banAvaTa prosa aura sIriyA kI imAratoM ke samAna tathA zilpakArI maMDalAmahala se zreSTha hai / (5) pA~ca nambara ko guphA ke yoca kA kamarA 95x44 phITa lambA cauDA do katAra meM banA huA hai, jisameM sAdhAraNa raMgAI kA kArya hai / isameM sAmane kA daravAjA tathA cAra khir3akiyoM kA kAma pIche se banAyA gayA hai / yaha guphA bhI cauthe nambara kI guphA kI bhA~ti hI hai / (3) uDe nambara kI guphA ke daravAje se Ane jAne para 46 phoTa mamacorasa eka kamarA hai, jisakI do te dakSiNa pazcimabAlI aura tIna chate dakSiNa kI ora haiM jinakI sajAvaTa Adi kA kArya bilkula sAdA hai, jisameM ki 16 kamare haiN| inakI banAvaTa ko dekhane se mAlUma par3atA hai ki yaha pAMcave nambara kI guphA kA anukaraNa kiyA gayA hai| isake bAhira kI chata kA bhAga bhI gira gayA hai isaliye isake sabhI kamare prAyaH daba gaye haiM / avaziSTa tIna guphAoM ke gira jAne se unakA hama vivaraNa likhane meM asamartha hai, jo ki bilkula bhagnAvasthA meM par3I hai| bhItara jAne kA koI sAdhana nahIM hai / uparyukta prAcIna guphAeM vindhyAcala parvata ke silasilevAlI pahAr3IyoM meM hI haiM, jinake cAroM ora mAnI jaMga tathA bhIloM kI AbAdI hai| gvAliyara sTeTa meM jaba kisI oNphira ko sajA dI jAtI hai to isa jaMgalI pradeza meM bhejA jAtA hai, joki gvAliyara sTeTa kA saradArapura jilA kahalAtA hai / Ajakala sTeTa bhIloM ke sudhAra kI ora vizeSa dhyAna de rahA hai| yahAM ke jaMgaloM meM kabhI kabhI zera aura pIte kA bhaya rahatA hai| ina guphAoM kA nirmANa sarasvatInadI ke taTavartI jetavalA gAMva ke gandhakuTI sthAna ke bAda huA pratIta hotA hai| ajantA kI kailAza guphA aura inameM thoDA hI antara hai lekina citra va zilpa meM ye usase bar3hI huI haiM / azoka, candragupta vikramAditya, zAlivAhana zaka, hUNa Adi rAjAoM ke samaya kI bhArata meM kitane hI zilpakalAoM ke pramANa hai jo vizva 2 kA Aja bhI apanI ora dhyAna AkarSita karate haiM bhArata kA atIta 1 u thA jisakI hajAroM varSoM kI prAcIna dhvaMsAvazeSa zilpakalA abhI vo bhUgarbha meM hI vizrAma kara rahI hai, jinakI khoja ke liye briTiza sarakAra kI ora se vizeSa yAna diyA jA rahA hai / .
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpAlikA [divALI parvanuM dhArmika varNana tathA ArAdhana ] che,. lekhaka:-munirAja zrI rAmavijaya akhila saMsAravarti samasta jIva theDA agara vadhAre pramANamAM Adhi, vyAdhi ane upAdhi rUpa trividha tApathI pIDA pAmI rahyA che. sarve jIvomAM manuSya e buddhivaMta prANI te potAnA budhdhibaLe duHkhamAMthI kaIka AzvAsana meLavavAno upAya zodhI zake che. jJAnI purUSoe manuSyonA sukhanI khAtara ane duHkhamAM visAmArUpa parvenI yojanA pUrvakALathI karelI che. manuSyo potapote svIkArelA Apta purUe batAvyA pramANe te te parvonI ArAdhanA kare che ane te mAraphate sukha-AnaMdane anubhava karI zAnti meLave che. dIpAlikA paNa te parvemAMnuM eka parva che ke jenI ujavaNI bhAratavarSamAM advitIya rIte samasta hiMdu janatA kare che. A parva kayAre ane kevI rIte prasiddhine pAmyuM te saMbaMdhI kaMika ullekha karavAne A mAro prayAsa che. dIpAlikA parvanI utpatti eka vakhata saMpratimahArAje zrI AryasuhastisUrijIne pUchayuM: "he prabhe! trikAlAbAdhita jinazAsanamAM dIpAlikA parva zA kAraNathI pratye ?' zrI AryasuhastisUri mahArAjAe AnA uttaramAM kahyuM ke, he rAjana, dIpAlikA parva eTale trizalAnaMdana zrI mahAvIra prabhunuM pAMcamuM-makSa kalyANa. tenuM varNana TuMkANamAM A pramANe che: - dIpAlikA parvanI utpatti kahevA mATe prathamathI te aMta sudhI zrI vIracaritra kahyuM. temAM prathama pAMca kalyANakA, cyavanakalyANaka, janmakalyANaka, dIkSA kalyANaka, kevaLakalyAzuka, mokSakalyANaka enuM savistara varNana sUrIzvarajIe kahyuM. temAM caudasvapna, upasarga, aghera tapazcarya, caturvidha saMghanI sthApanA, tenI saMkhyA vagere sarva itihAsa kahyo. da vaTe prabhuzrI mahAvIra pAvApuramAM mokSa padhAryA tyAre bhAva prakAza gayo, te vakhate navamaddhi ane navalacchi ema aDhAra rAjAoe seLa pahora sudhI prabhunI dezanA sahamAM rahIne sAMbhaLI. jJAnaghAtavaMta prabhu gayA tyAre lokoe dravya uota karyo. prathama ratnadIpaka prakaTAvyA. pachI rajata bhAjanamAM ane kAlA-re mATInA bhAjanamAM dIpaka prakaTAvavAnI rUThI bhAratavarSamAM pravatI. A pravRttine dIpAlikA parva ke zrI mahAvIra nirvANukalyANakadina kahevAmAM Ave che. dIpAlikA eTale vIranirvANa kalayANukadina zrI mahAvIra prabhu nirvANa pAmyA tyAre zrI gautamasvAmI Adi ne ghaNuM ja duHkha thayuM havuM. pabhu je vakhate nirvANa bhUmi upara padhAryA te vakhate te bhUminuM nAma apApApurI hatuM. paNa te ThekANe jagatane prabhuno viraha paDe te sthAnanuM have pachI te nAma kAyama rAkhavuM, de ane manuSyane egya na lAgyuM tethI tenuM pAvApurI evuM nAma rAkhyuM.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 3 ] dIpAlikA [ 241 ] je Aja AbAlagopAla mazahura che. AvI rIte dIpAlikA parvanI utpatti pAvApu rImAM zrI mahAvIranA viyoga nimitte thai che ema etihAsika rIte sAbita thAya che. zrI, dhamacaMdajI zrI dIpAlikAparvanA stavanamAM nIce pramANe kahe che: vIra nirvANa gautama kevaLa, kalyANaka dina jANI re, dravya bhAva deya bhede kIje, divALI bhavi pANI. pragaTI divAlI phare, pAmyA kevaLanANuM karma prajAlIchare. kArtika vadi amAvAsyA ( gujarAtI Ale che. 0)) nI rAtre chellI cAra ghaDI rAta bAkI hatI tyAre rAtrinA pAchalA prahare prabhu nirvANa pAmyA te vakhate svAti nakSatra hatuM, bIjo caMdra saMvatsare hate, prIti dhana nAme mAsa hatA, naMdivardhana pakSa hatA. upazama nAmane divasa hato, devAna dA nAmanI rAtri hatI, sarvArthasiddha muhUrta hatuM, nAga nAmanuM kAraNa hatuM ane prabhu padmAsane beThA hatA. te vakhate prabhu agI nAmanA caudamAM guNasthAnaka upara ArUDha thayA. sarve vegone phudhI zelezIkaraNa karI vedanIya, AyuSya, nAma ane getra e cAra aghAtIyAM kamene nAza karI mA padhAyAM. A vakhate ikoe prabhunA dehano agnisaMskAra karyo. e nadIzvara kI mAM jaIne amadanikA mahatsava karyo ane pachI svasthAnake gayA. A chetuthI cekakasa samajAya che ke dIpAlikA parva prabhunA pAMcamA nirvANakapaNuka rUpa ja che. laukika ane lekejara parvanuM pRthakakaraNa laukika parva ane kettara parva e bannemAM ghaNuM ja aMtara che. kayAM eka nAnuM gAma ane kayAM eka iMdrapurI ! TuMkANamAM kahIe to temAM khAna pAnAdi bhAgo vaDe karIne pudagalabhAva dhananA bahAne popa ya te laukika parva kahevAya, tyAre lekara parva tenAthI naddana viparIta che. jemAM tapa anuSThAnAdi vaDe bhomonA tyAganI sAthe Atmika bhAvonuM viNa thAya te lokottara pUrva kahevAya. laukika parva --A viSayamAM bAra vatanI pUjAmAM kaviratna zrImAna vIravIjaya mahArAja prakAre che ke laukika devagurU mithyAtva tyAsI bhede re, tuja Agama suNatAM Aja hAya vicchede che. vaLI A zrAdhdhapratikramaNanI TIkAmAM vaMditAsUtranuM vivecana karatI vakhate samakitane aticAronA varNanamAM lAkika devagurU mithyAtvanA 83 bhede gaNAvyA che. temAM dharmane bahAne pudagalabhAvane pachI miyAtva parvanuM sevana thAya che. meTA aticAramAM paNa lAkika parva gaNAvyAM che, jevAM ke bASpa, hoLI, baLeva, dhanaterasa vagere.