Atmanand Prakash Pustak 074 Ank 03 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531837/1

Page #1

પાણી
થતિમ સં'. ૮૨ (ચાલુ) વીર સં. ૨ ૫૦ ૩ | વિક્રમ સં', ૨૦૩૩ પોષ-મહા
વાર્ષિક લવાજમ રૂા. છ
સ્વ. શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા શ્રદ્ધાંજલિ વિશેષાંક
O
s
.
000 000
aan
બ્રહ્મચર્ય ની મહત્તા બ્રધ્રાચર્ય એ ધર્મરૂપી પદ્મસરોવરની પાળ છે, ગુણરૂપી મહારથની ધુંસરી છે, વ્રત-નિયમરૂપી ધમ વૃક્ષનું થડ છે અને શીલરૂપી મહાનગરના દરવાજાની ભાગળ છે.
બ્રહ્મચર્ય ધમ ધ્રુવ છે, નિત્ય છે, શાશ્વત છે અને જિનો પદિષ્ટ છે.
શ્રી મનસુખલાલભાઈના બ્રહ્મચર્ય” નામક પુરતકમાંથી
પ્રકાશક : શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર
પુસ્તક : ૭૪ ]
જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી : ૧૯૭૭
[ અંક : ૩-૪

Page #2

લેખ
પૃષ્ઠ
६४
૮
૮૩
૮૬
૮૯
: અનુક્રમણિકા :
લેખક કાવ્ય
૬૩ મનસુખભાઇનું આંતરૂજીવન
૫. પૂર્ણાનંદવિજયજી પરમ સ્નેહિ શ્રી મનસુખભાઈને (કાવ્ય)
પંડિત બેચરદાસ દેશી આત્મકથન તથા અન્ય માહિતી
શ્રી શશીકાંત મનસુખલાલ મહેતા સ્મરણાંજલિ
- શ્રી ખીમચંદ ચાંપશી શાહ કથાસમ્રાટ શ્રી મનસુખભાઈ જેમણે મને પ્રેરણા પાઈ! હા ભાઈલાલ એમ. બાવીશી આધુનિક યુગના પરકાય પ્રવેશક એક ગૃહસ્થાગી શ્રી રતિલાલ મફાભાઈ શાહ અધ્યાત્મજ્ઞાની તત્ત્વચિંતક શ્રી મનસુખલાલભાઈ શ્રી ગૌતમલાલ અ શાહે શીલ ધમની કથાઓ-પ્રકાશન અંગે પ્રશંસા પત્ર શ્રી અમરચંદ માવજી શાહ હાર્દિક શ્રદ્ધાંજલિ
શ્રી ચીમનલાલ રતનચંદ સાંડસા પ્રત્યાખ્યાનની નોંધ
- શ્રી શશીકાંત મનસુખલાલ મહેતા નિષ્કામ કર્મયોગી શ્રી મનસુખભાઈ
| શ્રી “રક્તતેજ” શ્રદ્ધાંજલિ
શ્રી જયંતિલાલ એમ. શાહે બાપુજીની ઝાંખી
શ્રી કોકિલાબેન વિનયચંદ પારેખ મારા સં'મરણો
શ્રી અરૂણાબેન જે. મહેતા મારા પૂ. પિતાશ્રીની ડાયરીમાંથી કેટલીક મહત્વની નાં શ્રી અરૂણાબેન જે. મહેતા એક અગત્યનો આશ્વાસન પત્ર
શ્રી શીલાંક ચંદુલાલ મહેતા ૧૦૨ ભગવે છે અને
શ્રી નંદલાલ રૂપચંદ શાહે શ્રદ્ધાંજલી
શ્રી ધીરજલાલ ટેકરશી શાહ ૧૦૫ કુલ ગયુ ફેરમ રહી
| શ્રી મનુભાઇ શેઠ ૧૧૧ દ્વાદશાર નયચક્રમ ઉદ્ઘાટન અહેવાલ દ્વાદશાર નયચક્રમ્ ઉદ્ઘાટન કાવ્ય
શ્રી બંસીલાલ શાહ ૧૧૪ સૌજન્યમૂતિ* શ્રી મનસુખલાલભાઈ
શ્રી રમણલાલ ચી. શાહ
૧૨૩ મારા એ પ્રસ' ગાનું સમરણ
ડે. ભગવાનદાસ મ. મહેતા ૧૨૭ આ સભાના નવા માનવતા પેટન સાહેબ 4 શેઠશ્રી રમણલાલ મંગળદાસ શાહુ : ગોરેગાંવ-મું બઈ
નવા આજીવન સભ્ય / શાહ પ્રતાપરાય ગોપાળજી-ભાવનગર
૧૦૩
૧૧૩
| સુધારા આ અંકના પાના ન'. ૬૮માં ૮૬ આત્મકથન તથા અન્ય માહિતી ?” નામના લેખમાં જનમ તારીખ ૧૩-૩-૧૯૦૮ છપાઈ છે તે સુધારીને ૧૭-૩-૧૯૦૮ વાંચવા વિનતી.

Page #3

મૃત્યુંજયી મનઃસુખલાલભાઈ
છે.
તા. ૧૭-૩-૧૯૦૮
દેહવિલય : સં. ૨૦૩૩ મૌન એકાદશી
તા. ૨-૧૨-૭૬
मनःसुखाभिधा यस्य शीलधर्मप्ररूपका । आत्मानंदे परं मग्नो जयतु स भगवत्परा ।।
જાન્યુ. ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
આમાનંદ પ્રકાશ

Page #4

છે
પ
.
'
વર્ષ : ૭૪ | વિ. સં. ૨૦૩૩ પિષ-મહા ઃ ૧૯ ૭૭ જાન્યુ-ફેબુબારી | અંક: ૩-૪
जातस्य हि ध्र वो मृत्यूः, ध्र व जन्म मृतस्य च । तस्मादपरिहार्येऽथे, न त्व शोचितुमह सि ।।
1. ૨-૨૭) જન્મેલાનું મૃત્યુ છે, તથા મરેલાને જન્મ છે, તે જન્મ મરણ જેવી અપરિહાય બાબતમાં શોક કરવાનું યથાર્થ નથી.
ત
प्रियजनमृतिशोक सेव्यमानोऽतिमात्र, जनयति तदसातं कर्म यच्चाऽग्रतोऽपि । प्रसरति शतशाख देहिनि क्षेत्र उप्त, वट इव तनुबीज' त्यज्यतां सप्रयत्नात् ।।
( અનિત્ય પંચાશત્ -૨૭) ઈષ્ટ જનોના મૃત્યુ પ્રસંગે અતીવ અફસોસ કરવાથી ભારે અશાતા વેદનીય કર્મ બંધાય છે. પછી તેની સેંકડો દુઃખદાયી શાખાઓ, ખેતરોમાં રોપેલા છોટાસા વટવૃક્ષના બીજમાંથી વિસ્તરેલ શાખા પ્રશાખાદિની જેમ પ્રસરે છે, માટે શેક પ્રયત્ન પૂર્વક તજવો જોઈએ; તે પાપની ખાણ અથવા તે દુઃખ પરે, પરાનું મૂળ છે.

Page #5

મનસુખભાઇનું આન્તરજીવન
'
લેખક : પં, પૂર્ણાનંદવિજયજી (કુમારશ્રમણ) (૧) દેવગતિમાંથી ચ્યવીને મનુષ્ય અવતારને લગભગ ૨૭-૨૮ વર્ષ પહેલા શિવપુરી પામ્યા પછી દેવતાઈ ગુણોને વિકાસ સાધનારા મુકામે જ્યારે હું ન્યાયતીર્થની પરીક્ષાની ભાગ્યશાલિઓમાંથી મનસુખલાલ તારાચંદ તૈયારીમાં હતા, ત્યારે દાદાગુરુ શ્રી વિજયધર્મમહેતા એક હતા.
સૂરીશ્વરજી મહારાજની યંતી પતી ગયા પછી (૨) મોક્ષાભિલાષિણી પુરૂષાર્થ શક્તિ વડે બે પ્રજ્ઞાચક્ષુ વિદ્યાર્થીઓને લઈ મનસુખભાઈ યથાશકય આશ્રવતત્વને નિરોધ કરી સંવર
નિર્ધ કરી સંવર આવેલા, તે દિવસથી જ મને તેમનો પરિચય ધર્મની આરાધના કરનારા પુણ્યશાલિઓમાંથી થયે. અને ગર્ભશ્રીમંતાઈમાં ઉછરેલા હોવા મનસુખભાઈ એક હતા.
છતાં બેલવાની તેમની સભ્યતા, મિષ્ટતા અને
વિવેકિતાને જોઈને મને ઘણો જ આનંદ થયે (૩) ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહો છતે પણ જેમનું હતું. બંને પ્રજ્ઞાચક્ષુ વિદ્યાર્થીઓને સંસ્કૃત ખાન-પાન-રહેણીકરણી અને હલન ચલનમાં વ્યાકરણને અભ્યાસ કરાવવાના ચાન્સ મને પ્રવેશ કરેલું સંવર તત્વ મનસુખભાઈના જીવ મળ્યો. ત્યાર પછી તે અમરેલીના દલીચંદ નમાં સૌને સ્પષ્ટ દેખાતું હતું.
ધ્રુવના પુત્ર શ્રી યંબકભાઈ (પ્રજ્ઞાચક્ષુ) મારી (૪) કૌટુંબિક જીવનમાં પણ નિર્લેપ,
પાસે બે ત્રણ ચાતુર્માસમાં પણ સાથે રહ્યાં સામાજિક જીવનમાં સાચા સલાહકાર, ધાર્મિક અને કાવ્ય, પ્રાકૃત વ્યાકરણ, જ્યોતિષ આદિને જીવનના અનુપાલક અને ભૌતિકવાદની માયામાં
અભ્યાસ સારી રીતે કર્યો હતો. તે દરમ્યાન ઉછરેલા હોવા છતાં પણ આધ્યાત્મિક જીવનના ઘણા પ્રસંગે ઉપર મનસુખભાઈએ અવરજવર ઐકાન્તિક પક્ષપાતી મનસુખભાઈ હતા.
કરી હતી, અને જાણે અમે પૂર્વભવના ભાઈઓ
હાઈએ તે પ્રમાણે ગાઢ સંબંધ વધતે ગયે. (૫) ઉઘાડેલી પુસ્તિકા જેવો સૌની સાથે નિર્ભેલ વ્યવહાર હિત-મિત અને પથ્ય ભાષિત્વ,
સુજાલપુરમંડી (મધ્ય પ્રદેશ)ને મારા ચાતુસત્ય અને સદાચાર પોષક લેખન કળાના ધારક
ર્માસ દરમ્યાન આમંત્રણ વિના જ મારા જેવા મનસુખભાઈ હતાં.
નાના સાધુ પાસે પર્યુષણ પર્વની આરાધના
માટે મનસુખભાઈ જ્યારે આવ્યા ત્યારે મને (૬) ઘણા વર્ષોના મારી સાથેના સંબંધમાં આશ્ચર્ય પાર ન રહ્યો. મારા પૂછવાથી મન કયાંય પણ છલ નહીં, પ્રપંચ નહીં, સ્વાર્થ સુખભાઈએ કહ્યું કે તમારા સાન્નિધ્યમાં પર્યું નહીં તેમ કેઈ વ્યક્તિ કે સંસ્થા પ્રત્યે પણ ષણ પર્વની ભાવ-આરાધના કરવાના હેતુઓ દ્વેષભાવને અંશ તેમનામાં જોવા નથી. હું અહીં આવ્યો છું.
આ માન દ પ્રકાશ

Page #6

મારી પાસે કરાતી આરાધનાને તમે ભાવ આરાધના શા માટે કહે છે ? જવાબમાં મન સુખભાઇએ કહ્યુ કે ભાવ આરાધનાને ધમાલ કે આડ ંબર સાથે સ ંબંધ નથી. પણ શાંતિ-સમાધિ અને ભાવક્રિયા સાથે જ સંબધ છે. જે ગામડાએમાં સુલભ છે. મને ઘણા જ આનંદ થયા અને પર્યુષણ પર્વના પ્રારંભ થયેા. મનસુખ ભાઇએ અઠ્ઠાઈ તપના પ્રત્યાખ્યાન લીધા. પૂજા, પ્રતિક્રમણ અને મૌનધના તે પરમેાપાસક હતા. ગામમાં તેમની તપશ્ચર્યાએ ખૂબ આકશુ કર્યું. તથા પારણાના દિવસે સામુહિક પારણાના સક્રિય પ્રેરક બન્યા અને બીજે દિવસે મુંબઇ જવા માટે પ્રસ્થાન કર્યું.
વિસનગર, મહુધા આદિના ચાતુર્માસમાં પણ અઠ્ઠાઇ સાથેની પવરાધનાપૂર્ણાંક તેનુ સાન્નિધ્ય મારા જેવા સાધુને માટે પણ અભ્યસ નીય બન્યું હતું.
અમુક પ્રકારના ભાગ્યશાલી ગૃહસ્થાશ્રમીએ પાસેથી મુનિરાજોને ઘણું ઘણું જાણવાનુ સ ંભવી શકે છે. હું તે મારા માટે કહી શકુ છુ કે
જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી. ૧૯૭૭
મનસુખભાઇ મારા ગુરુ હતા. બેશક વ્યવહાર નયે આ મારૂ કથન ઠીક નથી. પણ સંસારના ઘણા એવા પ્રસંગેા છે જે એક નયે જ જોવાતા નથી.
H
મનસુખભાઈ સાચા અર્થમાં જ્ઞાની, જ્ઞાનપીપાસુ હતાં તેા ચુસ્તપણે ક્રિયાવત પણ હતા.
આવી રીતને અમારે। આત્મીય સબંધ દિવસે, મહુિને અને વષે વર્ષે વધતા જ ગયા છે.
એરીવલી, મુલુંડ, શાંતાક્રુઝ આદિના ઉપા શ્રયે જ્યારે જ્યારે મનસુખભાઈ આવ્યા છે ત્યારે સંઘના ઘણા ટ્રસ્ટીએ પણ આશ્ચય ચક્તિ થતા હતાં. કેવળ હું તે એટલું જ જાણી શકયે છું. મનસુખભાઈ સાથેના મારા આત્મીય સ ંબધને સૌએ અનુમેદન જ આપ્યુ છે. એવા મનસુખભાઇ આજે આપણી વચ્ચે નથી પરંતુ તેમના જીવનની સુવાસ થાડી ઘણી સૌને મળી છે. માટે પાર્થિવ શરીર કરતા યશઃ શરીરને માલિક શ્રેષ્ઠ માનવ છે, મનસુખભાઈ શ્રેષ્ઠ
માનવ હતાં.
પર્યુષણુ પ
પર્યુષણું પત્ર' મહાપર્વ ગણાય છે કારણ કે આ પત્રમાં ઉપવાસ દ્વારા દેહની શુદ્ધિ થાય છે, ક્ષમાપના દ્વારા મનની શુદ્ધિ થાય છે અને જેટલા પ્રમાણમાં દેહ અને મન શુદ્ધ થાય છે તેટલા પ્રમાણમાં આત્મા પશુ નિળ બને છે.
જાણ્યુ તે જોયુ-પાનુ ૭૭ prepare
—સ્વ. મનસુખલાલભાઇ poppy
: :પ

Page #7

: ؟؟
પરમ સ્નેહી શ્રી મનસુખલાલભાઇને
રચિયતા : ૫'. બેચરદાસ જીવરાજ દોશી
તમે શાને મનુભાઇ ! છડ્યો. આ લેકખડને ! છે આલેકભ ખંડ ભર્યાં ખાંડરસે નઈં. મનુ-ફઈબા, પિતાજી, માતાજી,
સાંમર્યાં, મુજને પ્રેગ વળી સ્નેહભરી લીલા સરૈ। દાનવીર જે ! બધાંને મળવા સારુ છોડ્યો એ મધુખંડ. અરે ભાઈ ! તમે આવ્યા તેડ્યા મેં ભાવથી ભર્યાં ! અમદાવાદે ઘરે મારે શરીરે નબળા છતાં, ત્યારે તે તમ આ વાત ઉચ્ચર્યા નહીં લેશ બી, તમારા બેન ને પુત્રી ફફડે સુત
ભ્રાતરા.
મિત્ર
જાણતા !
અનેવી ધારી જામાતા કકળે તમને બીક લાગી શું રાકશે આ
મવા જણું.
કર્યાં ઢાત ખુલાસા જો એકવાર મળેલા જે
તે પણ પૂછે ઘરે આવી નાકર ચાકરી સર્વે
તમને જોયા વિના સંધા કર્યાં હેાત ખુલાસા જો
ગાંધીજી વીરજી પ્રભુ ! છંડવા લાકખ ડ
અણધાર્યાં પ્રવાસના વાટમાં તમને જણું. કયાં મળે મનુભાઈ રે ? શેાકાતુર દીસે બહુ. ધાંધા છેોડી ઉદાસ છે, અણધાર્યાં પ્રવાસને
૧
૨
3
૪
૫
७
.
સર્વેના મનને શાંતિ થાતે તમ પ્રવાસએ, તમે કર્યાં ભલે ભાઇ ! પ્રવાસ એની ના ન'તી. ૧૦ તમને બીક લાગી શું ? આ બધા રસ લેાભીયા; જમાઈ ધારી ખી સુદ્ધાં રોકશે રસ માહુરા. ૧૧ પણ ભાઇ ! એ નહીં થાતે યાગ્યતા વણ શુ અને ? ભલે તમ એકલા ચાખે! એમાં વાંધા કશે
નથી. ૧૨
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #8

અમારી માનજો વાત લખજે સમાચાર સૌ; ગાંધીજી વીરજી સઘળા કેમ છે તમ તાત. ૧૩ આ બધું જાણવા સારુ ન ઈચ્છે તમ નેહીઓ? સંદેશા મોકલે અત્રે એટલું યાદ રાખજે. ૧૪ બેનાં તમારી ઝંખે છે પિતાના દક્ષ પુત્રને ! તેને પણ પૂછશે શાંતિ જે મળે તેમ ભાણજે. ૧૫ કુરસદ મેળવી ભાઈ! વિનંતિ અમ માનજે, તે થશે અહીંયા સૌને સમાધાન ને રાજપ. ૧૬ સુવ્યું સ્વર્ગના લોકો ભેગથી નવરા નથી; દેવીઓ પણ વછંદી ધર્મ કર્મની વાત શી? ૧૭ બિચારા સૌ ભુલી જાએ અહીંની મોજ રોજની વળી ત્યાં ઝગડા ઝાઝા જામે વૈભવ જીવને. ૧૮ સ્ત્રીઓની તે લુંટાલુંટ અબળા અબળા બધે; ન બમનું ભળે કઈ ખેંચાખેંચ છે વૈભવે. ૧૯ ભલા થઈને તમે જે ગ્રહીને ધર્મમાલિકા ભેગકાદવમાં ખુંચ્યા એ લોકોને જગાડજો. ૨૦ અધૂરું આપણુ કામ રહ્યું તમ વિના હવે, લખાણે જે જુનાં મારા તેને કોણ પ્રકાશશે ? ૨૧ લખો તે લઈને આવું તમારી પાસ હોંશથી, જે જે મને બોલાવીને તમે ત્યાં રમણે ચડો. ૨૨ કે કિલા અરુણ સૌનો રમેશ શશિકાંતને, ભૂર્ગભાઈ તણે રૂડો સંદેશ તમને મળે. ૨૩ લખાવે છે તેમ બેનાં આશીર્વાદ પ્રબોધને, જરૂર કહેજે નહીં ભૂલે એ છેલ્લી મુજ માગણી. ૨૪ તમારા સનેહને પામી પ્રસન્ન અમ ચિત્તડું; આ બધે લખાવે છે ભૂલે હોય ભલે તહીં. ૨૫ તમારાં ભાણુજા સર્વે સંભાર તમને બહ, દેશો આશિષ તેઓને કલ્યાણું મંગલ શિવમ. ૨૬ મારી વિનંતિ માનીને સંદેશો ભેજને તમે, શાંતિનો નેહને, સર્વે તમને ભાવથી નમે. ૨૭
ન
તા. ક. વાચકે ભૂલચૂક માફ કરે.
–બેચરદાસ
જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
૪ ૬૭

Page #9

સ્વ. મનસુખલાલ ભાઈનું © આત્મકથન તથા અન્ય માહિતી
૭.
લેખક: શ્રી શશીકાન્ત મનસુખલાલ મહેતા |
જન્મસ્થાન : અમરેલી
મારા પર તેની અસર ન થઈ. ઈ.સ. ૧૯૧૬માં જન્મ તારીખ : ૧૩-૩-૧૯૦૮
જીવનમાં પ્રથમવાર ધર્મશાળામાં રહેતા હતા
ત્યારે કાકા (પિતાને કાકા કહેતા હતા) મને અમરેલીના શ્રી હંસરાજ માવજી તથા શ્રી ભક્ત હરિને નાટક જેવા લઈ ગયા હતા, વચ્છરાજ માવજીનું કુટુંબ સૌરાષ્ટ્રમાં પ્રસિદ્ધ તે વખતે પણ એક સ્ત્રીને સ્ટેજ પર નાચતા છે. પિતા તારાચંદ વચ્છરોજ ૧૫લ્માં ૮૪ જઈ મને અત્યંત શરમ ઉપજેલી. દિલ્હીમાં શ્રી વર્ષની ઉંમરે અવસાન પામ્યા. માતા તેમની ઈન્દ્રનાથ (નેપચન કંપનીના દીહીના બ્રાંચ પાંચ વર્ષની ઉંમરે થોડા કલાકની બીમારી મેનેજર) એક વખત બેલ ડાન્સ જોવા કંઈ ભેગવી અવસાન પામ્યા. મેટ્રીક સુધીનો અભ્યાસ કલબમાં લઈ ગયા ત્યારે મારું મન તો મુંઝાવા અમરેલીમાં કર્યો. નાનપણના મિત્રમાં અમને લાગ્યું, ચકકર આવવા માંડ્યા અને થોડા રેલીના મારકેટવાળા શ્રી ગુલાબભાઈ સંઘવી સમયમાં જ અધવચ્ચેથી ઉઠી મારા ઉતારાના સાથે તેમને છેવટ સુધી સંબંધ રહ્યો. સ્થાને આવ્યો.”
નાનપણમાં પાટણવાવ જતા હતા, પાટણ- માતાનું નામ જડાવબેન. માતા માટે વાવ મોસાળ પક્ષના સ્મરણે જીવનના અંત જણાવે છે કે – સુધી રહ્યા.
આઠ વર્ષની ઉંમરે પૂ. આચાર્યશ્રી ૧૯૨૬માં લગ્ન પછી બે વર્ષ કાપડ માર ધર્મસૂરીજી (બનારસવાળા) જ્યારે અમરેલીમાં કેટમાં કામ કર્યું. ૧૯૩૦માં નેપચન કંપનીની ઈ. સ. ૧૯૧૬માં ચોમાસુ રહેલા ત્યારે સાધુ સ્થાપના કરી. ૧૯૩૭માં મલાડ છોડી કેટ જીવન ઉત્તમ છે અને અપનાવવા જેવું છે શાનતીનાથજી દેરાસરની બાજુમાં શારદા સદનમાં એવા મારા ભા હતાં. રહેવા આવ્યા.
મારું મોસાળ પક્ષ (પાટણવાવ) અત્યંત લગ્નપ્રસંગ પર તેમણે નીચે મુજબ નોંધ ભકિક અને સરળ. મારો જન્મ પિતૃપક્ષ દષ્ટિએ કરેલ છે –
એવા કુટુંબમાં થયે, જેના વડિલે સત્તાશાળી “મારાં લગ્ન પ્રસંગે પાટણવાવવાળા સ્વ. અને મુત્સદ્દી હતાં. પંચમહાલમાં સુબા થનાર ભેગીલાલ કવિ આવેલા. શેઠના મિત્ર શ્રી પૂ માવજી બાપા અને પૂ. હંસરાજ બાપા મોહનલાલ ચુનીલાલ પાટણવાળાના તેઓ સાળા કાબેલ અને મુત્સદ્દી હતાં. નહીં તો સુબાપણું થાય લગ્ન પછીના દિવસે આનંદ ભવન હોલમાં પ્રાપ્ત કયાંથી થાય? સત્તા અને લક્ષ્મી ચાલ્યા હસાહસને કવિશ્રીને વાર્તાલાપ રાખેલે. એ ગયા પણ તે કારણે પ્રાપ્ત થતા દુર્ગાનો વાર વાર્તાલાપ વખતે બધા માણસો બહુ હસ્યા. એમ ઝટ દઈને ભૂંસાતું નથી. એ તો કુટુંબની
આમાન દ પ્રકાશ

Page #10

પેઢી દર પેઢી પર થોડા ઘણા પ્રમાણમાં ઉત- એકાંતે માનવું એ પણ ભૂલ ભર્યું છે. કેટલીક રતો હોય છે. પણ તે પછી મને આ કુટુંબમાં વાર માનવને આત્માની પ્રગતિ અર્થે પણ જન્મ કેમ મળે? જે પેઢીમાં અનેક સાધુએ શિક્ષા થતી હોય છે. તેને થયેલ શિક્ષા પણ સાધ્વીઓ થયા હોય, એવા કુટુંબમાં મને તારા આત્માની પ્રગતિ અર્થે જ થઈ હોય એમ જન્મ કેમ ન મળે? પાછલા ભવમાં સાધુ કેમ ન માનવું ! મારી કુક્ષિએ પૂર્વભવને કઈ થઈને પણ સાધુધર્મને વફાદાર નહીં રહે, એ પતીત :
પતીત સાધુ જન્મ લઈજ ન શકે, એ તે હું દેષની સજારૂપે તે મારો જન્મ આ કુટુંબમાં દેષિત હાઉ તે જ બની શકે ને? અને તને નહીં થયે હોય? મારી માતાનું સ્મરણ નથી
મારામાં તે સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા છે, વિશ્વાસ છે રહ્યું, પણ મામાના (વાસણજી મામા) જીવન પરથી ચોક્કસ કહી શકું કે એ ભારે પવિત્ર,
એટલે પૂર્વભવમાં પતિત સાધુ હોવાની કલપનાસુશીલ અને આદર્શ-Ideal સ્ત્રી હશે. હું સોથી માયા મુકન થઈ જ
માંથી મૂકત થઈ જા, અને વર્તમાન જે રીતે વધુમાં વધુ મારી જાતને ભાગ્યશાળી તો મને સ ભાળ્યો છે તે જ રીતે સંભાળી રાખ, તે એવી માતા મળી તે માટે જ માનું છું. તારું ભાવી–આવતે જન્મ ઉજજવળ તેજસ્વી
છે, અને આવતા તાવની ફીકર પણ શા માટે ? મારી માતાનું મને કેઈ સ્મરણ ન હોવા Take care of present, future will take છતાં, મારી કલ્પનાનું તેનું દોરેલું ચિત્ર તો cut itself. " હંમેશા મારા હૃદયમાં અંકાયેલું જ છે. મારા જન્મ સંબંધે જે ઉપર કહ્યું તે અંગે મારી 13
૧૯૩૬થી ૧૫૪ સુધીમાં ને ચુન કંપનીના માતાના આત્માને અવાજ સંભળાય છે. તે કામ અર્થે કાશ્મીરથી કન્યાકુમારી અને કરાં. કહે છે કે, માનવને જન્મ કયાં અને કેને ત્યાં ચીથી રંગુનમાંડલે (બરમા) સુધી ફર્યા હતા. થવો તેનો સંબંધ તેના પૂર્વજન્મના સંસ્કાર જ્યાં જ્યાં કામ અર્થે જતા હતા ત્યાં નજીકના પર આધાર રાખે છે, પણ તે અંગે રંજને તીર્થ સ્થળે અચૂક જતા હતા. આ મુસાફરીથી સ્થાન નથી. ભૂતકાળમાં તમે શું હતા, શું તેઓ અન્ય પ્રાંતના ઘણા માણસો સાથે પરીશું કર્યું, એ બધાના વિચારમાં વખત ન ગુમા- ચયમાં આવ્યા અને અનુભવ મેળવ્યું. આ વતા વર્તમાનમાં તમે શું છે? શું કરે છે? અનુભવે તેમની જીંદગીમાં મહત્વને ભાગ એ જ મહત્વનું છે. ભૂતકાળ તમારા હાથમાં ભજવ્યું અને તેમાંથી જાણ્યું અને જોયું ને નથી, વર્તમાન પર તમારી સંપૂર્ણ અધિકાર જન્મ થયો. છે અને તમારું ભાવી તમારા વર્તમાન કર્મો તેમના અધ્યાત્મિક જીવનમાં પંડીત શ્રી અનુસાર થવાનું છે.
બેચરદાસજી તથા ડો. શ્રી ભગવાનદાસભાઈને Forget the past think for the present, ઘણે ફાળે છે. સામાજીક social પ્રવૃત્તિમાં પાછલા વે તમે ગંભીર દોષ કર્યો હતો, તેઓ વ. શ્રી ફતેહચંદભાઈ ઝવેરભાઈ તથા પતિત થયા હતા, એવું અનુમાન માત્ર સ્મૃતિ સ્વ. શ્રી પ્રાણજીવનભાઈ ગાંધી સાથે સંકળાયેલા દોષ છે. કયા કારણે એવા અનુમાન પર આવ હતા. તેમના સંસારી જીવનમાં શ્રી વાસણજી વાનું બન્યું છે એ પણ હું સમજું છું, માનવને મામા, નગરશેઠ શ્રી વનમાળીદાસભાઈ બેચર થતી શિક્ષા તેના દોષને કારણે જ થાય છે એમ દાસભાઈએ ઠીક ઠીક ભાગ ભજવે છે.
જાન્યુ ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭

Page #11

તેમના જીવનમાં સ્વજનના મૃત્યુને આઘાત ૧૯૫૯માં તેમને પેશાબમાં સાકર (મીઠી લાગ્યો હોય તે તે શ્રી ચંદભાઈને. તેઓ પેશાબ) જવા લાગી અને લગભગ આ જ ૨૪-૪-૭૪ના જણાવે છે:
અરસામાં તેમનું બ્લડપ્રેશર લેહીનું દબાણ ઉંચું
રહેવા લાગ્યું. પહેલેથી જ આ માટે તેઓ શ્રી ચંદુભાઈ આજે સાંજના સાડા સાત
કાળજી રાખતા પણ આ દર્દ જીવ્યા ત્યાં સુધી વાગે અમદાવાદ તેમના નિવાસસ્થાને સ્વર્ગવાસ નાબુદ ન થયું. ૧૯૭૫-૭૬માં ડોકટરો પાસે પામ્યા. આ સમાચાર શ્રી હીંમતભાઈએ ફોન વારંવાર જવું પડતું ત્યારે ૧૩ મી ફેબ્રુઆરી પર આપ્યા ત્યારે હું તે સ્તબ્ધ થઈ ગયા. "૭૬ જણાવ્યું હતું કે – હજુ તે ગઈ ૧૩મી તારીખે મુંબઈથી તેઓ અમદાવાદ સાજા સારા ગયા હતા. ત્યાં ગયા બાદ
જીવવાને હવે મોહ નથી, આયુષ્ય હશે પણ તેમના ત્રણ ચાર ફેનો આવી ગયા, પણ તેટલું તો જીવવું જ પડવાનું-પણ જીવન દરમ્યાન તબીયતને અંગે ક્યારેય કશીય ફરીયાદ નહીં. કોઈ જીવને બેજારૂપ ન બને એ રીતે જીવવા ૧૯૩૦માં નેપચુન કંપનીની સ્થાપના કરી અને અર્થે જ આ બધી દેડધામ છે એટલે મારી દેડતે જ વર્ષથી શ્રી ચંદુભાઈને આ કંપનીમાં ધામ તે To avoid sickness છે. Not to avoid ખેંચી લીધા. નેપચન કંપનીની તેમણે તન death. મૃત્યુ તે મારા માટે આશીર્વાદરૂપ છે, તેડીને સેવા કરી છે. પ્રામાણિકતા અને નીતિ કારણ કે મને ગળા સુધી ખાતરી છે કે I shall જાળવીને તેણે કામ કર્યું છે અને કુદરતે તેમને
be going to beiter place afier my death. તેને બદલે આપે. મારા તે એ જમણા હું સરસ રીતે અને પવિત્ર જીવન જીવ્યે છું, હાથરૂપ હતા. મારી ઉપર તેને અપૂર્વ લાગણી
એટલે મને મૃત્યુને ભય કે આઘાત ન હાય.” અને સન્માન, અમદાવાદ વર્ષમાં એકાદ બે
૧૯૬૦માં ૬૧માં ભારતીય વિદ્યાભવનમાં વખત તે અચુક જવાનું બને ત્યારે મારી
જોતિષના કલાસમાં જતા હતા અને પોતે સાથે ને સાથે રહે. તેમની સાથે ગુજરાતના આ
પિતાનું ભવિષ્ય ભાખેલું કે હું કર્કના શનિમાં અનેક તીર્થસ્થાનોની જાત્રા કરી છે. અમદાવાદમાં
જવાને છું. અને તે પણ ૧૯૭૬માં માગશર અનેક જૈનમંદિરની પ્રતિમાઓના દર્શન કર્યા છે. અરૂણા-જયસુખલાલને (પુત્રી-જમાઈ) નિખિલના જન્મ પછી થોડે ટાઇમ અમદાવાદ માગશર મહીનામાં અમરેલીના ઘર બળી રહેવાનું બનેલું, ત્યારે તેની છોકરીઓનું ધ્યાન
ગયા (ઈ.સ. ૧૯૧૫). પત્નીનું મૃત્યુ માગશર તેણે જે નથી રાખ્યું તે ધ્યાન તેણે અરૂણાનું
માસમાં થયું (ઈ.સ. ૧૯૪૬). પિતાનું મૃત્યુ
પણ માગશરમાં (ઈ.સ. ૧૯૫૯). એટલે દરેક રાખ્યું. આ પિતરાઈ ભાઈ પ્રાપ્ત કરવામાં હું
વખતે માગશર માસ આવે છે ત્યારે હું થાકેલે, મારી જાતને ઘણું ઘણી વાર મહાભાગ્યશાળી
કંટાળેલું અને નિરૂત્સાહી અને હતાશ થઈ માનતે આજે એ ગયા અને હું કમભાગી
જાવ છું, તેની જ ખરાબ અસર તબિયત પર બન્યો. એ આત્મા તે જ્યાં ગયે હશે ત્યાં
થતી હોય તેમ માનું છું.” ૩૧-૧૨-૭૫ સુખમાં જ હશે. પણ તેના જવાથી મને તે મહાન ખોટ પડી ગઈ. ઈશ્વર તેમના આત્માને વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં કંઈક કંટાળી ૧૩મી ચિર શાંતિ આપો.”
જુને જણાવ્યું છે કે :
Iો માં
,
૨મ્યાન જ.
આમાનંદ પ્રકાશ

