Book Title: Jain Dharm no Pran
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Jaindharma_no_Pran_002157.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249507/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane prANa brAhmaNa ane zramaNa paraMparA : vaiSamya ane sAmyadaSTi atyAre je AcAra-vicAra "jainadharmane nAme oLakhAya che, te bhagavAna pArzvanAthanA samayamAM-khAsa karIne mahAvIranA samayamAM - "nigraMthadharmane nAme paNa oLakhAto hato, paNa e "zramadharma" paNa kahevAtuM hatuM. emAM phera hoya che eTale ja ke ekalo jainadharma ja zramaNadharma nathI; &maNudharmanI bIjI paNa aneka zAkhAe bhUtakALamAM hatI ane atyAre paNa bauddha vagere keTalIka zAkhAo jIvita che. nigraMthadharma yA jainadharmamAM zramadharmanAM sAmAnya lakSaNa hevA chatAMya emAM AcAra-vicAranI keTalIka evI vizeSatAo che, je ene zramaNadharmanI bIjI zAkhAothI judA pADe che. jaina dharmanA AcAravicAranI evI vizeSatAo jANatAM pahelAM sAruM e che ke ApaNe zarUAtamAM ja jamaNudharmanI vizeSatAne sArI rIte jANI laIe, ke je ene brAhmaNadharmathI judo pADe che. - prAcIna bhAratIya saMskRtine paTa vividharaMgI che, jemAM aneka dharmaparaMparAonA raMga bhaLelA che. AmAM mukhyatve dhyAnamAM AvanArI be dharma paraMparAo te--(1) brAhmaNa (2) zramaNa. A be paraMparAonuM pUrvAparapaNuM tema ja enuM sthAna vagere vivAdAspada praznone bAjue rAkhIne ahIM te phakta evA muddAonI DIka carcA karavAmAM Ave Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane prANa che ke je sarvasaMmata jevA che, ane jemanA dvArA zramaNadharmanI mULa dIvAlane oLakhavAnuM ane enI mAraphata nigraMtha ke jainadharmane samajavAnuM saheluM thaI paDe che. brAhmaNa ane zramaNa paraMparAo vacce nAnA-meTA aneka viSayamAM maulika aMtara che, paNa e aMtarane TUMkamAM kahevuM hoya te eTaluM ja kahevuM basa che ke brAhmaNa-vedika paraMparA vaiSamya upara pratiSThita che, jyAre zramaNa paraMparA sAmya upara pratiSThita che. A vaiSamya ane sAmya mukhyatve traNa bAbatamAM jovAmAM Ave che: (1) samAjaviSayaka (2) sAdhyaviSayaka ane (2) jIva-jagata taraphanI dRSTiviSayaka samAjaviSayaka vaiSamyano artha e che ke samAjaracanAmAM tathA dharmAdhikAramAM varNanuM janmasiddha ekapaNuM ke mukhyapaNuM ane brAhmaNe karatAM bIjA vanuM UtaratApaNuM ke gauNapaNuM. brAhmaNadharmanuM vAstavika sAdhya che abhyadaya, je hika samRddhi, rAjya, putra, pazu vagerenA judA judA prakAranA lAbhamAM tathA indrapada, svarganuM sukha vagere judA judA prakAranAM pAralaukika phaLanI prAptimAM samAI jAya che. abhyadayanuM sAdhana mukhyatve yajJadhama eTale ke judA judA prakAranA yajJo che. A dharmamAM pazu-pakSI vagerene bhAga anivArya mAnavAmAM Avyo che, ane kahevAmAM AvyuM che ke vedavihita hiMsA dharmanuM ja nimitta che. A vidhAnamAM bhoga dharAtA niraparAdhI pazu-pakSI vagere tarapha spaSTa rIte AtmasAmyanA abhAvanI arthAt AtmavaiSamyanI dRSTi rahelI che. AnAthI UlaTuM, uparanI traNe bAbatamAM zramaNadharmanuM sAmya A rIte che: zramaNadharma samAjamAM koI paNa varNanuM janmasiddha ekapaNuM na svIkAratAM guNa-kamakRta zrepaNuM ke kaniSTapaNe mAne che. tethI e samAjaracanA tathA 1. taitti. 1-1. zAMkarabhASya (pUnA AThekara kaM) pR0 353. A ja vAta yogasUtra 2-5 vagere tathA enA bhAgyamAM kahI che. sAMkhyatatvakaumudImAM paNa e che, je mULa kArikAnuM spaSTIkaraNa mAtra che. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jainadharmane prANa dharmAdhikAramAM janmasiddha varNabhedane Adara na karatAM guNakarmanA AdhAre ja sAmAjika vyavasthA kare che. eTalA mATe enI daSTie sadgaNuM zaka paNa durguNa brAhmaNa vagerethI zreSTha che; ane dhArmika kSetramAM, gyatAne AdhAre, dareka varNanAM puruSa ke strI samAna rUpe ucca padanAM adhikArI che. zramaNadharmanuM aMtima sAdhya, brAhmaNa dharmanI jema, abhyadaya nahIM paNa niyasa che. niHzreyasane artha e ke ahika ane pAralaukika aneka prakAranA badhA lAbha tyAga siddha karavAvALI evI sthiti ke jemAM pUrNa sAmya pragaTa thAya, ane kaI kaInAthI e che pregya ke vadhAre yogya rahevA na pAme. jIvasRSTi taraphanI zramaNadharmanI dRSTi pUrNa AtmasAmyanI che, ke jemAM kevaLa pazu-paMkhI vagere ke kITa-pataMga vagere jaMtuone ja nahIM paraMtu vanaspati jevA atizudra jIvavargane paNa samAveza thAya che. AmAM kaI paNa dehadhArIne kaI paNa kAraNe karavAmAM Avate vadha Abhavadha jevo ja lekhavAmAM Avyo che, ane vadhumAtrane adharmanuM kAraNa mAnavAmAM AvyuM che. brAhmaNa paraMparA mULamAM "ra"nI AsapAsa zarU thaI ane vikasI che, jyAre zramaNa paraMparA "yama"-sAmya, zama ane zrama-nI AsapAsa zarU thaI tema ja vikasI che. "grAnnA aneka arthomAMthI prAcIna be artha ahIM dhyAna ApavA gya cheH (1) stuti, prArthanA (2) yajJayAgAdi kama. vaidika maMtro tema ja sUkto dvArA je aneka prakAranI stutio ane prArthanAo karavAmAM Ave che, e "aihAra' kahevAya che. e ja rIte vaidika maMtrone jemAM