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [242 ] zrI jena satya prakAza [varSa : lokettaraparva AtmAnA jJAna darzana cAritrAdi guNone puSTa karavAmAM kAraNabhUta parva, jevAM ke kArtika sudI 15, paryuMpaNuM, dareka tIrthakara devanA pAMce kalyANaka dina vagere. ArAdhaka chae AvA parvonuM ArAdhana karavuM joIe. dIpAlikA parvanA lokottara rIte kevI ArAdhanA karavI? sauthI prathama banI zake te caturdazI ane amAvAsyAne chaThTha karavo, kAraNa ke prabhunI dezanAmAM aDhAra dezanA rAjAe chaThThanI tapazcaryA sahita sahu vratamAM rahyA hatA. vIra prabhunI stutimAM paNa kahyuM che ke "chadde ziva paheAMtyA vIra vaLI, kArtika vadI amAvA syA nirmalI.' prabhu mahAvIre chevaTe be upavAsanI tapazcaryA karI aMtima dezanA dIdhI hatI mATe yathAzakita tapa avaya karo. rAtrinA prathama pahere che mAnavIravAmi namaH e padanI vIsa navakAra vAlIne jApa japa, madhya rAtrie chemaLIzvAmiurfmatAya nama: n e padanI vIsa navakAravAlIne jApa japavo. savAramAM arUNodaya samaye 8 nAtanAma sis namaH e padanI vIsa navakAravALIne jApa karo. zrI mahAvIra devanI pUjA stuti vagere karavI. zrI. mahAvIra prabhunA caritramAMthI guNene khecI pitAnA jIvanamAM utAravA. prabhue apUrva kSamAthI krodha , apUrva namratAthI mAnane chA, saraLatAthI mAyAne jItI, saMtoSathI lebhane cha. zrI vIraprabhunuM jIvanacaritra eTaluM badhuM vizAla, mananIya ane avinAzI sukhadAtA che ke koI paNa manuSya koI paNa guNa levA dhAre te te tene maLI zake ja. - vIraprabhunuM jIvanacaritra ApaNA jIvana AdarzamAM pratibiMbita karAya te ja vAstavika rIte divALI athavA zrI vIra mekSakalyANaka rUpa lokottara parvanuM ArAdhana karyuM kahevAya. jene mATe zrI dharmacaMdrajI mahArAja bolyA che ke - vIra nIrvANa gAma kevaLa, kalyANaka dina jANI re, dravya bhAva daya bhede kIje, divALI bhaviprANI, pragaTI divALI re. pAmyA kevaLajJAna, karma prajALIjIre. pisaha pratikramaNa munivaMdanasuMdara ve karIye jI re, dharmacaMdra prabhuguNa gAtAM, yazakamalA nitya varIye. pragaTI. dIpAlikA5va 1. dravyadivAlI. zrI mahAvIra prabhunuM pUjana, temanI pAse akSata, dIpaka, naivedya, phala ema aSTaprakArI pUjAnI sAmagrI mUkavI, je bhAvapUjAnA (lekenara dIpAlikAparvanA) sAdhanarUpa bane che. 2. bhAva divAlI-vIra prabhunA guNo ApaNA jIvana darpaNamAM pratibiMbita karavA. harSa ane zAkane avasara zeka-A cAlu huMDA avasarpiNInA prathama traNa ArA nava koDAkoDI sAgapamanA vyatIta thaI gayA pachI 82 , 1 0 varSa jUnuM eka kAkoDI sAgaropamane the Are zarU thaze. te paNa lagabhaga saMpUrNa thavA AvyuM ane phakta na pakhavADiyAM bAkI
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 3} dIpAlikA ri43] hanAM te vakhate zrI pAvApurimAM prabhu mekSa padhAryA te vakhate AkhA bhAratavarSamAM zrI viraprabhunA anuyAyIone moTuM duHkha utpanna thayuM. zrI. gautamasvAmI prazasta rAgathI zekasamudramAM DukhyA. zrI viraprabhu zrI caturvidha saMghanA AdhArabhUta hatA, mahAupakArI hatA. temane viyoga thaye lekonI sthiti senApati vinAnA sainya ane mAta vinAnA bALaka jevI nirAdhAra thaI gaI prabhunA bhaktane zeka chAyA sAthe evI evA vicAro AvavA lAgyA ke prabhu chakAyanuM rakSaNa karavAmAM mahApa hatA, saMpUrNa-vasavasa dayA pALavAmAM mahAmahiNa hatA, bhava aTavImAM zudhdha bhagaMdazaMkarUpa sArthavAha hatA ane bhavasamudramAM nAvika samAna niyAmaka hatA. evA guNethI yukta bhagavAna A bhAratane tajIne cAlyA gayA. have ApaNane kAno AdhAra rahyo. AvA vicArothI dIpAlikA zekarUpe ujavAya. harSa zrI. gautamasvAmI prazasta rAganA pratApathI zoka samudramAM DakhyA hatA te prazasta rAgane kSaya karatAM kevaLajJAna upajAve, te sAMbhaLatAM bhavya jIvone harSa pedA thAya te vAstavika che vIranA virahaduHkhamAM zrI gautamanuM kevaLajJAna ApavAsanarUpa nIvaDayuM. zrI. dharmacaMdra mahArAje kahyuM che ke: vIra nirvANa sura mukhathI jAgI, meha karyo cakacura jIre, kevaLajJAna ne darzana pragaTayAM, gautamane ugate sUrya, pragaTI divAlIjI re. pAmyA kevaLajJAna karma prajAlI re. jaina zAsanamAM harSa ane zeka deSa rUpa jaNAvyAM che. paraMtu je A mAe amuka hada sudhI je-sAtama AThamA guNasthAnaka sudhI pahoMcyA nathI temane aprazasta harSa zoka tyAjya che ane prazasta hazoka AdaraNIya che. amuka hada sudhI cayA vinA prazasta harSa ke zAka ne thAya. cethAthI chaThThA guNasthAnaka sudhInA jIvanane prazasta harSa zAka avazya thAya che, ane te te guNasthAnakanuM bhUSaNa samajavuM. AgaLa jatAM e prazasta harSazoka svayameva chUTI jaze. - thI vIrazAsanamAM trevIsa udaya che. hAla trIjo udaya varte che. saMpUrNa trevIsa udayamAM 2004 yugapradhAna zAsananA sthaMbharUpa thaze. A udamAM kalaMkI kayAre thayo ke thaze? te bAbata saMzaya che, paraMtu divAlIkalpanI eka pratamAM lakhyuM che ke hAla trIjo udaya varte che. AThamA udayamAM kalaMkI thaze te cAlatA saMvatsare uthApI pitAne saMvatsara sthApaze. ane ghaNA ja trAsa Apaze. hAla eTalo badhe trAsa jaNAto nathI, ethI jaNAya che ke haju kalaMkI thayA nathI. paNa AThamAM udayamAM thaze. AvA samayamAM paNa vIraprabhunA zAsanano rasa lenArA te leze ja. eka sAvanamAM kahyuM che ke uttama AcAraja munI AjanI, zrAvaka zrAvikA acchajI, lavaNujaLadhimAM mIThuM jaLa pIve zagI bha7cha vIra jirNoda jagata upagArI. lavaNusamudramAM zagIbha7 jema mIThuM pANI meLave che tema A kalikAlamAM paNa zAsana sika che AvAM uttama pane ArAdhI AtmakalyANa sAdhI zake che. bhavya AbhAo A uttama dIpAlikA parvane dravya ane bhAvathI ArAdhe ane uttarottara AtmakahANa sAdhI mekSanI prApti kare e ja bhAvanA !