Page #12

“ આધ્યાત્મિક માર્ગે જવાને બદલે કાં વિચરી રહ્યો છું? આવી ભાટાઈ કરતાં સન્માન પત્રો લખવાના મેહ કેમ થઇ આવે છે? એકાર છું? આત્માની કઈ પડી નથી ? પ્રતિષ્ઠા અને અડુ'કાર 'ગે કડક લેખા ‘આત્માનંદ પ્રકાશ' માટે શોધું છું. તેના પર કડક ટીકા કરી તેને Sweet Poisonની ઉપમા આપી આવી પ્રતિષ્ઠા અહુ કારને બીજી બાજુ ઉત્તેજન આપુ છું. આ બધી પટલાઇ છેડી આધ્યાત્મિક માગે ધ્યાનયેાગના માગે વળું, ”
૧૯૩૬માં પ્રથમ અઠ્ઠાઇ કરી હતી અને ત્યાર પછી આઠ-નવ-દશ અને અગિયાર ઉપ વાસ કર્યાં હતા. પૂ. પં. પૂર્ણાન વિજયજી મહારાજના સહવાસમાં તેમણે સારી તપશ્ચર્યા કરી હતી. ૧૯૩૯માં વર્ધમાન તપ આય. બિલની એળીની શરૂઆત કરી હતી. ૧૯૫૭માં સુજાલપુરમાં અઠ્ઠાઈ કરી હતી.
શત્રુ
નાસ્તિ રામમો રીપુ: માનવ જાતના કટ્ટર અને ભવભ્રમણ કરાવનાર રાગ છે. રાગ એ એવુ કાતિલ ઝેર છે એનુ ભાન મારા અનતા ભવામાં કયારેય ન થયુ હોય એવું વર્તમાન ભવમાં થયુ છે. અત્યંત ઝેરી નાગ દશ મારે અને તેના ભેગ થનારની રગેરગમાં ઝેર વ્યાપી ગયું હોય, શરીર લીલુ કંચન થઇ ગયું હોય પછી તે બચી શકતા નથી. એવુ જ મારી બાબતમાં બન્યું છે. વાત તા પૂરેપૂરી સમજમાં આવી ગઇ હાવા છતાં એ ઝેરમાંથી રાગના દ્વેષના વ્યાપી ગયેલા ઝેરમાંથી વતમાન ભવમાં તદ્ન મુક્ત થવાની બહુ ઓછી માશા છે, પણુ એ દશના જે સંસ્કાર મારા આત્મા પર અંકિત થયા છે, એ સંસ્કારોના કારણે હવે પછીના કેઇ ભવમાં રાગ મારા આત્મા પર પકડ જમાવી શકશે નહીં એ તે ચાક્કસ છે.
અ
જાન્યુ.--ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
This is my last and final imprison. ment મારા સમગ્ર જીવનમાંથી મને શુ' પ્રાપ્ત થયુ' એવું પૂછવામાં આવે તે કહું કે મને જીવનમાંથી જે મહાન જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયુ છે તે આ છે : “ જીવનમુક્ત બનવા માટે રાગથી મુક્ત રહેા. મારી પાસેથી ખેપ લેવાના ડાય તે। આ જ છે, ”
પછી સગા-સબ`ધીએ અને મિત્રાને લખવાના ૧૦મી ફેબ્રુઆરીએ પેાતે પેાતાના મૃત્યુ પત્રના મુસદો લખ્યા છે. તેમાં શરૂઆતમાં જણાવ્યુ' છે :
No Border of any colour–Simple Type.
આગળ
ત્યાં જ જણાવ્યું છે : ‘‘મારા મરણુના સમાચાર છાપામાં આપતી વખતે સ્પષ્ટ લખવું કે સાદડી, બેસણુ` કે ઉઠમણાની પ્રથા બંધ છે. ” લખ્યું નથી પણ રૂમરૂમાં જણાવ્યું હતું કે જેમને આશ્વાસન આપવુ જ હાય તેમણે પત્રથી આશ્વાસન આપવું.
મૃત્યુ પછી ડો. ભૂપતભાઇ ( અમારા પિતરાઇ ) અને ડૉ. આર. એસ. મહેતાને મળતાં
પાર્લોથી
[C
તેએાએ કહ્યુ કે છેલ્લે તેમને પક્ષઘાત para. lysisના હુમલા મૃત્યુ અગાઉ અડધી કલાક પહેલાં આવ્યા હતા. તે દિવસે સાંજના ચાલીને સ્થિતિનું તેમને શ્રાવણ સુદ પૂનમની રાત્રીએ જુહુ ગયેલા. મૃત્યુ વખતની પરિ (૯મી એગસ્ટ ૭૬) સ્વપ્ન આવેલું. તેમના શબ્દોમાં જણાવે છે. છેલ્લા વર્ષીમાં ત્રણચાર વાર સ્વપ્ન આવેલા. સ્વપ્નમાં મારા દેહુને લકવામાં-પરેલીસીઝમાં સપડાયેલા જોયા છે. શરીર દ્વારા સ્વપ્નમાં અનુભવાતી સ્થિતિથી કાંઈ વેદનીય કમ ભેગવાય જતા હશે ? વેદનીય કાઁના સ''ધ દેઢુ અને મન બંને સાથે હેવા જોઇએ કે માત્ર મનથી પણ ભગવાય જતા હશે ? સ્વપ્નમાં સુતેલી અવસ્થામાંથી ઉભું કે
: ૭૧

Page #13

બેઠો થવા પ્રયત્ન કરું પણ તેમ થઈ શકેં જ Days in this world are practically over નહીં. દેહની પરાધીનતા જો ખરે પણ દેહ એવું લાગ્યા કરે છે. જિજીવિષા નથી એટલે તા સુરક્ષિત જ હોય છે. સ્વપ્ન પુરૂં થાય અને મૃત્યુને ભય નથી રહ્યો. જીવન એવી રીતે ભાન થાય કે આ તે સ્વપ્ન હતું, પણ સ્વપ્ન જીવ્યો છું કે મૃત્યુ પછી શી ગતી થશે એ અનુભવતી વખતે તે બધું સાચું જ લાગે અને અંગે પણ કાંઈ વસવસો નથી રહ્યો મે દુષ્ક upset પણ થઈ જાવ.”
કહેવાય એવા દુકૃત્યો તો કઈ કર્યા નથી. ‘દાંપત્ય જીવનના અંતિમ દિવસેના લેખમાં ભાગ્યે જ કોઈ જીવને નારાજ થવાનું કારણ પનીના મૃત્યુ વિષેના ભાવ પ્રગટ થઈ ગયા. આપ્યું છે. મૃત્યુના કારણે બધા રાગનો અંત કોણ જાણે એમ થાય છે કે પત્નીના વિયોગન Automatically આવી જશે અને રાગના કારણે આ વર્ષ (૧૯૭૬) પણ છેલ્લે જ લાગે છે. દુઃખ વેદના તે એવા સહ્યા છે કે નવા જમે તબિયતમાં એવી કોઈ ગંભીરતા ભલે આજે નથી રાગથી અગ્નિ માફક દૂર ભાગીશ. પણ દેહ એ તે કાચન-ટુકડો એને નંદવાતા એમને પ્રિય રાજચંદ્રજીની કાવ્યપંક્તિ - વાર શી? એથી જ તે આ લેખ લખવાની
રાગદ્વેષ અજ્ઞાન છે, મુખ્ય કર્મનોમંથ; પ્રેરણા પત્નીના આત્મા દ્વારા ન થઈ હોય! બાકી તો પત્ની જે દિવસે મૃત્યુ પામી તે
થાય નિવૃત્તિ જેહથી, તે જ મોક્ષને પંથ.”
ચા દિવસથી જ મૃત્યુને ભય ઉડી ગયે છે. વર્તમાન આવા પરમ સ્નેહાળ, સાચા સંસ્કારનું
જીવન એટલે વિયેગવાળું જીવન-મૃત્યુ એટલે સિચન કરનાર અનેક ગુણના ભંડાર પૂજ્ય પછી વિયેગને અંત-પછી તે નવું જીવન પિતાજીને પગલે ચાલવાનો સંકલ્પ કરી કે2િ વિયેગની વેદના વિનાનું.
કેટિ વંદન કરૂં છું.
પૂ. મુનિશ્રી જંબુવિજયજીને પત્ર
પાટણ
માગશર વદ ૧૩ શ્રી મનસુખભાઈના સ્વર્ગવાસના અણધાર્યા સમાચાર વાંચી આંચકો લાગ્યો. એકદમ શું થયું? એક ધર્મનિષ્ઠ, સાહિત્યપ્રેમી, જુની પેઢીના પ્રૌઢ અનુભવી, કે જ્ઞાનપ્રેમી, નિષ્ઠાવાન કાર્યકરની જૈન સમાજમાં ખોટ પડી છે. સભાએ એક સ્થંભ જેવા છે મુખ્ય સંચાલકને ગુમાવ્યા છે. પ્રભુ તેમને આત્માને શાંતિ આપે.
મુનિશ્રી જંબુવિજયજીના ધર્મલાભ ? ranninnreresare a nrenaren
AR10 ૭૨ ;
આત્માનંદ પ્રકા

Page #14

સ્વ. શ્રી મનસુખલાલભાઈ તારાચંદ મહેતા મરણ જલિ
–ખીમચંદ થાંશી શાહ ,
કેટલીએક વ્યક્તિઓ સંસારમાં રહેવા છતાં અને સભાના શ્રેય-પ્રેય માટે સતત પ્રયત્નશીલ ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક જીવન જીવતી હોય છે. આવી રહેતા હતા. શ્રીમતી નાથીબાઈ દામોદર ઠાકરશી વ્યક્તિએ પોતાનામાં રહેલા ક્રોધ, માન, માયા, વિમેન્સ યુનિવર્સિટીના કામકાજ અંગે મારે લે ભ આદિ કષાયે નાબૂદ કરવામાં અને પોતામાં લગભગ દર મહિને એક આંટો મુંબઈ જ્ઞાન, ચારિત્ર આદિ ગુણો વિકસાવવામાં સતત જવાનું થતું અને દરેક વખતે હું શ્રી પ્રયત્ન કરતી રહે છે. તેમને આપણે પુરાતન ફતેહચંદભાઈને અચૂક મળત. સામાન્ય રીત કાળના ઋષિઓ સાથે સરખાવી શકીએ. સ્વ. સાંજના તેમના નિવાસસ્થાને અમે મળતા. શ્રી મનસુખલાલભાઈ આવી એક વ્યક્તિ હતા. સભાના કામકાજની ચર્ચા કરતા, સાથે જમતા
અને જમ્યા પછી સભાના કામ માટે જરૂર શ્રી મનસુખલાલભાઈનાં પત્ની શ્રી લીલા
હોય તો કોઈને સાથે મળવા જતા. મને યાદ વતીબહેન સંવત ૨૦૦૨માં સ્વર્ગવાસી થયાં.
છે તે પ્રમાણે સં. ૨૦૧૬માં આવી એક સાંજે શ્રી લીલાવતીબહેનનું આખું જીવન ધર્મના રંગે રંગાયેલું હતું, અને તેમને સ્વર્ગ
શ્રી મનસુખભાઈ સાથે મારો મેળાપ શ્રી ફતેહ વાસથી શ્રી મનસુખભાઈના એકવીસ વર્ષ પછી ચ દેભાઈને ત્યાં થઈ ગયા. તના ધર્મપરાયણ સુખી ગૃહસ્થી જીવનને શ્રી મનસુખભાઈની સાદાઈ પ્રથમ દષ્ટિએ જ અંત આવ્યો. આ આઘાત શ્રી મનસુખભાઈ ધ્યાનમાં આવે તેવી હતી. તેમણે શરીર ઉપર માટે અસહ્ય હતું, પણ તેમણે ધર્યપૂર્વક સહી સહેજ ભગવા રંગની કફની પહેરી હતી લીધે, અને પિતાનું સંતપ્ત થયેલું ચિત્ત માથે ખાદીની આછા રાખેડી રંગની ટોપી શાંતિ માટે સારા સારાં પુસ્તકના અને ધાર્મિક એઢી હતી અને તેમના મુખ ઉપર ની ગ્રંથોના વાંચન-મનન તરફ વાળ્યું. સં. ૨૦૧૦માં સૌમ્યતા નિીતરતી હતી. સાદાઈ અને નમ્રતાની પં. શ્રી બેચરદાસજી સાથે અલમોડા અને સાથે જ વિશાળ વાંચન અને ઉચ્ચ વિચારે કૌસાની જઈ સ્વામી આનંદના સાન્નિધ્યમાં જોઈ હું પ્રભાવિત બન્યા. તે જ વખતે તેમની આધ્યાત્મિક અભ્યાસની તાલીમ પણ લીધી. સાથે વિશેષ પરિચય કેળવવાનો નિર્ણય મેં પછી તે પુત્રો જેમ જેમ વ્યવસાય-વ્યવહારને મનોમન કરી લીધો. શ્રી ફતેહગંદભાઈએ મારા બે ઉપાડતા ગયા, તેમ તેમ પોતે સાંસારિક આ નિર્ણયને આવકાર્યો, એટલું જ નહીં, તેમની પ્રવૃત્તિઓ ઓછી કરતા ગયા અને નિવૃત્તિ
સાથે પરિચય વધારવાની સુવિધા પણ કરી પરાયણ તથા સેવાભાવી જીવન તરફ ઢળતા ગયા.
આપી. ત્યાર બાદ જ્યારે જ્યારે હું તેમને શ્રી મનસુખભાઈ સાથે મારો સૌ પ્રથમ મેળાપ મળવાનો સમય આપતા, તે સમયે શ્રી મનસત્તરેક વર્ષ પહેલાં થયેલ હતા. સ્વ. શ્રી ફત્તેહ, સુખભાઈને પણ હાજર રહેવા તેઓ આમંત્રણ ચંદભાઈ તે વખતે આપણી સભાના એક ઉપ આપતા. આમ શ્રી ફતેચંદભાઈની રાહબરી નીચે પ્રમુખ હતા. સભા પ્રત્યે ખૂબ પ્રેમ ધરાવતા હતા અમારો પરિચય વધતે ચાલ્યા. અને પછી જાન્યુ -ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
: 93

Page #15

તો તેઓ સભાની કાર્યવાહીમાં રસ લેતા પણ રીતે સમજવામાં મુશ્કેલી જણાય છે. પણ કથાથઈ ગયા.
દષ્ટાંતે દ્વારા તે સહેલાઈથી સમજી શકાય છે. સં. ૨૦૨૩ના ભાદરવા શુદિ બીજના રોજ આ હેતુથી દરેક ધર્મમાં કથા-દષ્ટાંત સાહિત્ય શ્રી ફતેચંદભાઈ સ્વર્ગવાસી થયા. સભાને એક ઓછા-વધતા અંશે રચાયેલું છે. જેનેએ આ સતત હિતચિંતક મુરબ્બીની જબર ખોટ કથા-દષ્ટાંત સાહિત્યનું ખૂબ મૂલ્ય આંકયું છે. પડી. મુંબઈમાં સભાના કામકાજ અંગે તેમનું તેને કથાનુગ એવું ગૌરવભર્યું નામ આપ્યું છે, સ્થાન લે તેવી વ્યક્તિની શોધ ચાલી. મને શ્રી અને તેને ખૂબ વિકસાવ્યું છે. શ્રી મનસુખભાઈ મનસુખભાઈ સાંભર્યા. મેં તેમને વિનતિ કરી આ કથા-દષ્ટાંત સાહિત્યના ઊંડા અભ્યાસી હતા. અને છેવટે મારા આથી તેમણે તે કામ તેઓ કથાઓના ભંડાર હતા. શ્રી કુલચંદભાઈ સ્વીકાર્યું. સભાએ તેમને શ્રી ફતેહચંદભાઈની મહુવાકર તેમને યથાર્થ રીતે જ કથાવારિધિ ખાલી પડેલી જગ્યાએ ઉપ-પ્રમુખ નીમ્યા અને કહ્યા છે. પણ જેમ જમાને જમાને ભાષાતેમને મુંબઈના કામકાજની સેંપણી કરી. આ બોલી, પહેરવેશ, ખાનપાન વગેરેમાં ફેરફાર કામ તેમણે કેવી સુંદર રીતે નિષ્ઠાપૂર્વક કર્યું છે, તે આવે છે, તેમ કથાઓને લેકગ્ય રાખવા તે સભાનો છેલ્લા નવ વર્ષને ઇતિહાસ બતાવી ખાતર તેમાંના મૂળભૂત સિદ્ધાંતને અણીશુદ્ધ આપે છે. નવા નવા પેટ્રને બનાવવામાં, સભાને રાખીને તેના બાહ્ય કલેવરમાં-રજૂઆતમાં આર્થિક રીતે મજબૂત કરવામાં તેમજ મુંબઈના જમાને જમાને અનુકૂળ ફેરફારોની આવશ્યકતા જૈન સમાજમાં સભાને વિશેષ ખ્યાતિ અપાવ- રહે છે. શ્રી મન સુખભાઈ આ સત્ય બરાબર વામાં તેમને ફાળો નોંધપાત્ર છે, કદી ભુલાય સમજ્યા હતા. એટલે કથા નું હાર્દ શુદ્ધ તે નથી.
રાખીને તેમનું આજના જમાનાને યોગ્ય સુંદર શ્રી ફતેહચંદભાઈના સ્વર્ગવાસ પછી મેં રીતે મને વૈજ્ઞાનિક વિશ્લેષણ કરતા અને આધુતેમને મળવાનું તેમની રૂમ ઉપર જ રાખ્યું નિક પદ્ધતિએ તેની રજૂઆત કરતા. તેમની હતું. તેમણે એક સારી એવી માટી રૂમ કેટમાં, શિલી નિરાડંબરી હતી અને તેઓ પોતાનું પારસી બજાર સ્ટ્રીટમાં, શારદા બિલ્ડિંગમાં, કથિતત્ર સરળ, સીધી, સચોટ ભાષામાં કહેતા. પહેલે માળે રાખી હતી. તેમાં તેઓ એકલા આથી તેમની કથાએ કિર, યુવાન કે વૃદ્ધ, પિતાનાં પુસ્તક સાથે રહેતા. તેમના પુત્ર ચિ. સ્ત્રી કે પુરૂષ સૌમાં પ્રિય બની હતી. વાચકને ભાઈ શશિકાંતનો બ્લેક તે જ બિલ્ડિંગમાં મનોરંજન સાથે ધાર્મિક અને નૈતિક ભાવમાં ચોથે માળે હતું. ત્યાં પિતે માત્ર ભેજન અર્થે તરબોળ કરી દે તે તેમની કથાઓને મુખ્ય જતા. પિતે નિવૃત્ત અને સાધુ જીવન ગાળતા હેતુ હતું અને તે તેમણે સુંદર રીતે પાર અને પિતાને સમય વાંચન, ચિંતન, મનન પાડ્યો હતો. અને લેખનમાં પોતાનાં પુસ્તકોની વચ્ચે પિતાની મેં તેમની વિદ્વતા અને કથા સાહિત્યને રૂમમાં વિતાવતા. મુલાકાતીઓને પણ આ જ લાભ લેવા વિચાર કર્યો, અને કઈ કઈવાર રૂમમાં મળતા. અમે મિત્રે રમૂજમાં આ રૂમને “શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ માં લખવા વિનતિ કરી. શ્રી મનસુખભાઈને ઉપાશ્રય કહેતા. તેમણે સૌ પ્રથમ “મનનું પાપ” નામની કથા
દરેક ધર્મમાં તેના અંગભૂત સિદ્ધાંત અને સં. ૨૦૧૮ના કારતકના અંકમાં આપીને પ્રારંભ આચાર હેય છે. સામાન્ય જનને તે સીધી કર્યો. શરૂઆતમાં વર્ષમાં બે-ત્રણ કથાઓ
(અનુસંધાન ૮૫ મા પેજ ઉપર )
આમાનંદ પ્રકાશ

Page #16

કથા-સમ્રાટ શ્રી મનસુખ ભાઈ જેમણે મને પ્રેરણું પાઈ !!
લેખકઃ ડે. ભાઈલાલ એમ. બાવીશી M B B.S, પાલિતાણા
[ સંસ્મરણાત્મક એક શબ્દ-ચિત્ર ]
મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા' વાંચીએ- પ્રેમાળ, સરળ ને સહૃદયી સ્વભાવને કારણે એક સાંભળીએ એટલે મને પટ પર એક સૌજન્ય- વિશાળ મિત્ર સમુદાય કેળ-મેળવે હતા. શીલ સજજનનું, સેવામૂર્તિ સેવકનું, નિષ્ઠાવાન
મને શ્રી મનસુખભાઈને પ્રથમ પરિચય કાર્યકરનું, સાહિત્યપ્રેમી સાહિત્યકારનું કથા
થયે ઈસ ૧૯૪૦માં પાલિતાણામાં જ્યારે હું સમ્રાટ લેખકનું, અનેક સંસ્થાઓના માર્ગ
તાજેતરમાં શ્રી જૈન સેવા સમાજ દવાખાનામાં દર્શકનું અને વિશાળ સ્નેહીવર્ગના સ્નેહીજનનું જોડાયો હતો. શ્રી મનસુખભાઈ મહેતા ત્યારે એક આબેહબ ને આકર્ષક ચિત્ર ખડું થાય છે,
જયુપીટર લાઈફ ઈસ્યુરન્સ કુ.ને સંચાલક અને સૌજન્ય, સેવા, સાહિત્ય, સ્નેહ ને સૌહાર્દને હતા અને નગરશેઠ શ્રી ચુનીભાઈ સાથે મને આલેખતું એક ભાતીગળ જીવન ચલચિત્રની
વિમા” અંગે મળવા આવેલા વિમે ગમે તેમ જેમ મને સૃષ્ટિ પર એક મનોરમ્ય છાપ મૂકી સમજાવી-ભરમાવી ઉતારી લેવાની દષ્ટિએ નહિ જાય છે!
પણ તેથી બચત ને અકસ્માતમાં લાભ થાય શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા પિતાના એવી સ્પષ્ટ સમજાવટથી વિમો લેવા સૂચવ્યું. વ્યવસાયમાં તે કાર્યદક્ષ ને કશળ હતા જ અને કોઈ જ દબાણ નહિ, આગ્રહ નહિ, પણ ન્યાય સંપન્ન વૈભવથી જ પોતાની કમાણી કરી તક પૂર્વક સમજાવટથી વિમો ઉતારનાર ઓછા હતી-પ્રામાણિક જીવન જીવ્યા હતા પણ સાથે જોયા છે. મને દિલમાં બેસી ગયું કે વિમો સાથે સાહિત્યક્ષેત્રે–ખાસ કરીને કથા-વાર્તાના લે જરૂરી ને ફાયદાકારક છે એટલે વિમા સજન-પ્રકાશનમાં અમૂલ્ય ફાળો આપ્યો હતો, લીધો. દબાણથી નહિ દિલથી ! આ હતા મને તેમજ ચિંતન-મનનપૂર્ણ લેખસામગ્રી પણ એમને પ્રથમ પરિચય જેણે તેમના વિષે એક વિપુલ પ્રમાણમાં વાંચકોને ચરણે ધરી હતી. અદ્દભુત છાપ પાડી ! મુંબઈની અને બહારની ઘણી શિક્ષણિક-સામા પછી તે તેમના સાહિત્ય-સભર ને રસપ્રદ જિક સંસ્થાઓમાં સંચાલન-માર્ગદર્શન આપી લે-લખાણ વાચતે ત્યારે તેમના સાહિત્યિક, તેમના વિકાસ-વર્ધનમાં વિશિષ્ટ ભાગ ભજવ્ય સાંસ્કારિક ને સજક વ્યક્તિત્વને ખ્યાલ આવતે હતે–એમ કહીએ કે એક નિષ્ઠાવાન ને નમ્ર સેવક ગયો. જયારે મુંબઈ જવાનું થતું ત્યારે તેમને તરીકે કાર્ય કરી છૂટ્યા હતા. વળી પિતાના મળવાને, ચર્ચા કરવાને, સત્સંગ કેળવવાનો જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
': ૭૫

Page #17

મેકો મળતા ગયા અને મને તેમના સ`સ્કારી, સદાચારી ને સાહિત્યિક સ્વભાવના ખ્યાલ આવતા ગયા. એટલે તેમના સંપર્ક સાધવાના અને સત્સંગ કેળવવાના પ્રસંગ વારવાર મેળ વતા અને ધીમે ધીમે જાણે હુ એમના એક નાના મિત્ર બની ગયેા.
તેમની સાથેના ઘણા પ્રસગે। મને રસપ્રદ ને એધપ્રદ નિવડ્યા છે–મને જીવનમાં પ્રેરક ને પુષ્ટિદાયી જણાય છે, જેમાંના એકાદ એ પ્રસ ગેા નોંધનીય ને સ્મરણીય હાઈ આલેખુ છુ.
એક વખત સુઈ ગયા ત્યારે મુ. શ્રી ફત્તેહુચંદ ઝવેરભાઇએ મને તેમને ત્યાં મળવા ચા-પાણીનું આમત્રણ આપ્યું, ત્યારે શ્રી મનસુખલાલ તારાચ’દ મહેતા અને શ્રી ચીમન લાલ પાલિતાણાકર પણ સાથે હતા. તે વખતે વાતા–ચિતામાં તેમની વિદ્વતાપૂર્ણ શક્તિની અને સ્નેહાળ સ્વભાવની મને પ્રતીતિ થઈ. ચર્ચામાં પણ જાણે ‘અનેકાન્ત'ના અનન્ય અનુયાયી હૈાય તેમ વિવિધ રીતે પ્રશ્નની ને વિષયની છણાવટ કરતા. જેણે મને તક મળ્યે તેમના સ ંપર્ક સાધવાનું આકષ ણુ કર્યુ –વાર વાર મળવાનુ ખેંચાણુ કર્યું.
શ્રી મનસુખલાલભાઇ પાલિતાણા આવેલા અને આગમમંદિરમાં ઉતરેલા. ત્યારે શ્રી કુલચંદભાઇ દોશી સાથે તેમને મળવાની તક સાંપડી. જ્યારે તેમની વિદ્વત્તા, નમ્રતા, સરળતા ને સજ્જનતાની મારી છાપ વિશેષ દૃઢીભૂત બની, એમના આધ્યાત્મિક-સાહિત્યિક જ્ઞાનથી ખૂબ પ્રભાવિત બન્યા. એટલે એમને શકય હાય ત્યારે મળવાના અને તેમના વિદ્વત્તાપૂર્ણ ને અનુભવભર્યાં વ્યક્તિત્વના લાભ લેવા મનેામન નિશ્ચય કર્યો.
(
અને નૂતનવર્ષના અભિનંદન ’ને ઔપચારિક પત્રવ્યવહાર શરૂ થયે। જે દ્વારા પણ તેઓશ્રીએ ઘણી વખત મને પ્રેરક ને પુષ્ટિદાયક પંક્તિએ લખી પ્રેત્સાહિત કર્યાં. મારા એ પત્રિકાના સ્વરચિત ને કાવ્યમય લખાણેાની પ્રશસ્તિ કરી મને ઉત્તેજન આપતા ( જો એ લખાણા પ્રશસ્તિ યોગ્ય નહાતા જ ) અને લેખ-વાર્તાએ લખવા પ્રેરતા.
મારે ભારપૂર્વક કહેવું જોઇએ ને સ્પષ્ટ રીતે સ્વીકારવું જોઇએ કે તેએ શ્રીની આવી પ્રેરણાથી તેમજ ‘શિક્ષણ-પત્રિકા', ‘આત્મ્યન-પ્રકાશ' આદિમાં કથાત્રા-વાર્તાઓના વાંચનથી મને પણ વાર્તા-કથા લખવાની પ્રેરણા મળી એટલે હવે કઈ કઈવાર નાની વાર્તા કે કથા આત્માનંદ પ્રકાશ’, ‘ગુલાબ’ આદિમાં લખુ છું. પછી તા મુંબઈ જવાનુ થતાં શ્રી ‘ શિક્ષણ-સંઘ ’ની એફીકે શ્રી ચીમનલાલ પાલિતાણાકરને મળવા જાઉં ત્યારે શ્રી મનસુખભાઇ પણ ઘણીવાર મળી જાય, જ્યારે ઘણી કાહિત્ય ને સમાજને સ્પતી વાતા કરીએ જેમાંથી ઘણું જાણવાનુ મળતુ .
એક સ્મરણીય ને પ્રેરણાદાયી પ્રમગ મળ્યા, છેલ્લે છેલ્લે શ્રી મનસુખલાલભાઇના દુ:ખદ અવસાનના થોડા જ દિવસે પહેલા મુંબઈમાં આપણી શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સની કારાખારી સમિતિની મિટીંગમાં હાજરી આપવા ગયેલ ત્યારે મુલુડમાં શ્રી ચીમનલાલ પાલિતાણાકર, શ્રી રસિકલાલ કોરા અને શ્રી નગીનદાસ વાવડીકરને મળવા ગયેલ ત્યારે મુ શ્રી મનસુખભાઇ પણ ત્યાં મળી ગયા.
પૂ. ૫. શ્રી પૂર્ણાન વિજયજી ( કુમારશ્રમણ )ને મળવા જતા ત્યાં ઉપાશ્રયમાં જ શ્રી મનસુખભાઈ મળી ગયા. પૂ. મહારાજશ્રી પછી તે! અમારા ‘પર્યુષણની ક્ષમાપના’ને સાથે તેમના વિચાર-વિનિમય પછી પણ તેમની
૭૬ :
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #18