viniyoga karavAmAM Ave che, te yajJayAgAdi karmane paNa grAna" kahevAmAM Ave che. vaidika maMtro ane sUkatone pATha karanAra purahitavarga ane yajJayAgAdi karAvanAra purohitavarga ja brAhmaNa che. vaidika maMtro dvArA karavAmAM AvatI stuti-prArthanA tema ja yajJayAgAdi karmanI atipratiSThAnI sAthe sAthe ja pure hitavarganuM samAjamAM tema ja tatkAlIna dharmamAM Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanA prANa 31 evuM prAdhAnya sthira thayuM ke jethI e brAhmaNuva potAnI jAtane janmathI ja zreSTha mAnavA lAgyuM; ane samAjamAM paNa meTe bhAge e ja mAnyatA sthira thaI, jene AdhAre vargabhedanI mAnyatA rUDha thaI gaI ane kahevAmAM AvyuM ke samAjapuruSanuM mukha brAhmaNa che, ane anya varNo enAM bInna aMga che. AthI UlaTu, zramaNadhama ema mAnatA-manAvatA hatA ke samAjamAM badhAMya strI-puruSa sahana tema ja dharmapadanAM ekasarakhAM adhikArI che. je prayatnapUrvaka yogyatA meLave che te, vaga ke liMgabheda vagara ja, gurupadane adhikArI banI zake che. jevI rIte A sAmAjika tema ja dhArmika samAnatAnI mAnyatA brAhmaNadhamanI mAnyatAthI sAva viruddha hatI, e ja rIte bannenI sAdhyaviSayaka mAnyatA paNu paraspara viruddha hatI. zramaNadhama ahika ke pAralaukika anyuyane sarvathA heya mAnIne niHzreyasane ja eka mAtra upAya tarIke mAnavAvALA hatA; ane eTalA ja mATe e sAdhyanI jema sAdhananA sAmya upara paNa eTalA ja bhAra ApatA hatA. nizcecasanAM sAdhanAmAM mukhya ahiMsA che. kAI paNa prANInI kAI paNa prakAre hiMsA na karavI, e ja ni:zreyasanuM mukhya sAdhana che, jemAM anya sarva sAdhananA samAveza thaI jAya che. sAdhanamAM rahelI A sAmyadRSTi hiMsApradhAna yajJayAgAdi karmanI dRSTithI sAva viruddha che. A rIte brAhmaNa ane zramaNa vacce vaiSamya ane sAmyamUlaka eTale badhA virAdha che ke jene lIdhe banne dharmo vacce Dagale ne pagale sadha'nI saMbhAvanA rahe che, je hajArA varSanA ItihAsamAM AlekhAyela che. A jAto virUdha brAhmaNukALamAM pazu hatA ane mudde tema ja mahAvIranA samayamAM tathA e pachI paNa hatA. A ja ciraMtana virUdhanA pravAhane bhaDAbhASyakAra pataMjalie potAnI vANImAM vyakta karyAM che. vaiyAkaraNa pANinIe eka sUtramAM zAzvata vidhine nirdeza karyo che. pataMjali 'zAzvata'-janmasidda virAdha dharAvatAM sApa-nALiye, gAya-vAla jevAM onAM udAharaNa ApatAM ApatAM, sAtheAsAtha, brAhmaNa-zramaNanuM paNa udAharaNa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane prANa Ape che. e sAcuM che ke hajAra prayatna karIe te paNa sApane LiyA, gAya-vAghane virodha nimULa nathI thaI zakato, jyAre, prayatna karavAmAM Ave to, brAhmaNa ane zramaNa vaccene virodha nirmULa thavAno saMbhava che. ane itihAsamAM keTalAka dAkhalA evA maLe paNa che ke jemAM brAhmaNa ane zramaNanI vacce koI paNa prakAranuM vaimanasya ke virodha jovAmAM nathI AvatuM. paraMtu pataMjalinuM brAhmaNa-zramaNa vaccenA zAzvata virodha saMbaMdhInuM kathana vyakitane anulakSIne nahIM paNa vargane anulakSIne che. keTalIya vyakitao evI hoI zake ke je AvA virodhathI para hoya yA para thaI zakatI hoya, paraMtu samasta brAhmaNavarga yA samasta zramaNavarga A mULabhUta virodhathI para nathI, e ja paMtajalinA kathananuM tAtparya che. "zAzvata' zabdano artha "avicala" na karatAM ahIM prAvAhika" -"paraMparAthI cAlyuM AvatuM'] eTale ja abhipreta che. paMtajali pachI aneka zatAbdIo pachI thayelA jaina AcArya hemacaMke 2 paNa brAhmaNa-zramaNanuM udAharaNa ApI paMtajalinA anubhavanI yathAthatA upara maherachApa mArI che. Aje samAjavAdI yugamAM paNa ApaNe e nathI kahI zakatA ke brAhmaNa ane zramaNavarga vaccenA virodhanuM bIja nirmaLa thayuM che. A samagra virodhanuM mULa, upara sUcavela vaiSamya ane sAmyanI daSTi vacce rahela pUrva-pazcima jeTaluM aMtara che. ekabIjA upara prabhAva ane samanvaya brAhmaNa ane zramaNa paraMparA ekabIjAnA prabhAvathI sAva alipta rahI nathI; nAnI-meTI bAbatomAM ekano prabhAva bIjA upara ochAvattA pramANamAM paDela jevAmAM Ave che. dAkhalA tarIke, zramaNadharmanI sAmyadaSTimUlaka ahiMsAbhAvanAne brAhmaNa paraMparA upara krame krame eTale prabhAva paDyo che ke, jethI yajJIya hiMsAnuM samarthana kevaLa prAcIna zAstrIya carcAone viSaya ja banI gayuM che; vyavahAramAM 1. mahAbhASya 2-4-9, 2. siddhahema0 3-1-141. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama nA prANa 33 NIya hiMsA lupta jevI thaI gaI che. ahiMsA ane 'sUryamUttei tAH' siddhAMtane pUNu Agraha rAkhavAvALI sAMkhya, yoga, aupaniSada, avadhUta, sAtvata vagere je paraparAoe brAhmaNa para'parAnA prANurUpa vaidyanA prAmANyane ane brAhmaNavaSNunA pureAhitapadanA ke gurupadanA AtyaMtika virodha na karyo, e paraparA krame krame brAhmaNudhanA sarvAMsa grAhaka kSetramAM eka yA bIje rUpe bhaLI gaI. AthI UlaTuM, jaina, bauddha vagere je paraparAoe vedanA prAmANya ane brAhmaNa varNanA gurupadanA virAdhane AtyaMtika Agraha sevyA, e para parAbeMke hamezane mATe brAhmaNadhamathI judI ja rahI che, chatAM paNa emanAM zAstro tema ja nivRttidharma upara brAhmaNa para parAnI leAkasaMgrAhaka vRttinA eka ke bIjA rUpe prabhAva jarUra paDayo che. zramajI paraMparAnA pravakA zramaNa paraMparAnA mULa pravartaka kANu kANu hatA, teo kayAM kayAM ate kayAre thayA, ene yathA ane pUrA pratihAsa hajI sudhI ajJAta che. paNa ApaNe upalabdha sAhityane AdhAre eTaluM te niHzaMkapaNe kahI zakIe chIe ke nAbhiputra RSabha tathA Adi vidrAna kapila, e sAdhanA jUnA ane prabaLa samakA hatA. eTalA mATe ja, emanA pUrA hRtiAsa adhakAragrasta heAvA chatAM, paurANika paraMparAmAMthI emanuM nAma lupta nathI thayuM. brAhmaNAnAM purANAmAM RSabhanA ullekha gna tapasvIrUpe che kharA, paNa emanI pUrepUrI pratiSThA to kevaLa jaina paraMparAmAM ja che; jyAre kapilanA RSirUpe nirdeza jaina kathAsAhityamAM hovA chatAM emanI pUrepUrI pratiA te sAMkhya paraparAmAM tathA sAMkhyamUlaka purANa graMtheAmAM ja che. RSabha ane kapila vagere dvArA je Atmaupamya bhAvanAnI ane emAMthI janmela ahi MsAdhanI pratiSThA jAmI hatI, e bhAvanA ane e dhamanI preSaka aneka zAkhAprazAkhAo hatI, jemAMnI kAIka bAhya tapa upara tA kAIka dhyAna upara, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. jainadharmane prANuM te vaLI kaIka kevaLa cita-zuddhi ke asaMgatA [-anAsakti] upara vadhAre bhAra ApatI hatI. paNa badhAnuM samAna dhyeya sAmya ke samatA hatuM. je zAkhAe sAmyasiddhijanya ahiMsAne siddha karavA mATe aparigraha upara vadhAre bhAra Ave tema ja agAra-gRha-graMtha ke parigrahabaMdhananA tyAga upara vadhAre bhAra Apyo ane kahyuM ke jyAM sudhI kuTuMba tema ja parigrahanuM baMdhana hoya tyAM sudhI pUrNa ahiMsA ke pUrNa sAmya kyAreya siddha na thaI zake, zramaNadharmanI e ja zAkhA nigraMtha nAme vikhyAta thaI. AnA mukhya pravartake neminAtha tathA pArzvanAtha ja hoya ema lAge che. vItarAgapaNane Agraha ahiMsAnI bhAvanAnI sAthe sAthe tapa ane tyAganI bhAvanA anivArya rIte nigraMtha dharmamAM gUMthAI te gaI ja hatI, paraMtu sAdhakanAM manamAM e prazna UbhuM thayuM ke bAhya tyAga upara vadhAre paDate bhAra ApavAthI zuM Atmazuddhi ke sAmya pUrNa rUpe siddha thaI zake kharAM ? AnA javAbamAMthI ja e vicAra jAge ke rAga, deSa vagere malina vRttio upara vijaya meLavo, e ja mukhya sAdhya che. je ahiMsA, je tapa ke je tyAgathI A sAdhyanI siddhi na thaI zake e ahiMsA, tapa ke tyAga game tevAM kema na hoya, paNa AdhyAtmika daSTie e nakAmAM che. A ja vicAranA pravartaka "jina" kahevAvA lAgyA. AvA jina aneka thayA che. saccaka, buddha, gozAlaka ane mahAvIra, e badhA pitApitAnI paraMparAmAM jinarUpe prasiddha thayelA che, paraMtu atyAre "jinakathita jainadharmanuM nAma devAthI mukhyatve mahAvIranA dharmane ja baMdha thAya che, je mukhyatve rAgadveSanA vijaya upara ja bhAra Ape che. dharmavikAsane ItihAsa kahe che ke dharmanI uttarottara udayamAM AvavAvALI navI navI avasthAomAM te te dharmanI prAcIna avirodhI avasthAone samAveza jarUra thaI jAya che. eTalA mATe ja Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 jainadharmane prANa jainadharma nirca thadhAma paNa che ane zramaNadharma paNa che. zramaNa dharmanI sAmyadaSTi have ApaNe e joIe ke zramaNudharmanA prANarUpa sAmyabhAvanAnuM jina paraMparAmAM zuM sthAna che ? jena mRtarUpe prasiddha bAra aMge ke cauda pUrvemAM "lAmAya'-sAmAji' nuM sthAna paheluM che, je AcArAMgasUtra' kahevAya che. jaina dharmanA chellA tIrthakara mahAvIranA AcAra-vicAronuM sIdhuM ane spaSTa pratibiMba mukhyatve e satramAM ja jovA maLe che. emAM je kaMI kahevAmAM AvyuM che, e badhAyamAM sAmya, samatA ke sama upara ja pUrepUro bhAra ApavAmAM AvyuM che. "mA" e prAkRta ke mAgadhI zabdano saMbaMdha sAmya, samatA ke sama sAthe che. sAmyadaSTimUlaka ane sAmyadRSTipiSaka je je AcAra-vicAra hoya e badhA sAmAIya-sAmAyikarUpe jaina paraMparAmAM sthAna pAme che. jevI rIte brAhmaNa paraMparAmAM saMdhyA eka Avazyaka kama che, e ja rIte jaina paraMparAmAM gRhastha ane tyAgI badhAne mATe cha Avazyaka kama jaNAvavAmAM AvyAM che, jemAM mukhya lAkya che. je sAmAIya na hoya te anya koI Avazyaka sArthaka nathI thatuM. gRhastha ka tyAgI pitAnA adhikAra pramANe jyAre jyAre dhArmika jIvanane svIkAra kare che tyAre tyAre e "remi bhaMte ! sAmA" evI pratijJA kare che. eno artha e che ke "he bhagavana ! huM samatA ke samabhAvane svIkAra karuM chuM." A samatAnuM vizeSa spaSTIkaraNa pachInA bIjA padamAM karavAmAM AvyuM che. emAM kahyuM che ke huM sAvadya yoga arthAt pApavyApArane yathAzakti tyAga karuM chuM. "kAma" nI AvI pratiSThA hovAne lIdhe sAtamI sadInA prasiddha vidvAna jinabhakagaNI kSamAzramaNe enA upara "vizeSAvazyakabhASya" nAmano ativistRta graMtha lakhIne batAvyuM che ke dharmanA aMgarUpa zraddhA, jJAna ane cAritra, e traNeya "sAmArUca che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane prANa sAcI vIratAnA saMbaMdhamAM jainadhama, gItA ane gAMdhIjI