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnapaMcamI [ jJAnapaMcamInuM, zratajJAnanA ArAdhananI daSTie, mahattava } lekhata-zrIyuta kesarIcaMda hIrAcaMda jhaverI, surata prazna-jJAnapaMcamInuM ArAdhana zuM karaze ? uttaraprAcIna jIrNa pustakono uddhAra vagere. jJAnapaMcamInA mahAmya saMbaMdhamAM aneka graMtho ane aneka pUjAomAM hitepadezanAM pado pUrvAcAryoe ApaNane aryo che. cAlu vartamAna kALamAM paNa atajJAnanI ArAdhanA je aneka rIte thaI rahI che te pUrvAcAryonA pratApa ane temanA upadezanuM pariNAma che. zrutajJAnanI ArAdhanA mRtakatAnanA, zAstra-siddhAMtamAM aneka prakAre varNavelA che, ane enA ArAdhananA paNuM aneka prakAre che, paNa A lekha khAsa karIne pustakonA uddhArane uddezIne lakhAyele che jethI tatsaMbaMdhI vicArIe. pustakAhAranA mukhyatve karIne traNa bheda saMbhavI zake che : (1) saMgraha (ra) pracAra (3) rakSaNa, (1) saMgraha-A saMbaMdhamAM bhaMDArAnI AvazyakatA che ke kema ? te vicAravAnuM rahe che. chellAM paccIsa pacAsa varSane ItihAsa jotAM, pahelAM ghaNAM ochA bhaMDAra hatA. prAya junA bhaMDAge hastalikhita pratAnA ja hatA. Aje temAM keTaleka aMze parivartana thayuM che. prAyaH ghaNAkharAM gAmomAM Aje jJAnabhaMDAro che ane temAM mukhyatve karIne ghaNA munirAjanA (mudita) graMthane saMgraha jovAmAM Ave che. A sarve bhaMDAranA peke, sthApaka vahIvaTadAra vagere potAnA vicAro vizALa karI jAharane lAbha ApavA taiyArI batAve te te paNa jJAnanI ArAdhanA ja che. 2) pracAra-saMgRhIta graMtha jAhera vAcana mATe mukavA, ene samAveza pracAramAM A che, kAraNake vAcana vadhavAthI aneka AtmAo jJAna saMpAdana karaze. vaLI mudraNakaLA bhArate paNa Aje sAro lAbha laI zakAya. aneka pustake chapAyAM che ane chapAya che. (3) rakSaNa--junA navA badhA graMthanuM rakSaNa e mukhya prazna che. eka vastu meLavavI durlabha che, maLyA pachI sAcavavI-surakSita rAkhavI ane teno gya lAbha levo e te ati durlabha che. aneka pUrvAcAryo ane vartamAna AcAryo pikAra karIne kahe che ane
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 3] jJAnapaMcamI [ 245 ] ApaNuM anubhave ApaNe joyuM che ke ApaNe aneka bhaMDAra Aje jIrNa thatA jAya che. je pratA Aje jalazaraNa karavI paDe che, je prate jIrNa thatI jAya che tenA uddhAra mATe ApaNe zuM karyuM? e vicAraNIya che. jJAnapaMcamIne divase bhaMDAranA kAryavAhako pratAne sUryanA ane samAjane pratanAM darzana karAve che ane bhakatajano paisA, vAsakSepa, kAgaLa, kalama vagerethI tenuM pUjana kare che. paNa pUjanamAM AvelI A sAmagrI ane dravyano upayoga zuM thAya che? te jovAnI jarUra che. rokkaDa rakama, jo bhaMDAra taraphathI jJAnapUjana hoya te, prAyaH bhaMDAranI vyavarImAM jAya che ane upAzraya taraphathI hAya te muni mahArAjanA abhyAsa, pustake ItyAdimAM khAsa karIne vaparAya che. kAgaLa ane barU vecI tenA paisA rokaDA karAya che. nunI praNAtrikA pramANe pustakoddhAranA kAmamAM Ave evI sAmagrI mUkavAne rIvAja che. ane upara lakhelI badhI sAmagrI pustakonA uddhAra mAM avazya AvI zake. 19NuM thatAM pustakonA udhdhAranuM, tenA saMrakSaNanuM kArya koI paNa saMsthA vyavasthita rIte kare che ke kema tenI vizeSa khabara nathI. mArI jANa pramANe atyAre suratamAM zrImad vijayakamalamarIzvarajI prAcIna hastalikhita pustakadhAraka phaMDa A mATe yathAzakita prayatna karI rahyuM che. upalabdha thaI zake te sAhitya kAzmIrI kAgaLa upara pustakArUka karAvI saMgraha kare che. temaja kAzmIrI kAgaLa bIjI saMsthAone vecAtA Ape che. e kAgaLane upayoga dareka jaina saMsthAo kare te pitAnA hastakanAM kANuM pustako rIplesa karI (pharI lakhAvI ) zakaze ane pitAnuM amUlya sAhityadhana sAcavI zakaze. nAnapaMcamI nimitte aneka AtmAo aneka rIte mRtanuM ArAdhanA kare che. tapa, japanI zarUAta te ja dine thAya che. paNa A lekhane mukhya uddeza jIrNa pustakone udhdhAra e jJAnapaMcamInI ArAdhanA che te ja batAvavAnuM che eTale bIjI vAtane nirdeza karyo nathI. dareka upAzraya ane bhaMDAranA kAryavAhakone vinaMti che ke pitAnA hastakanA saMgrahane vyavasthita rahe ! astu ! neminAtha stuti namAmi neminAmAnaM, munInAminamAninam / namannannamanAmAnaM, nanAmAnannu mAninam // 1 // -munirAja vAcaspativijayajI A stutimAM zrI neminAtha prabhunI stuti karavAmAM AvI che. AnI khAsa vizeSatA e che ke A AkhAya jaeNkamAM mAtra ra ane ma e be ja vyaMjanono upayoga karavAmAM AvyuM che.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ varATanagarIno prAcIna zilAlekha [ bhUtakALanA paDamAM samAI gayelI eka prAcIna nagarIne aitihAsika paricaya ] lekhaka-munirAja zrI nyAyavijayajI varATanagarano itihAsa ghaNo ja prAcIna che. mahAbhAratayugamAM A sthAna eka * mahattvanuM sthAna gaNAtuM hatuM. pAMDave, kauravo sAthe dhRtamAM hAryA ane temAM temaNe rAjapATa ane chevaTe satIziromaNI draupadIne paNa muskI. pariNAme temane bAra varSane vanavAsa ane eka varSane guptavAsa svIkAravuM paDe. pAMDavonA guptavAsanuM sthAna vairATanagara hatuM ema mahAbhArata kahe che. Aje paNa vairATanI cotaraphanI pahADIe ane jaMgalo ApaNane vizvAsa karAve che ke ahIM pADavo guptavAsa rahyA haze--hatA. hamaNAM navI banelI jayapurathI avara thaIne dilhI jatI saDaka upara A gAma AvyuM che. jayapurathI A raste AvatAM prathama Amera Ave che. Ama to jayapurathI ja pahADI zake thAya che, paraMtu Amera te pahADamAM ja vasyuM che. pahADa uparane killo ane makAne je yogya che. ahIM jaMgalo paNa ghaNAM che. temAM vAgha, cittA Adi kara pazuo ghaNAM rahe che, jene divase paNa ekalA jaMgalamAM javuM e jIvane jokhamamAM mUkavA jevuM che. temAMye havAmAM ke sake te kaI rIte A raste nIkaLavuM ucita ja nathI. . , jemane jemAM AtmA . jarara Ave azAti vItarAga Amera-AmeramAM suMdara vizAla jinamaMdira che. jinapratimAo bhavya ane darzanIya che. je mahAnubhAvo ekAMta ane zAntinA ichuka hoya, jemane dhyAna karI AtmakalyANamAM masta banavuM hoya, nirava zAntimAM AtmAnaMdane sAkSAtkAra karavo hoya te mumukSuo ahIM ekavAra jarUra Ave. ahIM nathI janaravane kolAhala ke nathI ghedhATa, nathI azAnti ke nathI udvignatAnuM vAtAvaraNa. ahIM che. parama zAnti ane vItarAgapadanuM bhAna karAve, ane AtmAnI zuddha dazA pragaTAve tevuM vAtAvaraNa. AmeramAM prathama to janonI ghaNI vastI haze-hatI. jayapura vasyA pahelAM A nagaranuM mahattva ghaNuM hatuM. bAdamAM rAjadhAnI badalAI ane AmeranuM mahattva dhaTayuM. Aje tyAM eka paNa jenanuM ghara nathI. mAtra vizAla bhavya jinamaMdira ane suMdara dharmazALA che jenI vyavasthA jayapurane zrI saMdha sAcave che. hamaNAM tyAMnA nAjara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina che. bhAvika ane zradhdhAlu che. jayapurathI varSamAM ekavAra ghaNA jene yAtrAe Ave che; meLo bharAya che. ame gayA tyAre paNa jayapurathI jene AvyA hatA ane zeTha sehanalAla gulecchAnAM mAtAjIe svAmivAtsathaka karyuM hatuM. AmerathI vihAra karatAM rastAmAM vikaTa pahADI ane jhADI Ave che. hamaNAM jayapuranA aMgreja