સરળતા ને નમ્રતા જણાઈ આવતી. વળી જણાઈ કે શ્રી મનસુખભાઈ વિરોધાત્મક સાહિત્ય ને આગમોની પુષ્ટિ માટે તેમની ધગશ વલણને બદલે “સ્યાદ્વાદ’ના પુરસ્કર્તા હોય તેમ દેખાઈ આવતી. પછી તે અમે સૌ સાથે શ્રી સમજણપૂર્વક અને વિવેકપૂર્વક ચર્ચાને છણતા ચીમનલાલ પાલિતાણાકરને ત્યાં ગયાં જ્યાં પણ ને નિકાલ આણતા. શિક્ષણ પત્રિકા, શિક્ષણ સંઘ અને સાહિત્યમાં કથા-વાર્તાનું સ્થાન આદિ અંગે ઘણી વાત
ઘણી વાતે બાદ છૂટા પડતા તેઓશ્રીએ કરી. પછી તે વિશેષ વાત કરવા અને મળવા
મને એક મહત્વની ને અગત્યની વાત કરી - માટે શ્રી મનસુખભાઈએ મને તેમને ત્યાં
ડોકટર સાહેબ! મારે હવે થોડે વખત જમવા આવવાને આગ્રહ કર્યો. તેમના નેડ ને
એકાંત જીવન ગાળવું છે, જ્યાં કઈ મળે નહિ
કે મુલાકાત નહિ; માત્ર વાંચન-ચિંતન-મનન સૌહાર્દ જેવાં અને તેમની સાથે વાત કરવાની તક મળશે એ આશાએ ને આકષ ણે મેં તેમનું
નિરાંતે વિના અડચણ કરી શકું. તે ત્યાં ઘટી
જેવા નાના ગામડામાં એકાદ મકાનની સગવડ આમંત્રણ સ્વીકાર્યું.
કરી આપો કે હું ત્યાં માત્ર એકલે જ રહી બીજે દિવસે મુ. શ્રી મનસુખભાઈને ત્યાં શકું.” ગામડાની કેટલીક અગવડતાઓ વિચારી જમવા ગયે પ્રેમપૂર્વક ને હસતે મુખડે મને મેં કહ્યું : “મુરબ્બી, આગમ-મંદિર કે બીજી આવકાર્યો શ્રી કુલચંદભાઈ દોશી અને શ્રી કોઈ ધર્મશાળામાં સારા સગવડતાભર્યા રૂમની ચીમનભાઈ પાલિતાણાકરને પણ આમંત્રણ સગવડ કરીએ જ્યાં જરૂરી સુવિધા મળી શકે. આપેલ સી સાથે આગ્રહપૂર્વક ને આનંદથી ગામડામાં થોડી ઘણું મુશ્કેલી પડશે.” ત્યારે જમ્યા. ઘણી વાત કરી. ખાસ કરીને તે તેમણે સ્પષ્ટ કહ્યું : “ના, ના, પાલિતાણામાં સાહિત્યને સ્પર્શતી અને સામાજિક ઉત્થાનની, રહું તે તમે કે બીજા મિત્રે મળવા આવે. પાલિતાણામાં ઉચ્ચ શિક્ષણ માટે કેલેજની ના પડાય નહિ અને એકાંત સેવાય નહિ ને કોવ-લેખક સંમેલનના આદિ વિચારણાઓ દખલ રહ્યા કરે મારે થોડા વખત એકાકી કરી. કોલેજનું તે શ્રી ફલચંદભાઈ દોશીના જીવન ગાળવું છે ને એકાંતવાસ સેવા જુનું સ્વપ્ન હતું. મને પણ એ પ્રવૃત્તિમાં
છે. જેથી હું મારા આધ્યાત્મિક જીવનને પુષ્ટ કરે રસ હતો અને છેડી પ્રાથમિક વિચારણાઓ ચિતન-મનન-અધ્યયન કરી શકું.” એટલે પણ કરેલ જેને શ્રી મનસુખભાઈએ પુ િમે કહ્યું : “ભલે, તે તેવી જગ્યા શોધી કાઢીશ આપી, મદદરૂપ થવા કહ્યું તેમના હસ્તકના
અને આપને જણાવીશ.” અને અમે હવે
- પાલિતાણામાં મળવાની આશા સાથે છૂટા પડ્યા. ટ્રસ્ટમાંથી તેમ જ સાથે ચાલી કેટલાક
મને તેમના છૂપા આંતરિક-આધ્યાત્મિક જીવનની દાનવીરો પાસેથી શકય ફંડ કરી આપવા માંખી થઈ વચન પણ આપ્યું. ત્યાં જ શ્રી ધીરજલાલ ટેકરશી શાહ આવી પહોચ્યા એટલે શ્રીપાળ પછી પાલિતાણા આવીને તેમના સગા થતા -મયણાને વિવાદાસ્પદ પ્રશ્ન, ભગવાન મહા શ્રી ચુનીભાઈ નગશેઠને મળવા અને સમાવીરના ૨૫૦૦મો નિર્વાણ કલ્યાણક મહોત્સવ, ચાર આપવા ગયે. શ્રી મનસુખભાઈની એકાંત તિથિ ચર્ચા અને શત્રુંજયની પ્રતિષ્ઠા આદિ વાસની ઈચ્છા જણાવી અને આજુબાજુના કેઈ ચર્ચાઓ થઈ. દરમ્યાન મને ખૂબી તે એ ગામડામાં સગવડ કરીશું એમ વિચાર્યું. ત્યાં
જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
: ૭૭

Page #19

તે ત્રીજે જ દિવસે દુઃખદ સમાચાર સાંભળ્યા કે શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતાનું અચાનક અવસાન થયું છે. આવા અચાનક આઘાત જનક સમાચાર સાંભળતાં જ અમને અત્યંત દુ:ખ થયું, જાણે કોઇ આત્મિય જનને ગુમાવી બેઠા. સાહિત્ય જગતને એક ચમકતા-ઝળ હળતા તેજસ્વી સિતારા ખરી પડ્યો! થા જગતને પ્રકાશિત કરતા સૂરજ જાણે અસ્ત થયા! અનેક મિત્રાનુ એક સ્નેહ, સદ્ગાનુભૂતિ
સ્વ. શ્રી મનસુખભાઇના અકાળ અવસાનથી જૈન સમાજે એક નિષ્ઠાવાન ને પ્રાણવાન કાય કર ગુમાવ્યે છે. ‘શિક્ષણ સ’ધ’, ‘શિક્ષણ-પત્રિકા’, ‘આત્માનંદ સભા’, ‘આત્માન’દ પ્રકાશ’ ‘એજ્યુકેશન ખાડ' ', અમરેલીનું વિદ્યાર્થી ગૃહ અને અનેક સ ંસ્થાઓએ જાણે પોતાના પિતા ખાયા છે એટલુ દુઃખ અનુભવશે. કઇક માસિકાના પાના તેમની કથા વાર્તાને ચિંતનપૂર્ણ લખાણા વિના સુનાં સુનાં, ને નીરસ મની જશે. કેટલાય ને સદ્ભાવનુ ઠેકાણું ખાઈ બેઠા ! ઘણી સંસ્થામત્રાની આંખેા પોતાના સહૃદયી સ્વજન જતાં અશ્રુભીની બની જશે. ત્યારે એમના કુટુંબની તા વાત જ શી કરવી! તેમના તા જાણે આધારસ્થંભ ટળી ગયા !
એના મા ́દશ ક ને પ્રેરક પિતા તેમને એશીં ગણા બનાવી બીજી દુનિયામાં ચાલ્યા ગયા !
મને અંગત રીતે મુ. શ્રી, મનસુખભાઈના અવસાનથી ખૂબ ખોટ સાલશે. મારા પર્યુષણ ને નૂતનવર્ષોંના કાવ્યમય લખાણેાનુ કાણુ મૂલ્યાંકન કરશે ને માગદશન આપશે ? મને થા-વાર્તા લખવા હવે કે પ્રેરશે? અને મુંબઇ જતાં વાતા કરવાને પ્રેરણા મેળવ વાને વિસામે હવે કયાં જડશે ? ખરેખર એ સ્વજન ને સજ્જન હુરમેશ યાદ આવ્યા જ
કરશે, એમના સરળ-પ્રેમાળ ને દયાળુ-માયાળુ સ્વભાવ કદી વિસરાશે નહિ એમની સાહિત્યિક સૃષ્ટિને સામાજિક દૃષ્ટિના પ્રેરકને પ્રાત્સાહક પડઘા કાનમાં ગુંજ્યા જ કરશે. એમનેા આચાર વિચારને સમન્વય અંતર પર રમ્યા જ કરશે.
corpor
૭૮ :
convocadoeaccoupon anas
છતાં એમના નામની ને કામની સુવાસ આપણુને મુ. શ્રી. મનસુખભાઇના દેહવિલય થયા પ્રફુલ્લિત કરતી રહેશે, એમનુ' વૈવિધ્યભયુ` ને અર્થપૂર્ણ સાહિત્ય વાંચકાને વર્યાં સુધી પ્રેરણાદાયી બની રહેશે. એમની સેવા પ્રવૃત્તિએ કાયકરાને સેવા ક્ષેત્રે પ્રવૃત્ત બનાવશે. એમ કહીએ તેઓશ્રી દેહુથી ભલે વિલીન થયા પણ એમના કાને કથાએ અમર બની રહેશે. એમને યાદ કરીએ ને પ્રેરણા મેળવીએ! વાહુ મનસુખભાઈ મહેતા ! ધન્ય તમારૂ જીવન ! ધન્ય તમારૂં કવન !
ધર્માનું બીજ છુ
આપણે એ ભૂલી જઇએ છીએ કે ધમનું બીજ ધમ`શાસ્ત્રોમાં નહિ પણ માનવમાં છે. જો એ બીજ માનવહૃદયમાં ન હોય તા ધશાસ્ત્રો અને ધર્મપ્રથાના એવા માણસ માટે કશો ઉપયાગ નથી.
—વ. મનસુખલાલભાઇ
જોયું તે જાણ્યું પાનું ૫૦
app
આત્માનં પ્રકાશ

Page #20

શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ: આધુનિક યુગના પર્કાયપ્રવેશક એક ગૃહસ્થયાગી
પ્રાચીન યુગની કથાઓમાં અનેક ચેગીએએ પરકાયપ્રવેશની વિદ્યા પ્રાપ્ત કરી હતી, જે અંગેની અનેક કથાએ જોવા મળે છે. એની પાછળનું રહસ્ય શું હતુ તે આપણે જાણતા નથી. આપણે માત્ર એટલુ જ જાણીએ છીએ કે એ બીજાઓના શરીરમાં પ્રવેશ કરી ધાયુ કામ કરાવતા અને પેાતાને હેતુ સિદ્ધ થયે એ નવા દેહનો કબજો છાડી દેતા. કહેવાય છે કે ત્યારે એ યેગીના ઉત્તર સાધક યાગીના દેહનુ રક્ષણ કરતા. હુ એ સાધના દરમ્યાન નાશં પામે તે ચેગીને અહર્નિશ અન્ય દેહામાં ભટકવાનુ જ રહે. ગમે તે હા, પણ એક વાત છે સાધના દ્વારા બીજાના દેહનો કબજો લઈ શકાતા.
કે
શ્રી મનસુખલાલ તારાચ'દ મહેતા આવા જ એક ગૃહસ્થ યેાગી હતા જે આજના આધુનિક યુગમાં પેાતાના ઉચ્ચ ગુણાથી અનેકના હૈયામાં સ્થાન જમાવી શકતા. એમનું દશન એવું પવિત્ર અને નિમ ળ હતુ` કે પ્રથમ દઈને જ એ પેાતાના ઉચ્ચ ગુણાથી સામેની વ્યક્તિ પર
જાન્યુ –ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
લે, શાહુ રતિલાલ મફાભાઇ
છાપ પાડી અને પેાતાની બનાવી શકતા, અને વર્ષોંના સંબંધ હેાય એવુ વાતાવરણ જમાવી
શકતા.
મને આજથી લગભગ દશેક વર્ષ પર એમને
મળવાના યેગ સાંપડ્યો હતા અને ત્યાર બાદ બે ત્રણ વખત મુંબઈમાં ૨૦~૨૦ દિવસના રાકાણમાં એમના ઘનિષ્ઠ પરિચયમાં આવ્યું હતા. મને યાદ છે ત્યાં સુધી મારા પુસ્તક અંગે હું મુંઝણ અનુભવતા હતા ત્યારે એ પેાતે જ મને સામેથી મળવા આવ્યા હતા અને ઉપ
યોગી સૂચના કર્યા હતા. એમની સેવા સજ્જ નતા, નમ્રતા તથા નિળ સ્નેહ જોઈ હું મુખ્ય બની ગયા હતા, અને એકવાર અન્ય મિત્રા સાથે મને પણ આગ્રઢ પૂર્ણાંક પોતાને ત્યાં
આજના આધુનિક યુગમાં પણ બીજાને
કબજો લઈ શકાય છે. પણ પહેલાની જેમ મૂળભાજન લેવા આમત્રો મારા હૈયામાં એમણે જીવને મૂચ્છિત કરીને નહીં, પણ સ્નેહ-પ્રેમ- ઊડુ` સ્થાન જમાવી દીધુ હતુ. સેવા-સજ્જનતા–પ્રમાણિકતા-ન્યાય આદિના ઉચ્ચ ગુણાથી ખીજાના હૈયામાં સ્થાન જમાવી શકાય છે, અને એવી વ્યક્તિ સૂચ્છિત ન બનતાં ઊલટી ઉર્ધ્વગામી બને છે.
મારા સાહિત્ય અંગે કથા વાર્તા અગે તથા કેટલાક વિવાદાસ્પદ પ્રશ્નો અંગે હું એમની સલાહ માંગતા, માર્ગદર્શન ઇચ્છતા ત્યારે એ તરત જ મને જોઇતી સહાય આપતા અને વિચારા માટે પણ આપ લે કરતા. શ્રી પરમા નંદ કુવરજી કાપડિયાના અવસાન પછી મુંબઈ ખાતે એ મારૂ પુછવા ઠેકાણુ હતા. આ કારણે એમના અકાળ અવસાનથી સમાજને તે મેટી ખાટ પડી છે પણ મને તા તેથી ય વિશેષ ખાટ પડી છે.
: ૭૯

Page #21

મારા સમારોહ અંગે એમણે મને જણાવ્યું મેં બીજી તારીખે પ્રત્યુત્તર આપ્યો કે મારે કે તમારૂં પ્રચાર તંત્ર ખૂબ જ નબળું છે. અંગે હવે ચિતા કરવાનું નહીં રહે. ઠીક ઠીક તે અંગે કેટલાક ઉપયોગી સૂચનો કર્યા. મેં ફળ પ્રબુદ્ધ જીવન ઓફિસે મેળવે છે. બાકી પ્રત્યુત્તર વાળ્યો કે મુંબઈ ખાતે મારા પ્રચાર- તમારું દિલ દુભાતું હોય તે હું તમારા રૂા. કાર્યના તમે જ મંત્રી અને સંચાલક ૧૧) સ્વીકારીશ, પણ દુઃખની વાત કે મારે બની જેમ કરવું ઘટે તેવા માર્ગો લેવાની હું એ પ્રત્યુત્તર એ વાંચે એ પહેલાં જ તેઓ તમને સત્તા આપું છું. આ પછી એમણે તા. ૨-૧૨-૭૬ ના રોજ અચાનક ચાલ્યા “જૈન”, “આત્માનંદ પ્રકાશ” વગેરેમાં જાહેર
ગયા. રાતે કરી વાચકને પ્રેરણા આપતું સાહિત્ય પણ પ્રગટ કરાવ્યું અને અવારનવાર પત્રે જે એક દિવસ આ દુનિયા પર આવે છે લખી સૂચન પણ કરવા શરૂ કર્યા. એ એક દિવસ તે જવાના જ છે. પણ જેઓ મારા સમારોહ અંગે તેમણે રૂ. ૫૧)
પિતાના ઉમદા ગુણેથી એક સુવાસ પાથરી અમદાવાદ સન્માન કમિટિને ભર્યા. મેં જણાવ્યું
9 જાય છે એને મઘમઘાટ લાંબા કાળ સુધી પણ કે તમારો ફાળે લેવાનો નથી. એના જવાબમાં જલારા
ભુલાશે નહીં. આજના યુગમાં સજજનતાની એમણે તા. ૧-૧૨-૭૬ના પત્રમાં લખ્યું કે આવી મૂર્તિ મેં ભાગ્યે જ બી જે જોઈ હશે “તમે મને અસ્પૃશ્ય જેવો ગણી લીધે. એથી અને સજજનતા સાથે સ્નેહ ત્યાગ-નિર્મળ મને ઘણું દુઃખ થયું છે. પૈસા મહત્વની ચીજ પવિત્ર જીવન અને સેવાવૃત્તિ ભાગ્યે જ બીજે નથી પણ આ તે તમારા પ્રત્યેની ભક્તિન જોવા મળશે. આમ અનેક ગુણોને એમનામાં પ્રતીક છે, એટલે તમારાથી ના પાડી શકાય જ સુયોગ થયો હોઈ એમની બેટ સમાજને નહીં. બાકી હવે પ્રચાર કાર્ય ગોઠવાઈ ગયું છે. લાંબા વખત સુધી ચાલ્યા કરશે. તે એકાદ માસમાં તેનું ફળ મળશે જ. માટે ધીરજ રાખશે અને અગાઉના પત્રમાં તે
આપણે તે હવે શાસનદેવને પ્રાર્થના કરીએ જણાવેલું કે હું ૩૦૦૦) ત્રણ હજાર તે સહે. કે એમને આમા જ્યાં હોય ત્યાં શાંતિ પ્રાપ્ત લાઈથી મેળવી શકીશ ને તમારી જરૂરિયાત કરે અને એમની ખોટ પૂરાય એવી સમાજ પર પૂરી કરી દઈશ.
કૃપા વરસાવે.
જ્ઞાનને દીપક પ્રગટાવશે તે હતાશાને અંધકાર હટીને દિવાળી પ્રગટી રહેશે.
દરેક પ્રકારના...
.
સ્ટીલ તથા વુડન ફર્નીચર માટે { આ મહાલક્ષ્મી સ્ટીલ કોર્પોરેશન
શો રૂમ – ગોળ બજાર ભાવનગર | ફેન નં. 4525
આમાનંદ પ્રકાશ

Page #22

અધ્યાત્મજ્ઞાની તત્વચિંતક શ્રી મનસુખલાલભાઈ
લેખક : ગોતવાલ અ. શાહ ( ઉપપ્રમુખ : અધ્યાત્મજ્ઞાન પ્ર. મંડળ )
યોગ અને અધ્યાત્મ સાહિત્યના ઊંડા સોંપી. વાતચિત દરમ્યાન તેમણે કહ્યું કે તા. અભ્યાસી અને તત્વચિંતક શ્રી મનસુખલાલ ૯મીએ હું ક્યાં હઈશ તેની મને ખબર નથી. તારાચંદ મહેતાએ અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસારક મેં બધી તૈયારી કરી રાખી છે. તા. ૯મીએ મંડળના ઘણા વર્ષો સુધી પ્રમુખ તેમજ ટ્રસ્ટી હું કદાચ પ્રત્યક્ષ નહિ તે પરોક્ષ રીતે પણ તરીકે એ મંડળની અમૂલ્ય સેવા બજાવેલ છે. મહેસાણાના પ્રસંગમાં હાજર હોઈશ. મેં આ આ મંડળના સહકાર્યકર તરીકે હું તેમના ઘણા વાતને કાંઈક સહજ રીતે ગણી. કારણ અમારી નિકટના સંપર્કમાં હતા.
પણ ઈચ્છા હતી કે મુસાફરીને પરિશ્રમ ન વેઠે મંડળ કાર્યવાહીમાં અતી ઊંડો રસ લેતા.
તે સારૂં! કારણે અચાનક એમને અમદાવાદ તેનું વર્ષો સુધી સુકાન સંભાળી અનન્ય માર્ગ
જઈ આવવું પડ્યું હતું. દર્શન તેમણે આપેલ છે. તેમની છેલ્લી ઘડી તા. ૩જી ડિસેમ્બર એટલે બીજે જ દિવસે સુધી પણ આ મંડળની પ્રવૃત્તિ તેમને હૈયે સવારે જ્યારે તેમના દેહ વિલયના સમાચાર હતી. તેમના દેહ વિલયના થોડા દિવસ અગાઉ મળ્યા ત્યારે મારું મન શૂન્ય થઈ ગયું અને મંડળની કાર્યવાહક સમિતિની એક સભા મળી એક તીવ્ર આઘાત અનુભવ્યું. ત્યારે જ મને હતી. આ મીટીંગમાં મહેસાણા મુકામે તા. ખ્યાલ આવ્યો કે ગઈ કાલે તેમણે ટેલીફેન પર ૯મી ડિસેમ્બરે પૂજ્યપાદ શ્રી પદ્મસાગરજી ઉચ્ચારેલી વાણીમાં ઊંડો સંકેત હતા અને મહારાજ સાહેબને અપાનાર આચાર્ય પદવીદાન મર્મભરી વાણી હતી. આમ મંડળની અનેકવિધ સમારંભમાં હાજરી આપવા માટે મંડળના પ્રવૃત્તિમાં તેમની ચીવટ અને સુઝ વિશિષ્ટ પ્રતિનિધિઓ નક્કી કરવામાં આવ્યા હતા. તેમના પ્રકારના હતાં. નેતૃત્વ હેઠળ આ પ્રતિનિધિ મંડળે ત્યાં હાજરી આ મંડળની વિવિધ પ્રવૃત્તિમાં તેમણે આપવા જવાનું હતું. તેમની ટિકીટ પણ તે અપેલ અમૂલ્ય ફળે અને કાર્યશક્તિ દીપી પ્રમાણે રીઝર્વ થઈ હતી. દરમ્યાન તેમના શકે છે. યોગનિષ્ઠ આચાર્ય બુદ્ધિસાગરજીના આત્મીય સગા પંડિત બેચરદાસની અચાનક માંદગી અંગે અમદાવાદ જવાનું થયું. પણ અને તેમના સાહિત્ય પર મનનીય પ્રવચને
સાહિત્યને તેમણે ઊંડો અભ્યાસ કર્યો હતો પાછા આવી તેમને મને તા. ૨-૧૨-૭ના પણ આપ્યાં હતાં. રોજ સવારમાં ટેલીફેન આવ્યા. આ સમારંભમાં જવા અંગે અમોએ વિસ્તૃત રીતે દશેક જૈન ધાર્મિક અભ્યાસના એક મહાન પ્રેરક મિનિટ સુધી ચર્ચા-વિચારણા કરી અને છેવટનું હતા. જૈન બાળકમાં ધર્મનાં સંસ્કાર રેડાય તે સ્વરૂપ આપી તે જવાબદારી કાંઈક રીતે અમને માટે તેઓ ચિન્તન કરતા. ધાર્મિક શિક્ષણ સંઘ જાન્યુ ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
: ૮૧

Page #23

દ્વારા ધાર્મિક શિક્ષણને વેગ આપવામાં તેમને ઘણા ફાળેા છે. જૈન એજ્યુકેશન ખેડની ધાર્મિક પરીક્ષાની પ્રવૃત્તિમાં તેઓએ મંત્રી તરીકે અતિ ઉપયોગી સેવા અપેલ છે. પરીક્ષક તરીકે પેાતાની અમૂલ્ય સેવાને ઉપયોગ કરી હરહંમેશ સક્રીય માદન આપતા રહ્યા હુતા. આ ઉપરાંત જૈન શ્વેતામ્બર કેન્ફરન્સ તેમજ જૈન સમાજની કેટલીક અન્ય સ'સ્થાઓમાં પણ પ્રસ’શનીય સેવા અપેલ છે. તેઓ સંસ્થામાં જોડાતાં તેમાં તે સંસ્થાઓના કાર્ય માં રસપૂર્વક જતન કરતા અને તે સંસ્થા ફૂલીફાલી કેમ બને તેની અહાનીશ ખેવના રાખતા
તેમના જીવનને શરૂને વ્યવસાય વીમા કંપનીના એજન્ટ તરીકેના હતા. પરંતુ વીમા કંપનીના રાષ્ટ્રિયકરણ પછી તેમની સાહિત્યિક પ્રવૃત્તિ અને સમાજ સેવાની વૃત્તિ ઝડપથી વિકાસ પમી. સાહિત્યના ઊંડા અભ્યાસ કર્યાં અને સમાજને કેવુ સાહિત્ય જોઈએ છે તેની નાડ પારખી. સમાજને પેાતાના સાહિત્યનુ ઊંડું જ્ઞાન પેતાના પ્રવચનેા દ્વારા તેમજ પુસ્તકો દ્વારા આપ્યું. શીલધની કથાએ તેમણે અનેક લખી છે. આ કધાઓનું પ્રેરક વાંચન આબાલ વૃદ્ધ સૌને ગમે તેવું સરળ અને પ્રેરણ દાયક છે. તેથી તેમના આ પુસ્તકનું પ્રકાશન આ મંડળ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. આ પુસ્તકની પ્રશસ્તિ એટલી પ્રચાર પામી કે મંડળે પ્રગટ
૮૨ ઃ
કરેલ આવૃત્તિની સઘળી કેપીએ ખલાસ થઈ ગયેલ હતી. આ એમના સાહિત્યની પ્રશસ્તિ અને રૂચી બતાવે છે.
તેમની જીંદગી જીવવાની રીત અનેખી હતી. હુંમેશાં કા રત રહેતા. Simple living અને High thinking-સાદું જીવન અને ઉચ્ચ વિચાર એ એમના જીવનમ ંત્ર હતા. નિખાલસતા, કૌટુમ્બિક વાત્સલ્યતા અને મતમતાંતરથી વેગળા રહેવાની નીતિ એ તેમના વિશિષ્ટ ગુણ્ણા હતા. તેમના સ્વવાસી પત્નીની માંદગીના સમયમાં જે ધીરજપૂર્વક સેવા બજાવેલ છે તેને જોટા મળવા મુશ્કેલ છે. ખૂબ જ સાદુ જીવન જીવતા અમે જ્યારે તેમને ઘેર જતા ત્યારે તેમની રૂમમાં તેમનુ વાંચન અથવા લેખન ચાલતુ હાય તે પણ એકાગ્ર ચિત્તે, તે જે માન્યતા ધરાવતા તે તેમણે પેાતાના જીવનના આયરણમાં ઉતારેલી હતી. પ્રસિદ્ધિ તેમને પ્રિય ન હતી. પ્રસિદ્ધિના ઝળહળાટથી હમેશાં વેગળા રહેતા, પરંતુ તેમના સેવા કાર્યો અને તેમનુ આચરણુ સ્વયં પ્રસિદ્ધિ પામતું હતું. આમ તેમના દેહવિલયથી અનેક સસ્થાઓએ તેમજ સારાયે જૈન સમાજે એક ઉત્તમ કાટીનેા સમાજ સેવક, તત્ત્વ ચિંતક, અધ્યાત્મ અને શીલકથાઓના સાહિત્યકાર ગુમાવેલ છે આ મંડળે તે તેના એક અનન્ય સુકાની ગુમાવેલ છે.
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #24

તત્વચિંતક-શૌજન્યશીલ સ્વ. શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા શીલધર્મની સ્થાએ પ્રકાશન અંગે
પ્રશંસા પત્ર
તળાજ, તા. ૫-૧૦-૭૦,
સુજ્ઞ આત્મિય સ્નેહી
પાન ન કરાવતા હોય તેવી રીતે એકેએક કથા શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતાની સેવામાં આપણું શીલધમને, સંયમધર્મને, આત્મધર્મને મુંબઈ
સ્પર્શી જાય છે.
શૈલી સરળ પ્રસન્ન અને આત્મબોધક છે. સવિનય,
ઘણા લેખકોની કથા વાંચી છે, તેમાં પિષ્ટપેષણ આપશ્રીની ઓજસ્વી કલમની કુશળતાથી પ્રસંગને ઘટાવવામાં થયેલ હોય છે, પણ આ લખાયેલી શીલધમની કથાઓ ભાગ ૧-૨ કથાઓમાં તે ઘણી જ મુદ્દાસરની હકીકત સદૂગત મુરબ્બી શ્રી ફત્તેચંદ ઝવેરભાઈ શાહના તત્વજ્ઞની અદાથી રજુ કરાયેલી છે. સ્મારક ટ્રસ્ટ તરફથી સાભાર મને ભેટ મળી છે, તે બદલ ટ્રસ્ટીઓ શ્રી જયંતિલાલ રતનચંદ આવી કથાઓ અનેક આત્માઓના આંતર. શાહ ત્થા શ્રી લક્ષ્મીચંદ દુર્લભજીભાઈ શાહને ચક્ષુઓ પ્રકાશિત કરવામાં પ્રબળ કાર્ય કરશે આભારી છું.
એમ મારું મંતવ્ય છે. આવી કથાઓ અનેક
વ્યાખ્યાન પીઠ ઉપરથી વંચાય છે, શ્રોતાઓ આ કથાઓ મને એવા સમયમાં મળી છે
સાંભળે છે, પરંતુ આ કથાઓનું જે નિરૂપણ કે જ્યારે મારું મન અને ચિત્ત શેડું ક્ષેભ- શ્રી આવી છેતીમાં ગભીરતાપૂર્વક યુક્ત હતું. તેમાં આ કથાઓથી ઘણુંજ શાંત્વન
કર્યું છે તેવું બળ અન્ય કથા લેખકોમાં ભાગ્યે જ મળ્યું છે, તે અંગે મેં તે બુકના પૃષ્ઠ ઉપર
જોવા મળે છે. ધ સહજ લખી છે તે આપને લખી જણાવવા પ્રેરણા થવાથી રજુ કરું છું.
આ બધી કથાઓ ઘણાયે આગમ ગ્રંથમાંથી
ઉદ્વરેલી છે, ઘણી આધુનિક છે, પણ તેનું શીલધર્મની કથાઓમાં તત્વજ્ઞ–સંસ્કારી
હાઈ ધણા જ ગાઢ અનુભવમાંથી પ્રગટેલું લેખકની કલમથી જે કુશળતાપૂર્વક વાણીની રે
સહજ નિરૂપણ છે. વિમળતા, પ્રસંગની ગંભીરતા અને સાથોસાથ જે ગુંથણી ઘણું ઊંડાણપૂર્વક કરી કથાસને લેખકશ્રીને હું થોડો પરિચિત છું, પરંતુ છલકાવ્યો છે તે વાંચતા, સંસારમાં આપણુ આ કથાઓના વાંચનથી મને શાંત્વન મળ્યું છે, જીવનમાં બનતાં અનેક સુખદુખના નાટકોના મારી એકની એક બહેન કંચનબેન સં. ૨૦૨૬ પ્રસંગે જાણે આ કથાઓમાં ન વણાઈ ગયા ના ભાદરવા સુદ ૧૦ના દીને પાલીતાણામાં હોય અને આપણને એ દ્વારા જાણે પ્રેરણાના કલ્યાણ ભુવનમાં ગડતુર્માસ કરતા હતા. અચાનક વન્યુ - ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭

Page #25

પ્રતિક્રમણ કરવા તૈયાર થઈને જતા હતા ત્યારે કથાઓમાં ચારે અનુયોગનું સુંદર નિરૂપણ છાતીમાં દુઃખાવો થયો અને એક કલાકમાં ગર્ભત રીતે છે. આ કથાઓએ મને શાંત્વન શુભ ભાવનાપૂર્વક એકાકીપણે યાત્રાળુઓના આપ્યું છે. આવા ગ્ર સમાજને ઘેર ઘેર મરણે સાંભળતા સ્વર્ગવાસી થયા. આ સમા પહોંચવા જોઈએ, કારણ કે ભારતમાં શીલચાર કેલથી તળાજા મળતાં મને અચાનક ધર્મની કરૂણ સ્થિતિ થઈ છે અને કુશીલતાનું બનાવથી આઘાત લાગ્યો, આવી ધમર્ણિ બેનને સામાન્ય પ્રવર્તી રહ્યું છે, તેમાં આવી કથા વિયોગ એકાએક થવાથી મન અસ્વસ્થ હતું. પ્રસાદી ભવ્ય જીવોને શીલધર્મ તરફ દોરી આ આઘાત દૂર કરવામાં આ કથાઓએ જવામાં મહાન સાધનરૂપ બનશે. મને ઘણી હીંમત અને પ્રેરણા આપી છે. આ
લી. આપને અમરચંદ માવજી શાહે
ના પ્રણામ,
With best compliments from :
Steelcast Bhavnagar Private Ltd.
Manufacturers of :
STEEL & ALLOY STEEL CASTINGS
Ruvapari Road, BHAVNAGAR 364 001 (Gujarat)
Gram : STEELCAST Telex : 0162–207 Phone 1 5225 (4 Lines)
-
-
-
-
--
-
-
-
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #26