sAMkhya, ga ane bhAgavata jevI anya paraMparAmAM pUrva kALathI sAmyadaSTinI je pratiSThA hatI ene ja AdhAra laIne bhagavadgItAkAre gItAnI racanA karI che. tethI ja ApaNe gItAmAM ThekaThekANe samadaza, sAmya, samatA jevA zabdo dvArA sAmyadaSTinuM ja samarthana thatuM joIe chIe. gItA ane AcArAMganI sAmyabhAvanA mULamAM eka ja che, Ama chatAM e, paraMparAnedane lIdhe, bIjI bIjI bhAvanAo sAthe maLI jaIne judI thaI gaI che. arjunane sAmyabhAvanAno prabaLa Avega thaI A eve vakhate paNa gItA ene bhikSaka tarIkenuM jIvana svIkAratAM roke che, ane zastrayuddhane Adeza Ape che, jyAre AcArAMgasUtra arjunane e Adeza na ApatAM e ja kahe ke jo tame sAcesAca kSatriya vIra che to sAmyadRSTi prApta thatAM hiMsaka yuddha na karI zako, balka bhikSukajIvanane svIkAra karavA pUrvaka AdhyAmika zatrunI sAthe yuddha karIne ja sAcuM kSatriyapaNuM sAbita karI zake che. A kathana upara prakAza pADatI bharata-bAhubalInI kathA jaina sAhityamAM prasiddha che, jemAM kahevAmAM AvyuM che ke sAdara bhArata taraphathI ujha prahAra pAmyA pachI bAhubalIe jyAre pratikArane mATe hAtha ugAmyo e ja vakhate samabhAvanI vRtti pragaTa thaI. e vRttinA AvegamAM bAhubalIe bhikSakajIvanane svIkAra karyo, paNa sAme prahAra karIne na te bhAratanA prahArane badale cUka ke na eNe pitAne nyAyayukta rAjyabhAga levAne vicAra karyo. gAMdhIjIe gItA ane AcArAMga vageremAM pratipAdita sAmyabhAvane pitAnA jIvanamAM yathArtha rUpe vikasita karyo ane enA AdhAre kahyuM ke mAnavasaMhAraka yuddhane te tyAga kare, paNa sAmya ke cittazuddhinA AdhAre ja anyAyanA pratikArane mArga paNa 1. AcArAMga 1-5-3. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmano prANa 37 grahaNa karaze. prAcIna saMnyAsa ke tyAgI jIvananA AvA arthavikAsanI gAMdhIjIe samAjamAM pratiSThA karI. sAmyadaSTi ane anekAMtavAda jaina paraMparAe sAmyadaSTi upara eTale badho bhAra Apyo che ke eNe sAmyadaSTine ja brAhmaNa paraMparAmAM jenI khUba pratiSThA che te hya tarIke oLakhAvIne sASTinA vika samasta AcAra-vicArane trI 'vamaLa'nuM nAma ApyuM che, jevI rIte bauddha paraMparAe maitrI vagere bhAvanAone "vra hAranuM nAma ApyuM che. eTaluM ja nahIM paNa dhammapada ane zAMtiparvanI jema jainagraMthamAM paNa samatva dhAraNa karanAra zramaNane ja brAhmaNa kahIne zramaNa ane brAhmaNa vaccenuM aMtara dUra karavA prayatna karyo che. jaina paraMparAmAM sAmyadaSTi mukhyatve be prakAre pragaTa thaI che : (1) AcAramAM ane (2) vicAramAM. jainadharmane bAhya-AtyaMtara, bhUla-sUkSma badhe AcAra sAmyadaSTimUlaka ahiMsAne kendramAM rAkhIne enI AsapAsa racAya che. je AcAra dvArA ahiMsAnI rakSA ane puSTi na thatI hoya evA koI paNa AcArane jaina paraMparA mAnya nathI rAkhatI. joke badhI dhArmika paraMparAoe ahiMsA tatva upara thoDe-jhAjho bhAra dIdhA che, paNa jaina paraMparAe e tattva upara jeTale bhAra dIdho che, ane e tattvane jeTaluM vyApaka banAvyuM che, eTale bhAra ane eTalI vyApakatA bIjI koI paraMparAmAM jovAmAM nathI AvatAM. manuSya, pazu-pakSI, kITa-pataMga ane vanaspati ja nahIM, balka ApamyanI bhAvanA dvArA pRthvI, pANI vagerenA sUmamAM sUkSma jaMtuo sudhdhAnI hiMsAthI paNa nivRtta thavAnuM kahevAmAM AvyuM che. 1. brAhmaNa varga 26. 2. uttarAdhyayana 25. -- . - ..---- -- -- - Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jainadharmane prANa vicAramAM sAmyadRSTinI bhAvanA upara je bhAra ApavAmAM Avyo che emAMthI ja anekAMtadaSTi ke vibhAjyavAdane janma thaye che. kevaLa pitAnI dRSTi ke vicArasaraNune ja pUrNa aMtima satyarUpa mAnIne ene Agraha rAkhe, tethI sAmyadaSTine ghAta thAya che. tethI kahevAmAM AvyuM che ke bIjAonI daSTino paNa eTale ja Adara karavo joIe ke jeTale pitAnI dRSTi. A sAmyadRSTi ja aneka tavAdanI bhUmikA che. A bhUmikAmAMthI ja bhASApradhAna syAdvAda ane vicArapradhAna nayavAdane krame krame vikAsa thaye che. evuM nathI ke bIjI paraMparAomAM anekAMtadaSTine sthAna ja nathI. mImAMsaka ane kapiladarzana-sAMkhyadarzana uparAMta nyAyadarzanamAM paNa anekAMtavAdanuM sthAna che. buddha bhagavAnano vibhajyavAda ane madhyamamArga paNa anekAMtadaSTinAM ja phaLa che, Ama chatAM jaina paraMparAe jema ahiMsA upara ghaNo vadhAre bhAra Apyo che, e ja rIte eNe anekAMtadaSTi upara paNa ghaNuM vadhAre bhAra dIdhuM che. tethI jena paraMparAmAM AcAra ke vicArano evo koI viSaya dekhAto nathI ke jenI sAthe anekAMtadaSTi joDavAmAM na AvI hoya athavA je anekAMtadaSTinI maryAdAthI bahAra heya. ene lIdhe ja bIjI bIjI paraMparAonA vidvAnoe anekAMtadaSTine mAnavA chatAM enA upara svataMtra sAhityanI racanA nathI karI, jyAre jaina paraMparAnA vidvAnee enA aMgarUpa svAda, nayavAda AdinA bodhaka ane samarthaka vipula svataMtra sAhityanuM sarjana karyuM che. ahiMsA hiMsAthI nivRtta thavuM e ja ahiMsA che. jyAM lagI hiMsA konI thAya che, tathA hiMsA koNa ane kayA kAraNe kare che, ane enuM pariNAma zuM Ave che, e na samajAvAya tyAM lagI A