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ apha 3 ] varATanagarInA zilAlekha [ 247 ] vahIvaTakAraNe potAnI sagavaDa mATe pAkI saDaka baMdhAvI navA rasto karAvyo che. uMda alvaranI sarahada sudhI pAkI saDaka che. vacamAM pahADIone teDIne A rastA karyAM che. vairATa-anukrame ame vihAra karatA vairATanagara AvI pahoMcyA. A prAcIna zaheranI hadamAM jatAM ra vizAla medAna, dUra sudUra pUrvamAM pahADIo, aneka vanaspatiethI zebhatA bagIcAo ane kAkavI zobhatI vADI dekhAya che. pradeza taddana zAnta ane raLiyAmaNo lAge che vADAmAM plAnane yogya gRho paNa che. keTalAge bhAvA sanyAsI sAdhusA A pahADAmAM vase che. ? pAkamAM pAMDayA suptavAsa rahyA hatA te sthAna Aje paNa batAvAya che. ahIM mATe meLe bharAya che ane aneka bhALA bhagate tyAM e nya che. e sthAnanI mULa mAthe caDAvI kuka thayAnuM mAne che. hI digaMbara jainonI vastI rIka pramANamAM che. zvetAMgara anenAM mAtra pAMca ta dhare che. ane te paNa taddana sAmAnya sthitinAM ja che. jIMdagImAM kadI sAdhu joyA na hatA. temAMnA be cAra bhAio jyapuramAM ttio zrIpUSpo ane kadI kAvAra sAdhu mahAtmAnAM na karelAM eMThavuM phIka hatuM, bAkI sAdhuonA AcAravicArathI teA ta abhijJa ja hatA. emanI eka dukAnamAM amane utAryA, pachI pUchyuM pANI bharI lAvIe. ame kazuM spena nahi. ApaNA sAdhu to garama pANI ja vApare ane te paNa gRhasthane tyAMthI jAte ja lAvIne pachI enA cAra samajAvyo. temaNe karyuM. mArAja ahIM kANu sAdhue Ave ? atyAra sudhI tA raste bhayakara ane vikaTa hatA. have saDaka banI che. chatAMye zera- vAdha ItyAdinA Dara kharo. ame apeAre prAcIna dhvasta jinamadiranA darzane gayA. vairATa nagaranA A prAcIna jinamaMdirano itihAsa manane dilhInAM ja maLyA hatA. munisammelana vakhate dilhIthI amadAvAda AvatAM diMDInA prasiddha dherI lAlA bairAMtIlAlajI rAkANe kaheluM ke " di Apa terA dhAro to huM bAvIza. tyAM eka jInuM nimaMdira ane zilAlekha che je AApane upogI che. ane te nimadira amArA pUrvajonuM baMdhAveluM che. " parantu te vakhate amane samaya na hatA eTale bIjA-sIdhA raste ja AvelA A vakhate khAsa e rasto ja lIdhA. A navya jinamadiranu nirmANu pU. pA. jagadgurU zrI hIrivajaya sUrIdharajI mahArAjabInA upadezathI agneluM, ane pratiSTha pazu temanA nAmathI ja pU. pA. upAdhyAyajI zrI kalyANuvijayajI mahArAje karAvelI che. jagadgurU zrI hIravijayasUrIzvarajI mahArAjA, mahAna mAgatasatrATa akabaranA darabAramAM jaI temane prativela AArI, gujarAta tarapha pAchA padhAratAM mAravADamAM viSapAya nagaramAM jane cAtuma rahyA. cAturbhAsanAM saMdhavI IndrabalajI, sarijhanArAnAM dardIne AvyA ane cAturmAMsa pachI jinamaMdiranI pratiSThA mATe vairATa padhAravA AmapUrvaka vinaMti karI. kintu sUriSTha mahArAjanI vAvasthA hatI, ane gujarAtamAM vAnI tAkIda hatI jethI sa imahArAje tyAM AvI zakAya tema nathI. ema jaNAvyuM. ane sAjanA khAte khAsathI potAnA priya ziSya mahApA dhyAya zrI kalyANuvijayajIne mekalavAnI hA kahI. InkamalajIe badhI paristhitine vicAra karI dIdha7 mahArAjanI mAthA mAnya rAkhI. cArmona bAda zamAAMthI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 248 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa 4 6. zrI kalpasUvijayajI mahAraja vAra karI mA padhAyAM ane tyAM pratiSThA karAvI. ane jaMgArajI Adi pADavI vicAra karI siga siDI thai gujarAta paryA. mAza A lakhArane nimna pramANenA sabala 21 keTa : prAmAkhapitAkhAnyadhipati sAmAntavo'jani zrImAlAnvayabhAramallatanaya : zrI indrarAjastadA / AhvAtuM suguruna svakIya sacivAstenAtha saMpreSitA : prAsAde nijakArite bhagavatAM mUrtipratiSThAkRte // 269 // ( . mi.) 1. TIkA - tadA tasmin pIMghADhipurapAdAvadhAraNaprastAve zriyA yukta itimAmA privrtte| kiMbhUta zrImADa ityanyayo vaMzo yasya tAdRzo yo bhAramalustasya tanaya putraH punaH kinta ? pramANa paMcazatisaMnivezAnAM tathA abhvAnAM turaMgamANAM tathA dvipAnAM hastinAM tathA tAmrANAM khAnerAkarasvAdhipatiH svAmI kiMvat sAmantavat yathA sAmanta sImApAlapAlaH katicid grAmapurAdhipati sAmAnyanUpa svAt ... atha prabhormarudeze samAgamanAnantaraM tenendrarAjena suguru hIravijayaprAmAnyapikhAnyadhiti : sUrIn AhvAnuM svavirATanagare AkArayituM svakIyasacIvA nIjapradhAnapuruSAH saMpreSitA: prasthApitA / kimarthama nijenAtmanA kArile nirmASiteAnAde bihAre bhagavatAM tIrthakRtAM mUrtipratiSThAkRte pratiSThApavitum ... atha vijJapteranantaraM sUrIzvara : abhyarNaga samIpasthApinaM zrIharSAGgajavAcakaM zriyA vAcakalakSmyA yuktaM harSA iti vaNija : aGgajaM nandanaM kalyANavijayanAmAnaM vAcakeSvavani maNimupAdhyArAje preSita tatra prasthApayati sma utprekSate aparAmanyAM spIya mAtmIyAM mRtiM kiMtanRmiva svapratimAmiva / kiM kRtvA / svAmAtyIya zakiM zarIrAsAmarthya jJAtvA'vadhAyeM / kiM kartum / ita: papADhipurAt mevAtamaMDalasthabirATanagare tu prayAtum tataH preSaNAnantaraM so'pi vAcakeo'pi sapadi zIghramavicchinnaprayANai: kramAd grAmAnugrAmavihAraparipATayApuraM virATanagaraM prApya, sAtha ptairnirmitairasAdhAraNa: tasya tena ca mahAmahai : pratiSThAM viracayAMcake kRtavAn // 1 ( dvIra saubhAgya-sa-14 - svopajJa TIDA) mahAra vidyamAna tA. zrI jagadgurUjI sAthe A candhakArInA lakhatA gujama kaiTanA mAre vairAmAM pratiSThA karAvavA potAnA dhaMdhAne vinaMtI karavA mUrijI mahArAja pA sUrIcha mahArAja punaHvarATa javAmAM bhopA gujarAtanI tAkIda devathI pAjanA cAranane pratiSThA karavA mAko che. paraMtu butA, devAthI ane .