( અનુસંધાને ૭૪મા પેજથી ચાલુ) લખતા. ધીમે ધીમે વધારતા ગયા અને પછી હંમેશાં નવું નવું જાણવા અને નવું નવું તે દર મહિને એકાદ કથા તો ખરી જ, મારી શીખવા પ્રયત્નશીલ રહેતા. ઉંમર તેમાં અતિનિવૃત્તિ બાદ તેમણે શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશનું રાય રૂ૫ બની ન હતી. એક રીતે તેઓ નિત્યતંત્રીપદ સ્વીકાર્યું. તેમને આ માસિકને જેમાં વિદ્યાથી જેવા હતા. જ્યાંથી જેવું અને જેટલું પ્રથમ પંકિતનું માસિક બનાવવાના મને જાણવાનું શીખવાનું મળે, ત્યાંથી તે ગ્રહણ કરી હતા, અને તે બાબતમાં હંમેશા પ્રયત્નશીલ લેવું એ તેમને મુદ્રાલેખ હતો. રહેતા.
મુંબઈના જૈન સમાજમાં તેમણે પિતાની વર્ગવાસ પહેલાં થોડાક સમયે તેઓ વિદ્વતા, નમ્રતા, સાદાઈ, સૌમ્યતા અને સેવા ભાવનગર આવ્યા હતા અને મને મળ્યા હતા. ભાવનાથી એક વિશિષ્ટ સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું હતુ પિતાની તબિયત હવે સુધરી ગઈ છે અને કંઈ મુંબઈની શ્રી અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસારક સભાને. જાતની ચિંતા જેવું નથી એમ કહેતા હતા. તે સભ્ય હતા, ડા સમય માટે પ્રમુખ પણ ઊલટું, મને મારી તબિયત ઉપર ધ્યાન રાખવા હતા. અન્ય ઘણી સંસ્થાઓ સાથે તેઓ સલાહ આપી હતી. મુંબઈ જઈ દ્વાદશારે જોડાયેલા હતા. નયચક્રમ’ના બીજા ભાગની પ્રકાશનવિધિ માટે વ્યવસ્થા કરવામાં ગુંથાયા. તે બાબતમાં કેટલીક તેમણે પિતાનું આખું નિવૃત્ત જીવન ધર્મ માહિતી આપતા પત્ર પણ તેમણે મને લખ્યો અને સમાજને અર્પણ કરી દીધું હતું. જીવનને હતો. હું તેને પ્રત્યુત્તર આપવાનો વિચાર કરતો હેતુ અને મૃત્યુનો મર્મ તેઓ પૂરેપૂરે સમજી હતે, એટલામાં તેમના સ્વર્ગવાસના દુઃખદ ચૂક્યા હતા, અને તેથી જ તેમને જીવન પ્રત્યે સમાચાર સાંભળ્યા, કેવી વિધિની ક્રૂરતા ! મેહ રહ્યું ન હતું કે મૃત્યુની બીક ન હતી.
શ્રી મનસુખભાઈની સજજનતા બેનમન તે બંનેને પચાવી ગયા હતા. હતી. દરેકની સાથે મીઠાશથી વર્તવું તે તેમને ચંદન વૃક્ષ જેમ પિતાના દેહની શીતળતા સહજ હતું. તે અજાતશત્રુ જેવા હતા. કેઈની અર્થે નહીં, પરંતુ પિતાની આસપાસ સુવાસ સાથે વૈરભાવ તે શું, પણ અમૈત્રીભાવ પણ પ્રસરાવવાના હેતુથી ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ માનવ તેમને ન હતો. નમ્રતા અને સાદાઈ તેમના જન્મ પણ માત્ર પોતાના જ કલ્યાણ અર્થે નહીં સ્વભાવમાં વણાઈ ગયા હતા.
પરંતુ માનવજાતની સેવા અર્થે પ્રાપ્ત થાય છે
એ તથ્ય શ્રી મનસુખભાઈએ પોતાના જીવનથી શ્રી મનસુખભાઈની જિજ્ઞાસા-જ્ઞાન પ્રાપ્ત સિદ્ધ કરી બતાવ્યું છે. શ્રી શાસનદેવ તેમના કરવાની ઈચ્છા વૃત્તિ ખૂબ સતેજ હતી. તેઓ આત્માને શાશ્વત સુખ-શાંતિ અર્પે તે જ પ્રાર્થના.
* ૮૫
જાન્યુ-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭

Page #27

સ્વ. માનનીય લાડીલા કુશળ લેખક શ્રી મનસુખલાલભાઇ તારાચંદને હાર્દિક શ્રદ્ધાંજલિ
૬ ઃ
સાંડમા થીમનલાલ રતનચંદ
કાવ્ય
આ જગમાં જન્મ્યા ઘણા, ઘણા સીધાવ્યા સ્વર્ગ, સુકૃત જેએ કરી ગયા, તેહને સમરે લેક, ૧
આજ આવ્યા કાલે જવુ, કુદરતને જન્મ મરણના દિવસનું સૂરત કે ન આપ ગયા સૌને જવું, પણ જીવન કર્યું કુરબાન, સેવાભાવી શાસન તણા, અપ્યું તન-મન ને ધન. ૩ વખત વીત્યે વીતી જશે, આપ સીધાવ્યા વગ', ગુરુ સાંભારૂ શું આપના ? નમુ' પ્રભુ' ધરી પ્રેમ. ૪ લગની લાગી સેવાતણી, પરદુ:ખ પરખણુ હાર, પરંતુ,ખે હૈયું જળે ભાઈ, ધન્ય ધન્ય તુમ અવતાર, પ
સ્વસ્થ શ્રી મનસુખલાલભાઈ તારાચંદભાઈ આપણા શાસનમાં સુજ્ઞ બુદ્ધિશાળી લોક લાડીલા કુશળ લેખક હતા. તેમના લેખા સુંદર એધદાયક રસપ્રદ અને પ્રેરણાત્મક હતા તેઓશ્રીની તંત્રી તરીકે નીમણુક થતાં ઘણે
પ્રસંગોના સવિસ્તર વૃત્તાંત આપીને આપણને મહાન ઉપદેશ આપી ગયા છે. આપણા શાસનમાં તેમની તંત્રી તરીકે, સારા લેખક તરીકે અને સેવાભાવી તરીકે મહાન ખાટ પડી છે તેથી આપણને બહુ જ દુઃખ થાય છે, પરંતુ ક'ની
આનંદ થયે। હતા પરંતુ કુદરતે ઉલટુ' પગલુંગ તિ ઘણી વિચિત્ર છે. સંસારનું નાટક આવું જ સમજવું. ઘડીમાં હસાવે અને ઘડીમાં રડાવે. તેમના કુટુંબ પરિવારને દિલાસા પાઠવીએ છીએ અને તેમના સ્વર્ગસ્થ પવિત્ર આત્માને પરમ શાંતિ મળેા તેમ ઇચ્છી અમારા અંતર ભાવથી આ હુાર્દિક શ્રદ્ધાંજલિ અપણુ કરીએ છીએ.
લીધું જેથી બહુ જ દીલગીરી થાય છે. તેમને આત્માનંદ પ્રકાશના અંકમાં ફાટ જોતાં તેમના ગુણાનુ' આપણા અંતરમાં એર પ્રતિબિંબ પડે છે. તેઓશ્રી સરળ સ્વભાવી હસમુખા સૌમ્ય પ્રકૃતિના શાંત લાગે છે. વળી તેઓશ્રી શ્રી આત્માનદ પ્રકાશમાં ગયા વરસે તેમના જીવનના
વહેવાર,
કહેનાર, ૨
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #28

પ્રત્યાખ્યાનની નોંધ
પૂ, પિતાશ્રીને અમરેલીમાં તા. ૨૨-૧૨-૧૫૮ સોમવાર માગશર સુદ ૧૨ના દિવસે પૂ. મુનિશ્રી પ્રભાકરવિજયજી પાસે નીચે પ્રમાણે પચ્ચખાણ અપાવેલા તેની યાદી નીચે પ્રમાણે છે.
–શશીકાન્ત
૧. જેમ મને દુઃખ ગમતું નથી, તેમ સર્વ જીવોને પણ દુઃખ ગમતું નથી, એમ સમજીને
કોઈ પણ જીવને દુઃખ થાય, તેવું કંઈપણ કાર્ય હું કરીશ નહીં, તેમજ કોઈ વચને પણ
હું બેલીશ નહીં, તેમ એવા પ્રકારનું કેઈ ચિંતવન પણ હું કરીશ નહીં. ૨. ચારેય પ્રકારના અસત્યને હું હવે આજથી ત્યાગ કરું છું. ૩. જીવદયા રૂપી પરમ ધર્મ અંગીકાર કરી આજથી દાંત ખેતરવાની એક સળી જેવી
મામુલી વસ્તુ પણ તેના માલીકની રજા વિના હું ગ્રહણ કરીશ નહીં. ૪. કામ ઘણા દેશથી ભરેલું છે, એમ જાણીને હું શુદ્ધ બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરીશ. ૫. સંગના નિમિત્તથી જ જીવ જીવને મારે છે, જે બોલે છે, ચોરી કરે છે, મિથુન સેવે છે,
અને ઈચ્છાની મર્યાદા નક્કી કરતો નથી. એટલે અત્યંતર અને બાહ્ય એમ બનૈયા પ્રકારના સંગને ત્યાગ કરું છું.
() પાંચ ધોતીયા, પાંચ ઓછાડ, પથારી અને પાગરણ, પાંચ બંડી અને ઠંડીથી
બચવા જરૂરીઆત પ્રમાણે ગરમ કપડાં, (ઘ) (કંદમૂળ સિવાયના) શરીર પોષણના અભાવે નિર્જીવ ન બને, એ દષ્ટિ ધ્યાનમાં
રાખી, જરૂરી પ્રવાહી અને ભેજન પદાર્થો. (૪) મધ, માંસ, વિ. તમામને જીવનભર ત્યાગ. (8) મારા સ્થાનથી ચારે બાજુમાં એક એક માઈલ દૂર ન જવાના હું પચ્ચખાણું
લઉં છું. ૬. મારા આજીવન દરમ્યાન મારાથી જે જે ખરાબ આચરણ થયા હોય, રોષ અને કષાયથી
મારાથી જે જે મિથ્યાવાણું બેલાઈ હાય, રાગ અને દ્વેષ થકી જે જે જીવન મેં મન દુભવ્યા હેય, કલેશ પહોંચાડયા હોય, તે દરેક કાર્યોને હું સાચા ભાવથી નિંદ્ર
છું, તેમજ આવા સર્વ જીવોને હું નમાવું , અને દરેક જ પણ મને ખમાવો. ૭. અરિહંત, સિદ્ધ, સાધુ, કૃત (જ્ઞાન) અને ધર્મ એ મને મંગલ છે, હું હવે તેઓનું
શરણ સ્વીકારું છું.
જાન્યુ-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭

Page #29

૮. અરિહંતે મને મંગલ છે, અરિહંતે મારા દેવ છે, અરિહંતની હતુતિ કરી હું પાપ
સિરાવું છું. ૯. સિદ્ધ મને મંગલ છે, સિદ્ધિો મારા દેવ છે, સિદ્ધોનું કીર્તન કરી હું પાપ સિરાવું છું. ૧૦. આચાર્યો અને મંગલ છે, આચાર્યો મારા દેવ છે, આચાર્યોનું કીર્તન કરી હું પાપ
સિરાવું છું. ૧૧. શ્રી ઉપાધ્યાય મને મંગલ છે, શ્રી ઉપાધ્યાય મારા દેવ છે, શ્રી ઉપાધ્યાયનું કીર્તન કરી
પાપ સિરાવું છું. ૧૨. દેહની વેદનાઓ મારો આત્મા સમભાવે સહે છે, કારણ કે આ રીતે સમભાવે સહુવાથી
જ જીવ બાંધેલા કર્મોથી મુક્ત થઈ શકે છે. ૧૩. કર્મની આવી વેદના અનંતીવાર ભેગવી છે, છતાં મારો જીવ કેઈ વખત અજય
થયો નથી, અને થવાનું નથી, એ હું જાણું છું. તે જીવ જ્યારે નિત્ય જીવરૂપે રહે
વાને જ છે, તે આવી વેદના શાંતિપૂર્વક સાહી લેવામાં મારા આત્માને આનંદ જ થાય છે. ૧૪. હું એક છું, મારૂં કેઈનથી, હું પણ કેઈને નથી, એક આત્મા જ મારો આધાર છે.
ધર્મનિષ્ઠ શ્રીયુત મનસુખલાલભાઈને શ્રદ્ધાંજલી
શ્રીયુત મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા એટલે જૈન સમાજની એક વિરલ વિભૂતિ. ગર્ભશ્રીમંત હોવા છતાં અત્યંત વિનમ્ર, પરમ સાદાઈની મૂર્તિ, નિર્દભ જીવન, પરમ તત્ત્વ ચિંતક, માનસ શાસ્ત્રના ઊંડા અભ્યાસી, ત્યાગ અને તપથી પરિવુત, જૈનકથા સાહિત્યના માર્મિક લેખક, જૈનેની કેટલીક અસંગત પ્રવૃત્તિઓ પ્રત્યે દુઃખી, જૈન સમાજની ધાર્મિક, સાહિત્યિક અને સામાજિક પ્રવૃત્તિઓમાં નિષ્ઠાપૂર્વક સક્રિય ભાગ લેનાર અને માર્ગદર્શક, આવા એક સેવાપરાયણ મહાપુરૂષના સ્વર્ગગમનથી જૈન સમાજને અને ખાસ કરીને ધાર્મિકક્ષેત્રે ન પૂરી શકાય તેવી મહાન બેટ પડી છે. દિવંગત આત્માને ચિરશાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ અને તેમના કુટુંબ પર આવી પડેલી આપત્તિને સહન કરવાની પરમ કૃપાળુ પરમાત્મા શક્તિ અને વૈર્ય આપે એ જ પ્રાર્થના.
અમૃતલાલ તારાચંદ દેશી
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #30

નિષ્કામ કર્મયોગી શ્રી મનસુખભાઈ
લેખક : “રક્તતેજ”
સ્વ. શ્રી મનસુખલાલને જન્મ સુપ્રસિદ્ધ તેમને માર્ગદર્શન મળતા રહેલા. શ્રી હંસરાજજી માવજી તથા વચ્છરાજ માવજી માતા-પિતા તરફથી મળેલ અણમોલ મહેતાના કુટુંબમાં તા ૧૭-૩-૧૯૦૮માં થયેલ. જેમ તીર્થકર ભગવંતો ત્રણ જ્ઞાન સાથે
સંસ્કારપાન કરી, મેટ્રીક સુધીનું શિક્ષણ અમ
રેલીમાં મેળવી તેઓશ્રી ધંધાર્થે મુંબઈ આવી જન્મ લે છે એમ જાણે કે સ્વ. શ્રી મનસુખ
વસ્યા. નાનપણમાં અમરેલીના મારકેટવાળા લાલભાઈ ચોકકસ આધ્યાત્મિક ગુણો સહિત
શ્રી ગુલાબભાઈ સંઘવી સાથે એમને સારો જન્મેલા, તેથી તેમના જીવનમાં આવેલ ચડતી
સંબંધ હતા, અને છેવટ સુધી અણીશુદ્ધ પડતી, માન-મરતબા, વૈભય-કતિ વગેરે
જળવાઈ રહ્યો હતેા. નાનપણમાં અવાર-નવાર તેમના આધ્યાત્મિક વિકાસના માર્ગમાં કશી
પાટણવાવ જતા અને મોસાળ પક્ષના મરણે રૂકાવટ કરી શકયા નથી.
તેમના જીવનના અંત સુધી જીવંત રહ્યા હતા. તેમના પિતાશ્રી તારાચંદ મહેતા પાસેથી ઈ.સ. ૧૯૨૬માં એમના લગ્ન જાણીતા ઉદારતા અને સચ્ચારિત્રના સંસ્કારે તેમને શેઠ શ્રી દેવકરણ મૂળ નાં સુપુત્રી લીલાવંતીબેન પ્રાપ્ત થયેલા. તેઓ પાંચ વર્ષના હતા ત્યારે જ સાથે થયાં હતાં. તેમનું દંપતી-જીવન સુખ, તેમના માતુશ્રી જડાવબેનનું અવસાન થયેલું, સુમેળ અને ધાર્મિકતાને રંગે રંગાયેલું જ એટલે વ્યવહારિક રીતે કહીએ તો તેમને માતાની રહ્યું હતું. હંફ ઝાઝો સમય મળી નહિ, પણ તેમનામાં રહેલા જન્મજાત આધ્યાત્મિક ગુણોને કારણે સં. ૧૯૪૨ થી ૧૯૪૬ સુધી એમના પત્ની તેમના માતુશ્રીના ટુંક સંપર્કમાંથી પણ તેમણે શ્રી લીલાવતીબેન બીમાર રહ્યા. તેમને જલે ઘણી પ્રેરણા અને માર્ગદર્શન મેળવેલા અને દરને રોગ થયેલું. તેમની પત્નીની આ માંદગી માતુશ્રીના સ્વર્ગવાસ પછી પણ ગુઢ શક્તિ દરમીયાન તેમણે જે સેવા અને સુશ્રષા કરી છે દ્વારા તેમને માતાની પ્રેરણા તેમની પ્રગતિને અને જે કાળજી લીધી છે તેનું વર્ણન શબ્દોમાં માટે મળતી રહી હતી.
થઈ શકે તેમ નથી. તેમની પત્નીના અવસાન
પછી સંતાનની સંભાળમાં જરાય પણ ઉણપ તેમના મનની અનેક મુંઝવણમાં પણ ન આવે તે રીતે સંતાનોની માતાની ખેટ ન લે અગોચર રીતે તેમના સ્વર્ગવાસી માતુશ્રી પાસેથી એ રીતે માતા બની તેમની સંભાળ લીધી હતી.
જાન્યુ-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭

Page #31

તેમના ધંધાની શરૂઆત કાપડના વેપારથી થયેલી પણ પછી તેમણે નેપચુન લાઇફ ઈન્સ્યુરન્સ કાં.ની સ્થાપના કરી અને તેના કામ અંગે તેઓશ્રી
દેશના અનેક ભાગમાં કર્યાં અને અનુભવ જ્ઞાન મેળવ્યું, જેના લાભ સાહિત્ય દ્વારા સમાજને આપ્યા છે.
વિમા કુપનીનું રાષ્ટ્રીયકરણ થયા પછી તેમણે તેમાંથી નિવૃત્તિ લઈ લીધી અને પછીના સમય લગભગ સૌંપૂર્ણ પણે તેમણે સમાજ સેવા, સાહિત્ય સેવા, અને આધ્યાત્મિકવિકાસ, અને ચિંતન મનનમાં ગાળ્યા હતા.
તેમની સાહિત્ય સૃષ્ટિમાં ચેગર્દષ્ટિ સમુચ્ચય’ ‘ોયુ અને જાણ્યુ’ ‘શીલધમ ની કથાએ' તેમજ છુટાછવાયા લેખા દ્વારા તેમણે સમાજને ચરણે
૯૦
ઘણુ જ્ઞાન પીરસ્યું છે.
ભગવદ્ગીતાના શબ્દોમાં કહીએ તા તેએ હાળુંપડેલી જવાબદારીઓ અને ફરો તેએ નિષ્કામ એક નિષ્કામ કર્માંચાગી હતા. પેાતાને માથે આવી તેમણે ભાવે મજાવતા. તેમણે અનેક સ ંસ્થા દ્વારા
અનેક સ્વરૂપે જૈન સમાજની સેવા કરી છે, પણ એ બધુ નિષ્કામ ભાવે, કઈ ફળ કે માન પાનની અપેક્ષા રાખ્યા વગર, બીલકુલ નિર હુંકારણે, અને નિરાડંબરપણે. તેમણે જીવનમાં મહાન કાર્યાં ‘નાના' બની જઈને કર્યાં છે અને વિરાટ કાર્ય કરનાર વિરાટ પુરૂષ બની ગયા છે.
:
સ્વ. શ્રી અમૃતલાલ કાળીદાસ દેોશીના તા. ૩/૩ના પત્ર
વિપશ્યાનાની શિબિરમાં તમે ભાગ લીધે અને તે વિષેના તમારા અનુભવાના લેખ તમે મને માકલી આપ્યા ત્યારથી તમારી કલમ માટે માન થવા લાગ્યુ છે. તમે એક રીટાયર્ડ વેપારી નથી પણ લેખક છે તેવા ખ્યાલ ત્યારે આવ્યેા. ત્યાર પછી તમારા લેખે હું જ્યાં દેખું ત્યાં વાંચવાનુ ભૂલતે નથી. દામ્પત્ય જીવનના અંતિમ દિવસ ' આ લેખમાં તમે ભાવના પરાયણતાની અવિધ કરી છે. આ લેખ વાંચીને મને અશ્રુ પડી રહ્યા હતા અને દેવને કૈાપાયમાન થઈને કહ્યું કે આવી બેલડી શા માટે નદવી નાખી ? પછી થયું કે આમાં પણુ સાર હશે. તમારૂ વિરહભયુ` છતાં ધીર, ગભીર અને શાંત જીવન એક ઉદાત્ત જીવતના નમુના છે. તમે પુત્રીઓને જે પાઠ શીખવ્યા હશે-પિતૃ દેવા ભવ-એના હાલ થતા અમલ, આ સઘળું નોંધપાત્ર છે, જીવનમાં ઉતારવા જેવુ' છે. તમારી પુત્રીએના કેઇ વખતે દર્શીન કરવા ઇચ્છા થાય છે. ૐ શાન્તિઃ
અમૃતલાલ કાળીદાસ દોશી
આવા અનેક ગુણૈાથી વિભૂષિત, સાચા નિહંકારી, સેવાપરાયણ, જ્ઞાનનિષ્ઠ સ્વસ્થ શ્રી મનસુખલાલભાઈને અમારા હાર્દિક વદન
આત્માનદ પ્રકાશ

Page #32

શેઠશ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતાને શ્રદ્ધાંજલિ
રચયિતા : જયંતિલાલ એમ. શાહ-પાલીતાણા
( છંદ અનુષ્ટ્રપ) શ્રી અને સંપત્તિથી, હતા જે નિરાલંબ; મન વચન ને કાયાથી, કાર્યો માટે અવલંબ. નથી કામના રાખી, કીતિ કે શ્રેયઃ તણી; સુતાને જે જગાડીને, આત્મભાવે હતા ધણી. ખલ અને દુષ્ટ લોકોને, સંવેદને જગાવતા લાલન પાલન પ્રેમથી, સદ્દબોધ અપાવતા. લખ્યું છે ઘણું પત્રોમાં, યાદી નિરંતર આવશે; તારું મારું રાખ્યું નથી, સૌને વાંચવું ગમશે. રાજગી હતા સદા, નિજાનંદે રમણતા; ચંદ્ર સમ હતા સોમ્ય, ચાંદની પ્રસરાવતા. દમ કર્યું ઈન્દ્રીય તણું, ધર્મ પ્રત્યે અમલતા; મહા જ્ઞાની હતા છતાં, નહિ જરા અભિમાનતા. હે કુદરત કેવી ક્રૂર, પંઝે પાડો કાળને; તારા કર્મથી લોકે, સમજી ના શકે જાળને. નેત્ર ધારા વહે છે જ્યાં, પુન્ય પવિત્ર યાદમાં; શ્રવણે દુઃખી થાય છે, મહા માનવની યાદમાં. ધાર્મિક કાર્યો માટે, ખોટ પડતી મહાનવી; જશે તેને સંભારશે, કાર્ય માટે બહનવી. લિખિતંગ જયંતીના, શ્રદ્ધાંજલી સ્વીકારશેઃ સ્વર્ગના હેમ દ્વારેથી, આશીર્વાદ જણાવશે.
•
દેહેરે
કે
જિs .
એક જ અક્ષરમાં લખું, વિદ્યા વિનય વિવેક; ત્રિવેણી સંગમ તણું, હતા જે સુવિવેક.
આજના સુસંસ્કારી અને મહા જ્ઞાની એવા શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતાને હાર્દિક શ્રદ્ધાંજલિ પાઠવું છું.
જાન્યુ.- ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭

Page #33

બાપુજીની ઝાંખી લે. ઃ સૌ કોકીલાબેન વિનયચંદ પારેખ
બાપુજી! આપણે દિલ્હી જવું છે, વવાણિયા આણું પણ તમે પોતે જ ખરીદયું. કલકત્તા, રહેવું છે એવું વિચારેલું, તેને બદલે કીસ્ટમસ બનારસ, મુરાદાબાદ વિ. સ્થળોએથી અને સાથે આવતા પહેલા જ તમે એકલાએ જ મહાયાત્રા સાથે આણામાં અને દરેક વખતે ભાતામાં પણ માટે પ્રયાણ કર્યું, મારી હાજરીનું પણ જણ પુસ્તક તો ખરા જ. લગ્ન પછી અમરેલીના લાગ્યું? Death is certain life is uncertain પાદરે વળાવવા આવ્યા ત્યારે તેમનું હદય એ તમે કહેતા હતા, તેવું જ થયું. અહીં અને આંખ થોડો સમય નીતરતા જોઈ પણ ભાણેજના લગ્નની જાન આવવાની તૈયારી, રડી (ત્યાર પહેલા રડી નહોતી શકી.) ધાર્મિક પણ રાજકોટ લગ્નમાં જે આનંદથી ભાગ લીધો શિક્ષણ આપ્યું. સ્વ. માવજીભાઈ ભણાવવા તેવી રીતની તૈયારીમાં હું પૂરી જોડાઈ શકતી આવતા. આ રીતે અમારું જીવન ઉર્ધ્વગામી ન હતી. મને કંઈક ધુંધળાપણું લાગતું હતું. કેમ બને એ માટે એમણે એમના સમૃદ્ધ પણું કાળને ઝપાટો મારા વહાલસોયા પિતાને ખજાનામાંથી આપ્યા જ કર્યું, પણ પાત્રતા આમ અચાનક ઝડપી લેશે એવી કલ્પના પણ પ્રમાણે ઝીલાયને? કયાંથી હોય?
અમે સંસારના રચ્યાપચ્યા જીવનમાં પડ્યા તમારી સાથેના પ્રસંગે ચિત્રપટની જેમ હોઈએ ત્યારે અમને જાગૃત કરી જતા. માતાએક પછી એક દેખાયા કરે છે. આપણને મળ્યાને પિતા વચ્ચે પ્રેમ એ હતો કે મારા પિતાનું બાર દિવસ જ થયેલા ત્યારે સ્વપ્નેય ખ્યાલ માતૃત્વ પિતાના હૈયામાં રહી નિરાંતે વિદાય નહી કે આ મળવાનું છેલ્લું હશે. લીધી. પિતાને વસ્ય, દુઃખથી લાગવું નથી, મારા જન્મ પહેલા ત્રણેય ભાઈઓ જ હતા.
ઘડતર કરવું છે, બાળકોનું અને પોતાનામાં (માન અનિલભાઈ ગુજરી ગયા) તેથી તમને
વળાંક લઈ રહેલા આધ્યાત્મિક જીવનનું. અમને બંનેને દિકરીની બહુ હોંશ હતી. ગર્વ લેવા જેવા
માતાની ખોટ પૂરી, એમના હૃદયના વહેતા માતા પિતાને ત્યાં મારો જન્મ થતાં મલાડ
ઝરણાના મીઠા જળ પાઈને એમને તૃપ્ત કર્યા. વાડીમાં જમણવાર કર્યો અને જરમન સીવરના ૧ ઇરાલા
તે દર્શાવતા પત્ર જોઈએ. કેપ-રકાબી આપ્યા. તમારી લાગણી એવી હતી તા. ૨૭-૭-૭૬ના પત્રમાંથી “શ્રીકૃષ્ણ તે કે હું પ્રથમ શબ્દ બોલી તે હતો “બાપુજી'. ધર્મની સ્થાપના અર્થે જન્મ્યા હતા, પાંડ
મે આપી તે ચાંદીની ડબીમાં સુવર્ણમાં ક્ષત્રિય હતા. તેમાં ક્ષત્રિયનું લેહી વહેતું કેતરાવ્યું. સંશો1 મૂજ નો પત્તા ટુણ હતું અને ક્ષત્રિયને ધર્મ અધર્મને શરણે ન
આ તમારા પ્રિય સૂત્ર સંથારા પારસી થતાં યુદ્ધ કરવાને જ હવે જોઈએ. (ધર્મ માંનું એક વાક્ય છે. અર્થાત નાશ પામનારી ફરજનું દર્શન કરાવે છે). તારી બાના મૃત્યુ વસ્તુઓને સંગ જ દુઃખરૂપ વૃક્ષનું મૂળ છે. વખતે સાધુ થવા માટે બધા જ સંજોગો
આમાનંદ પ્રકાશ

Page #34

સાનુકુળ હતા. બાળકોને રક્ષા તે તેમના પાલીતાણાની ૯૯ યાત્રા ચાલીને કરી ત્યારે તો કર્મ મુજબ થતી હોય છે. મારે તે જે સંજોગો કુટુંબ પરિવાર બધા વારા ફરતી આવેલા. ચંદન પ્રાપ્ત થાય તેને લાભ લઈ ત્યાગધર્મ અપ ફઈબાએ પણ સાથે કરી. બાપુજી હસીને નાવી લેવા જોઈએ. આમ વિચારી સાધુ થાત કહે, મેં આદિશ્વર દાદા, નેમનાથ ભગવાન, તો તેમ કરવામાં ધર્મથી મૃત થઈ મેં અધર્મ જ બધાની ભાવથી પૂજા કરી છે અને આંગી તા આચર્યો કહેવાત. મારો ધર્મ સ્વાભાવિક તમોને ગેડીઓએ કરી છે. (અર્થાત્ ગઠીએને કંઈ ઉછેરવાનો હતો. એ ધર્મમાંથી ચુત થઈ ત્યાગ- ભેટ આવી ખુશ કરેલ.) ધર્મ અપનાવ્યા હતા તે મારો સ્વધર્મ ચૂકી સમાનશીથનેg સ@–એવું જ પરધર્મ આચર્યો કહેવાત. આમ દરેક માનવે એમનું મિત્ર મંડળ હતું. એમના મિત્રા મુ. બુદ્ધિપૂર્વક વિચારવું જોઈએ કે તે જે સંજોગોમાં શ્રી ખીમચંદભાઈ, મુ. શ્રી ગુલાબચંદભાઈ, મૂકાય છે તેમાં તેને વાસ્તવિક ધર્મ શું છે? મુ. શ્રી હીરાલાલભાઈ, મુ. અને પબેન, મુ. શ્રી અને તેને વળગી રહેવું -તે મુજબ જ વર્તવું.” કાંતીભાઈ વગેરેને સદૂભાવ આ અંકે પ્રસિદ્ધ
શશીકાંતભાઈ (મોટા ભાઈ) માંદા પડ્યા ને કરવામાં, તેમાં સારો રસ લેવામાં દેખાઈ આવે પિતે ચાની બાધા લીધી. અને ઘણી મુશ્કેલીથી
છે. તેમજ તેમની સ્મૃતિ માટે સ્મારક ફંડ શંખેશ્વર જઈ બાધા પૂરી કરી. પછી લાગ્યું
એકઠું કરવામાં તેમના મુંબઈના અને બીજા કે આ તે દેવ-દેવીઓને લાલચ આપવા જેવું :
મિત્રએ પણ સારે રસ લીધા છે. તેમના પ્રતિનો કાર્ય છે. એટલે આ બાધા પરથી બીજા પણ
સદુભાવ તેઓએ ગુણાનુવાદ સભામાં વ્યક્ત
કરેલ. આ પરથી બાપુજી સાથે તેઓની કેટલી બોધ લે એ હેતુએ સુંદર લેખ લખ્યો.
આત્મીયતા હતી તેની ઝાંખી થાય છે. આવો જ બીજો પ્રસંગ ફરી ઉપસ્થિત થયે.
આવું જીવ્યું જીવ્યું ગણાય, રમેશભાઈ (નાના ભાઈ)ને એડનમાં કાર એકસી
લાંબે ટૂંકે જીંદગી ના મપાય. ડંટ થયાના સમાચાર મળ્યા અને પોતે લેહી આપી આવ્યા પોતાનું અને પછી લેહી આપ
જંદગી–મૃત્યુ વિશે મારા પરને પત્ર વાનું કાર્ય ડાયાબિટીસ થયું ત્યાં સુધી ચાલુ
જોઈએ. હવે તો એમના લખાણને જ જીવંત રહ્યું. (૮ વખત તે આપેલું જ તે ખ્યાલ છે)
સમજી અક્ષરદેહને પૂજી પ્રેરણા લેવાની ને !
તેમના જન્મ દિવસ નિમિત્તે મેં Greeting બાપુજીનો પ્રેમ ફક્ત કુટુંબ પૂરત સિમિત Card મોકલેલ. તેને જવાબ આવ્યા તે મને નહોતો પણ સગા-સંબંધી સમાજમાં બધે ન ગમ્યો. નિરાશાવાદી લાગ્યા. તે હકીકત મેં વિસ્તર્યો હતો. આજે બધા એ રીતે યાદ કરે છે. જણાવેલ. તેના જવાબમાં ૨૨-૩-૭૬ના પત્રઃ પિત્રી પંક્તિ યાદ આવે છે:
“મારા પત્રને મર્મ તું સમજી શકી નથી, અમારા એ દાદા વિપુલ વડના ઝુંડ સરખા, સમજી હોત તે દુઃખ થવાને બદલે આનંદ જ વિશાળી કાયા એ સકલ અમ સંતાપ હરતા, થાત. સંસાર અને જગત પર અભાવ અને
પૂજ્ય પિતા સાથે ઘણુ તીર્થોની યાત્રા અણગમો થાય એ દુઃખની વાત નથી, કરી છે. બીજાઓ પણ સાથે અને બન્ને બહેનોએ. એ તે જ્ઞાનની વાત છે. જે જે જ કર્મોને તીર્થને ઇતિહાસ, તેનું માહાભ્ય, કહે તારે તે નાશ કરી મુક્તિ પામ્યાં છે એ બધા જ જેને તીર્થ તે સમજાવે. તારાચંદ બાપાની સ્મૃતિમાં એક વખત જગત પર અભાવ-અણગમા થયે જ જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
: ૯૩