vAta pUrepUrI samajavAmAM nathI AvatI. A ja praznane spaSTa rUpe samajA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ww jainadharmane prANa vavAnI dRSTie jaina paraMparAmAM mukhyatve cAra vidyAone vikAsa tha cheH (1) AtmavidyA, (2) karmavidyA, (3) cAritravidyA ane (4) lekavidyA. e ja rIte anekAMtadaSTi dvArA mukhyatve mutavidyA ane pramANuvidyAnuM ja nirmANa ane piSaNa thayuM che. A rIte ahiMsA, anekAMta ane emAMthI janmelI vidyAo ja jainadharmano prANa che, jenA upara AgaLa saMkSepamAM vicAra karavAmAM Ave che. AtmavidyA ane utkrAMtivAda L) pratyeka AtmA-pachI e pRthvIne haya, pANIne haya, vanaspatine haya, kITa-pataMga ke pazu-pakSIrUpa hoya ke manuSyarUpa haya, e badhA--tAttvika daSTie samAna che. jaina AtmavidyAne A ja sAre che. samAnatAnA A saiddhAttvika vicArane amala karavo-ene yathAsaMbhava jIvananA pratyeka kSetramAM utAravAno apramattabhAve prayatna kara--e ja ahiMsA che. AtmavidyA kahe che ke je sAmyane anubhava jIvanavyavahAramAM na thAya te AtmasAmyane siddhAMta kevaLa vAda mAtra ja che. samAnatAnA siddhAMtane amalI banAvavA mATe AcArAMgasUtranA bIjA adhyayananA 80-96-97mA sUtromAM kahevAmAM AvyuM che ke jevI rIte tame potAnA duHkhane anubhava kare che, evI ja rIte bIjAnA duHkhane anubhava kare. arthAt bIjAnA duHkhanuM pitAnA duHkharUpe saMvedana na thAya te ahiMsA siddha thavAno saMbhava nathI.. jevI rIte AtmasamAnatAnA tAttvika vicAramAMthI ahiMsAnA AcAranuM samarthana karavAmAM AvyuM che, e ja rIte e vicAramAMthI ja jaina paraMparAmAM e paNa AdhyAtmika maMtavya phalita thayuM che ke jIvamAM rahela zArIrika, mAnasika vagere vaiSamya game teTaluM kema na heya, paNa e bahArathI AveluM-karmajanya che, vAstavika nathI. tethI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 jainadharmane prANuM vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv -444ww.-444444 * * * mudramAM zudra avasthAmAM rahela chava paNa kayAreka mAnavakeTimAM AvI zake che ane mAnakoTimAM rahelo jIva paNa mudramAM zuddha vanaspati avasthAmAM jaI zake che, eTaluM ja nahIM paNa vanaspatine jIva vikAsa dvArA, manuSyanI jema, kyAreka baMdhanamukta paNa thaI zake che. UMcanIca gati ke yonine tema ja sarvathA muktine AdhAra eka mAtra kama che. jevuM karma jevA saMskAra ke jevI vAsanA evI ja AtmAnI avasthA, paNa tAtvika rUpe badhA AtmAonuM svarUpa sarvathA eka jevuM che, je kamarahita avasthAmAM pUrNa rUpe pragaTa thAya che. A ja AtmasAmyamUlaka utkrAMtivAda che. sAMkhya, ga, bauddha vagere daitavAdI ahiMsA-samarthaka paraMparAene bIjI bIjI bAbatomAM jaina paraMparA sAthe game te matabheda hoya, paNa ahiMsApradhAna AcAra tathA utkrAMtivAdanI bAbatamAM badhAne pUrepUre ekamata che. AtmAtavAdI aupaniSada paraMparA ahiMsAnuM samarthana samAnatAnA siddhAMtane AdhAre nahIM paNa atanA siddhAMtane AdhAre kare che. enuM kahevuM ema che ka tattva rUpe jevA tame evA ja bIjA badhA jIva zuddha brahma-eka brahma-rUpa che. jIvone je paraspara bheda dekhAya che e vAstavika nahIM paNa avighAmUlaka che. tethI bIjA jIne pitAthI abhinna ja samajavA joIe ane bIjAnA duHkhane pitAnuM du:kha samajIne hiMsAthI nivRtta thavuM joIe. detavAdI jaina vagere paraMparAo ane adaitavAdI paraMparA vacce phakta eTaluM ja aMtara che ke pahelI paraMparAo pratyeka jIvAtmAne vAstavika bheda mAnavA chatAM paNa e badhAmAM tAvika rUpe samAnatAne svIkAra karIne ahiMsAnuM u dhana kare che, jyAre advaita paraMparA jIvAtmAonA parasparanA bhedane ja mithyA mAnIne emanAmAM tArika rUpe pUrNa abheda mAnIne ene AdhAre ahiMsAnuM udhana kare che. advaita paraMparA pramANe judI judI yoni ane judI judI gativALA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmano prANa chomAM dekhAtA bhedanuM mULa adhiSThAna [ athaoNt upAdAna kAraNa eka, zuddha, akhaMDa brahma che; jyAre jena jevI daitavAdI paraMparAo pramANe pratyeka jIvAtmA tavarUpe svataMtra ane zuddha brahma che. eka paraMparA pramANe akhaMDa eka brahmamAMthI judA judA nI sRSTi pedA thaI che; jyAre bIjI paraMparA pramANe judA judA svataMtra ane samAna aneka zuddha brahma ja aneka jIva che. daMtamUlaka samAnatAnA siddhAMtamAMthI ja amUlaka ekyano siddhAMta krame krame vikasita thayo hoya ema lAge che, paraMtu ahiMsAne AcAra ane AdhyAtmika utkrAMtivAda atavAdamAM paNa daitavAdanA vicAranI jema ja ghaTAvavAmAM AvyA che. vAda game te hoya, paNa ahiMsAnI daSTie mahattvanI vAta eka ja che ke bIjA nI sAthe samAnatA ke abhedanuM vAstavika saMvedana thavuM e ja ahiMsAnI bhAvanAne udgama che. kavidyA ane baMdha-mela - jyAre tAtvika rIte badhA jIvAbhA samAna che, to pachI emanAmAM paraspara vevamya zA mATe tathA eka ja javAbhAmAM paNa kALabhede vaiSamya zA mATe ? A savAlanA javAbamAMthI ja karmavidyAne janma thayo che. jevuM karma evI avasthA, e mAnyatA paiSamyano khulAse karI de che, paNa sAthe ja sAthe e ema paNa kahe che ke kharAba ke