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 3] virATanagarIne zilAlekha [24] A sAthe graMthakAra idrarAjanA vaibhavanuM paNa suMdara khyAna Ape che, IndarAja pAMcase gAmane uparI adhipati hatA, hAthI ane ghoDAne uparI hatuM ane verATa nagaranI tAMbAnI khANAne paNa te uparI hato. graMthakAra mahAtmA te IndrarAjane eka sAmantanI upamA Ape che. arthAta indrarAja eka ucca adhikArI hatA. A ja vastune ullekha tenA zilAlekhamAM paNa che eTale A vastutA lakhANanA mahattvamAM ora vadhAro thAya che. A ja vastu ghaDA ja pheraphAra sAthe mahAkavi R'bhadAsajI potAnA hIravijayasUri rAsamAM A pramANe raju kare cheH " karI comAsuM gurUjI cAle, piMpADa nagare Ave; tAle puSkaraNe dhana kharace, sevana kula vadhAve che, vaDanagaramAMhIM nara vasata, saMdhavI bhAramala nAma; indrarAja beTa tasa kahIe, A vaMdana kAma. kahiM gurU mAhAre nagare padhAre, biMba pratiSThA karasyuM; hIra kahe navi AvyuM jAya, sirohI saMcarahyuM . kalyANavijaya vAcaka mekalIo, prAgavaMsa mukhacaMde; biMba pratiSThA tihAMkaNi kIdhI, hIra nAme AnaMde. cAlIsa hajAra rUpiyA kharacyA, saphala karyo avatAre; hIranA zrAvaka Indra sarIkhA, eka eka sAre. hIragurU sIrahIe Ave, vijayasena tyAM AvI; caMdasUra eka zAnauM dekhI, saMdha manoratha phaLIA. vijayasena gujarAta muhutA, trabAvatImAM Ave, rAjaA vAjI kare pratiSThA, narabhavelahI te phAve." ( hIrasUrirasa pR. 152) A ja vastu TuMkamAM 'surIzvara ane sannATTanA suvikhyAta lekhaka muni mahArAja zrI vidyAvijayajI mahArAja te pustakamAM nIce pramANe jaNAve che: vairATamAM saMdhavI bhAramalla ane I-rAja vagere hatA. hIravijayasUri akabara bAdazAha pAsethI vidAya thaine jyAre gujAtamAM AvatA hatA tyAre pIpAkanagaramAM sarijIne vaMdana karavA virATanA saMdhavI bhAramalane putra indrarAja Avyo hato. ane teNe sUrijIne pitAnA nagaramAM padhAravA mATe khUba vinaMti karI hatI. parantu surijIne jaldI sirohI javAnuM hovAthI pote na padhAratAM kalyANuvijayajI upAdhyAyane moka9yA hatA. kalyANuvijaya upAdhyAya pAse indrarAje cAlIsa hajArano vyaya karI maheTI dhAmadhumathI pratiSThA karAvI hatI." (surIzvara ane samAja pR-25) sujJa vAcaka A uparathI samajI zakaze ke vairATanagaranA IndrarAja saMdhavIe khUba mahe sava pUrvaka pratiSThA karI hatI, maDakavi RSabhadAsajI pitAne zrI harirAsamAM lakhe
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 150 ] zrI jana satya prakAza [varSa : che ke jagadagurUjInA zrAvake InDa sarikhA che. arthAta mahAna samRdhdhizAlI ane parama gurUbhakata che. A maMdira je vakhate banyuM te vakhate te A nagarI bahu ja uttata dazAmAM hatI. ekalA zrImAnAM ja 300 dhara hatAM. maMdira paNa bhavya ane vizAla banyuM che. suMdara traNa gabhArA, pradikSaNa a! vacamAM vizAla eka che. Aje A bhavya maMdira khaMDera hAlatamAM pitAnA bhUtapUrva gauravane kahetuM ubhuM che. vaca mumbaja bilakula TuTI gayo che. gabhAre traNe akhaMDita che. zikhara nathI rahyuM. suMdara kArIgarI paNa haze. paraMtu thoDA khaMbhA ke jALIo sivAya Aje kazuM nathI rahyuM. A maMdiramAM eka suMdara prAcIna zilAlekha che ane te jovA mATe ja ame A bihAmaNA bhayaMkara ajANavA raste AvavAnuM sAhasa karyuM hatuM. A zilAlekha maLavAthI amane te puSkaLa AnaMda thayo hate. | (apUrNa) vizeSAMkamAM bhUla sudhAra pAnuM 26, paMkita dasamAM 35000 nA sthAne 350000 samajavuM. pAnA 51 mAM jaMbusvAmIne janma aSabhadatta brAhmaNane tyAM thayAnuM lakhyuM che tenA badale RSabhadatta zeTha samajavuM. pAnuM 200-A pAnAmAM vIra janma saMvata 43 (IsvI sana pUrve 555)nI ghaTanAonA peregrAphanI cothI paMkitanA aMtamAM "A sAlamAM "nA sthAne "te samaye ja" ema samajavuM. A ja peregrAphamAM tyArapachInI rAjA zreNikanA jaina thavAthI laIne (50 20 mAM) ceTakanA yuddhanI ghaTanA ApI che te badhI A sAlamAM (vIra janma saMvata 43 mAM) nathI banI. tene koI nizcita saMvatsara nathI eTale te ghaTanA judA peregrApharUpe samajIne tenI AgaLa saMvatanA aMkane sthAne, e lekhamAM svIkRta saMketa pramANe, anupalabdha saMvata batAvavA mATe deza (C) nuM nizAna samajavuM.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena mUrtinirmANalA lekhaka:-zrIyuta paMDita bhagavAnadAsa jaina, jayapurasiTI rana mUrtionuM vidhAna, bhAratIya purAtattvanA AdhAre sarvathI prAcIna che. ja arthAta veNugadi mUrtionI pahelAM jainamUrtipUjAnI prathA cAlu thaI hoya tema jayapura purAtattva vibhAganA kayureTara rAyabahAdura paM. dayArAma sahAnI sI. Ai. I. ema. e. jaNAve che. mahejedAramAM evI prAcIna nANApradhyAna avasthAvALI mUrtio maLI che, ke je ThIka jainamUrtione maLatI Ave che. te I. sana 3000 varSa pahelAMnI mAnavAmAM Ave che. temaja mathurAnA kaMkAlI TIlAmAMthI aneka jaina mUrtio maLI che, temAM eka tUpa maLyo che. te stUpa namUrtAiothI alaMkRta che. tene mi. bulara sAheba I. sana pUrve 8 mI zatAbdIne batAve che. uDIsA prAMtanA prakhyAta hAthIguphAvALA zilAlekhamAM lakhela che ke-kaliMganI AdimAM jinendranI je mUrti magadhano naMdarAjA laI gayo hato, te mUrtine kaliMga cakravarti zrI ala khAravela pAcho kaliMga laI gaye hate.2 ityAdi purAtattva zilAlekha vagerethI jaNAya che ke jenamUrti ghaNA prAcIna samayathI vidyamAna che. te saMbaMdhI purAtattvanA vidvAnoe Adhika prakAza karyo che jethI te saMbaMdhI vadhu na lakhatA te mUrtinA nirmANa saMbaMdhI jana zilpazAstranA AdhAre kaMIka jaNAvuM chuM. mUttionAM Asana jaina tIrthakaranI mUrtio saumya ane zAMta ravabhAvanI tathA dhyAnastha avasthAvALI ja mAnavAmAM Ave che. mUttio padmAsana vALI, ardhapadmAsanavALI ane khagrAsana (kAyetsarga) vALI tathA samacaturansa saMsthAnavALI ja mAnavAmAM Ave che. padmAsananuM svarUpa beThelI mUrtinI jamaNI jAMdha ane pIMDI upara DAbo paga ane DAbe hAtha rAkho, tathA DAbI jAMgha ane pIMDI upara jamaNe paga ane jamaNe hAtha rAkho, A pramANe Asana hoya te padmAsana kahevAya. samacaturastra