Page #35

હવે જોઈએ. જો એવી ઈચ્છા જ ન હોત તે માટે સદાને માટે અંતિમ લગ્ન જ બની એ જ મુક્ત થયાં જ ન હોત. મરણની રહેવાનું.” આવું કોણ લખી શકે? ઈચ્છા કરવી એ પાપ છે. મનમાં સ્વાભાવિક સમ્યક્ દષ્ટિ જીવ. એ વિચાર ઉત્પન્ન થાય કે આ બધી જંજાળ. હોળીને દિવસે જન્મ, હેળીને દિવસે શું માંથી કાયમ નિવૃત્ત થઈ જવાય. ફરી જન્મ હોય ભડકા ! પણ જ્ઞાની માટે શાના? – વાની પણ જરૂર ન પડે એ દશા પ્રાપ્ત થાય તો કેવું સારૂં? તે એ પાપ નથી પણ સુખ
અ વેરઝેર વિસારે પાડી, ડખો દિલના જોઈ દાયક વસ્તુ છે. અલબત્ત, એ ભાવના સ્વાભાવિક ઘસી મૂકી દિવાસળી દઈએ રહીએ ભડકા જોઈ. ઉત્પન્ન થતી હોય તે જ જીવના માટે એ -એટલે બાપુજીએ તે વેરઝેરમાં દિવાસળી આવકારદાયક છે. કંટાળાના કારણે કે હતાશ
મૂકવાનું કાર્ય કર્યું છે. અને નિરાશ થઈ આવા વિચારો–ભાવના આવે તો તે બરોબર નથી. મને કેઈ જાતનું દુઃખ
એમની એવી સૌમ્ય પ્રેમાળ પ્રકૃતિ હતી
કે તેઓ બેઠા હોય ત્યારે વાતાવરણમાં પવિત્ર કે પરિતાપ નથી. લાખમાંથી એકાદ વ્યક્તિ વચ્ચે આસને છીએ તેમ લાગતું. એટલે મારી એવી નીકળે કે જેને મારી જેવા સાનુકૂળ સંજોગ હોય, પણ સંસાર અને જગતને જે
બેન પણ શશીબેન-પ્રવિણાબેન વિ. એમની અનુભવ થયો અને જે અનુભવ થતો જોઉં છું
આ તત્વભરી વાણી સાંભળતા થાકતા નહીં. તે તે ત્યારે તે ચક્કસ એમ લાગે છે કે લાંબુ
ગુરુ, માતા-પિતા અને મિત્ર હતા. જીવવું અને ફરી ફરી જન્મ લીધા કરવા એ
સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ અમે ઘરે જ મેટા જીવ માટે શુભકર નથી, બાકી કર્મને સિદ્ધાંત હાલમાં કરતા, બાપુજી ભણાવે એ પ્રતિક્રમણ તે એ છે કે જે કર્મ બાંધ્યા હોય તે અવશ્ય પણ ભાવપૂર્વક થતું, અવાજ તે બહુ મધુર, ભે ગવવા જ પડે છે. એવી રીતે ભેગવવા જઈએ સ્તવન એને કંઠે સાંભળતા. સ્તવનના ભાવેનું કે તેમાં બાંધેલા કમની નિર્જરા જ થતી હોય વેદન અનુભવાય. અને દુર્ણન સેવી તેના પરિણામે નવા કર્મનું બાળકોને વાર્તા તે એવી સરસ કહે કે પાછું બંધન ન થાય.”
દુઃખને પ્રસંગ આવે ત્યારે છોકરાઓ રડી પડે, કીડનીનું ચેકીંગ કાલે કરાવવાનું છું. હે.
3 હર્ષને આવે ત્યારે આનંદથી તાળી પાડે, એટલે
૦ ભૂપતભાઇ (મહેતા કુટુંબમાંથી) પર ધી પત્ર-પૌત્રીઓને પણ બાપાનું આકર્ષણ હતો. આસ્થા હતી. તેની ટ્રીટમેન્ટ લેતા) બાકી આમ બાપુજીએ વર્ધમાન તપની ૨૦ ઓળી પૂરી તે તબીયત બહુ સારી છે. હાશ! એક વર્ષ કરેલી. ૨૧મી કરતા હતા તે મને ખબર પડી ઓછું થયું એ ભાવના ચિત્તની અપ્રસન્નતાને ને મને ડર લાગ્યા. બાપુજીને ડાયાબીટીસ છે કારણે નહીં પણ પ્રસન્નતાને કારણે જ ઉદ્દભવે ને કયાંક sugar ઘટી જશે તે તબીયત બગડશે છે એમ મારું માનવું છે. અમદાવાદથી બસમાં ને મેં કોલ કર્યો, પારાગું કરવા વિનંતિ કરી ભાવનગર આવતી વખતે ધંધુકા સુધી આવીએ ને બીજે દિવસે જ પારણું કર્યું. એટલે કે ૭મે ત્યારે આનંદ થાય કે ચાલે અધું Distance દિવસે. ત્યાર પછી ઘણે વખતે આ બાબત ચર્ચા કપાઈ ગયું, એવું જ મારી ભાવનાની બાબતમાં થતાં પત્રમાં લખ્યું કે “૨૧મી ઓળી કરતી છે.” વળી આ પહેલાના એક પત્રમાં લખે છે, વખતે તું કે ચવાણી એટલે મેં એની તેડી ‘તારી બા સાથેનું મારું લગ્ન એ મારા જીવ નાખી, પણ તેમ કરતાં ૨૧મી ઓળીનું જે
આમાનદ પ્રકાશ

Page #36

ફળ પ્રાપ્ત થાત તે કરતાં વધુ થયું, કારણ કાર્યને દિપાવનાર, પૈસાદારની પુત્રી છતાં મારી ભાવના પણ હતી પણ અન્ય કેઈનું પ્રેમથી, વિનયથી, પ્રેમાળ સ્વભાવથી બધામાં મન દુભવીને હું કરું તેને કશે અર્થ નહીં. ભળી જનાર. અમને અમારા પ્રેમાળ પૂ. શાંતા મારી આંબેલની ઓળી શારીરિક તપ-બાહ્ય માશીબા જઈ એમ થાય છે કે બા પણ ત૫ હતું, પણ એળી જતી કરી, એ મારું આવા જ હતા. બાવા બા પણ માગશર વદ માનસિક ત૫ હતું–અત્યંતર.” દુઃખથી ઘડતર અમાસે ગયા. તેમને તથા બાપુજીને મૌન થાય છે તેવી પૂ. બાપુજીની સમજ હતી. એકાદશીનું મહત્તવ બડ હતું. બાએ પૌષધી શારીરિક તપ દ્વારા આપણે માનયિક તપની ઓને છેડ્યા પારણા બારસે કરા થા, પછી માંદા ભૂમિકા પર આવી જવા પ્રયત્ન કરે જોઈએ પડ્યા હશે બાદ બાપુજી વંથળી પૌષધીઓને મહત્વ અત્યંતર તપનું છે. તે વડે અંતર શત્રુઓ પ્રભાવને અર્થે રૂા મોકલતા આમ તમે મૌનની ( ક્રોધ-માન માયા-લેભ અને પરિવાર) તે આરાધના કરી તમારા જીવનને છેલ્લે દિવસ જીતવાના છે.
પણ મૌન અગિયારસ બને ! પિતાના કુટુંબમાં પોતે નાના, મેટા ભેગી બાપુજીને આત્મા ઊંચી ગતિમાં જ હોય. લાલભાઈ ચંદનબેન પછી મનસુખભાઈ. આમ જ્યાં હશે ત્યાં પ્રસન્નતામાં જ હશે ભાઈ-ભાભી–બેન-પિતા સૌના લાડકવાયા હતા, તેથી પિતે છેલે પણ તે ત્રણેય વડિલેના
અમને મોટી ખોટ પડી ગઈ. ન પૂરાય તેવી. આશીર્વાદ લેવા તેમની પાસે ગયા ! અને મૃત્યુ છે કુલની શય્યા, મૃત્યુ છે પથે ઉજવલ, વિદાય લીધી.
મૃત્યુ ને જિંદગી અંત મૃત્યુ અમૃત મંગલ, નાનપણથી જ દયાળુ-તેથી પાઈ પૈસો વાપ, મનસુખભાઈએ નામ પ્રમાણે મનનું સુખ રવા મળે તેમાંથી રક્તપિત્તિઆ ભિખારીને મેળવીને સાચો જ્ઞાનને માર્ગ અપનાવ્યું. આપે બીજી-ત્રીજી ભણતા ત્યારથી સત્ય તરફ તેમના જીવન ઝરણમાંથી બીજાને ઘણું આપી પ્રેમ. તેથી જુઠું બોલી જવાય ત્યારે એક પાઈ ગયા. અમને પણ અમરતાને પંથ પૂર્વ મહાધર્માદે વાપરવી તે નિયમ કરેલે આવા પુરૂષ તરફ અંગુલિ નિર્દેષ કરી સાચે માર્ગ પતિને પત્ની પણ એવી મળી. શેઠ દેવકરણ ચીંધી ગયા. આવા પૂ. પિતાને સજળ નયને સંઘવીની ચોથી દિકરી લીલાવંતી, પતિના વંદન સિવાય મારૂં શું ગજુ !
શ્રી મનસુખભાઈ હસ્તક બહાર પડેલા ગ્રંથો જાયું અને જોયુ : શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાએ ભેટ પુસ્તક તરીકે છપાવેલ. શીલધર્મની કથાઓ : ભાગ ૧-૨. ધર્મકથાઓ : એજ્યુકેશન બોર્ડના વિદ્યાર્થી ઓના કોર્સમાં ચાલે છે. બ્રહ્મચર્ય વિષે લેખ: પતે નવાણુ યાત્રા કરી ત્યારે નવાણુ યાત્રા કરનારને ભેટ આપેલ મહાવીર વાણી : પંડિત બેચરદાસ દોશી લિખિત- તેમની બાના સ્મરણાર્થે છપાવેલ.
તે પુસ્તક ત્યારે ઈન્ટર આર્ટસમાં ચાલતું. ગદષ્ટિ સમુચ્ચય : ડે. ભગવાનદાસ મહેતા લિખિત- તેમના ધર્મપત્ની શ્રી લીલાવતી.
બેનની સ્મૃતિમાં છપાવેલ બી.એ ના કેસમાં ચાલતું.
જાન્યુ-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭

Page #37

મારા
સંમરણ
લે. સી. અરૂણા જે. મહેતા મારા પૂ. બાના અવસાન સમયે મારી ઉંમર સાત વર્ષની, બાનું મોટું પણ બરાબર યાદ નહિ. પૂ. બાની માંદગી લાંબી ચાલી અને પૂ. બાપુજીએ ખૂબ સેવા કરી. હું તે બાથી દૂર હતી, પણ કાગળ આવે, અથવા તો ઘરનાઓને ચિંતાતુર જેઉં કે આકાશમાં (ભગવાન
ત્યાં જ હોય તેવી સમજ) જોઈને પ્રાર્થના કરું કે, હે ભગવાન મારી બાને જલદી સાજા કરી દેજે. બા ગુજરી ગયા તે દિવસે બધાં બહુ રડતાં, તેવું પણ થોડું યાદ છે. પૂ. બાપુજીએ બાની ખોટ સાલવા ન દીધી; અને અમારા ઉછેરમાં ખૂબ ધ્યાન આપ્યું સ્કૂલમાં જ્યારે અમને બોટાદકરની કવિતા ચાલતી, “જનનીની જોડ સખી નહિ જડે રે લેલ' અને બીજી કવિતા કલાપીની યાદ આવે છે “અરરર બાલુડા બાપલા અરે, જનની આ હવે સ્વર્ગમાં જતી” ત્યારે વાંચતી વખતે આંખમાંથી દડદડ આંસુ જતાં, અને એમ થતું કે અમે નાનાં હતાં તે બને કેમ જગતમાંથી વિદાય લેવી ગમી હશે, પણ કુદરત પાસે આપણું કંઈ ચાલતું નથી, એમ મનને મનાવતી.
૧૯૭૬ને રાજી ડીસેમ્બરને દિવસ ખૂબ પવિત્ર. મૌન અગ્યારશ. આખો દિવસ ખૂબ શાંતિથી પસાર થયો. રોજ સવારના ૧૧-૩૦થી ૧૨ વચ્ચે બાપુજીને ફેન આવે પણ તે દિવસે ન આવ્યો, તેમ જ મારાથી પણ ન થયો. રાતના ૧૧-૩૦ વાગે ફોન આવ્યો કે તરત પાર્લા જવા નીકળ્યાં. પાર્લા જતાં ૩૫થી ૪૦ મિનીટ થાય પણ રસ્તે કઈ વાતે ખૂટે નહિ. મનમાં એમ જ થાય કે બાપુજી તરત કહેશે કે તમે બધાં શું ભેગા થયાં છે? અહિંયા મતની ઘમાલ કરી છે, મને તો સારું છે. આ વિચારમાં જ પાલ આવ્યું, બાપુજીને મળવા જલદી દેડી પણ વિધિએ કંઈ જુદું જ નિર્માણ કર્યું હશે. રડવાને નીચે અવાજ સાંભળ્યો, અને એકદમ મનમાં થયું કે અઘટિત એવું કંઈ બની ગયું છે, અને મારા ભાઈ (ઈદુભાઈ)ને કહ્યું કે, કેવા કમનસીબ અમે છીએ કે માગસર મહિનામાં અમે મા-બાપ બંનેને એ યાં. નવા વર્ષનું પંચાંગ આવે ત્યારે સૌથી પહેલાં હું એ જ જોઉં કે માગશર વદી અમાસ (મારી બાની પુણ્યતિથિ) કયારે છે? તે દિવસે પૂ. બાપુજી ઉપવાસ કરશે. હવે માગશર મહિનામાં બે તિથિ જેવાની. માતા-પિતા બેઉનો વિયોગ એક જ મહિનામાં, એઓ તે શેક કરવાની ના પાડી ગયા છે, તે ઉપરાંત જ્ઞાની તેથી આપ્તજનોના શેક કરવાથી મરનારના આત્માને ખૂબ સંતાપ થાય છે-તેમ પણ લખ્યું છે-એમની મરણને આવકારવાની કેવી અપૂર્વ તૈિયારી ! એમણે તે હસતે મુખે એને વધાવી લીધું. એ મૃત્યુને પણ ધન્ય છે. એમણે એક ઠેકાણે લખ્યું છે કે હું તે એકાએક અને આકસ્મિક મૃત્યુ જ ઝંખું છું. હું કોઈને બોજારૂપ ન થાઉં, માંદો પડું તો મને એમાં શરમ આવે છે, એટલે એમની ઈચ્છા હતી તેવા મતને
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #38

તેએ ભેટ્યાં અને પાછુ ઉમેર્યુ છે કે મારા મૃત્યુ બાદ મારા કુટુબીજને, મારા સ સ તાના, સ્નેહી મારી આવી તીવ્ર અભિલાષાના વિચાર કરે અને મારા એવા મૃત્યુનુ' જરાય દુઃખ ન લગાડે, પણ મારી ઈચ્છા પાર પડી છે તેના આનંદ અનુભવે.
જે બની ગયું છે તે મિથ્યા નથી થવાતું, પણ બાપુજી માટે તે ફક્ત પિતા નહિ પણ બાપુજીમાં તે! (માતા, મિત્ર, સ્વજન, વડીલ, સસ્ત્રના દર્શન થતાં) બધું આવી જતું-મન આક્રંદ કરી ઊઠે છે કે આ શું અની ગયુ? ખાપુજી ચાલ્યા ગયા મળવા ય ન રહ્યાં. ફક્ત મૃતદેહુ જ જોવા મળ્યા. તેમની કઇ સેવા ન કરી શકયા, છેલ્લે ટાઇમે અમને ખબર ન પડી, કંઈ ધમાઁ ન સભળાવી શકયાં ( પણ એમના ખીસામાંથી ભક્તામર સ્તેાત્રની ગાથાએ નીકળી હતી, તે કઠસ્થ કરતા) કઇંક મનમાં અસેસ થયા કરે છે, પણ પછી તા એમની ડાયરી વાંચતા પોતે લખ્યુ` છે કે હું મારા મૃત્યુના ટાઇમે મે' શુદ્ધિ ગુમાવી હશે કે ન મૃમાવી હશે, પણ મારા હૃદયમાં તા એ વખતે આ લાઇનેા જ રમતી હશે. ( જુલાઈ ૧૯૫૩માં શિક્ષણ સંઘની પરીક્ષાના પેપર તૈયાર કરતાં કરતાં · સંથારા પેરિસી સૂત્ર’ વાંચવામાં આવ્યુ ત્યારની આ વાત ડાયરીમાં લખે છે કે ‘આ સૂત્ર સાધુ મહારાજ એલી ગયા હશે, રાત્રિ પેષધમાં પણ આ સૂત્રમાં આવી સરસ હકીકત કહેવામાં આવી છે તે આજે જ ખબર પડી. આખુ સૂત્ર લખ્યું છે. )
એગેડુ' નથિ મે કેવ, નાહમન્નલ્સ કસૃવિ । એ અઢીણુમણુસા, અપાણુ મણુ સાસઈ ।।
મરણની કેવી ભવ્ય તૈયારી! કેટલાં વર્ષો પહેલાં કરી હતી ત્યારે તે તેમની 'મર ફક્ત ૪૫ વર્ષની. આ પ્રસંગ ૧૯૫૯ના છે. નવેમ્બરની ૧૭મીએ મારા લગ્ન થયાં તે પહે લાંના ડાયરીમાં પાતે લખે છે કે ‘અરૂણાના લગ્ન વખતે, સાચા હીરા અને સાચા દાગીનાની કિંમત કરતા અધિક એવું મારે કંઇક આપવુ` છે, અને તેથી જ આ પુસ્તિકાની મેટર તૈયાર કરવામાં મે' જે રસ લીધેા છે તેટલે રસ લગ્નના કાઈ કાર્યમાં મને આવવાને નથી ચિ. બેન અરૂણાની ગૃહસ્થાશ્રમની દીક્ષા વખતે એવી પુસ્તિકા બહાર પાડી હતી. તેમાં ટેલ્સ્ટોય, ખલિલ જિબ્રાન, અરવિંદ અને આપણા જૈન સાહિત્યમાં પણ સદૃવિચારો, સારા વાકયે।. વિ. લખ્યું છે.લગ્નને દિવસે વિદાય વખતે હું ખૂબ રડી. હૃદય તે બાપુજીને છોડીને જતાં ભાંગી ગયુ હતુ જેનુ વર્ણન થાય તેમ નથી. હું ચારેય ભાઇ–મેનેામાં નાની, અને મારા લગ્ન પછી બાપુજીના મનમાં એવી ઇચ્છા ખરી કે મુંબઇ છેાડીને કેઇ એવી શાંત જગ્યામાં કાંઇક આધ્યાત્મિક વિકાસ સાધવા જવુ, તેથી બાપુજી હવે મુંબઇ છેડી દેશે એ વિચારના સતત ભય રહેતા. વિદાય વખતે સદેશાની ચેાપડીમાં લખ્યુ` છે કે, જીવનના મધ્યાહ્નકાળે માતા મલે જેણે માતા બની મારી કાળજી, ધ્યાન અને સંભાળ રાખી તે અરૂણાને સપ્રેમ ભેટ. મે' બીજે દિવસે બાપુજીને કહ્યું કે તમે લખ્યું છે, પણ હું એને લાયક છું? અમારે તા તમે જ માતા, તમે જ પિતા. તમે અમને કાઇ પણ પ્રકારનાં પ્રેમથી વચિત રાખ્યાં નથી. મા તા તમારી મહાનતા દેખાડે છે, પણ આજે લાગે છે કે બાપુજીએ અમારે માટે સતાનાને ખાતર જે ભેગઆપ્યા છે તે ખરેખર અવર્ણનીય છે, અને એ
જાન્યુ.ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
હોરે :

Page #39

મહાન માણસમાં એટલા બધા ગુણ્ણા કે એનુ વર્ણન કરવાની મારામાં તાકાત નથી. પૂ ભવનાં કેઈ ખૂબ ખૂબ પુન્યે જૈન ધર્મ અને આવા પુણ્યશાળી માતા-પિતાને ખાળે જન્મવાનું સદ્ભાગ્ય સાંપડયુ' પિતાને ખૂબ પ્રેમ મળ્યે, માની મમતા હુક્ બધુ એમણે આપ્યું. પણ આવા પિતાની ક'ઈ પણ સેવા કરવાની તક સાંપડી નહી એટલા કમભાગ્ય !
આવા મહાન પિતાના આત્માને મારા કોટી કોટી વંદન હેાએ! એતે જીવનમાં અને મરણમાં ખાટી ગયા છે. એમના આત્મા જ્યાં હાય ત્યાં ઈશ્વર પાસે માગું છું, અને સાથે આવા મહાન પિતાની ખેાટ તૈા પૂરી શકાય તેમ નથી, પણ એમના વિયેત્રનું દુ:ખ સહુન કરવાની પરમ કૃપાળુ પરમાત્મા અમને શક્તિ આપે, અને તેઓએ લખ્યુ છે ડાયરીમાં કે મૃત્યુ પામનાર વ્યક્તિના અધુરા કાર્યાં કરવા એ જ સાચી સ્મરણાંજલિ અને શ્રદ્ધાંજલિ છે. મૃત્યુ પામનાર વ્યક્તિએ આપણા જીવનદ્વારા જીવત રહી શકે છે.
કોઇ પણ ક્ષણે તમને આ દુનિયામાંથી ખેલાવી લેવામાં આવશે. વાર્તા કરતાં, કામ કરતાં અને કઈ પણ વિચાર કરતાં કરતાં આ વાતનું ધ્યાન રાખે। અને વખતસર પ્રાણ છોડવા તૈયાર રહે.
મરણુમાં દુઃખ જેવુ છે શુ? માણસેથી છૂટા પડી દેવતાએ પાસે જવામાં ખેડુ શુ છે ? દેવતાઓ તમને કઇ રીતે દુઃખી નહીં કરે. કદાચ એમની હૈયાતી (વશે તમને વિશ્વાસ ન હોય, કદાચ તમે ઇશ્વરને માનતા ન હેા, તે પણ મૃત્યુથી ડરવું શા માટે?
તા કહું છું કે ઇશ્વર છે એ જ આખા બ્રહ્માંડને રક્ષક છે
પેાતાની જાતને બચાવવા માટે આત્મરક્ષાના જાત જાતના ઉપાયે માણસ જાણે છે. એ બધા ભગવાનના જ દીધેલા છે. વાસ્તવિક મકટોથી બચવા માટે માણસે પાસે ઉપાય છે, જે સંકટા અનિવાય છે એ વાસ્તવિક સંકટો નથી. બાહ્ય વસ્તુએનો પ્રભાવ આત્મા પર પડવા ન જોઈએ. જ્યાં સુધી આત્માને સહેવું પડે નહીં ત્યાં સુધી, સંકટ ખરી રીતે સંકટ જ નથી, જો કે એ ખરૂ` સ કટ હાત તા એનાથી બચવાના ઉપાય પણ જરૂર હેત. ભગવાન માનવના સંકટા સમજે છે અને એથી બચાવે પણ છે.
ન
૯૮ :
આ દુનિયામાં સજજન અને દુન બન્નેયને સુખ અને દુઃખ ભેગવવા પડે છે. સજ્જને પર એછા સકટ પડે અને દુના પર વધુ-આવુ જોવામાં આવતું નથી. જેને આપણે સુખ-દુ:ખ માનીએ છીએ તે જો ખરેખર જ સુખ-દુઃખ હેત તે ભગવાન કયારેય એવું થવા ન દેત. દરેક માણસનુ સુખ અને દુઃખ, ભલું અને ભૂરૂ એમના જ હાથમાં છે. આદર અને અપમાન, કષ્ટ અને આરામ, ધન અને દરિદ્રતા, લેકના ગુણા પ્રમાણે પ્રાપ્ત થતા નથી. જો આપણે વિચારપૂર્વક જોઈશુ તા સમજાશે કે, જેને આપણે સારી વસ્તુ-સુખ માનીએ છીએ અથવા જેને આપણે ભૂરી વસ્તુ-દુઃખ માનીએ છીએ તે વસ્તુ બરાબર એવી જ હેાતી નક્ષી. અમુક વસ્તુ ખરાબ છે અને અમુક સારી છે એના નિણૅય સારી રીતે વિચાર કર્યાં (વના કરવા ન જોઇએ. (બા મનસુખભાઇની ડાયરીમાંથી)
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #40

મારા પૂ. પિતાશ્રીની ડાયરીમાંથી કેટલીક મહત્વની ને
લે : અ સૌ. અરૂણ જે. મહેતા
20 Nov. 1953
'પ૩માં ઘણે ઠેકાણે રાજસ્થાન, જયપુર, વિ. સ્થળોએ યાત્રા પિત કરી અને ખૂબ આનંદ આવ્યું. એમાં લખે છે કે –
રાજપરાના ભેંયરામાં ભગવાન પાર્શ્વનાથની ભવ્ય શ્યામ પ્રતિમા. પ્રતિમાઓને નિહાળું છું અને હૃદયમાં એક પ્રકારની શાંતિ અનુભવું છું. આટલી આટલી પ્રતિમાઓના દર્શન કર્યા, પૂજન કર્યા પણ મને હજુ સંતોષ નથી થતું. જીવનભર આવી પ્રતિમાઓના દર્શન કર્યા જ કરું અને પૂજન કર્યા કરું એવી મારી ઈચ્છા સફળ થાય એમ ઈચ્છું છું.” પછી નવ્વાણું યાત્રા ૧૯૬૧માં કરી ત્યારની વાત છે.
9 Octo. 1961 સિદ્ધાચળના સ્તવન, મોટી શાંતિ લઘુ શાંતિ, વંદિત્ત, સૂત્ર વિ. તૈયાર કરું છું. દશ દશ વરસથી નવાણું યાત્રા કરવાના સ્વપ્નો સેવવા છતાં નવ્વાણું યાત્રા માટેની લાયકાત હું પ્રાપ્ત કરી શક્યો નથી. આશ્વાસન તે માત્ર એ જ છે કે એ ભવ્ય તીર્થમાં તેના નાનામાં નાના અને ઓછામાં ઓછી અક્કલવાળા બાળક તરીકે હું જઈ રહ્યો છું, અને ભવ્ય માતાપિતાને જેમ એનું નબળામાં નબળું બાળક વહાલું લાગે, તેમ આ તીર્થયાત્રાઓઅધિષ્ઠાયી દેવતાઓ મારા પર પ્રેમ વરસાવશે, મારી ભાવના અતિ અતિ શુદ્ધ છે.”
8 Dec 1961 બધા તીર્થકરો તો એકસરખાં છે. ઘાતિ કર્મોને નાશ થતાં તેઓ બધા એક સરખી ભૂમિકા પર આવી જાય છે, અને નિર્વાણ વખતે તે તમામની સ્થિતિ એકસરખી રીતે થઈ જાય છે. તેમ છતાં બધા તીર્થકરોમાં નેમનાથ ભગવાન પ્રત્યે મને વધુ આકર્ષણ રહે છે. સામાન્ય રીતે પણ જે ગુણ આપણામાં ન હોય અને બીજી વ્યક્તિમાં એ ગુણ જોવા મળે ત્યારે તેની પ્રત્યે આપણને સભાવ અને માન ઉત્પન્ન થાય છે. એમનાથ ભગવાનને ફૂલને હાર ચડાવતી વખતે મને જે એક વાત યાદ આવી જાય છે, તે એ છે કે આ ભગવાને રામતીને પરણ્યા વગર ત્યજી દીધાં. એમની વિશાળતા અને મારી પામરતાનું ભાન મને એમની પૂજા કરતી વખતે થાય છે. એમનો એ મહાન ગુણ પ્રાપ્ત કરવા ભારે ભાવપૂર્વક હું એમની
જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭

Page #41

પ્રતિમાની પૂજા કરું છું, એ ગુણ તે કેણુ જાણે કેટલાયે ભવા ર્યાં પછી આવશે-પણ એ ગુણુ મારે પ્રાપ્ત કરવા છે એ ચેાક્કસ છે.”
મૃત્યુ વિષે તેમણે ખહુ નોંધ કરી છે અને પોતે કોઇને જરા પણ ભાર રૂપ ન બને એ રીતેના મૃત્યુ માટે ઈશ્વર પાસે સતત પ્રાથના કરતાં-આ વાત તે તેમની ડાયરીઓમાં ઠેર ઠેર જોવા મળે છે.
17 March 1973
“બાપુજીના જન્મદિવસ-તે દિવસે ડાયરીમાં લખે છે કે જન્મદિવસનુ પણ મેટું તૂત છે. અનતા જન્મે લીધાં, અને અનંતા બાકી હશે, તેમાં વર્ષોંના સઘળા દિવસે કેઇને કેઈ જન્મની ગણતરીએ જન્મ દિવસ તરીકે આવી જ જતા હશે. કયા જન્મને દિવસ-કયા જન્મના જન્મ દિવસ ઉજવવા ? જીવને જે જન્મે મેાક્ષ થાય-જે ભવ પછી ફરી જન્મવાનુ ન આવે—તે જ વખતના જન્મના જન્મદિવસ સાચા માનવા જોઇએ.”
11 Jan 12
અમારા 'બંધીની સાદડીમાં જઈ આવ્યા પછી પેતે લખે છે કે
“મારૂં તેા Heart-failથી જ મૃત્યુ થવાનુ છે, એટલે કેાઇને ભલામણ કરવાના સમય જ નથી રહેવાનો. કોકિલા-અરૂણા સિવાય હવે કઈ અન્ય પર મેહ નથી રહેવા પામ્યા. (આ રાગ-મેહુ હું એછે. કરવા પ્રયત્ન કરૂ છું) હું' મર્યા પછી મારા આત્મા તે જીવંત રહેવા જ સાચા છે, અને આત્મા તા કદી કોઇના મરતા જ નથી. એટલે મારા આત્માની શાંતિ જો એ મને બહુના સાચા અથ'માં સમજતી હોય તે આંખમાં એક આંસુ પણ આવવા ન દે, કાળેા સાડલા કે કાળી કિનારવાળે સાડલા ન પહેરે–જો એમને ખાતરી હાય કે જીવનમાં શરમાવા જેવું કોઈ કાળું કામ કે અપકૃત્ય મેં નથી કર્યું. બાકી તે મે ડાયરીમાં લખેલુ છે કે મારા મૃત્યુ બાદ તેમનુ... એક એક આંસુ મારા આત્મા પર એક એક ટનના એજારૂપ ખની રહેશે. બાકી હાલ મરૂ તા પણ ૬૫ની ઉંમરે મર્યાં ગણાઉં અને વળી પાછા વિધુર અવસ્થામાં, એટલે મારા માત માટે તે મહેાત્સવ હાય, હાય-વાય નહિ જ. કે કલા- અરૂણા પ્રત્યેની આસક્તિ-મારા મૃત્યુ પછી-તેઓના અથાગ દુઃખનું નિમિત્ત ન બને તે માટે પણુ તેમના પ્રત્યે આસક્તિ ઘટાડવી જોઇએ.”
1 0ct, 20
કૈઈ ગુજરી ગયું તેની પાછળ પૂજા ભણાવવા માટે Problem થતા હતા, તેથી પેાતાના વિચારા બાપુજી આ દિવસની ડાયરીમાં જણાવે છે—
“મારા જીવનમાં ‘શીલ' મને સૌથી વધુ પસંદ છે, અત્યંત આનંદ અને કાળજીપૂર્વક શીલનુ હું જતન કરતા આવ્યા છુ. આ બામતમાં ૬૩ વર્ષોંની ઉંમરમાં મારી જાતને મે
આત્માનંદ પ્રકાશ
૧૦૦ :

Page #42

કદી છેતરી નથી બાંધછોડ કરી નથી. મનથી ભૂલ થઈ હશે પણ કાયા કે વચન દ્વારા મારાથી કદી ભૂલ થવા નથી પામી–તે મારા આત્માને મારી પાછળનાઓ જો શાંતિ આપવા ઈચ્છતા હોય તે તેઓએ પણ તેમના શીલની બાબતમાં મારું અનુકરણ કરવું. નામનો મેહ ખોટો છે. મેહ રાખો જ હોય રાગ કરે જ હોય તે–તે મારી માફક તમારા શીવને જ કરજે અને તેથી જ મને (મારે આત્મા જ્યાં હશે ત્યાં શાંતિ પહોંચશે. શીલ એ જ જીવન છે અને શીલને ભંગ એ જ મૃત્યુ છે.”
27 March 25 હળીએ એમને જન્મ દિવસ તે દિવસે લખે છે કે –
“વર્ષ દરમિયાન જરા પણ આધ્યાત્મિક પ્રગતિ કરી હોય તે જન્મદિવસે આનંદ માણી શકાય, પણ મારી બાબતમાં તે એવી કઈ પ્રગતિ થવા પામી નથી. ભક્તામર તેત્રની ૧૫ ગાથાઓ થઈ. આજે પંદરમી કરી, તેટલા પૂરતો આનંદ થયો. આવતું વર્ષ પૂરું થવા પહેલાં “ભક્તામર અને “આત્મ સિદ્ધિ” અર્થ સાથે પૂરા કંઠસ્થ થઈ જાય તે જરૂર આનંદ થશે.”
રાગ-દ્વેષ અજ્ઞાન છે, મુખ્ય કર્મની ગ્રંથ; થાય નિવૃત્તિ જેહથી, તે જ મોક્ષને પંથ.
વિવેકને ભ્રષ્ટ કરનારા રાગ-દ્વેષ વગેરે છોડે. અહંકાર, દંભ, ઈશ્વર પ્રત્યે અસંતોષ વગેરે હલકી ભાવનાઓને મનમાં સ્થાન દીધા વિના પિતાના કર્તવ્યનું પાલન કરે. તમને ખાત્રી થશે કે ધર્મથી ચલિત થયા વિના શાંત ચિત્તે જીવન વિતાવવું મુશ્કેલ નથી.
બહારની વસ્તુ થી તમે શા માટે અકળાઓ છે! કઈ સારા કાર્યમાં મન લગાડીને પિતાના દુઃખને ભૂલવાનો પ્રયત્ન કરો. અસલી ચીજને પારખ્યા વિના, અનેક પ્રકારના કાર્યોમાં ગુંથાઈને જીવન એમ જ પૂરું કરી નાખવું એ મૂર્ખાઈ છે પિતાના આચરણને અને પોતાના વિચારને કર્તવ્ય-ધર્મથી નિયમિત કરે, આ જ શાંતિનો માર્ગ છે.
બીજાઓના મનમાં કેવા વિચાર આવે છે, તેઓ શું વિચારે છે અને શું નથી વિચારતાઆવા બધા વિચારો છેડી દે. એથી દુઃખ સિવાય કોઈ મળવાનું નથી. પિતાના અંતરને તપાસ્યા વિના બીજાઓના મનની અવસ્થાને વિચાર કરવામાં કશે લાભ નથી.
ક્રોધને કારણે કરવામાં આવતા ગુના કરતાં લેભથી કરવામાં આવતા ગુનામાં વધુ પાપ છે. ક્રોધની સ્થિતિમાં માણસ પોતે કંઈક દુઃખ ભેગવે છે, પણ બીજી સ્થિતિમાં માણસ જ્યારે કાંઈ ગુને કરે છે ત્યારે એ પિતે કઈ સ્વાભાવિક દુઃખને અનુભવ કરતું નથી.
(શ્રી મનસુખભાઈની ડાયરીમાંથી)
જાન્યુ -ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
૧૦૧