sAruM karma karavAmAM tema ja ne karavAmAM jIva svataMtra ja che; e je cAhe te sAro ke kharAba puruSArtha karI zake che, ane e ja pitAnA vartamAna ane bhAvIne nirmAtA che. karmavAda kahe che ke vartamAnanuM nirmANa bhUtane AdhAre ane bhaviSyanuM nirmANa vartamAnane AdhAre thAya che. traNe kALanI paraspara saMgati karmavAda upara ja avalaMbita che. A ja punarjanmanA vicArane AdhAra che. kharI rIte ajJAna ane rAga-dveSa ja karma che. potAnAnI ane pArakAnI vAstavika pratIti na thavI e ajJAna athavA, jaina paraMparA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama nA prANa phara pramANe, danameAha che. A vAtane sAMkhya, bauddha vagere anya para parAemAM avidyA kahela che. ajJAnanita dRSTa-aniSTanI kalpanAne kAraNe je je vRttio ke je je vikAre pedA thAya che ene ja TUMkAmAM rAga-dveSa kahevAmAM AvyA che. joke rAga-dveSa ja hiMsAnA preraka che, paNa kharI rIte badhAnu` mULa ajJAna-danameha ke avidyA ja che; eTalA mATe hiMsAnuM kharuM mULa ajJAna ja che. A bAbatamAM AtmavAdI adhI paraparA ekamata che. upara kanu je svarUpa darzAvyuM che. tene jaina paribhASAmAM bhAvakuma' kahe che, ane te AtmAmAM rahela saMskAravizeSa che. A bhAvaka AtmAnI AsapAsa sadaiva vyApI rahelAM sUkSmAtisUkSma bhautika paramANune AkarSe che; ane ene viziSTa rUpa arpaNa kare che. viziSTa rUpane pAmela A bhautika paramANunA puMja ja A dravyakama ke kANu zarIra kahevAya che, je janmAMtaramAM jIvanI sAthe jAya che ane sthULa zarIranA nirmANanI bhUmikA bane che. upara uparathI jotAM ema lAge che ke dravyakamanA vicAra jaina paraparAnI kavidyAmAM che, paNa anya paraMparAonI kavidyAmAM e nathI; paNa. jhINavaTathI jonAra jANI zake che ke kharI rIte aevuM nathI. sAMkh-yoga, vedAMta vagere paraparAmAM janmajanmAMtaramAM sAthe rahenAra sUkSma zarIra ke liMgazarIranuM vana che. A zarIra aMta:karaNa, abhimAna, mana vagere prAkRta-prakRtijanya ke mAyika tattvanuM anevu mAnavAmAM AvyuM che, je vAstavika rIte jaina para'parAe mAnela bhautika kANu zarIranA ja sthAne che. sukSma ke kAmaNu zarIranI mULa kalpanA eka ja che. emAM aMtara hoya te te enA vananA prakAramAM ane ochA-vadhu vistAramAM tema ja vargIkaraNamAM che, je hajArA varSathI bhinna bhinna rIte vicAra-citana karanArI para parAmAM anavuM svA bhAvika che. A rIte ApaNe joIe chIe ke AtmavAdI badhI. paraparAmAM punaHjanmanA kAraNarUpe kamatattvane svIkAra karavAmAM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane prANa Avyo che, ane janmajanmAMtaramAM sAthe janAra bhautika zarIrarUpa dravyakarmane paNa svIkAra karavAmAM AvyuM che. nyAya-vaizeSika paraMparA, jemAM AvA sUkSma zarIrano koI khAsa svIkAra karavAmAM nathI AvyA, eNe paNa janmajanmAMtaramAM janAra aNurUpa manane svIkAra karIne vyakarmanA vicArane apanAvyo che. punarjanma ane karmanI mAnyatAnI pachI jyAre mekSanI kalpanA paNa tattvaciMtanamAM sthira thaI tyArathI atyAra sudhInI badha-mekSavAdI bhAratIya tatvaciMtakanI AtmAnA svarUpa saMbaMdhI mAnyatAo kevI kevI che ane emAM vikAsakramanI dRSTie jena maMtavyanA svarUpanuM zuM sthAna che, ene samajavA sAra TUMkANamAM baMdha-mekSavAdI mukhya mukhya badhI paraMparAonAM maMtavya nIce ApavAmAM Ave che - 1) jaina paraMparA mujaba pratyeka zarIramAM judo judo AtmA che. e pite zubhAzubha karmano kartA ane karmanA phaLa-sukha, duHkha vagere-ne bhoktA che. e janmAMtara vakhate bIjA sthAnamAM jAya che. ane sthULa deha pramANe sakAca ke vistArane dhAraNa kare che. e ja muktine pAme che ane mokSakALamAM sAMsArika sukha-duHkha, jJAna-ajJAna. vagere zubha-azubha karma vagere bhAvathI sarvathA mukta banI jAya che. (2) sAMkhya-ga paraMparA pramANe AtmA bhinna bhinna che, paNa e phUTatha ane vyApaka hevAne lIdhe na te karmane kartA, bhaktA, janmAMtaramAM janAra, gatizIla che ke na te muktigAmI ja che, e paraMparA pramANe te prAkRta buddhi ke aMtaHkaraNa ja kamanuM kartA, bhoktA, janmAMtaragAmI, saMkoca-vistArazIla, jJAna-ajJAna vagere bhAvonuM AdhAra ane muktikALamAM e bhAvathI rahita che. sAMkhyayoga paraMparA aMtaHkaraNanA baMdha-mokSane ja upacArathI puruSanA mAnI le che. (3) nyAya-vaizeSika paraMparA pramANe AtmA aneka che, ene Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ ~ ~~~~-~~~- ~ ~- ~ 44 jainadharmano prANa - sAMkhyayoganI jema phUTastha ane vyApaka mAnavAmAM Avyo che, chatAM ene jaina paraMparAnI jema vAstavika rUpe kartA, bheLa, baddha ane mukta paNa mAnavAmAM Avyo che. (4) advaitavAdI vedAMta pramANe AtmA kharI rIte judA judA nahIM paNa eka ja che. e sAMkhya-ganI jema phUTastha ane vyApaka che, eTale vAstavika rIte na te e baddha che ke na te mukta. emAM aMtaHkaraNanA ja baMdhakSane upacArathI mAnavAmAM AvyA che. (5) bauddha mata pramANe AtmA ke citta aneka che; e ja kartA, bhaktA, baMdha ane nirvANanuM Azraya che. e na te phUTastha che, na vyApaka; e kevaLa jJAnakSaNaparaMparArUpa che, je