saMsthAnanuM svarUpa beThelI mUrtinA jamaNuM DhIMcaNathI DAbA khaMma sudhI eka, DAbA DhIMcaNathI jamaNuM 9 Jaina & other antiquities of Mathura, P. 13 2 mijAyasavAla lakhe che ke -"In line 12. it is clearly stated that kiug anda had taken away image known as The Jaioa of Kalinga' and that after the defeat of Bharati Mitra, the Kaling emperor brought it back to Kalinga along with other trophies.... The Datum...Jain images about or rather before 450 B. 0. Journal of The Behar & Orissa Res, Society XIII 245,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra5ra ] zrI jaina satya prakAza khaMbhA sudhI bIjuM, eka DhIMcaNathI bIjA DhIMcaNa sudhI trIju ane nIcenA vastranI pATalIthI upara kapALanA keza bhAga sudhI cothuM sUtra A pramANe cAre sUnuM mApa barAbara hoya to te pratimA samacatustra saMsthAnavALI kahevAya. kAussaga dhyAnamAM rahelI UbhI mUrtAi otAM je agiyAra aMga che, tenI UMcAInuM bhAna navatAla (108 AMgaLa)nA hisAbe nIce pramANe che - che. mUrtinAM aMgenuM mAna di. mUttinAM aMgonuM mAna pALa 4 AMgaLa. kapALa 4 AMgaLa nAka mukha mukha 4 , goThaNa gaLAthI hRdaya 12 gaLAthI hadaya 12 hRdayathI nAbhi 12 hadayathI nAbhi 12 nAbhithI guhabhAga 1ra nAbhithI liMga 12 jevA goThaNa 4 , pIMDI pIMDI 24 ) ghUMTIthI pagatala 4 ,, ghUMTIthI pagatala 4 108 AMgaLa 108 AMgaLa A 108 AMgaLa te paganA taliyAthI kapALanA keza bhAga sudhI jANavAM, tathA mAthAnI UMcAI 3 AMgaLa, ane mAthA uparanI zikhAnI UMcAI be AMgaLanI meLavatAM kula 117 AMgaLa bI mUrtinI UMcAInuM mAna jANavuM. temAM nIcenI gAdInA 4 bhAga meLavatAM kula 121 AMgaLa udayamAM thAya. padmAsane beThI mUrtinAM kapALa, nAka, mukha, gaLuM, hRdaya, nAbhi, guhabhAga, ane goThaNu e ATha aMga che, tenuM mAna ubhI mUrtinA aMga vibhAganA mAna pramANe gaNatAM kula chappana bhAga udayamAM thAya che. temAM mastakanA udayanA 3 bhAga ane zikhAte be bhAga, tathA nIcenI gAdInA ATha bhAga meLavatA kula : bhAga beThI mUrtine ulya jANu. di. zAstranA AdhAre beThI mUrtinA 54 bhAga mAnavAmAM Ave che. vizeSa khulAsAvAra jANavA mATe paramajaina Thakakura phepha'ne banAvela vAratusAra graMtha je savistara bhASAntara ane citro sAthe mArA taraphathI chapAyela che te jo. mUrtionI uMcAi zAstramAM visama eTale 1 2-5-7-9-11 ItyAdi ekI AgaLanI zubha gaNavAmAM AvI che. ane sama eTale 2-4-6-8-10 ityAdi ekI 3 jaina zilpazAstranA baha6 graMtha "jinasaMhitA 'mAM tathA anya ziejha the zilparatna kAzyapazi95 ane mAnasAra zi95zAstramAM janamattie dA tAla eTale 120 AgaLanA hisAbe banAvavAnuM jaNAve che, temAM zikhAthI pagatala sudhI 122 athavA ra4 bhAga batAve che. te che khulAsA mATe jue sacitra "vAstusAra prakaraNa gujarAtI anuvAda sAthe.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 3 ] jana mRttinimaNukalA [ 53 ] AMgaLanI azubha gaNavAmAM AvI che. temAM ekathI agyAra AMgaLanI uMcAI sudhInI mUttio ghara derAsaramAM rAkhI pUjI zakAya, ane agyAra AMgaLathI adhika uMcAInI mUrti gharaderAsaramAM rAkhavAnI ke pUjavAnI zAstramAM manA che, jethI agyAra AMgaLathI vadhAre UI cAinI mUrtAi deharAsaramAM ja rAkhIne pUjI zakAya mUrtinA be bheda pADavAmAM AvyA che. temAM eka arihaMtanI ane bIjI siddhabhagavAnanI mUrti jANavI. je mUrtine aSTamahAprAtihAzivALuM parikara naheya te siddhabhagavAnanI ane parikaravALI mukti arihaMtanI jANavI, gharaderAsaramAM arihaMtanI ja mUrti rAkhavAne Adeza zAstrakAra jaNAve che. temAM paNa pASANu, lepa, kASTha athavA hAthIdAMtanI mUrtio parikaravALA hoya che parikara rahita hoya te gharaderAsaramAM rAkhI zakAya nahi. paNa phakta dhAtunI mUrtio parikaravALI hoya ane agyAra AgaLathI vadhAre uMcI na hoya te gharaderAsaramAM rAkhI pUjI zakAya. caMdrakAnta, suryakAMta Adi sarva maNiratnanI jAta, sonA, cAMdI, tAMbA, pIttala, pASANa, kASTa, citrAla ane hAthIdAMta vagere mUrtio banAvavA mATe zubha che, temAM pAvANu ane kASThanI parIkSA karIne temAM DAdha vagere na che te joIne pachI tenI mUtti o banAvavI. gabhAsanA addhabhAganA pAMca bhAga karIne tenA vacalA trIjA bhAgamAM jinamaMttine sthApita karavI joie. paraMtu bhItanI sAthe lagADavI na joIe, ema zAstrakAra lakhe che, chatAM AjakAla ghaNe ThekANe mUrtio bhItanI sAthe cunA AdithI coDelI jovAmAM Ave che te AzAtanA upa che. mATe mUrtine pAchaLanA bhAgamAM cUnA AdithI nahi DivI joIe, paraMtu khulAsAvAra rAkhavI e zreSTha che. pratimAnuM zubha-azubha lakSaNa mUrtAinAM nakha, AMgaLI, bhujA, nAka ane paga eTalAM aMgomAMthI koI eka aMga khaMDita heya te te mUrti anukrame zatrune bhaya, dezano vinAza, baMdhana, kulane nAza ane dravyane kSaya karanArI jANavI, pAdapa, cihna, parikara, chatra, zrIvansa ane kAnathI khaMDita mUrti anukrame svajana, vAhana, sevaka, lakSmI, sukha ane bAMdhavanI hAnikAraka jANavI, je mUrti vAMkA nAkavALI hoya te duHkha devAvALI; TuMkA avayavanI hoya te kSaya karanArI; kharAba AMkhavALI hoya te netrapIDA karanArI; sAMkaDA mukhavALI hoya te bhAganI hAnikAraka; kamarahIna hoya te AcAryane nAza karanArI; hIna jAdhavALI hoya te putra, mitra ane bhAIno nAza karanArI; hIna AsanavALI hoya te Rddhine nAza karanArI; hIna hAtha pagavALI hoya te dhanane nAza karanArI; UMcA mukhavALI dhanano nAzakAraka; nIcA mukhavALI cintA utpanna karanArI ane vAMkA mukhavALI dezane bhaMga karanArI jANavI. visama AsanavALI vyAdhi kare, anyAyathI pedA karela dravyathI banAvelI mUrti dA raddhakAraka jANavImApamAM jUtAdhika aMgavALI heya te kaw devAvALI jANavI; rauTa eTale bhayAnaka mukhavALI mUrti te karAvanArane, mAnanI adhika aMgavALI kArigarano ane dubala piTavALI dravyano nAza kare. upara pramANe saMkSepamAM mUrti nirmANa saMbaMdhI jaNAvela che. vizeSa jANavAnI UchAvALAe paramarjana Thakakura "pherIne banAvela vAstusAra nAmano graMtha vAMco. * parikaranuM svarUpa have pachInA bIna lekhamAM savistara vIrA,