Page #43

એક અગત્યને આશ્વાસન પત્ર શીલાંક ચંદુલાલ મહેતા
અમદાવાદ, તા. ૨૭-૧-૭૭
શ્રી તંત્રી સાહેબ,
જત વિન ંતી સાથે જણાવવાનુ કે આ સાથેના પત્ર સ્વ. પૂ. શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતાએ મારા સ્વ. પૂ દાદા શ્રી ગુલાબચ'દે વછરાજ ઉપર તા. ૧-૪--૧૯૩૧ના રાજ લખેલ છે. તે મારા સ્વ. પૂ. પિતાશ્રી ચંદુલાલ ગુલાબચદ મહેતાની ફાઇલમાંથી નીકળેલ છે તે આપના એકમાં છાપવા માટે મેકક્લુ છું.
પૂ. મનસુખકાકાના ૧૯૩૧માં કેવા વિચારો હતા તે આ પત્રમાં દર્શાવ્યા છે. તેએ આટલી નાની ઉંમરમાં કેટલું જ્ઞાન ધરાવતા હતા તે તેમાં બતાવેલ છે. તેમના ઊંચા વિચારા નાની વયમાં જ હતા અને તેથી જ તેએ મહાન બની ગયા.
મારા સ્વ. પૂ. બાપા શ્રી જયંતિલાલ ગુલાબચંદ મહેતા નાની વયમાં સ્વવાસ પામેલ હતા ત્યારના આ પત્ર અતિ સુંદર છે આશ્વાસનની જે લાગણી આમાં પ્રદર્શિત કરી છે તે ખરેખર પ્રશંસનીય છે.
૧૦૨ :
પરમ પૂજ્ય પિતાશ્રી તુલ્ય કાકાશ્રી ગુલાબચંદ વછરાજની પવિત્ર સેવામાં વિ. તમારે પત્ર મળ્યો છે. ભાઈ ચંદુલાલ આનદથી પહાંચી ગયા છે
મુબઈ, તા. ૧-૪-૩૧
મુ જય'તીભાઈની ગેરહાજરી પછી તમારી ફરજ ડબલ થાય છે. માંદગીની અજોડ માવજતમાં જે ધીરજથી શાંતિથી કામ લીધુ' છે, તેથી ડબલ ધીરજથી અને શાંતિથી હવે કામ લેવાનું છે. જયંતીભાઇનાં દાખલા માથે અનેમન્યુના દાખલા બહુ મળતા આવે છે. જુવાન ઉંમરમાં ભલભલાને થવી નાંખે તેવું અભેમન્યુનુ યુદ્ધ, અજબ યુદ્ધનાં પછીનું તેનું મરણુ, અને તે પછીના પાંડવાના વિલાપ એ બધું વાંચનારને અને આપણું જોનારને સરખામણી કરવાનું મન થાય. જ્યારે આવાં ધી પુરૂષોને પણ એ ઉંમરમાં એવું દુઃખ થયું તે આપણે તે માત્ર મનુષ્ય
આવાં જ દાખલા શ્રી તિલક, સુરેન્દ્રનાથ બેનરજી, અને સી. આર દામની બાબતમાં અન્યા છે તિલકના જુવાન પુત્ર જ્યારે ગુજરી ગયા તે જ દિવસે અમુક સસ્થા તેને હાથે ખુલવાની ક્રિયા થવાની હતી. અજમ હિંમતે તેણે તે કામ કરેલુ. સુરેન્દ્રનાથ બેનરજીના પણ પુત્ર ગુજરી ગયા તે જ દિવસે પ્રેસીડેન્ટ તરીકેનું તેનું એક ભષણ હતું. અજબ શાંતિથી તેણે તે કરેલું'. આ દાખલ એ આપણને શાંતિ અને ધીરજ પકડવાનુ શીખવે છે અભિ મન્યુને દાખલા લઇ આપણને અભિમાન લેવા જેવુ' થાય છે. જેવા પાંડવાના અભિમન્યુ તેવા જ આપણા જયતીભાઈ. બાકી તે જન્મનાં ટ્રાઇમે જ મૃત્યુની તિથિ લખાઈ છે એટલે એમાં ફેરફાર તા કાઈ કરી શકેલ નથી અને થઈ શકે જ નહિ, એટલે એ માટેની ઉપાધિથી શું ફાયદા.
લિ. છેરૂ મનસુખલાલના પ્રણામ
આત્માનઃ પ્રકાA

Page #44

ભગવે ઝબ્બે
લેખક: નંદલાલ રૂપચંદ શાહ- મુંબઈ
કઈ કઈ મહાપુરૂની પ્રતિમા અને પહે, કયાંથી? વળી વિચાર આવ્યો કે આનું રવેષ એ હોય છે કે દૂરદૂરથી જોતા મોટા કારણ શું? માનવ સમુદાયમાં પણ તે કેણ સજજન વ્યક્તિ
અંતરમાંથી અવાજ આવ્યો કે કારણમાત્ર છે તે આપો આપ જણાય આવે છે.
૮ ભવો છો ? એવા સજજન મહાપુરૂષ શ્રી મનસુખલાલ
લગભગ બધાએ અનુભવ્યું હશે કે લગભગ તારાચંદ મહેતા આપણે ગુમાવી દીધા તેનું ,
ભગવા રંગને મળતા રંગને જ ઝભે તેઓ દુ:ખ તેમના કુટુંબીઓ ઉપરાંત સમાજના સૈને છે જ. છતાં જેઓ તેમના વધારે પરિ.
શ્રીને કાયમને પહેરવેશ હતા, જે રંગ તેમના ચયમાં આવ્યા તેમને વધારે છે. કેમકે જે જે જે
* શુદ્ધ ચારિત્રને હંમેશા પડઘો પાડ્યા કરતો. વ્યક્તિઓ તેમના વધુ પરિચયમાં આવી તેમની પ્રમાણમાં નાની વયમાં જે ગૃહસ્થ વિધુર સાથે એકસરખી આત્મીયતા અનુભવી છે. થયા પછી ધાર્મિક જીવન જીવવામાં અને
સંસર્ગમાં આવનાર પ્રત્યેક વ્યક્તિઓ અને ધાર્મિક કાર્યો કરવામાં મન પરોવી દે છે તેઓ સંસ્થાઓ એક સરખી આત્મીયતા અનુભવે એવી ચારિત્રવાન સંસારી સાધુ જ છે. સ્વર્ગસ્થના વિરલ વ્યક્તિઓ જવલ્લે જ જોવા મળે છે.
જીવનમાં આપણે હરહમેશ એ જ અનુભવ સ્વર્ગસ્થ શ્રી મનસુખલાભભાઈને શ્રદ્ધાંજલિ અર્પવા નિમિત્તે એક શોક સભા કોટના શ્રી
છેલ્લે છેલ્લે આ પણે જોયું કે તેમને તેમનો શનિનાથજી દેરાસરમાં પ. પૂ. આચાર્ય અંતકાળ નજીક આવે છે તે સુઝી આવ્યું હતુ. ભગવંત શ્રી ભુવનચંદ્રસૂરીશ્વરજી તથા વિદ્વાન
થા પિતા તેની સાબિતીમાં તેમને ગયા જાન્યુઆરી વ્યાખ્યાનકાર પૂ. મુનિવર્ય શ્રી મહાનંદવિજ. મહીનાના જેન શિક્ષણું સાહિત્ય પત્રિકામાં યજીની નિશ્રામાં મળી હતી. તે સમયે જુદી લખેલા લેખ “દંપતી જીવનને અતિમ દિવસ'. જુદી જૈન સંસ્થાના આગેવાનોએ સ્વ. શ્રી આટલા વર્ષો પછી આ હકિકત લખવાની મનસુખભાઈના ઉચ્ચ જીવન વિષે મનનીય પુણ્યશાળી આત્માઓને જ ઝાંખી થાય છે. વક્તવ્ય કર્યા હતા.
ઉપરાંત તેઓશ્રી એ અમુક ચીજોની જાવ-જીવ જે સંગ્રહસ્થના આટલા બધા ગુણોનું
પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી તે પણ ઘણાઓની વર્ણન થયું, ત્યારે તેની બીજી બાજુ કઈ છે જાણમાં છે. કે નહી તે તપાસવા વિચાર આવ્યું. પરંતુ જીવન જીવવાની કલા અને ઉદ્દેશ તેઓશ્રી જ્યાં એક જ બાજુ છે ત્યાં બીજી બાજુ મળે જ આપણને બતાવી ગયા, એટલું જ નહીં પણ
જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
: ૧૦૩

Page #45

મૃત્યુમાં પશુ ખાટી ગયા એમ કહું તે અસ્થાને નહિ ગણાય. મૃત્યુ સમયની વેદનાએ અસહ્ય હાય છે; જ્યારે તેઓશ્રી વગર બિમારીએ કાઇને પણ સેવાના લાભ કે તકલીફ આપ્યા સિવાય પેઢી ગયાં, જેને આપણે સમાધિમરણુ (માનીયે છીએ) કહી શકીએ.
સ્વસ્થ શ્રી મનસુખભાઈ માનવ નહીં પણ મહામાનવ હતા. આવા મહામાનવ ગયા
પછી તેમને ગેરહાજરી કે ખોટ સાલે છે અને હવે પછી વધુ સાલશે, કારણ કે તેમના વિદ્વત્તા ભર્યાં લેખા, ધ કથાએ અને ખાધકથાએ હવે જોવા નહીં મળે. ધાર્માિંક વિષયમાં તેમનું મનન, ચિંતન અને સંશાધન ઘણું વિશાળ હતુ', એથી જ આવી ધ કથાએ અને બેધ દાયક શીલધર્માંની વાર્તાઓ આપણને નિયમિત
૧૦૪ :
વાંચવા મળતી હતી.
શ્રી
શ્રી આત્માન ંદ પ્રકાશ' માસિકમાં સ્વ મનસુખભાઈની બેધકથા વાર્તા નિયમિત અચૂક હોય જ, પત્ર હાથમાં આવતાંની સાથે જ પહેલુ વાંચન તેમની જ વાર્તાનું જ લગભગ સૌને વ્યસન થઈ ગયું હતું.
તેઓશ્રીની વાર્તા જે જે પાક્ષિક કે માસિકમાં હોય તે પત્ર સભર લાગ્યા વગર રહે જ નહીં. તેમની છેલ્લી વાર્તા ‘ મહાભિનિષ્ક્રમણ’ તેમના પોતાના જ મહાભિનિષ્ક્રમણ જેવી નથી લાગતી?
આવા ભગવા ઝભ્ભાધારી गुप्राज्ञ તત્ત્વચિંતક ધર્માનુરાગી અને સાહિત્યકારની સમાજને જે ખોટ પડી છે તે શ્રી શાસનદેવ બીજાએ ને પુરી કરવાની શક્તિ આપે અને સદ્ગતના અમર આત્માને ચિશાંતિ અપે એ જ અભ્યર્થાંના.
અનેકના સ્નેહી
૬, અમુલ સોસાયટી,
અમદાવાદ 9
તા. ૧૬-૧૨-૭૬
અનેકના સ્નેહી અને સલાહુકાર શ્રી મનસુખભાઈના અવસાનથી લાગણીશીલ સ્વજનની જે ખેાટ પડી છે, તે ભૂલી ભુલાતી નથી અને અવાર-નવાર એમની યાદ આવ્યા કરે છે. આપણે સૌએ કેવા સાત્ત્વિક અને સાચા મિત્ર ગુમાવ્યા છે. સમાજમાં સાધુ જીવનની ફ઼ારમ પ્રસરાવતું એક ઉત્તમ ફૂલ ખરી પડયું!
રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈ
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #46

શ્ર દ્ધાં જ લિ
અનાર : શતાવધાની પંડિત શ્રી ધીરજલાલ ટોકરશી શાહ
મિત્ર ગયે મમતા રહી, આવે ફરી ફરી યાદ; કાળ કબડું કરી ગયે, કોને કરું ફરિયાદ?
સને ૧૯૩૨માં સ્વ. શ્રી મનસુખલાલ તારા- કર્યું છે, પણ તેની ફરિયાદ કેને કરવી ? મનચદ મહેતાનો પરિચય થયો અને થોડા વખત સુખભાઈ આટલા વહેલા ચાલ્યા જશે? તેની પછી તે ગાઢ મૈત્રીમાં પરિણમ્યો. અમે બનને કલ્પના ન હતી છેલ્લાં બે-ત્રણ વર્ષથી શરીરમાં વારંવાર મળતા અને સાહિત્ય અને સમાજના
રેગે પસાર કર્યો હતો, પણ તે સુધરી જવાની
પૂરી આશા હતી, પરંતુ એ આશા ઠગારી અનેકવિધ પ્રશ્નોની ચર્ચા કરતા. તેમને મારા
નીવડી. પ્રકાશનોમાં અને તે નિમિત્તે જાતા સમા રેહ માં ઘણે રસ હતો. તેની પ્રાથમિક ચર્ચા મનથી તું મથત સદા, આતમ સુખને કાજ; તેમને ત્યાં થતી, તેનું આયોજન પણ ત્યાં જ આંસુ લૂછ્યાં અનેકનાં, રાખી ઘણુની લાજ, ઘડાતું. આ સમારોહમાં કેટલીક વાર તેમણે
હે મિત્ર! આત્મસુખ કેવી રીતે મળે? મંત્રીપદ સંભાળ્યું હતું, કેટલીક વાર સ્વાગતા તેનું તારા દિલમાં અહોનિશ મથન ચાલતું. ધ્યક્ષનું પદ સંભાળ્યું હતું અને બે વાર ,
દુનિયા એ જાણતી હોય કે ન જાણતી હોય, અધ્યક્ષનું પદ પણ સંભાળ્યું હતું. ગ્રંથ પરિ
પણ હું તો એ જાણતા જ હતા, કારણ કે આ ચય તે મોટા ભાગે તેઓ જ આપતા. છેલ્લા વિષયને તે મારી સાથે અનેક વાર સૂક્ષ્મ પંદર વર્ષમાં જે જે સમારોહ યોજાયા તે
ચર્ચા-વિચારણા કરી હતી. બધામાં તેમણે અચૂક હાજરી આપી હતી.
વળી તારા અંતરમાં દયા અને પરોપકારની મારે આ એક મિત્ર ચાલ્યા ગયે, પણ ભાવના ઊંચા પ્રકારની હતી. તેથી જ તે અનેક તેની મમતા દિલમાં રહી ગઈ છે અને તેથી દુખિયાઓનાં આંસુ લૂછયાં છે અને અનેકની કરી કરીને યાદ આવે છે. કાળદેવે સમય કરતાં લાજ રાખી છે. “જમણે કહે તે ડાબે ન જાણે તેમને વહેલા ઉપાડી લઈને ઘણું બેટું કામ એ ન્યાયે તે આ વાતની કોઈને ખબર પડવા જાન્યુ-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
: ૧૮ ૫

Page #47

દીધી નથી, પણ હું તે આ વસ્તુ બરાબર તારા યશની પતાકા સર્વત્ર ફરકી રહી છે, જાણું છું.
ત્યાં તારા મૃત્યુને શોક શું કરે? તે તે સંયમ અને સેવા તો, લા અવિહડ રંગ: તારી પાછળ સગા-સબંધીઓ તથા મિત્રોને મનસુખ તે જીતી ગયે, જીવન કે જંગ.
( શોક ન કરવાની સ્પષ્ટ સૂચનાઓ આપી હતી.
" છતાં તારા પ્રત્યેના મમત્વના કારણે શેકની મિત્ર! તારા ધર્મપત્ની લીલાવતીબેન સને લાગણી ઉદ્ભવી જાય છે, પણ તે અમારી કમ૧૯૪૬માં બે પુત્ર અને બે પુત્રીઓને મૂકી જેરી છે, અમારી જ્ઞાનદષ્ટિની ખામી છે. ખરી વિદેહ થયા, તેને અસહા આઘાત તે જ્ઞાનદષ્ટિ વાત તે એ છે કે તે તારા જીવનમાં જે કેળવી સહી લીધે ઘણા મિત્રો અને સંબંધી મહાન ગુણો કેળવ્યા હતા તેનું અમારે અનુ ઓએ ફરી લગ્ન કરવા કહ્યું, પણ તે આ વાતને સરણ કરવા જેવું છે જે એ ગુણોને અમે સવિનય અસ્વીકાર કર્યો તારી દલીલ એ હતી અનસરીએ તે અમારા આ લેક અને પરલોક કે પત્ની પાસે પતિપરાયણ થવાની આશા , રાખીએ તે પતિએ પત્ની પરાયણ કેમ ન થવું?
બને સુધરી જાય તાત્પર્ય કે વિધવા થયેલી સ્ત્રી જેમ પતિનું આ સાચી શ્રદ્ધાંજલિ, આ સાચો ગુણવાદ;
મરણ કરી વૈધવ્યનું પાલન કરે છે તેમ વિધુર ધર્મ કર ધીરજ ધરી, તે પ્રકટે જ્યનાદ. થએલ પતિએ પત્નીનું સ્મરણ કરી વૈધુર્યનું પાલન કરવું જોઈએ. આ પ્રસંગ પછી તે મારી દષ્ટિ એ તે મનસુખભાઈના ગુણોને સંયમનું-બ્રહ્મચર્યનું જીવનભર પાલન કર્યું. અનુસરવા એ જ એમને સાચે ગુણાનુવાદ છે
અને એ જ એમને સાચી શ્રદ્ધાંજલિ છે. નેપચન ઈસ્યુરન્સ કુ.ને કારોબાર સરકાર તેમના જીવનને એક જ સૂર હતું કે મનુષ્ય હસ્તક ગયા પછી તે સેવાવૃત્તિમાં ચિત્ત લગાડયું ધર્મ કેળવી ધર્મનું આચરણ કરતા રહેવું. તેથી અને તેમાં દિન-પ્રતિદિન વૃદ્ધિ થતી જ રહી. આ જગતમાં જયશાળી થવાય છે. જીવનની આ રીતે તારા જીવનમાં સંયમ અને સેવાને બાજી જીતી શકાય છે અને સર્વત્ર જયનાદ અવિહડ રંગ લાગ્યા
પ્રકટે છે. જીવનને જંગ તે બધાને લડ પડે છે, સ્વ. શ્રી મનસુખભાઈ વિષે લખવા જેવું પણ તેમાં જિત મેળવનારા કેટલા? પણ મિત્ર! ઘણું છે, તે તેમના સ્મૃતિ ગ્રંથમાં લખાશે તું તે તારા સદુવિચાર અને સદાચારથી તેમજ ત્યારે જ જૈન સમાજ તથા જગત્ જાણી શકશે સેવાપરાયણતાથી જીવનનો જંગ જીતી ગયે કે આપણને એક કેવી વિરલ વ્યક્તિની ખોટ છે, એમ હું દઢતાથી માનું છું.
પડી છે. ફરકે પતાકા યશ તણી, ત્યાં શું કરે શેક? હાલમાં તેમને ભાવભરી આટલી શ્રદ્ધાંજલિ અનુસરીએ તુજ ગુણને, તે સુધરે બંને લોક સમર્પિત કરીને અંતર્થથા સાથે વિરમું છું.
આમાનંદ પ્રકાશ

Page #48

સ્વ. શ્રી મનસુખલાલભાઈના જીવનનાં
મહત્વના પ્રસંગ ચિત્રો
:
-
૧
આ. શ્રી વિજય પ્રતાપસૂરીશ્વરજી મહારાજ શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતાને વાસક્ષેપ કરી રહ્યા છે.
એક સમારોહમાં તેમને અધ્યક્ષ તરીકે તિલકવિધિ થઈ રહ્યો છે. શ્રી ચંપાબેન ધીરજલાલ શાહ તેમને કુંકુમ તિલક કરી રહ્યા છે.
જાન્યુ.–ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
: ૧૦૭

Page #49

સને ૧૯૬૯માં પ્રજ્ઞા પ્રકાશન દ્વિતીય સમારોહ વખતે તેના અધ્યક્ષ શ્રી કે. કે. શાહને સમારોહના એક કાર્યક્ત તરીકે
શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા પુષ્પહાર કરી રહ્યા છે.
-
-
હા
R',
છે.
સને ૧૯૭૫માં પ્રજ્ઞા પ્રકાશન મંદિર તરફથી મુંબઈ પાટકર હાલમાં અધ્યાત્મ – લલિત કલા સમારેહ જાયે, તેનું અધ્યક્ષસ્થાન શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતાએ શોભાવ્યું હતું. સમારોહના
મંત્રીઓ તેમને બિલે પહેરાવી રહ્યા છે.
આમાનંદ પ્રકાશ

Page #50

અને
છે
.
. .
કારક છે
પ્રજ્ઞા પ્રકાશન મંદિર તરફથી “સંકલ્પ સિદ્ધિ” ગ્રંથની બીજી આવૃત્તિનું પ્રકાશન થયું ત્યારે સમારોહના એક કાર્યકર્તા તરીકે શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા સમારોહના અધ્યક્ષ શ્રી દીપચંદભાઈ એસ. ગાડને
પુરહાર કરી રહ્યા છે.
એ
: ર
મ ા
TET
'
છે
"
- -
ક
હતો
:
૪
, , , ;િ
: : a 4 web.: રહી છે. આ
' કરી ના
શ્રી દીપચંદભાઈ ગાડી સ્વ. શ્રી મનસુખલાલ મહેતાનું બહુમાન કરી રહ્યા છે. જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
; ૧૦૯

Page #51

છે
કે
આ
છે.
ડો
1
"
:.
આ જ સમારોહમાં તેઓ આત્મદર્શનની અમેઘ વિદ્યાનું
પ્રકાશન કરી રહ્યા છે. બાજુમાં પ્રજ્ઞા પ્રકાશન મંદિરના
વ્યવસ્થાપક શ્રી નરેન્દ્રકુમાર ધીરજલાલ શાહ થાળમાં પુસ્તક
* લઈને ઊભેલા છે.
વહુ" જ છે
( કાકા ની
છે
,
હદ
'' હે
આ જ રા
ની
છે.
આ
::
.
- *
-
' '
નામ :
મિ સાથે: સને ૧૯૬૨ માં શતાવધાની પંડિત શ્રી ધીરજલાલ શાહ કૃત શ્રી વીરવચનામૃતનું પ્રકાશન થયું તે વખતનું દશ્ય. સ્વ. શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા, પં. શ્રી ધીરજલાલ શાહ તથા સ્વ. શ્રી ફત્તેચંદભાઈ ઝવેરભાઈ તથા સ્વ. શ્રી પ્રાણજીવન હ. ગાંધી સાથે નજરે પડે છે.
FER
હિી
છે
૧૧૦
આમાનંદ પ્રકાશ

Page #52

પુલ ગયુ ફેરમ રહી
મહામૂલા માનવ મનસુખભાઈ વિષે લખવા તેના પુત્ર પુત્રીઓને “માની ખોટ ન સાલે તે માટે મારી કલમ ઝાંખી પડે. જે માનવે ધર્મના રીતે માતા પિતા બંનેનું વાત્સલ્ય વરસાવી સંસ્કાર રેડવા જીવનનું સર્વસ્વ સમર્પણ કરી ધર્મના તથા માનવતાના મૂલ્યોનું જતન કરવાના તેની પાછળ અમૂલ્ય સમયને ભેગ આપી સુસંસ્કારો રેડ્યા છે. તેના મનને શાંતિ મળે તે રીતે કલમના જાદુ સાદાઈ નમ્રતા અને વિવેક પૂર્વકનું સદ્પ્રગટાવ્યા છે. નાને અગર માટે ગમે તે હેય માનતા
ભાવના ભર્યું જીવન જીવી નીવૃત્તિમાં પણ તેને મન બધા જ સરખા હતા.
પરોપકારી જીવન જીવવા પ્રવૃત્તિ સ્વીકારી હતી. અજ્ઞાની એવા ઘણા લે કેને જ્ઞાન પીરસ તેમના પરિચયમાં આવવાને આન જ કંઈક પણ વામાં તેમણે જીવનના અંત સુધી કેશિષ કરી છે. મેળવવાની થતી વૃત્તિ જ્યારે તેમની સાથે તેમણે નાજુક તબીયતમાં પણ કદી મૃત્યુની બીક હોઈએ ત્યારે જ ખ્યાલ આવે છે. હંમેશા મનને ન રાખતા તેની સામે ઝઝુમી હીંમત પૂર્વક સુખ આપનાર મનસુખભાઈ મહેતા તેમના સામનો કરી મૃત્યુ ઉપર વિજય મેળવ્યો છે. પરિચયમાં આવનારથી કદિ વિસરાશે નહિ.
–મનુભાઈ શેઠ
પાતંજલ યોગસૂત્રમાં “સાધનપાદન ૩૪માં સૂત્રમાં મહર્ષિએ એક સુંદર વાત કરી છે કે “કોઈના વિષે મનમાં પણ તિરસ્કારભર્યા વિચાર ન કરે. એવા વિચારોની જે પ્રતિ. કિયા થાય છે તે આપણુ અંત:કરણ ઉપર થયા વિના નથી રહેતી. સુરતમાં નહિ તે ભવિષ્યમાં તે દુઃખના સ્વરૂપમાં આપણું ઉપર પૂરેપૂરા બળથી આઘાત કરે જ છે એક વાર માણસ પિતાની વિચાર શક્તિને બહાર ઝેરી દે એટલે તેને પ્રત્યાઘાત માણસે સહન કર્યું જ છૂટકો છે.”
આપણને કઈ પથ્થર મારે તે પથ્થર પર આપણે ગુસ્સો નથી કરતા, કારણ કે દોષિત તે પથ્થર મારનારો છે, પથ્થર તે નિમિત્ત માત્ર છે. એમ આપણને જે અન્યાય થાય છે તેના મૂળમાં તે આપણું કર્મ જવાબદાર છે. અન્યાય કરનાર તે નિમિત્ત માત્ર બનતા હોય છે. આ દષ્ટિએ વિચારશો તે તમારા મનનું સમાધાન થશે.
(શ્રી મનસુખભાઈના એક પત્રમાંથી) જાન્યુ-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
: ૧૧૧

Page #53

-
-
દેના $ સમૃઃિ ઉિપERB જના
હેઠળ આપનાં નાણાં મહિને મહિને વધુ ઝડપથી વધતાં જ રહે છે. 28 29 (> :
.સા . ઇડર)
કી
હશaઝ
આ
સT
www.cર અન" , " . " : ", Syst: ce:
' . . રૂ. ૧,૦૦૦ હમણ રોકો અને ૬૧ મહિના દાદ રૂ.૧,૬૯, ૧૨૦ મહિના બાદ રૂ.૨,૭૦૭ અને ૨૪૦ મહિના બાદ ર ૩, ડેર: મેળવો,
વધુ વિગતો માટે આપની ને મારો દેના બ્રેકફાખાની મુલાકાત લો.
આપની બચત પર વધુ નાણાં મેળવવાનો આ એક સરળ માર્ગ છે. દેના બેંકની સમૃદ્ધિ ડિપોઝિટ થોજના હેઠ મૂળ રકમ ઉપર દર મહિને વ્યાજ જમાં રાતું જાય છે, અને આ વ્યાજ ઉપર પણ વ્યાજ મળતું રહે છે. આમ ચક્રવૃદ્ધિ વ્યાજને કારણે આપની મુળ રકમ ઉપર, મુદતને આધારે આપને ૮.૩% થી ૩૧.૬૪% સુધી વાર્ષિક વ્યાજ છૂટે છે.
(ગવર્નમેંટ ઑફ દડિયા અંડરટેકિંગ) હેડ ઑફિસઃ હો િ... સલ, મુંબઇ ૪:૦૦૨૩
RATAN BATRA/DG/G/293

Page #54

'द्वादशारं न य चक्रम्'
द्वितीयो भागः ઉદ્દઘાટન સમારંભ તા. ૧૦–૧-૭૭ને અહેવાલ
य
RAT
६ विधिनियमयो विधि
प
प्रविधिनियमो
७,विधिनियमयोतिधिनियमों
(नेमिः )
angjalal's
सा
Uo
स.विधिनियमयोनियमः
नियमः
नियम विधि:
bjerve
E
याधः (अरः
स्यमयमः
33, नियमस्य विधिनियमो Snel
re
પૂ. શ્રી વિજયધર્મસૂરીશ્વરજી મહારાજની નિશ્રામાં પૂ. શ્રી યશોવિજયજી મહારાજના વરદ્ હસ્તે કરવામાં આવેલ. અતિથિ વિશેષ ઃ દાનવીર શેઠ શ્રી તુલસીદાસ જગજીવનદાસ સવાઈ તથા
જવાહરનગર જૈન વે. મૂર્તિ. સંઘના માનદ્દ ટ્રસ્ટી
શેઠ શ્રી રમણલાલ મંગળદાસ

Page #55

શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગરના ઉપક્રમે તા. ૧૦-૧-૭૭ના રોજ મુંબઈના ગોડીજી ઉપાશ્રયમાં “દ્વાદશા નયથક્ર” ગ્રંથના ભાગ ૨ ના
ઉદઘાટન પ્રસંગનું ગીત
સંશાધન ને તૈયારી કરતાં વર્ષો વિતી જાય, એવા અપૂર્વ મહાન ગ્રંથનું આજ પ્રકાશન થાય. ‘દ્વાદશારે નયચકમ' એવું ગ્રંથનું છે શુભ નામ, તર્ક અને પ્રમાણુ શાસ્ત્રની સામગ્રી છે તમામ; ટીકા ટિપ્પણ શુદ્ધિથી સમજાવ્યું શાસ્ત્ર ન્યાય. એવા પ્રથમ ભાગ પ્રકાશિત પામ્ય સૌરાષ્ટ્રના ભાવનગરમાં, બીજો આજ પ્રકાશન પામે મહારાષ્ટ્રના મુંબઈ શહેરમાં નર નારી ને જ્ઞાની સૌના હૈયા અતિ હરખાય.
એવા દૂર દૂર દેશ વિદેશથી જેની માહિતીઓ મંગાવી, સૂફમ ને શાસ્ત્રીય વાતે સઘળી પાને પાને સજાવી; સૌ અભ્યાસીને અંતરમાં જ્ઞાનનાં તેજ પથરાય.
એવા વિદ્વાન મુનિશ્રી જંબુવિજયજી છે ગ્રંથના ઘડનારા, સાહિત્ય કલારત્ન શ્રી યશોવિજયજી ઉદ્દઘાટન કરનારા; આચાર્ય શ્રી ધર્મસૂરીની નિશ્રામાં પ્રકાશન વિધિ થાય.
એવા શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાએ મંગળ કાર્ય આ કીધું, અમૂલ્ય સાહિત્યનું સર્જન કરીને શાસનને ચરણે દીધું; મંગળકારી અવસર આજે “બંસી” ગુણગાન ગાય.
એવા –શ્રી બંસીલાલ શાહ ખંભાતવાળા
[ રચયિતાઃ ઉપાસના સ્તવન સંગ્રહ) ૧૫, ‘નવનિધાન દોલતનગર રોડ નં. ૯ બોરીવલી (પૂર્વ) મુંબઈ ૪૦૦.૦ ૬૬
૧૧૪ :
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #56