hRdaya, kriya jevAM aneka kendramAM ekIsAthe ke kramazaH nimitta pramANe utpanna ane naSTa thatuM rahe che. upara Apela saMkSipta varNana uparathI e spaSTa rUpe sUcita thAya che ke jaina paraMparAsaMmata AtmasvarUpa, e baMdha-mokSanA tattvaciMtAnI kalpanAnuM anubhavamUlaka prAcIna rUpa che, sAMkhyogasaMmata AtmasvarUpa, e e tatvaciMtakanI kalpanAnI bIjI bhUmikA che. advaitavAdasaMmata AtmasvarUpa sAMkhya-yoganI javabahuviSayaka kalpanAnuM eka rIte parimArjana mAtra che, jyAre nyAya-vaizeSika saMmata AtmasvarUpa jaina ane sAMkhyayoganI kalpanAnuM mizraNa ja che. bauddhasaMmata AtmasvarUpa jaina kalpanAnuM ja tarkazadhita rU5 che. cAritravidyA AtmA ane karmanA svarUpane jANyA pachI ja e jANI zakAya che ke AdhyAtmika utkrAMtimAM cAritranuM zuM sthAna che. mekSa tatvanA ciMtake pramANe cAritrane uddezaAtmAne karmathI mukta karavo e ja che. cAritra dvArA karmathI mukti mAnI lIdhA pachI paNa e prazna te bAkI rahe ja che ke svabhAvathI zuddha evA AtmAnI sAthe pahelavahelAM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane prANu karmane saMbaMdha kyAre ane zA mATe thayela, athavA evo saMbaMdha keNe karyo? e ja rIte e prazna paNa Ubhe thAya che ke svabhAvathI zuddha. evA AtmatatvanI sAthe je kaI ne kaI rIte karmane saMbaMdha thayele, mAnavAmAM Ave te cAritra dvArA mukti prApta thayA pachI paNa pharI karmano saMbaMdha kema nahIM thAya ? A be praznone javAba baMdhAya AdhyAtmika ciMtakoe lagabhaga ekasara ja ApI che. sAMkhya yoga hoya ke vedAMta, nyAya-vaizeSika hoya ke bauddha, e badhAMya darzananI jema jaina darzananuM paNa e ja maMtavya che ke karma ane AtmAne saMbaMdha anAdi che, kAraNa ke e saMbaMdhanI pahelI kSaNa jJAnanI sImAnI sarvathA. bahAra che. badhAMe ema mAnyuM che ke AtmAnI sAthe karma, avidyA. ke mAyAne saMbaMdha pravAharUpe anAdi che, Ama chatAM vyaktirUpe e saMbaMdha sAdi che, kAraNa ke ApaNe saune e anubhava che ke ajJAna, ane rAga-dveSathI ja jIvamAM karmavAsanAnI utpatti thatI rahe che. karma sarvathA chUTI gayA pachI AtmAnuM je pUrNa zuddha rUpe pragaTa thAya che, emAM pharI kama ke vAsanA utpanna kema nathI thatAM ene khulAse, takavAdI AdhyAtmika ciMtakoe e karyo che ke AtmA svabhAve zuddhine pakSapAtI che. zuddhi dvArA cetanA vagere svAbhAvika guNone pUrNa vikAsa thayA pachI ajJAna ke rAgadveSa jevA deze mULathI ja naSTa thaI jAya che, arthAt prayatnapUrvaka zuddhine pAmela AtmatatvamAM pitAnuM sthAna meLavavAmAM e devo sarvathA nirbaLa banI jAya che. cAritranuM kAma jIvanamata vaiSamyanAM kAraNene dUra karavAM, e che jene jaina paribhASAmAM "saMvara' kahe che. vaiSamyanA mULa kAraNa ajJAnanuM nivAraNa AtmAnI samyapha pratItithI thAya che, ane rAga-dveSa jevA kalezonuM nivAraNa mAdhyathyanI siddhithI. eTalA mATe AMtara cAritramAM be ja bAbato Ave che: (1) AtmajJAna-vivekakhyAti; (2) mAdhya ke rAga-dveSa Adi kalezane vijaya. dhyAna, vrata, niyama, Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane prANa tapa vagere je je upAyo AMtara cAritranA piSaka bane che e ja sAdhakane mATe bAhya cAritrarUpe svIkAravA yogya manAyA che. AdhyAtmika jIvananI utkrAMti AMtara cAritranA vikAsa upara AdhAra rAkhe che. A vikAsakramanuM guNasthAnarUpe jaina paraMparAmAM khUba vizada ane vistRta varNana maLe che. AdhyAtmika utkrAMtikramanA jillAsuone mATe yogazAstramAM prasiddha madhumatI vagere bhUmikAonuM, bauddha-zAstramAM prasiddha satApanna Adi bhUmikAonuM, yogavAsikamAM prasiddha ajJAna ane jJAna bhUmikAonuM, AjIvaka-paraMparAmAM prasiddha maMda-bhUmi vagere bhUmikAonuM ane jaina paraMparA prasiddha guNasthAnanuM tathA yogadaSTionuM tulanAtmaka adhyayana khUba rasaprada tema ja upayogI che; enuM varNana ahIM karavuM saMbhavita nathI. jijJAsu bIje pragaTa thayela lekhe uparathI e jANI zake che. ahIM e cauda guNasthAnanuM varNana na karatAM saMkSepamAM traNa bhUmikAone ja paricaya ApuM chuM ke jemAM guNarathAnano samAveza thaI jAya che. pahelI bhUmikA che, bahirAbhA-jemAM AtmajJAna ke viveka khyAtino udaya ja nathI thato. bIjI bhUmikA aMtarAtmA che, jemAM AtmajJAnano udaya te thAya che, paNa rAga-dveSa vagere kaleze maMda thavA chatAM paNa pitAne prabhAva batAvatA rahe che. trIjI bhUmikA che paramAtmA. AmAM rAga-dveSane pUrNa uccheda thavAthI vitarAgapaNuM pragaTa thAya che. vidyA lokavidyAmAM lekanA svarUpanuM varNana Ave che. jIva-cetana ane ajIva-acetana ke jaDa, e be tane sahacAra e ja leka che. cetana-acetana bane tatvane na te keIe kyAreya pedA karyA che ke na kyAreya e nAza pAme che, chatAM paNa e svabhAvathI judAM judAM 1. juo "bhAratIya darzanamAM AdhyAtmika vikAsakama" lekha, purA 1, 5, 149, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmano prANa 47 pariNAmo pAmatAM rahe che. saMsArakALamAM ciMtana upara vadhu prabhAva pADanAruM dravya ekamAtra jaDa paramANujja che je judA judA rUpe cetananA saMparkamAM