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina satya prakAzanA zrI paryuSaNa parva vizeSAMkano satkAra - udAra madada jAmanagara nivAsI zeThazrI popaTalAla dhArazIbhAI saMghavI tathA zeThazrI cunIlAla umIcaMdabhAI saMghavIe, temaNe A varSamAM kADhelA saMdhanA pavitra maraNa nimitte, A vizeSAMkanA kharca peTe pAMcaso rUpiyAnI udAra madada samitine ApI che, enI noMdha letAM amane ghaNo AnaMda thAya che. ame keTalAka vakhata pahelAM teozrIne A mATe vinaMtI karI hatI, ane A vizeSAMka joyA pachI, samitinA A prakAzanathI saMtuSTa thaIne temaNe amArI e vinaMtI mAnya rAkhI che. teoe samitine je udAra madada ApI che, te mATe ame temane bahu AbhAra mAnIe chIe. ane bhaviSyamAM paNa tenA taraphathI temaja anya udAra saddagRhastho taraphathI samitine AvA ja sahakAra maLatuM raheze evI AzA rAkhIe chIe. A vizeSAMkane Avo satkAra thayo jANIne amane saMtoSa thAya che. -vyavasthApaka. atyAra sudhImAM A vizeSAMka mATe je abhiprAyo maLyA che, temAMthI nIce pramANe raju karIe chIe, jethI e vizeSAMkanI mahattA ane upayogitA khyAlamAM AvI zake. ( vartamAnapatro ). " amadAvAdathI pragaTa thatA prAcIna jaina sAhityanA ? ' mAsika zrI paryuSaNa parvanA suprasaMge Azare savAbase pAnAne khAsa aMka pragaTa karIne jenenI bhUtakALanI bhavyatAne khyAla karI che. A aMkanA mukhapRSTha para bhagavAna mahAvIrasvAmInuM eka bhAvavAhI triraMgI citra raju thayuM che, aMdaranA bhAmamAM prAcIna jaina zipena, citra temaja zrI. kanu desAInA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 3] vizeSAMkane satkAra [ ] pichInAM suze mane zobhe che. sAhitya vibhAgamAM vidvAna jaina muni mahArAjemAM zrI. nyAyavijayajI, zrI. darzanavijayajI, zrI, sAgacaMdra sUrijI, zrI. jJAnavijayajI tathA lekhomAM thI. hIrAlAla kApaDIyA, bI, sArAbhAI evAba, zrI, nAthAlAla zAha vagerenA lekhe apAyelA che. ra nirvANa saMvata eka hajAra varSa sudhInAM jaina tIrtho zIrSaka lekha jenI tejasvI saMsatinI jhAMkhI karAve che. eka lekhamAM sarAka jatine ItihAsa rahatu karavAmAM Ave che. ItihAsa tapa,satAM ane vartamAna sarake nI raheNIkaraNI tathA rItarivAje jotAM teo jene hevAnuM puravAra thayuM che. uparAMta , cIna ItihAsa, AgamanuM paryAlacana, jena rAjAo, jene sthApatya eka hajAra varSanA 5 canha vagere le che dhyAna e ce tevA che. A aMkanI saMgIna sAmagrI taMtrInI pasaMdagI pratye mAna upajAve che. kuTaka nakalanI kiMmata 1 rUpiye che, " muMbaI samAcAra tA. 1-10-18 " aMka jotAM ja AMkhane game te he supri raju thAya che. suMdara svarUpa nIrakhI khAtrI thAya ke jenonI vaimanI duniyA hajI jIvatI che, jJAtinA patromAM AvI viziSTatA kadI jovAmAM AvI nathI temAM samAjane, dharmane ne jJAtine aikatAne tAra muje che. kalA, sAhitya, itihAsa ne dharmabhAvanI ektA ahI khaDI thAya che. A aMkamAM suMdara , mahAvIra svAmInuM sudara triraMgI citra che. ane gujaratI sAthe hiMdI lekho paNa che. jene vaibhavazALI itihAsathAe beTI nathI e khyAla A aMka jonArane tarata ja Ave. jenuM Itiha samAM, dezanA dhaDataramAM hindustAnanI saMskRtimAM jeTaluM sthAna che; eTaluM bIjI I jJAtinuM nahIM haya janadhameM hindramAM suvarNayugane saryo che ke hindanI saMrakatane amara banAvI che. "A aMka jotAM A vista yaSTa thAya che. atihAsika ne dhArmika lekhe darekane upayogI thaI paDe tema che. sAhityamAM A prakAranA itihAsane sthAna che. dharmanI dRSTie te A aMka ajoDa che, paNa sAhityanI daSTie paNa tenuM mUlyAMkana ghaNuM ja vadhAre che. aitihAsika lekho, e mATe zodhakhe che, junA zi9pe-tenAM citra vagere vastu ApaNI junI saMskRti nI madhurI yAda che. tene mUkI zakAya ema nathI. A suMdara aka kAra jana dharmanI sevA bajAvI che eTalu ja nahiM jaina dharmanA ke tenA ItihAsanA abhyAsa ane anya ya tha Ape cheeTaluM ja nahi paNa itihAsanA sAhityamAM paNa eka dhAge ja suMdara ne mane gamya aMka Ape che. te jaina dharmane vabhavanI, saMskRtinI, mahananI 3 tejarekhA derI che" satyaprakAza ane svadeza tA. ra8-9-28 jaina satya prakAzanA payuSaNa vizeSAMkamAM zrI mahAvIrasvAmInI je citrita mUrti dAkhala karI che, te mUrtimAM zAMti, tyAga, dhyAna, vItarAgadazAnAM sAkSAta darzana thAya che. AvI mUrtinI jinA karanArane amo dhanyavAda ApIe chIe. kemake e mUrti dekhatAM ja jonAranA hRdaya upara verAgyanI, zAMtanI ane vItarAma darAnI chApa paDe che ........ A mUttimAM eTalI badhI vizeSatA che ke jaMgalamAM jhADa nIce prabhu dhyAnamAM beThA che, netro jemanAM DhaLI gayAM che ane zAMtinuM sAmrAjya jyAM jAmI gayuM che. AvAM prabhunAM darzana kenA hRdayane na Ape ? mATe A rI mUrtinI pasaMdagI karanArane punaH ame dhanyavAda ApIe samayadharma tA. -1-98 rAjanagaramAM maLelA sAdhu saMmelananI pratikAra samiti taraphathI zarU thayelu" bI jene satya prakAza caturtha varSa mAM padArpaNa karatAM zrI paryuSaNa parva vizeSAMka nI samAjane bheTa dhare
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (251] zrI jana satya prakAza che. ......... A mAsikane ATale vikAsa thaI zakaze tema e vakhate kalpanA na hatI, paNa tenI traNa varSanI kAryavAhI joyA pachI amane lAge che ke teNe jene samAjane eka suvAra mAsika AvyuM che. prastuta aMkamAM judA judA lekhanA lakhelA 6 le ane prabhu mahAvIranuM eka triraMgI citra che tenuM kavara dviraMgI ane sughaDa che viSayamAM itihAsane pradhAnapada apAyuM che. ne Dara saMzAdhana nahi paNuM su maha tenI mukhya dRSTi che. ane te daSTie parizrama saphaLa che. e sivAya sthApatya ne be kathAo paNa ApelI che. * prAraMbhamAM Apela prabhu mahAvIranuM triraMgI citra gujarAtanA prakhyAta citrakAra zrI, kanuM desAie banAveluM che, beDeLa AbhUSaNethI ladAyelI punA citrazALAnI prabhu mahAvIra ane zrI gautamanI chabIo karatAM A citra anekagaNuM sAruM che, eTaluM ja nahi, paNa vigatanI draSTie paNa anekagaNu caDiyAtu che. sAdhusaMmelananuM mukhapatra A rItanAM AbhUSaNa vinAnA citro pracAra kare ethI jarUra