શ્રી જેને આત્માનંદ સભા-ભાવનગરના ઉપક્રમે મુંબઇમાં ઉજવાયેલ
કાદશાર નયચક્ર' ગ્રંથના બીજા ભાગનો ઉદ્દઘાટન પ્રકાશન સમારોહ
પાપા
અનેક વર્ષોની પ્રચંડ મહેનત અને સંશ- સંઘના માનદ્દ ટ્રસ્ટી શેઠ શ્રી રમણલાલ મંગળધનપૂર્વક પરમપૂજ્ય વિદ્વાન મુનિરાજ શ્રી દાસ શાહ અતિથિ વિશેષ તરીકે પધાર્યા હતા. જંબવિજયજી મ. સા ના વરદ હસ્તે સંપાદિત તેમજ આ પ્રસંગ માટે સભાના ઉપપ્રમુખ શ્રી થયેલ, દિગગજ વિદ્વાન મહાવાદી શ્રી મલવાદિ હીરાલાલ ભાણજી શાહ અને મંત્રી શ્રી હિંમત વિરચિત અને પ્રખર વિદ્વાન ક્ષમાશ્રમણ શ્રી
થી લાલ અનેપચંદ મેતીવાલા ભાવનગરથી ખાસ સિંહસેનસૂરિની ટીકાથી અલંકૃત ભારતીય
આવ્યા હતા. સંસ્કૃતિના અજોડ અને અમૂલ્ય મહાન જૈન પ્રારંભમાં સમુહ ગુરુવંદન કર્યા બાદ પૂ. ગ્રંથ “દ્વાદશારે નયચક્રમ ના બીજા ભાગને આચાર્ય મહારાજશ્રીએ મંગલાચરણ કર્યું પ્રકાશન સમારોહ સંસ્થાના ઉપક્રમે મુંબઈમાં હતું. ત્યાર બાદ સંગીતકાર શ્રી બંસીલાલ કાંતિપાયધૂની-શ્રી ગોડીજી જૈન ઉપાશ્રયમાં તા. લાલ શાહે ગ્રંથ અંગેનું મંગળ ગીત ગાયું ૧૦-૧-૭૭ને સોમવારે સવારે ૯-૦૦ વાગે, હતું. ત્યારબાદ સભાના ઉપપ્રમુખ શ્રી હીરાલાલ યુગદિવાકર પૂ, આ. શ્રીમદ્ વિજયધર્મસૂરી. ભાણજીભાઈ શાહે ગ્રંથ અને આજના સમાશ્વરજી મ. સા. તથા સાહિત્ય-કલા-રત્ન પૂ. રંભ અંગેનું વક્તવ્ય કર્યું હતું. ત્યાર બાદ મુનિવર શ્રી યશોવિજયજી મ. આદિની શુભ શ્રી ચીમનલાલ પાલીતાણાકરે, પૂ. આચાર્ય નિશ્રામાં અપૂર્વ ઉત્સાહ અને આનંદભર્યા મહારાજશ્રી, તથા પૂ. મુનિશ્રી યશોવિજયજી વાતાવરણમાં ઉજવાયો હતો. આ પ્રસંગે દાનવીર મ. તથા બંને અતિથિવિશેષશ્રીઓને પરિચય ધર્મપ્રેમી શેઠ શ્રી તુલસીદાસ જગજીવનદાસ આપ્યો હતો. ત્યાર બાદ આ પ્રસંગે આવેલા સવાઈ તથા ગોરેગામ-જવાહર વે મૂ. જૈન શુભેચ્છાના સંદેશાઓ સભાના મંત્રી શ્રી હિંમત
ડો.
જી
છે ?
ગ્રંથ ઉદ્દઘાટન બાદ પૂ. મુનિશ્રી ગ્રંથ દર્શન કરાવી રહ્યા છે. જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
! ૧૧૫

Page #57

લાલ અનોપચંદ મોતીવાળાએ વાંચી સંભળાવ્યા તથા સભા તરફથી શ્રી હીરાલાલ ભાણજીભાઈએ હતા. ત્યાર બાદ સભાના મંત્રીશ્રી હીરાલાલભાઈ પૂ. આચાર્ય મહારાજશ્રીને કામળી હેરાવી હતી. જેઠાલાલ શાહે સંસ્થાને તથા તેની પ્રવૃત્તિ. ત્યારબાદ પૂ. આચાર્ય મહારાજશ્રીએ તથા પૂ. એનો પરિચય આપ્યું હતું. ત્યારબાદ ડો. મુનિશ્રી યશોવિજયજી મહારાજે દ્વાદશાર નયચક્ર શ્રી રમણલાલભાઈ સી. શાહ, પં. શ્રી પુનમચંદ
ગ્રંથ અંગે વિદ્વત્તાપૂર્ણ પ્રવચન કરવા સાથે ભાઈ કે. શાહ, શ્રી રાયચંદ મગનલાલ તથા અતિથિવિશેષ શ્રી તુલસીદાસ જગજીવનદાસ
સંસ્થાને આશિર્વાદ આપતાં તેઓશ્રીએ જણાવ્યું સવાઈ અને શ્રી રમણલાલ મંગળદાસ શાહે હતું કે જૈન સંઘમાં સાહિત્યના ક્ષેત્રે આ ગ્રંથ વિષે અભ્યાસપૂણું પ્રવચનો કર્યા હતા. એક જ એવી સંરથા છે કે જે પોતેર વર્ષથી તેમજ યુગદિવાકર પૂ. આ. શ્રીમદ્ વિજય. એક ધાયું વ્યવસ્થિત કાર્ય કરી રહેલ છે અને ધર્મસૂરીશ્વરજી મ. સાન આજે ૨૭મો આચાર્ય સંસ્કૃત-પ્રાકૃત અને ગુજરાતીમાં નાના-મોટા પદવીને શુભ દિવસ છે તે અંગેનું શ્રી અનેક ગ્રંથનું આજસુધીમાં પ્રકાશન કરેલ છે બંસીલાલ કાંતિલાલ શાહે સ્વરચિત ગુરુભક્તિનું અને આ ગ્રંથનું પ્રકાશન એ તે સંસ્થાનું ગીત મધુર સ્વરે ભાવવાહિ રીતે ગાયું હતું એક અજોડ અને અદ્દભૂત પ્રકાશન છે. આ અને શતાવધાની પંડિત શ્રી ધીરજલાલભાઈ ગ્રંથનું પ્રકાશન-ઉદ્દઘાટન કરવા માટે સમાન ટોકરશી શાહે દ્વાદશાર નયચક્ર ગ્રંથ અને તેના રંભ અમારી નિશ્રામાં જવા અને અમારા રચયિતા મહાવાદી શ્રી મદ્વવાદિ તેમજ પૂ. હાથે ઉદ્દઘાટન કરવા માટે શ્રી મનસુખલાલ
આ. શ્રીમદ્વિજયધર્મસૂરીશ્વરજી મ. સાહેબે તારાચંદ મહેતા અમારી પાસે બેથી ત્રણ વખત રત્નત્રયીની આરાધના કરતાં મહાનગરી મુંબ આવ્યા હતા અને મૃત્યુ પહેલા એમણે અમને ઈની સ્થિરતા દરમિયાન શ્રી સંઘ અને સમા. પત્ર પણ લખ્યા હતા, પણ તેઓ આજે વિદ્ય જની અનેકવિધ સેવાનાં તથા શાસન પ્રભાવ માન નથી. આ સમારોહ યોજવા માટે તેમની નાના કાર્યો દ્વારા કરેલ અનેકાનેક ઉપકારે ઘણી તમન્ના હતી. તેમનું અત્યારે સ્મરણ થઈ વર્ણવ્યા હતા. ત્યારબાદ સાહિત્ય કલા-રત્ન આવે છે અને આ સભામાં તેમની ખરેખર પૂ. મુનિપ્રવર શ્રી યશોવિજયજી મ. સાહેબે પેટ સાલે છે. સંસ્થાને પણ તેમના અવસાનથી ગ્રંથનું વિધિસર ઉદ્ઘાટન પ્રકાશન કર્યું હતું. જે ખોટ પડી છે તે નજીકના સમયમાં તે અને બંને અતિથિવિશેષ ભાઈઓએ તેમજ પૂરી શકાય તેમ નથી જ. શાસનદેવ તેમના સભાના ઉપપ્રમુખશ્રી તથા સભાના બંને મંત્રીશ્રી આત્માને પરમ શાંતિ અર્પે એવી પ્રાર્થના સાથે એએ ગ્રંથનું પૂજન કરી તે ગ્રંથ પૂ. આચાર્ય આ તકે અમારી શ્રદ્ધાંજલિ અર્પીએ છીએ. મહારાજશ્રી તથા પૂ. મુનીશ્રી યશોવિજયજી ત્યારબાદ સભાના મંત્રી શ્રી હીરાલાલ જુઠામાને અર્પણ કરવા સાથે આ ગ્રંથને એક એક ભાઈએ પૂ. મહારાજ સાહેબને ઉપકાર અને સેટ ભાગ ૧-૨ બંને પૂજ્યને સભા વતી અર્પણ અન્ય સૌને આભાર માન્યો હતો અને સર્વ કરવામાં આવેલ હતા તે સાથે બંને અતિથિવિશેષને મંગલ બાદ સમારંભ પૂર્ણ થયા હતા. આ પણ ગ્રંથની એક એક નકલ ભેટ આપવામાં પ્રસંગે એક સદ્દગૃહસ્થ તરફથી “સંઘ પૂજન” આવેલ. શ્રી તુલસીદાસભાઈ, શ્રી રમણભાઈ કરવામાં આવ્યું હતું.
૧૧૬ :
આમાનદ પ્રકાશ

Page #58

“દ્વાદશા નયચક્ર' ભાગ ૨ ના હું ઉદ્ઘાટન સમારંભ સમયે થયેલા પ્રવચન
પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયધર્મસૂરીશ્વરજી મહારાજનું પ્રવચન
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાએ આ પુસ્તકનું પ્રકાશન કર્યું તે એક મોટા ગૌરવની વાત છે. જે વિદ્વાન મુનિ મહારાજ, સાધ્વીજી મહારાજે તથા શ્રાવકો તેમજ શ્રાવિકાઓને જૈન દર્શનના અભ્યાસ માટે ખૂબ જ ઉપયેગી નીવડશે.
ભારતભરમાં અનેક જૈન સંસ્થાઓ છે. તેઓએ પ્રગટ કરેલા પુસ્તકમાં આ ‘દ્વાદશારે નયચકમને શ્રેષ્ઠસ્થાને મૂકી શકાય તેમ છે. તે માટે શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાને ધન્યવાદ ઘટે છે.
સાહિત્ય કલારત્ન પૂજ્ય આચાર્ય
શ્રી યશોવિજયજી
મહારાજનું પ્રવચન સમય ઘણે ટૂંકે છે; તેથી નયવાદ સમજાવવા માટે પાંચ-દસ મિનિટ ચાલે નહિ પણ કલાકે જોઈએ. છતાં ટૂંકમાં નયચક્ર' વિષે કહું છું. નય એટલે સત્યને અંશ છે. નયે અનંતા છે, પૂર્વાચાર્યોએ આ બધા નાને સાત નયમાં સમાવી દીધા છે. પણ આચાર્ય શ્રી મદ્ભવાદીજીએ વિસ્તારીને બાર નયરૂપે વર્ણન કર્યું છે તેમાં નયચકના બાર આયમાં બાર નો સમાવી દીધા છે. ચકની ધરીની સાથે કુંભની અગત્યતા છે, તેમાં જ અનેકાન્તવાદનું મહત્ત્વ છે.
સભાને ધન્યવાદ.
જાન્યુ-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
: ૧૧૭

Page #59

અતિથિવિશેષ શેઠશ્રી રમણલાલ મંગળદાસનું વક્તવ્ય
આજને પવિત્ર દિવસ બે થમ પ્રસંગેથી દર્શનશાસ્ત્રમાં પ્રસિદ્ધ છે અને તે જૈન દર્શને વિભૂષિત થયો છે. આજના સમારંભના અધ્યક્ષ જગતને અર્પણ કરેલ એક અણમોલ ભેટ છે. પદે બિરાજમાન પરમ પૂજ્ય આચાર્ય ભગ
આ જગતમાં અનાદીકાળથી વિચારોની વંતને આચાર્ય પદવી પ્રદાન થયાને ૨૭માં ભિન્નતા અને મતમતાંતરે ચાલ્યા જ કરે છે. વર્ષને આજે પવિત્ર દિવસ છે. પરમ પૂજ્ય
જુદા જુદા દર્શનેના જુદા જુદા મંતવ્યો એ આચાર્ય ભગવંતે આ પદે બિરાજીને શ્રી જૈન
વાદો છે અને આ વાદે તે નો છે. જૈન શાસન દ્વારના કેટલાય અવિસ્મરણીય પ્રસંગે
દર્શનમાં જુદા જુદા નયને અનેકાંતવાદથી પાર પાડયા છે અને હજી કેટલાય પ્રસંગે
સમન્વય કરી સંપૂર્ણ સત્યનું પ્રરૂપણ કરેલું છે. તેઓશ્રીના હસ્તે પાર પડશે તેમ આપણે સૌ
આ સમન્વય આ મહાન ગ્રંથ “કાદશારે આશા સેવી રહ્યા છીએ. આજરોજ તેઓશ્રીની
નયચકમ'માં બતાવેલ છે અને તેથી તે અનેક જ નિશ્રામાં “કાદશારે નયચક્રમ’ જેવા મહાન
મતમતાંતરોના ઝગડા મીટાવવામાં પૂર્ણ કાળમાં ગ્રંથના બીજા ભાગને ઉદ્દઘાટનવિધિ તેઓ
ખૂબખૂબ ઉપયોગી નિવડે છે અને ભવિષ્યમાં શ્રીના જ શિષ્યરન પરમપૂજ્ય મુનિપ્રવર શ્રી
પણ તે નિવડશે, તે જ આ મહાન ગ્રંથની યશવિજયજી મહારાજ સાહેબના શુભ હસ્તે થઈ રહેલ છે તે ખરેખર સેનામાં સુગંધ
ફલશ્રુતિ છે એવું મારું નમ્રપણે માનવું છે. ભળવા જેવો પ્રસંગ ગણી શકાય.
અમારા ગોરેગાંવના શ્રી જવાહરનગર જૈન
Aવેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘના જ્ઞાનખાતામાં આપણા જૈન દર્શનમાં અહિંસાના સિદ્ધાત થતી આવકનો ઉપયોગ પ્રસંગોપાત વિદ્વાન પાયામાં રહે છે અને તેટલી જ અગત્યની મુનિવર્યો દ્વારા પ્રકાશિત થતાં નાના મોટા દષ્ટિએ તેમાં સત્યના મુલ્યને પણ સ્વીકાર છે તેમજ પુસ્તકના નિર્માણ કાર્યોમાં થોડા કરવામાં આવેલ છે. દરેક ચેતનવતું વ્યક્તિ ઘણે અંશે કરવામાં આવે છે. જ્યારે પરમ ભલેને ગમે તેટલી નાની કે મોટી હોય તેના
પૂજ્ય આગમ પ્રભાકર મુનિ મહારાજશ્રી પુણ્ય જીવન તરફ માનની દષ્ટિ કેળવવાનું આ સિદ્ધાંત વિજયજી મહારાજ સાહેબ શ્રી વાલકેશ્વરના શીખવે છે, અને તેથી આગળ વધીને તે ધ્યેયની જૈન ઉપાશ્રયે બિરાજમાન હતા ત્યારે તેઓશ્રીના લાગણી અને અભિપ્રાયની ભિન્નતા તરફ પણ હસ્ત થતા જૈન આગમોદ્વાર પ્રકાશનના કાર્યમાં સહિષતાભરી ભાવના રાખવાનું જણાવે છે. કોઈ એક ઘણા જ મહત્વના ગ્રંથનું પ્રકાશન કંઈપણ એક વસ્તુને જુદા જુદા દષ્ટિકોણથી થવાનું હોય તે તેમાં અમારા સંઘના જ્ઞાનઅવલોકી શકાય છે અને તે દરેક અવલેકનમાં ખાતામાંથી રૂપીઆ અગિયાર હજાર જેટલી જો કે સંપૂર્ણ સત્ય ન હોય છતાં તેમાં સત્યને રકમ સ્વિકારવાની અમારા સંઘે તેઓશ્રીને કંઈક અંશ ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં જરૂર રહેલે વિનંતિ કરી હતી અને તેઓશ્રીએ આ મહાન છે. આવા દરેક આંશીક અવકનનો સમન્વય ગ્રંથના પકાશન કાર્યમાં આ રકમ વાપરવાનું કરીને તેમાંથી સંપૂર્ણ સત્ય પ્રગટ કરી શકાય સ્વિકાર્યું હતું. આ રકમ અમારા સંઘે કઈ છે તેમ આ પણ તિર્થંકર ભગવંતે જણાવેલ પણ શરત રાખ્યા સિવાય ફક્ત જ્ઞાનની સેવા છે. આ સિદ્ધાંત અનેકાંતવાદના નામથી જૈન માટે જ અર્પણ કરી હતી, છતાં આ ગ્રંથને
આમાનદ પ્રકાશ

Page #60

છે
બીજો ભાગ જેનું આજે ઉદ્ઘાટન થઈ રહ્યું તેના શરૂઆતના પૃષ્ટોમાંથી એક આખા પૃષ્ટ ઉપર તે ખામતને આભાર વિધિ છાપવામાં આવ્યા છે. આ ખાખત શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાના કાર્ય કર્તાઓની અમારા શ્રી સંઘ તરફ ઉદારતાનાં દર્શન કરાવે છે. આ ઉપરાંત આ મહાન ગ્ર'થના બીજા ભાગના ઉદ્ઘાટન વિધિના આજના શુભ પ્રસ ંગે અમારા શ્રી સંઘના પ્રતિનિધિને આ સમારંભના એક અતિથિ વિશેષ તરીકે આમંત્રણ આપીને અમારા સંઘનુ અભિવાદન કર્યુ છે, તે બદલ હું અમારા સંઘ તેમજ મારા પોતાના તરફથી શ્રી જૈન આત્મા નદ સભાના ઘણું ઘણું આભાર માનુ છુ, જો કે અમારા શ્રી સંઘને તેમજ મને પેતાને લાગતુ' હતુ' અને હજી પણ લાગે છે કે આવા કાર્યો માટે અન્ય કોઈ વિદ્વાન અને અતિ પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિની વરણી થઈ હેાત તા સારૂ'
પરમ પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજયધમસૂરીશ્વરજી, પરમ પૂ. મુનિવય† શ્રી યશેાવિજયજી મહારાજ, અન્ય પૂ. મુનિરાશે, પૂ. સાધ્વીજી મહારાજો, શ્રી જૈન આત્માનદ સભાના કાર્યકરો, ઉપસ્થિત સાધર્મિક ભાઈએ અને હૅના,
આજના પ્રસ`ગ આપણે સૌ જાણીએ છીએ તે ‘દ્વાદશાર નયચક્રમ’ ગ્રં’થના પ્રકાશન વિધીના
અતિ ગૌરવશાળી પ્રસં’ગ છે. આવા એક મહાન પ્રસંગના સમારંભના અતિથિ વિશેષપદે મારી નિયુક્તિ કરી મારા પ્રત્યેના આદર અને સ ્ ભાવભરી લાગણી બતાવી તે બદલ હું શ્રી આત્માનંદ સભા-ભાવનગરના ખૂબ ખૂબ આભાર માનુ છું. જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
થાત પણ તેએ।શ્રીના આગ્રહને અમારે વશ થવું પડયુ છે.
આ મહાન ગ્રંથના સંશોધનમાં પરમપૂજ્ય આગમપ્રભાકરની વિન’તિ સ્વીકારીને પૂ. મુનિ રાજશ્રી જખુવિજયજી મહારાજ સાહેબે ઘણી જ મહેનત લઇ આ કાય માટે ખૂબ જ જરૂરી તિખટી તેમજ અન્ય ભાષાઓને અભ્યાસ કરી અતિ ખંત પરિશ્રમ કરી આ ગ્રંથનું નિર્માણુ કયુ છે તે માટે તેઓશ્રીના જેટલે આભાર માનીએ તેટલા ઓછા છે. વળી આ ગ્રંથના પ્રકાશન માટે શ્રી જૈન આત્માનă સભાએ ઘણુંજ ભગીરથ કાર્ય હાથ ધર્યુ છે, કારણ કે તે ઘણેાજ ખચ તેમજ ચીવટાઇભરી દેખરેખ માગી લે તેવું કપરૂ' કાર્યાં છે.
અતિવિશેષ શ્રી તુલશીદાસભાઇનું વક્તવ્ય
અંતમાં આપ સૌએ મને ધીરજપૂર્ણાંક સાંભળવા કૃપા કરી તે બદલ આપ સાને આભાર માનુ છું,
શ્રી જૈન આત્માનદ સભાના મ`ત્રીશ્રીએ ૮૦ વર્ષ જુની આ સભાના જે પરિચય આપણી સમક્ષ રજુ કર્યાં જેમાં સભાએ જૈન દર્શન, સાહિત્ય અને શિક્ષણુના પ્રચાર થે જે પ્રાચીન સંસ્કૃત પ્રાકૃત અને ગુજરાતી ભાષાના પ્રથાનુ પ્રકાશન કર્યું છે જે ખૂબ જ પ્રશસનીય એવમ્ અનુમેદનીય છે, અને તે માટે આવી સભા વધુને વધુ પ્રગતિશીલ અને શક્તિશાળી બનતી રહે તે જોવાની સારાએ જૈન સમાજની ફરજ બની જાય છે એમ હું' નમ્રપણે માનું છું.
આજે પ્રકાશિત થતા પ્રંથ વિષે પણ જે હકીકતા રજૂ કરવામાં આવી તેથી પણ સભા આપણા સૌના અભિનંદન અને ધન્યવાદની અધિકારી બને છે.
: ૧૧૯

Page #61

જે ગ્રંથના સ'પાદન અને સÀધન માટે ત્રીશ ત્રીશ વર્ષોં ના સમય લાગ્યો હાય તે ગ્રંથની ગહનતા અને વિરાટતાના આપણુને સહેજે ખ્યાલ આવે છે. અને તે માટે પૂ મુનિશ્રી જ બુવિજયજી મારાજે તીબેટન ભાષાના અભ્યાસ કરેલ તેથી આ ગ્રંથની વિશેષતા અને અગત્યતા સિદ્ધ થઈ જાય છે.
સંસ્થાના મંત્રી શ્રી હીરાલાલ
૫. પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયધમ સૂરીશ્વરજી મ. સા. પૂ યશેવિજયજી મ. સા. પૂજય મુનિ મહારાજો, પૂ. સાધ્વીજી મહારાજો, સમારભના અતિથિવિશેષ શ્રી તુલશીદાસભાઇ, શ્રી રમણ લાલભાઈ, ઉપસ્થીત ધર્મ શ્રદ્ધાળુ સન્નારીએ અને સજ્જના.
સાધર્મીક
આજનેા આ મહામૂલા ગ્રંથના પ્રકાશન અંગેના સમારેહ જે સભાના ઉપક્રમે ચેાજાયે છે, તે શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગરને ટૂંક પરિચય આપ સમક્ષ રજુ કરીશ.
દેશ પરદેશમાં જૈન સાહિત્યના વ્યાપક પ્રચાર કરવા સાથે જૈન સમાજમાં ધાર્મિક અને વ્યવહારિક શિક્ષણને ફેલાવા કરવાના મુખ્ય ઉદ્દેશ આ સભામાં રાખવામાં આવ્યા હતા.
૧૨૦ :
અંતમાં ભાવનગરની શ્રી જૈન આત્માનંદુ સભા કે જેણે આવુ' અપ્રાપ્ય સાહિત્ય પ્રગટ કરવાની હીંમત અને સાહસ કર્યું છે તે સભાને ખૂબ ખૂબ ધન્યવાદ આપું છું અને એ સભા પ્રતિદીન પેાતાના મુખ્ય ધ્યેયનાં અમલ માટે ખૂબ ખૂબ પ્રયાસ કરતી રહી વધુને વધુ પ્રગતિ સાધતી રહે એ જ શુભ કામના.
જુઠાલાલ શાહનું પ્રવચન
પ. પૂજ્ય ગુરૂદેવની કૃપાથી ગઇ સાલ સભાએ પોતાની ૮૦ વર્ષની મજલ યશસ્વી રીતે પુરી કરી ૮૧મા વર્ષીમાં પ્રવેશ કર્યાં છે.
આ સમય દરમીયાન સભાએ પેાતાના મુખ્ય ધ્યેયને અનુલક્ષીને સાહિત્ય પ્રચારના ક્ષેત્રે ગણનાપાત્ર સેવા બજાવી છે.
સૂરીજીની પ્રેરણાથી અને સ્વ. પ્રવર્તક શ્રી સ્વ.પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભક્રાંતિવિજયજી મહારાજ, સ્વ. મુનિશ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તેમજ આગમ પ્રશ્નાકર સ્વ. પૂજય મુનિશ્રી પુણ્યવિજય મહારાજની સક્રીય સહાયથી આજ સુધીમાં ગૃહ કલ્પસૂત્ર ( છ ભાગમાં ), વસુદેવ હીંડી ( એ ભાગમાં ),
જૈન દર્શન, જૈન સાહિત્ય અને જૈન શિક્ષણ માટે ક'ઇક નવું કરી જવાની તમન્ના સાથે ભાવનગરના જ્ઞાનપીષાસુ યુવકોએ પ. પૂ. શ્રી
તેઓશ્રીના કાળધમ પામ્યા પછી તુરત જ પચીસમા દિવસે સ. ૧૯૫૨ના દ્વિતીય જેઠ શુઠ્ઠી ૨ તા. ૧૩-૬-૧૮૯૬ શનીવારના રોજ ભાવનગરમાં શ્રી આત્મારામજી જૈન ફ્રી લાઈ બ્રેરી સહીત શ્રી જૈન આત્માનં સભાની સ્થાપના પૂજ્ય પંન્યાસ શ્રી ગંભીરવિજયજી મહારાજના શુભ આશીર્વાદ સાથે ધામધૂમ પૂર્ણાંક ઉત્સાહથી કરી.
આત્મારામજી મહારાજે આપેલા સંદેશે ઝીલી ીષશિલાકાપુરૂષ ( ચાર પત્ર બે ભાગમાં ) કમ ગ્રંથા ( બે ભાગમાં) દ્વાદશાર' નયચક ભાગ પહેલા અને અન્ય એવા મહાન પ્રાચીન પ્રાકૃત સંસ્કૃત અ`માગધી વિ. ભાષાના થાનું સંશોધન કરી ઉત્તમ કૈાટીનું સાહિત્ય પ્રગટ કર્યું છે. તેવી જ રીતે કેટલાયે સંસ્કૃત પ્રાકૃત કીંમતી ગ્રંથેના ગુજરાતી અનુવાદો કરાવીને પણ પ્રગટ કર્યાં છે અને જગતના વિદ્વાનામાં નામના મેળવી છે તેમ જ વિશ્વ વિખ્યાત પૌર્વાત્ય વિદ્યા સસ્થાઓ સાથે સારા સબંધેા કેળવ્યા છે.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ નામનુ એક માસીક છેલ્લા ૭૨ વર્ષોંથી નિયમીતપણે આ સભા પ્રગટ
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #62

કરી રહી છે. આમ સાહિત્યક્ષેત્રે પણ સભાએ એ પ્રથમ ભાગના પ્રકાશન અંગે સંસ્થાને સારી રીતે પ્રગતિ કરેલ છે.
રૂ. ૧૭૦૦૦) લગભગને ખર્ચ થયેલે અને આ સભા આવું સુંદર કાર્ય કરી શકી છે. આજે પ્રકાશીત થતાં બીજા વિભાગને અંદાજ તેને પ્રતાપ પ. પૂ. ન્યાયનિધિ આચાર્ય
રૂા. ૧૫૦૦૦) ખર્ચ ઘ છે. અને આ ગ્રંથને શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબ અને
ત્રીજો વિભાગ સભા વહેલી તકે બહાર પાડવા તેમના પરીવારને છે અને તેમાં ખાસ કરી
ઉમેદ રાખે છે. આવા ધર્મ અને સંસ્કૃતિના આગમ પ્રભાકર સ્વ ૫ પુણ્યવિજયજી મહારાજની કૃપા તે આ સભા કદાપી ભૂલી શકે પાયાના ગ્રંથો એ આપણા સમાજનું ગૌરવ તેમ નથી.
અને તેનું પ્રકાશન આપણા ગૌરવશાળી અસ્તીત્વ ૧૦ વર્ષ અગાઉ એટલે સં. ૨૦૨૩માં માટે આવશ્યક છે. સભાએ પોતાને મણિમહોત્સવ ભાવનગરના ફક્ત ૨૦ સભ્યથી શરૂ થયેલ આ સભા આજે આંગણે જૈનોના અગ્રણી જાણીતા ઉદ્યોગપતિ ૭૦૦થી વધુ આજીવન સભ્યો અને ૧૭પથી શેઠશ્રી કસ્તરલાલભાઈના પ્રમુખસ્થાને અને વધુ પિટન સભ્યનું લીસ્ટ ધરાવે છે છતાં એ સાહિત્ય પ્રેમી ઉદ્યોગપતિ શેઠશ્રી અમૃતલાલ વીસ ટકા જ ગણાય. તે અહીંથી આપ સર્વને કાળીદાસ દોશીના અતિથી વિશેષ સ્થાને ઉજળે
આ સભાના આજીવન સભ્ય અને પેટ્રન સભ્ય હતો. જે પ્રસંગે આજે જે “દ્વાદસા નયચક્રમ'
થવા અપીલ કરું છું અને એ રીતે સભાને, બીજા ભાગનું પ્રકાશન (ઉદ્ઘાટન) થઈ રહ્યું છે,
વધુને વધુ ચેતનવંતી શક્તિશાળી અને વેગ તેના પ્રથમ ભાગનું પ્રકાશન પ્રાચ્ય વિદ્યાના
વંતી રાખવા વિનંતી કરું છું. જ્ઞાતા પ્રખર વિદ્વાન સ્વ શ્રી આદીનાથ નેમી. ૧ નાથ ઉપાથેના વરદ હસ્તે કરવામાં આવેલ.
જિનં.
બીજાના આનંદ માટે કરવામાં આવેલી મહેનત ખુદ આપણને આનંદ આપે છે.”
ગોળ અને ચરમ સળીયા
આ પટ્ટ તેમજ પાટા
= વિગેરે મળશે = ધી ભારત આયર્ન એન્ડ સ્ટીલ ઈન્ડસ્ટ્રીઝ
રૂ વાપરી રોડ : ભા વન ગ ૨ ટેલીગ્રામ : આયનમેન
( એફીસ
[૩૨૧૯
સિડિસ ૫૫૨૫
રેસીડેન્સીક પ૫૭

Page #63

- શા પરી આ
'05
:
006
— : બનાવનારા : ----
– : બનાવનારા :
-
* બાજી મા * લાઈફ બોરસ
શીપ
* ડ્રેજર્સ
બીડસ
અને એજીનીયર્સ
* રોલીંગ શટર્સ * ફાયરમુફ ડે 4 * રેડ રોલર્સ * વહીલ બેઝ * રેફયુઝ હેન્ડ કાર્ટસ * પિલ ફેન્સીંગ
સ્ટીલ ટેન્કસ વિગેરે.....
* મુરગ બેયઝ * બોયન્ટ એપરેટસ
વિગેરે -
શાપરીઆ ડોક એન્ડ સ્ટીલ કે
પ્રાઈવેટ લીમીટેડ
ચેરમેન : શ્રી માણેકલાલ ચુનીલાલ શાહ મેનેજીંગ ડીરેકટર : શ્રી અમૃતલાલ ભાણજીભાઈ શાપરીઆ
રજીસ્ટર્ડ ઓફિસ અને શીપયાર્ડ
શીવરી ફેટ રોડ,
મુ બઈ-૧૫ (ડી. ડી.) ફોન : ૪૪૮૩૬૧, ૪૪૮૩૬૨, ૪૪૩૧૩૩ ગ્રામઃ “શાપરીઆ” શીવરી-મુંબઈ
એજીનીયરીંગ વર્કસ અને ઓફિસ
પરેલ રોડ, કેસ લેન,
મુંબઈ-૧૨ (ડી. ડી. ) ફોન : ૩૯૫૦૬૭, ૩૭૪૮૯૩ ગ્રામ ઃ “શાપરી આ પરેલ-મુંબઈ
૧૨૨ :
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #64