Ave che, ane enI zaktione maryAdita paNa kare che. cetanatatvanI sAhajika ane maulika zaktio evI che ke je yogya dizA meLavIne kyAreka ne kyAreka e jaDa dravyonA prabhAvathI ene mukta paNa karI de che. jaDa ane cetananA pArasparika prabhAvanuM kSetra ja leka che; ane e prabhAvathI chuTakAro meLave e ja lekAMta che. jaina paraMparAnI lekakSetraviSayaka kalpanA sAMkhyoga, purANa ane bauddha vagere paraMparAonI kalpanA sAthe aneka aMze maLatI che. jaina paraMparA, nyAya-vaizeSikanI jema, paramANuvAdI che, sAMkhya ganI jema prakRtivAdI nathI; te paNa jena paraMparAsaMmata paramANunuM svarUpa sAM paraMparAsaMmata prakRtinA svarUpanI sAthe jevuM maLatuM che evuM nyAya-vaizeSikasaMmata paramANunA svarUpa sAthe maLatuM nathI, kAraNa ke jainasaMmata paramANu sAMkhyasaMmata prakRtinI jema pariNAmI che, nyAyavaizeSikasaMmata paramANunI jema phUTastha nathI. eTalA ja mATe sAMkhyasaMmata eka ja prakRti jema pRthvI, pANI, prakAza, pavana vagere aneka bhautika sRSTinuM upAdAna bane che evI ja rIte jainasaMmata eka ja paramANu pRthvI, pANI, prakAza Adi judA judA rUpe pariNata thAya che. jaina paraMparA, nyAya-vaizeSikanI jema, ema nathI mAnatI ke pRthvI, pANuM vagerenA bhautika paramANuM mULamAM ja hamezAM bhinna jAtinA che. A uparAMta eka bIjuM paNa aMtara dhyAnamAM levA jevuM che. te e ke jainasaMmata paramANu vaizeSikasaMmata paramANu karatAM eTale vadhAre sUkSma che ke aMte e sAMkhyasaMmata prakRtinI je ja avyakta banI jAya che. jaina paraMparAne anaMtaparamANuvAda prAcIna sAMkhyasaMmata puruSabahutAnurUpa prakRtibahutvavAdathI dUra nathI. 1. badanasamuccaya, guNaratna TIkA 5. 99. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane prANa jaina mata ane Izvara jaina paraMparA sAMkhyoga, mImAMsaka vagere paraMparAonI jema lakane pravAharUpe anAdi ane anaMta mAne che; e pauraNika ke vaizeSika matanI jema enAM utpatti ane vinAza nathI mAnatI, tethI jene paraMparAmAM kartA-hartA rUpe Izvara jevI svataMtra vyaktinuM kaI sthAna ja nathI. jaina siddhAMta kahe che ke pratyeka jIva pitapatAnI sRSTine pite ja kartA che. enA siddhAMta pramANe, tAtvika dRSTie, pratyeka jIvamAM IzvarapaNuM raheluM che, je muktinA samaye pragaTa thAya che. jenuM IzvarapaNuM pragaTa thayuM e ja sAdhAraNuM lekane mATe upAsya banI jAya che. cogazAstrasaMmata Izvara paNa kevaLa upAsya che, kartA, saMhartA nathI, paNa jena ane yogazAstranI kalpanAmAM aMtara che. te e ke yogazAstrasaMta Izvara sadA mukta hovAne lIdhe bIjA puruSothI judI kaTine che, jyAre jainazAstrasaMmata Izvara evo nathI. jainazAstranuM kahevuM che ke IzvarapaNuM prayatnasAdhya hovAthI harakeI yogya sAdhaka ene meLavI zake che, ane badhAya mukata che samAnapaNe Izvara rUpe upAsya che. kutavidyA ane pramANuvidyA prAcIna samayanA ane pitAnI samaya sudhImAM jJAta evA anya vicArakonA vicArone tema ja svAnubhavamUlaka pitAnA vicArane satyalakSI saMgraha, e ja mRtavidyA che. zrutavidyAnuM dhyeya e che ke satyaspazI koI paNa vicAra ke vicArasaraNInI avagaNanA ke upekSA na thAya. ene lIdhe ja jaina paraMparAnI mRtavidyA navI navI vidyAonA vikAsanI sAthe vikasita thatI rahI che. e kAraNe ja mRtavidyAmAM saMgrahanayarUpe jyAM pahelAM sAMkhyamata sadadaita levAmAM AvyuM tyAM ja brahmAEtanA vicAra-vikAsa pachI, saMgrahanarUpe brahmAta vicAre paNa sthAna prApta karyuM che. e ja rIte jyAM jusUtranayarUpe Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - www jainadharmane prANa prAcIna bauddha kSaNikavAda saMgrahIta thayo che, tyAM ja, te pachInA mahAyAnI vikAsanI pachI, jumUtranayarUpe vaibhASika, sautrAntika, vijJAnavAda ane zunyavAda, e cAre prasiddha bauddhazAkhAone saMgraha thayo che. anekAMtadaSTinuM kAryakSetra eTaluM badhuM vyApaka che ke emAM mAnavajIvanane hitakArI evI badhI laukika-le kottara vidyAe potapotAnuM yogya sthAna prApta karI le che. tethI ja jaina zratavidyAmAM lokottara vidyAo uparAMta laukika vidyAoe paNa sthAna prApta karyuM che. pramANuvidyAmAM pratyakSa, anumiti vagere jJAnanA badhAya prakAranuM, emanAM sAdhananuM tathA enA baLAbaLanuM savistara vivaraNa Ave che. emAM paNa anekAMtadaSTine evo upayoga karavAmAM Avyo che ke jethI kaI paNa tattvaciMtakanA yathArtha vicAranI avagaNanA ke upekSA nathI thatI; UlaTuM jJAna ane enAM sAdhane sAthe saMbaMdha dharAvatA badhAya jJAna-vicArone yathAvat viniyoga karavAmAM Avyo che, - ahIM sudhInuM varNana jaina paraMparAnA prANurUpa ahiMsA ane anekAMtanI sAthe saMbaMdha dharAve che. jevI rIte zarIra vagara prANanuM rahevuM asaMbhava che, evI ja rIte dharmazarIra vagara dharmaprANanuM TakI rahevuM paNa asaMbhava che. jaina paraMparAnuM dharmazarIra paNa saMgharacanA, sAhitya, tItha, maMdira vagere dharmasthAne, zilpa sthApatya, upAsanAvidhi, graMthanA saMgraha dharAvatA bhaMDAro vagere aneka rUpe vidyamAna che. [daauciM0 naM. 2, pR0 116-131]