sudhArAne AnaMda thaze........................., * eka dare aMkanI chapAI ne vyavasthA paNa suMdara che. ane tenI eka prata jarUra darekane saMdharavAnI bhalAmaNa che." -jena jali tA. 8-10-38 "mo jana satya prakAzanA cothA varSanA aMka 1-rane saMyukatu AM payuSa vizeSAMka tarIke prasiddha thayela che. A vizeSAMkamAM mahAvIra svAmI pachInA eka hajAra varSanA itihAsane lagatA lekhe ApavAmAM AvyA che. lebasAmamo e kALanA itihAsa upara prakAza pADe e zo ane e ItihAsanA abhyAsIne mArgadarzaka thai paDe evI che. jana dharmanA anekavidha itihAsanI chUTI harakatene eka sAthe A aMkamAM A vA mAM AvI che. e rIte A aka eka atihAsika pustaka eTale ma ne thayuM che, emAM jana tIrtho, rAjae ane gurUene saLaga ItihAsa ApavA uparAMta jIvanacaritra, atihAsika navalikAo, sAhitya saMbaMdhI lekhaka ane patananI zodhakhoLa saMbaMdhI lekhe ApavAmAM AvyA che. A rIte A vizeSAMka rasapUNuM sAmagrIthI samRddha banyA che. sArA sArA lekhe uparAMta A aMkamAM keTalAMka purAtatvane lagatAM citra paNa ApavAmAM AvyAM che, je aMkanI upayogitAmAM vadhAro kare che. gujarAtanA prasiddha citrakAra bI. kanu desAIe doreluM bhagavAna mahAvIranuM suMdara triraMgI citra prAraMbhamAM ja apAyuM che. A citra kaLAnI dRSTie suMdara banyuM che ane koI paNa dhyAna karanArane preraNA Ape evuM che. "16 pAnAnA A daLadAra aMkanuM chUTA mUtha mAtra eka rUpie (TapAla kharca sAthe ) rAkhavAmAM AvyuM che, ane mAsikanA grAhakene e koI 5 jAtanA vizeSa vagara, cAlu aMka tarIke ApavAmAM Ave che. (A mAsikanuM vArSika lavAjama be rUpiA che.) A aMka "navasaurASTranA mudrasulayamAM chapAye che, e aMka upara eka mAsa sudhI zrI. ratilAla desAie lIdhelI 3 sahabharI mahenatanA ame sAkSI chIe pariNAme Aje vizva maya, kalAyukata, samRddha aMka gujarAtanA Iti DrAsa-sAhityanA premIo samakSa dharI zakavA badala, saMcAlakone amArAM abhinadana che." navasorASTra tA. 13-10-38 vA varSanA pahelA-bIna aMka tarIke mahAna jaina parva-paryuSaNane vizeSAMka kaDhAya che. e vizeSAMkanA lekhe jenA draSTie mahatvanA hovA uparAMta sAmAnya samAjane paNa jana draSTibindu, jaina vyakitatva ane jainene itihAsa ane tenAM tejasvI paranAM jIvana samajavAmAM sahAyaka bane evA che, chellA be kathAmaka lekhe vartamAna zailInI camaka paNa khIle che. lAM jana tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmInA eka sarvAga sundara citranI khAmI hatI-te khAmI paNa A vizeSAMke dUra karI che." suvAsa Aje 1994
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAMka aMge maLelA kAgaLamAMthI pUjya AcArya mahArAja zrI vijayalalitasUrijI. umedapura tA. 24-9-38 taMtrI zrI ketana satya prakAza, yegya dharmalA sAthe AcArya zrI. vijayalalitasUrijI tathA muni vikramavijayajInA taraphathI lakhavAnuM ke tamArI taraphathI pragaTa thaela payuMSaNa parvanA aMkanI nakala maLI che. kAma suMdara che, mAsika huM nata upara che te jANI AnaMda tha che. temAM paNa A mAsikamAM koIne khAsa urSa ke apaka AlekhavAmAM AvatuM nathI te khAsa prazaMsanIya che. "pa munirAja zrI vAcapativijayajI (1414 ma yA, I saMte. temAM Apela ko mahAvIra prabhune pheTA jaI AnaMda. pawya munirAja zrI vIrasvAmIjI kho dhaNa ja AkarSaka ne atihAsika vAMcavA lAyaka Ave che. me mAM panya munirAja zrI dazanavijayajI Adi che, mahenata sArI karI che, lekhe paNa sArA che. citra paNa suMdara che. . je "tu zrIyuta nAthAlAla chagganalAla zAha kipa, 1rathI bahAra paDela 'payuMSaNa aMka mana che. aMdamAM etihAsika le che. amArA saM - " je tethI teone haNe Ana" che. zravRja mArA premAnaMda zAhu ema. e. vaDodarA 30-9-38 jo , na sara e prakAranA cAlu varSa nA paryuSaNa parva vizeSAMkathI dhaNe ja AnaMda thayo. che,", ', varSa mAM tame je parizrama uThAvyA karyo che te spaSTa dekhAya che. jana sAhitya - ane zAstrIya abhyAsane A rIte khUba vega maLe ane "jana satya prakAza' dvArA 1. pracAra thAya evI abhilA rAkhuM chuM pravuta ajitaprasAdajI, ema. e ela ela. bI. lakhanau tA. 23-10-18 1Na mAM Aje ma.. mukhatri tarIke muke mahAvIra svAmInuM citra sarasa rIta mAre ya che ane suMdara rIte spAyuM che. ( temanA aMgrejI patramAMthI) ga, meTara kesamAM mAlatI 1La " kahI dazA osavALa prakAza" nA taMtrIzrIne patra kema che, te e lakhe che-" Apane vizeSAMka suMdara che. abhiprAya AgAmI aMkamAM-nabaramAM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Regd. No. B. 3801 jaina sAhityanI AlamamAM bhAta pADatuM e uttama prakAzana meLavavA Aje ja haka ane zrI jaina satya prakAzane zrI paryaSaNa parva vizeSAMka 21 itihAsa upara 216 pAnAnA A daLadAra vizeSAMkamaH magavAna bahuvarAma pachInA eka kAra varSanA ItihAsa upara prakAza pADatA vistAbharyA aneka lekhe, mamaranuM mahAvIrasvAmInuM kaLa ane zAstrIya daSTie mAsuM dara darama citra aitihAsika vArtAo ane zilpa sthApatyanA lekha tathA 've ! AputramAM AvyA che. A vizeSAMkana ma re; mukana nAma daSTie { abhiprAya mATe A aMkanI aMdara jue . ucA kAgaLa, suMdara chapAI, chatAM chUTaka malya(TapAla kharca sAthe) eka rUpio, be rUpiA bharIne zrI jaina satya prakAzanA grAhaka thanArane A vizeSAMka cAlu aMka tarIke tathA e uparAMta bIjA ? yA aMka apAya che, amUlya taka ! ]. { Aje ja mo : atyAra sudhImAM bahAra paDelAM badhAMya citrAmAM nIce vAMdarA kaLA ane zAstrIya daSTie savAM mamuda bha. mahAvIra svAmInuM triraMgI citra gujarAtanA prasiddha citrakAra zrI kanu desAI pAse paiyAra karAveluM A ga . : parama zAMta-dhyAnaratha mA ane parama vItaraNa navane sAkSAtakA karAya che. A citra joyA pachI enI apUrvatA samajAvyA vagara nahI gaM. - dareka jana gharamAM A citra avazya joIe. 14" x 1"nI sAIjha, jADA AI kArDa upa2 suMdara chapAI ane seneTarI beDara sAthe mUlya-ATha AnA. TapAla tathA pekIMga kharcanA be AnA vadhe. lakhe- zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti jesiMgabhAInI vADI, ghIkAMTA, amadAvAda. : gujarAta )