પૂજાના પાષાકમાં શ્રી મનસુખભાઈ સદ્ગત શ્રી મનસુખલાલભાઈ તારાચંદ સાથેના મારા સંબંધ છેલ્લા પંદરેક વર્ષના તે ઉંમરમાં મારાથી લગભગ અઢાર વર્ષ મેાટા, પરંતુ મારી સાથે તમે વડીલ ઉપરાંત મિત્રની જેમ સ્નેહ રાખતા, આથી જ તેમના સૌજન્યની સુવાસ મારા ચિત્ત પર હમેશાં અંકિત રહેશે.
શ્રી મનસુખલાલભાઇને મને પહેલવહેલા પરિચય સ્વસ્થ મુરબ્બી શ્રી ફતેહુચંદકાકા દ્વારા થયેલે, શ્રી ફતેહુચ ઝવેરભાઇ,શ્રા પ્રાણજીવનદાસ ગાંધી અને શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ એ ત્રણની ત્રિપુટી મુબઈના ઘણા ખરા ધાર્મિ ક પ્રસ ંગોમાં, કાર્યક્રમા અને મેળાવડાઓમાં સાથે જોવા મળતી. ત્રણે નિવૃત્ત અને ત્રણે ધાર્મિ ક શિક્ષણના ક્ષેત્રે ક ંઈક કરવાની ધગશવાળા. તે નિયમિત એક બીજાને મળે, વિચાર વિનિમય કરે અને પેાતાની યાજનાઓ અમલમાં મૂકવા માટે સક્રિય પ્રયત્ન કરે. આ ત્રણે મુરબ્બીએ મુંબઈમાં જૈન શ્વેતામ્બર એજ્યુકેશન એ,
જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
સૌજન્યમૂર્તિ શ્રી મનસુખલાલભાઈ
લેખક : ડૅા. રમણલાલ ચી. શાહ
જૈન ધાર્મિક શિક્ષણ સંધ, અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસારક મ`ડળ વગેરે સસ્થાઓ અને ભાવનગરમાં આત્માન' જૈન સભા અને બીજી સંસ્થાએાના સક્રિય કાર્યકરા એટલે જુદી જુદી સ`સ્થાએના જુદા જુદા કાર્યક્રમો અને મિટિગેશ નિમિત્તે તેને વારંવાર મળવાનુ થતુ. જ્યારથી અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસારક મંડળમાં હું જોડાયા ત્યારથી એ ત્રણે મહાનુભાવાના નિકટના સંપર્કમાં આવવાની મને તક મળી અને તેઓની સાચી ધાર્મિકતા, ત્યાગવૃત્તિ, સાદાઈ, સ્વભાવની સરળતા, નિઃસ્વાથ લેાકસેવાની ભાવના, નવી પેઢીને સાંસ્કારિક ઘડતર આપવાની ધગશ વગેરેની મારા મન ઉપર ઊંડી છાપ પડી.
શ્રી ફતેહુચંદકાકા અને શ્રી પ્રાણજીવનભાઇના સ્વવાસ પછી શ્રી મનસુખલાલભાઈ એકલા પડ્યા. તેમ છતાં ધાર્મિક શિક્ષણ અંગે અને અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસારક મ’ડળની પ્રવૃત્તિએ અંગે તેએ એટલા જ સક્રિય રહ્યા. એ માંડ ળની પ્રવૃત્તિએ માટે મારે એમના ગાઢ સંપક માં આવવાનુ મન્યુ', વિશેષતઃ એમની સાથે વિજા
: ૧૨૩

Page #65

પુર, મહુડી, ધામ વગેરે સ્થળે વારંવાર વિચારતા કે લખતા હોય. તેઓ જૈન ધર્મ અને જવાનું થયું.
સાહિત્યના ઊંડા અભ્યાસી હતા. કથાસાહિત્ય
તે એમણે પુષ્કળ વાંચેલું અને ભિન્ન ભિન્ન શ્રી મનસુખલાલભાઈ પ્રમાણ માં વહેલી
સામયિકોમાં તેઓ નિયમિત જૈન કથાઓ ઉંમરે વિધુર થયા. પરંતુ જ્યારથી વિધુર
લખતા. તેમની રજૂઆત સરળ, રસિક અને થયા ત્યારથી તેઓ નિષ્ઠિક બ્રહ્મચર્ય અને સાદા
સાધારણ વાચકોને રસ અને સમજ પડે તેવી ત્યાગમય જીવન તરફ વળી ગયા. તેઓ હંમેશાં
હિતી તેમણે “શીલધર્મની કથાઓ'ના બે ભાગ ભૂખરા ભગવા રંગનું પહેરણ પહેરતા અને તે પ્રગટ કર્યા હતા, અને ત્યારપછી પણ ઘણીબધી રંગની ટોપી પહેરતા. વસ્ત્ર પરિધાનમાં તેઓએ
કથાઓ એમણે લખી છે. “શીલધર્મની કથાઓસાદાઈ સ્વીકારી અને ટાપટીપને તિલાંજલિ
ની પ્રસ્તાવના મારે લખવી એ પ્રસ્તાવ જ્યારે આપી તેવી જ રીતે તેઓ આહારમાં પણ એક એમણે મારી પાસે મૂક્યો ત્યારે મેં કહ્યું, પછી એક વસ્તુઓને ત્યાગ કરતા જતા હતા. “તમે મારા વડીલ છે. મને લખતાં સંકોચ ધાર્મિક બાબતમાં, આચાર અને વિચાર
થાય. તમે કઈ પીઢ લેખકને કહો.” પરંતુ બંનેને સમન્વય તેમણે સાથે હતે. અને એમણે માર
એમણે મારે માટે જ આગ્રહ રાખે અને છેવટે જીવનમાં અનેકાંતવાદને યથાશક્તિ ઉતારવાનો મારે એ પ્રસ્તાવના લખવી પડી. એમના પ્રયત્ન કર્યો હતો. તેઓ નિયમિત દેરાસરે જતા,
આગ્રહમાં જે પ્રેમ અને વિનમ્રતા હતાં તેથી જ દર્શન-પૂજા વગેરે કરતા, આનંદઘનજી થશે
મારે એમના પુસ્તકની પ્રસ્તાવના લખ્યા વગર વિજયજી વગેરેનાં સુંદર ભાવવાહી સ્તવનો તેઓ છૂટકો નહોતો. ચૈત્યવંદનમાં ગાતા, વખતેવખત તીર્થયાત્રાએ
સ્વભાવની વિનમ્રતા અને ઉદારતાના જતાં પરંતુ તેઓ માત્ર કિયાડ કયારેય બન્યા ઘણા બધા પ્રસંગે નજર સામે તરવરે છે, નહોતા. બીજી બાજુ તેઓ માત્ર આચારહીન માણસના સ્વભાવની ખરી કસોટી સાથે લાંબા ચિતક પણ નહોતા. જે કંઈ અમલમાં મૂકવા પ્રવાસ કરવામાં થાય છે. એક વખત અમે જેવું લાગે તેને તેઓ તરત જ આચરણમાં અધ્યાત્મ મંડળની મિટીંગ અગાશી તીર્થમાં મૂકતા. સાધુ સંસ્થા કે જૈન સમાજમાં જે કંઇ રાખી હતી. અમને ખબર પણ ન પડી એ રીતે ત્રુટિઓ જણાય તે માટે નિર્ભયપણે પણ પ્રેમથી કમિટિના બધા જ સભ્યોના જમવાના પૈસા કહેતા, કયારેક તે તે વ્યક્તિઓને મળીને તેઓ એમણે આપી દીધા હતા. મુસાફરીમાં પિતાને કહેતા, અને તેમની વાત સ્વીકારાતી, કારણ કે સામાન તેઓ ભાગ્યે જ બીજાને ઊંચકવા દેતા, તેમાં અંગત સ્વાર્થ ન રહેતા, પરંતુ તે વ્યક્તિના પરંતુ બીજાને સામાન તેઓ ઊંચકી લેતા. હિતની ભાવના રહેતી.
વળી સૂવામાં, સવારે ઊઠવામાં, જમવામાં, શ્રી મનસુખલાલભાઈનું નિવૃત્ત જીવન
તૈયાર થવામાં પિતાને કારણે બીજાઓને કંઈ
પણ અગવડ ન પડે તેને તેઓ ખ્યાલ રાખતા, ધાર્મિકતા અને ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓથી સભર કરે
એટલું જ નહિ, દરેક બાબતમાં તેઓ તરત રહેતું. તેઓ સવારના નવ વાગ્યા સુધી ટેલિ
બીજાને સાનુકૂળ થઈ જતા. ફેન ઉપર મળી શકે. તે પછી તેઓ પિતાને માટે એ જ મકાનમાં રાખેલી જદી રૂમમાં ચાલ્યા તેમની વિમમ્ર સજજનતાનો તો ઘણાને જતા, અને હીંચકા ખાતાં ખાતાં વાંચતાં, અનુભવ થયે હશે. અહંકાર તે તેમનામાં
૧૨૪ :
આ માનદ પ્રકાશ

Page #66

કયાંય જોવા ન મળે, આત્મપ્રશ'સા કે આત્મ પ્રસિદ્ધિ માટે તેએ ઉદાસીન રહેતા. અધ્યાત્મ મ’ડળ તરફથી દર વર્ષે બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજીની સ્વર્ગારાણુ તિથિ મુંબઈમાં ઊજવવામાં આવે તેમાં પોતે મ’ડળના ઘણાં વર્ષ પ્રમુખ હતા છતાં ખેલવા માટે આગ્રહ ન રાખે. તે વિનમ્ર અને મારા પ્રત્યે અંગત લાગણીવાળા એટલા બધાં હતા કે જ્યારે બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજીની જન્મ શતાબ્દી અને સ્વર્ગારોહણુ સુવર્ણ જયંતીનું વર્ષ આવ્યું. ત્યારે તેમણે અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસારક મ`ડળના પ્રમુખપદેથી રાજનામું આપી એ પ્રમુખપદ મારે સ્વીકારવું એના એટલે બધા આગ્રહુ રાખ્યા કે એ સ્થાને સ` રીતે રહેવા યાગ્ય વ્યક્તિ તે હતા છતાં મારે એ સ્થાન એમના સ્નેહુના ખાતર સ્વીકા· રવું પડયું. થોડાક સમય પહેલાં મુંબઈમાં ‘સ્યાદ્વાદ' વિશેની ઈનામી નિબંધેની સ્પર્ધા ચેાજવામાં આવેલી જેમાંના નિર્ણાયકેામાં મુરબ્બી શ્રી મનસુખલાલભાઇની સાથે હું પણ હતા. એ અંગે ચર્ચા વિચારણા કરવા માટે એમને ઘરે જવા માટે હુ એમના સમય માગતા ત્યારે તે હ ંમેશાં એમ જ કહેતા કે “હું નિવૃત્ત છું અને તમારી યુનિવર્સિ`ટી પાસે જ છે. માટે તમારે સમય બગાડીને મારે ત્યાં આવવાનું ન જ હાય. આમ તેમની વિનમ્રતા અને તેમના સૌજન્યની પ્રતીતિ જ્યારે જ્યારે અમે મળીએ ત્યારે થતી.
,,
અમારા અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસારક મંડળના તા તે સૂત્રધાર હતા. મંડળની કેઇ પણ બાબતમાં ચર્ચામાં જ્યારે કદાચ મતભેદ પડે તો છેવટે મનસુખલાલભાઇ જે કહે તે બધા સ્વીકારી લેતા. મંડળના નાના નાના પ્રકીણુ કામે પણ તેએ પેાતાની મેળે કરી નાખતા અને મંડળના કામ માટે બહાર ગામ જવાનું હાય ત્યારે પણ તેઓ સાથ અને સહુકાર જાન્યુ --ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
આપતા. બહુાર ગામ જવા માટે પેાતાની કા તારીખ તેએ આપતા નહિં, પણ બીજા કા કર્તાએ જે તારીખ નક્કી કરી હોય તે જ તે સ્વીકારી લેતા. તેમની સાથે વિજાપુર અને મહુડી જવાનું અમારે વારંવાર થતું. તેએ, હું', શ્રી પેોપટલાલ પાદરાકર અને શ્રી વિનુભાઈ ગુલાબચંદ અમે ચાર તા સાથે હેાઇએ જ, કેઈ વખત ગૌતમભાઈ શાહુ અને શ્રી પોપટલાલ ભાખરિયા પશુ સાથે હાય. મહુડીમાં નિરાંત હોય એટલે સવારે દેરાસરમાં ચૈત્યવંદન કરતી વખતે અને એમને આનgઘનજી, યશેવિજયજી અને દેવચંદ્રનાં સ્તવને ગાવા માટે ખાસ આગ્રહ કરતા તેએ ખૂબ ભાવથી સ્તવન લલકારતા અને એમની સાથે અમે બધ! તદ્દીન થઈ જતા. એક વખત આન ધનજીનુ કુંથુનાથ ભગવાનનુ` સ્તવન જે એમને ખૂબ પ્રિત્ર હતુ, તે ગાયા પછી એને ભાવાથ વિસ્તારથી એમણે અમને સમજાવ્યે હતા. એક વખત આખુ ભક્તમર સ્તોત્ર ગાયું હતું, તે એક વખત શ્રીમદ્ રાજચંદ્રનુ` ‘અપૂર્વ અવસર' ગાયું હતું. મહુડીમાં સાંજે જમ્યા પછી અડધા માઇલ કે માઈલ ચાલવા માટે અમે જતા ત્યારે રસ્તામાં ઘણી જ્ઞાનગેાષ્ઠિ થતી અને વિવિધ કથાઓમાંથી તેએ પ્રસંગ ટાંકતા.
તેમના સાજન્યની સુવાસ એટલી બધી કે સુરત, વડેદરા, અમદાવાદ, ભાવનગર કે બીજે કયાંય અમે ગયા. હાઇએ તા ત્યાં એમના સ્વજને કે સ્નેહીએ તેમની આગતા સ્વાગતા કરવા એટલા ઉત્સુક રહેતા, જેનેા લાભ અમને બધાને પણ મળતા. ગયા એકટે ખર મહિનામાં મહુડીથી અમે અમદાવાદ આવ્યા અને સાંજે અમે મુંબઇ આવવા માટે નીકળવાના હતા. જે થાડાક કલાક મળ્યા તેમાં ઘણાંને મળવાની અમારી ઇચ્છા હતી. અમે અમારી વ્યવસ્થા વિચારતા હતા ત્યાં તેમના
: ૧૨૫

Page #67

એક સંબંધીએ પિતાની ગાડી અમારે માટે બધાંએ સાથે મહેસાણા જવાનું નક્કી કર્યું મોકલાવી અને આખો દિવસ રાખવા માટે કહ્યું હતું. અમારી ટિકિટો આવી ગઈ હતી. કાર્યક્રમ એથી ઘેડા જ કલાકમાં અમે અમદાવાદમાં પ. બધો ગોઠવાઈ ગયો હતો, પરંતુ ચારેક દિવસ પૂ. શ્રી સુબોધસાગરસૂરિજી, ૫ પૂ. શ્રી પ. પહેલાં મનસુખભાઈનો ફોન આવ્યો કે “મારી સાગરજી મહારાજ, પ. પૂ. શ્રી ચંદ્રોદયસૂરિજી, ટિકિટ કેન્સલ કરાવજો. મારી તબિયત સારી પ. પૂ. શ્રી વિજય ધુરંધરસૂરિજી, પંડિત રહેતી નથી અને કોણ જાણે કેમ મારું મન સુખલાલજી, પંડિત દલસુખભાઈ માલવણિયા, ના પાડે છે. તેઓ મહેસાણું આવી શક્યા ભાવગરવાળા શ્રી ગુલાબચંદભાઈ (જે તે સમયે નહિ અને ત્યાર પછી થોડા દિવસમાં જ તેમણે અમદાવાદ આવ્યા હતા) વગેરે ઘણાને થડા દેહ છોડ્યો. કલાકમાં જ મળી શક્યા.
શ્રી મનસુખલાલભાઈના અવસાનથી જૈન છેલ્લા કેટલાક સમયથી તેમને એમ લાગતું સમાજે એક સંનિષ્ઠ સાહિત્યકાર અને સૌજન્યહતું કે પિતાને જીવનકાળ હવે પૂરો થવા લ: સેવક ગ માન્યો છે. તેમણે શ્રીમંતાઈ આવ્યા છે. અમે ત્રણેક વર્ષ પહેલાં નવસારી છે
ભોગવી હતી, પરંતુ તેમના હૃદયમાં ત્યાગ અને પ. પૂ. શ્રી સુબોધસાગરસૂરિજીને મળવા ગયા હૈરાગ્યના ભાવો જ રમતા. તેઓ ગહન તત્તવ હતા અને ત્યાંથી ધામણ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીના 2
ચિંતનમાં રસ લેતા. બ્રહ્મચર્ય” અને “અપરિ. આશ્રમમાં ગયા હતા. ત્યાં તેમણે એક મુનિ
ગ્રહ’ વિશેના તેમના લેખો સાચી અનુભૂતિમાંથી મહારાજ પાસે કેટલીક બાધાઓ જાવજીવની
જમ્યા હતા. તેઓ કથાઓ લખતા, પરંતુ માગી, અને કહ્યું કે, મને જાવજીવની બાધા
કથાના રહસ્યને પિતાના જીવનમાં પ્રથમ આપે, કારણ કે હવે મારે કેટલાં વરસ જીવવું
ઉતારતા. તેઓ ઊંડી આધ્યાત્મિક ખેજમાં લીન છે! અમદાવાદમાં પરમ પૂ શ્રી પદ્મસાગરજી રહેતા. તેઓ જીવન અને મૃત્યુને બાબતમાં મહારાજ પાસે અમે ગયા હતા, ત્યારે તેમણે
સ્વસ્થ અને સમદશી રહેવાનો પ્રયાસ કરતા. હાથ જોડીને કેટલીક બાધા માટે મહારાજજીને
મૃત્યુ એ એક સ્વાભાવિક ઘટના તેમને માટે કહ્યું “મને જાવજીવની બાધા આપો” મહારાજ
હતી અને એથી જ તેઓ તેને માટે સજજ જીએ કહ્યું “હું એક વરસથી વધારે બાધા કેઈને આપતું નથી. વરસ પછી તમે ફરીથી
રહેતા. તેમના જીવનમાં વિવિધ આધ્યાત્મિક બાધા લેજે.” મનસુખલાલભાઈએ કહ્યું “હું
પાસાંઓને તેમના અંગત સંપર્કમાં આવનારને
પરિચય થતો. વ્યવહારમાં તો તેઓ સૌજન્યની એક વરસ પણ જીવીશ કે કેમ તે કોને ખબર
મૂર્તિ હતા, અને તેમના સંપર્કમાં થોડા સમય છે? માટે મને જાવજીવની બાધા આપ.” છેવટે મહારાજજીએ એમને એ પ્રમાણે બાધા આપી.
માટે પણ જેઓ આવ્યા હશે તેમને એમના
જન્યની સુવાસને પરિચય થયા વગર રહ્યો પ.પૂ. પદ્મસાગરજી મહારાજની મહેસા નહિ હેય. આવા એક ઊર્ધ્વગામી આત્માને ણામાં આચાર્યની પદવીને પ્રસંગ હતા. અમે આપણું સૌની શ્રદ્ધાંજલિ હો !
૧૨૬ :
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #68

શ્રી મનસુખલાલભાઈ સાથેના મારા બે પ્રસંગનું સંસ્મરણું
લે. ડો. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા-એમ. બી. બી. એસ.
gવ ઇવ સુદૃઢ કૃતવ્યનુયાતિ : કેવી હતી તે એ પરથી સમજાય છે કે તેઓ રાસીરેન સમું નારાં સર્વમતુ
પ્રૌઢ વયે પણ એજ્યુકેશન બોર્ડના પાઠ્ય - શ્રી હરિભદ્રસૂરિકૃત ગઠ્ઠિસમુચ્ચય પુસ્તક ને અભ્યાસ કરી તેની પરીક્ષાશ્રેણીમાં સુહદુ સાચે એકલે ધમ થાયે,
બેસી ઉત્તીર્ણ થતાં તેમની તત્વજિજ્ઞાસા મૂઆનીયે પાછળે જેડ જાયે ઉત્તરોત્તર બલવત્તર બનતી જતી હતી. તે બાકી બીજુ તે બધુંયે બળે છે,
કેવી ઉત્કટ હતી, તે મારી સાથેના યોગદષ્ટિ કાયા સાથે ખાખમાંહી ભળે છે. સમુચ્ચય ગ્રંથ અંગેના પ્રસંગના સંસ્મરણ મષ્ટિકળશ કાવ્ય (સ્વરચિત) પરથી એર જણાઈ આવે છે. અમારે વ્યાવ
હારિક સંબંધ તે હતો જ, પણ પારમાર્થિક સદ્. શ્રી મનસુખલાલભાઈએ જીવનમાં ધમેં ધાર્મિક સંબંધ તે આના નિમિત્તે શરૂ થયા ભાવના કેવી કરી ડુતી તેનું સહજસૂચન તેમના અને ઉત્તરોત્તર બળવત્તર બન્યા. પ્રસંગવશાતું દેહોત્સર્ગ પૂર્વ ચેડા વખતે લખેલ પત્ર પરથી
શ્રી મનસુખલાલભાઈના જાણવામાં આવ્યું કે સૂચિત થાય છે, કે જે પત્રમાં નાહ્ય શું ધ્રુવ હ ોગદષ્ટિ સમુચ્ચય શ્રી હરિભદ્રાચાર્યજીકૃત મૃg:' જન્મેલાનું મૃત્યુ ધ્રુવ-નિશ્ચિત છે છે. તથા ગ્રંથન વિશિષ્ટ મહાટીકારૂપ વિવેચન લખી રહ્યો દેહોત્સગ પછી પોતાના ઉઠમણુદિલૌકિક ક્રિયાને છે. એટલે તે જોવાની તેમની તીવ્ર જિજ્ઞાસા નિષેધ અને આર્તધ્યાન નહિ કરતાં ધર્મધ્યા થઈ અને તે જેવા આપવા મને વિજ્ઞપ્તિ કરી. નાદિ કરવાનું સૂચન કરેલ છે, તે પરથી મૃત્યુ આ અંગે મારા ગષ્ટિ સમુચ્ચય સવિવેચન અંગે તેમની નિર્ભીક સ્વસ્થતા રવયં જણાઈ મહાકાય ગ્રંથની પ્રસ્તાવનામાં મેં જણાવ્યું છે આવે છે. જીવનમાં જે ધર્મ સંરકાર આમામાં તેમ-“આ ગ્રંથના હાથલખાણની શાહી હજુ થયા હોય તે તે અંતકાળે મૃત્યુ સમયે પણ સુકાઈ ન હતી, ત્યાં તે મારા પરમાર્થ સ્નેહી સ્વયં આવી હાજર થાય છે અને દેહ તથા તવરસિક શ્રી મનસુખલાલભાઈ તારાચંદ દેહાશ્રિત પરિગ્રહાદિ સમસ્ત અહીંનું અહીં મહેતા (નેશ્મન ઇસ્યુરન્સવાળા) જિજ્ઞાસાપડયું રહેતાં છતાં, એક પરમ આમહિનસ્વી વૃત્તિથી આ હાથલખાણ લઈ જતા, અને કલ્યાણમિત્ર અમૃત ધર્મ જ મૃતને અનુગામી અપૂર્વ રસથી તે અવગાહી જતા એથી એમને થાય છે. મહર્ષિ શ્રી હરિભદ્રાચાર્યજીનું મથાળે આ સશાસ્ત્ર પ્રત્યે પરમ પ્રેમ-પ્રમોદભાવ ટાંકેલ ધર્મોત્સાહબોધક સુભાષિત ભાખે છે તેમ ઉલસાયમાન થયા, અને તેના પ્રકાશનનું શ્રેય ધર્મ એક જ સહ૬ મિત્ર છે, કે જે મૃતની પણ પિતાને પ્રાપ્ત થાય એવી સહજ વૃત્તિ ઉદ્દભવી. પાછળ જાય છે, બાકી બીજું બધું તે શરીરની તે અરસામાં તેમના સુશીલ ધર્મપત્ની ધર્મનિષ્ઠ સાથે નાશ પામે છે.
શ્રી લીલાવતીબહેનને અકાળ સ્વર્ગવાસ થયો સદૂગત શ્રી મનસુખલાલભાઈ એક તત્વ હોઈ, તેમના પુણ્ય સ્મરણાર્થે શ્રેય નિમિત્ત રુચિ ધર્મપ્રેમી સજજન હતા. એમની તવરૂચિ આ ગ્રંથ પ્રકાશિત કરવાની તેમની ભાવના
જાન્યુ.- ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
: ૧૨૭

Page #69

બળવત્તર બની અને મેં સાભાર સ્વીકારેલી પણ સ્વયં લેવામાં આવ્ય, ઈત્યાદિ હકીકત તે અત્ર ફલવતી થયેલી દશ્ય થાય છે. મહર્ષિ સુવિદિત છે. આવા ગ્રંથના પ્રકાશનથી પ્રકાશ્રી હરિભદ્રાચાર્યજીકૃત આ અપૂર્વ મંથ પર શકને પણ સારી નામના મળી અને આના બારસો વર્ષમાં સર્વ પ્રથમ આ વિનમ્ર પ્રય સ નિમિત્તે સર્વ પ્રથમ જાહેરમાં આવતા શ્રી રૂપ આ પરમ શ્રતની પ્રભાવના કરનાર મનસુખલાલભાઈને ત્યાર પછી જાહેર સેવાવિરચનાત્મક ગ્રંથ પ્રકાશન કરવાનું શ્રેય પિતાને ક્ષેત્રમાં ઓર વિશેષ પ્રવેશ થયે; શ્રી ફતહપ્રાપ્ત થવાથી પરમ પ્રસન્નતા અનુભવતા શ્રી ચંદભાઈ આદિના સંસર્ગમાં તેઓ આવ્યા અને મનસુખલાલભાઈએ, મુક્ત કંઠે અણ સ્વીકાર તેમના સહયોગથી આત્માનંદ સભા, અધ્યાત્મ કરતાં, સ્વયં આ ગ્રંથના પ્રકાશકના નિવેદનમાં પ્રસારક સભા આદિ જાહેર સંસ્થાઓમાં આ સહજ ભાદુગાર દર્શાવ્યા છે– પ્રસ્તુત જોડાયા. આમ જાણકારો જાણે છે તેમ તે તે ગ્રંથનું પ્રકાશન મારી સ્વર્ગસ્થ પત્ની લીલા. ધાર્મિક સંસ્થાઓમાં એમનું જોડાવાનું અને વતીના સ્મરણાર્થે કરવામાં આવેલ છે, અને યથાશક્તિ સેવા આપવાનું મૂળ ઉદ્દગમન આ આ અમૂલ્ય ગ્રંથ નિષ્કામભાવે પ્રગટ કરવાની પ્રકાશનના નિમિત્ત થકી બનવા પામ્યું. રજા આપવા માટે હું ડો. ભગવાનદાસભાઈને એમ શ્રી “ગદષ્ટિ સમુચ્ચય ગ્રંથ અંગે ને શ્રી અત્યંત આભારી છું. અધ્યાત્મ અને તત્વજ્ઞાનના મનસુખલાલભાઇ સાથેના પ્રસંગનું સંસ્મરણ અભ્યાસી માટે આ ગષ્ટિ સમુચ્ચય” જે અત્ર તાજું કર્યું. સુંદર ગ્રંથ મારા જાણવામાં હજુ સુધી આવેલ હવે શ્રી મનસુખલાલભાઈના મમરણના નથી. ૧૯૪૬માં મારા પત્નીના સ્વર્ગવાસ પછી એક બીજા પ્રસંગ પર આવું છું: શ્રી મનડો. ભગવાનદાસે પિતાના હસ્તલિખિત રૂપમાં સુખલાલભાઈએ “જાયું અને જોયું” એ પુસ્તક આ પુસ્તક મને વાંચવા આપેલું, પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં લખ્યું. તે અંગે તેમણે ટૂંકી નેટીસ આપી આઠે દષ્ટિ પર એવું સરસ અને ભાવપૂર્ણ વિવેચન સ્વપસમયમાં મને માફકથન લખી આપવા કરવામાં આવ્યું છે કે એ વાંચતાં વાંચતાં અંત- વિજ્ઞપ્તિ કરી. તેને દાક્ષિણ્યતાથી માન આપી, રમાં એક નવી જ દષ્ટિ ખૂલતી જોવામાં આવે છે. ટૂંક સમયમાં ગ્રંથનું અવલોકન કરી લખવાનું અને તેમાંથી કોઈ દિવ્ય પ્રકાશને આભાસ થાય દઈટ છતાં, મેં કિંચિત પ્રાફિકથન લખ્યું, તેમાં છે” (ઈત્યાદિ). આમ આ લેખક-વિવેચનકારને તટસ્થભાવે જણાવ્યું કે અત્ર અનુભૂત પ્રસંગેનું જેમ આ ગ્રંથ વિવેચનાદિ દ્વારા યથાશક્તિ આલેખન છે પિતાના અંગત જીવનમાં કેટલાક સ્વાધ્યાયમય પરમકૃત ભક્તિ દાખવવાને પ્રસંગોમાં તેમજ કેટલાક સામાન્ય સામાજિકઅપૂર્વ અમલાભ પ્રાપ્ત થયે, તેમ પ્રકાશકને ધાર્મિક પ્રસંગોમાં પોતાને જે દષ્ટિગોચર થયું પણ આ પરમકૃત પ્રકાશન દ્વારા અપૂર્વ શ્રેય- અને તે પરથી જે વિચારકુરણા પોતાને થઈ લાભ પ્રાપ્ત થયે. આ લેખક વિવેચનકાર અને તેનું તાદશ્ય શબદચિત્ર લેખકે અત્ર આલેખ્યું પ્રકાશકની આવી નિષ્કામ શ્રતભક્તિની સત્ છે. મનુષ્યમાં જે નિરીક્ષણ શક્તિ (Observation ભાવનાથી પ્રકાશિત થયેલે આ ગદષ્ટિ Power) અને સમીક્ષણ શક્તિ (Thinking સમુચ્ચય સવિવેચન ગ્રંથ સર્વત્ર કે પરમ Power) હોય તે સાવ સામાન્ય (Commonઆદર પામ્યા, થોડા વખતમાં કે અત્યંત place) દેખાતા પ્રસંગોમાંથી પણ સુવિચારણાના
કપ્રિય થઈ પડ્યો, માત્ર ગુણવત્તાની દષ્ટિએ ફળરૂપ બોધ તારવી શકે છે. આ નિરીક્ષણ ગુજરાત યુનિવર્સિટીના M A.ને અભ્યાસક્રમમાં શક્તિ અને સમીક્ષણ શક્તિ લેખકમાં વિપુલ
૧૨૮ :
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #70

પ્રમાણમાં દગોચર થાય છે. પ્રાચીન કા નર્કાના અર્વાચીન સ્વાંગમાં ઉપન્યાસ કરવાની કળા જેમ શ્રી મનસુખલાલભાઇએ સાધી છે, તેમ સામાન્ય સૈનદિન પ્રસંગે પરથી ફલિત થતા એકધ રજૂ કરવાની કળા પણ તેમણે હસ્તગત કરી છે, તે અભિનદનને પાત્ર છે, તેમજ કેટલાક સામાજિક કે ધાર્મિક પ્રસ ંગે માં અને તંતત આનુષંગિક કથાનકના ઉલ્લેખેામાં પણ તેમની આ કળા તે તે પ્રસંગેાને મેધક અને રોચક બનાવે છે, તે પણુ પ્રશંસનીય છે. જો કે મહાન્ શ્રી ટુરિભદ્રસૂરિએ દર્શાવેલી ચેગર્દષ્ટિ-જેનુ' સવિસ્તર દિગ્દર્શન આ પ્રફૂંકથન લેખકે ‘યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય' ગ્રંથ વિવેચનમાં કરાવ્યુ છે, તે જગતમાં વિરલ દેખાતી અલૌકક યોગદષ્ટિનું -અધ્યાત્મદૃષ્ટિનું દન અત્ર પ્રસ્તુત નથી; અત્ર તે જગમાં વ્યાપકપણે પ્રવર્તી રહેલી એઘદૃષ્ટિનુંદન મુખ્ય પણે વિવક્ષિત છે, કારણ કે અત્ર લૌકિક પ્રશ્ન‘ગાનું
“મારાં સદ્ગત પત્ની અને હું આ પુસ્તકમાં પ્રાકથન લખી આપનાર વ્યેષ્ટિ સમુચ્ચય', લલિત વિસ્તરા' અને ‘અધ્યાત્મ રાજચંદ્ર’ જેવા મહાન ગ્રંથાના વિદ્વાન અને આત્માથી લેખક ડૉ. ભગવાનદાસ મહેતાના અનેક રીતે ઋણી છીએ. સયુક્ત રીતે કરેલા કરજને ભરપાઈ કરવાની જવાબદારી પણ સયુક્ત રીતે જ રહેલી હેાય છે, એટલે એમના ઋણના ભાર આ જન્મે હવે આછે કરવાની તે શકયતા જ નથી રહી. આવા સામાન્ય પુસ્તકનુ પ્રાકથન ડેાકટર સાહેબ જેવા પાસે લખાવવુ એ એક પ્રકારની મારી બાલચેષ્ટા છે એ વાતથી હું અજાણુ નથી, પરંતુ તેમની જેવા આધ્યાત્મિક અને આત્માનું દેવું વધારવામાં પણ એક પ્રકારની લ લચ જ રહી છે. આવા ઋણુભાર સબધના કારણે અન્ય જન્મમાં પણ તેમના જીવાત્મા સાથે સંબંધ ચાલુ રહી શકે એવી તીવ્ર ઈચ્છાથી મારા પરના એમના
પ્રાય: તદનુરૂપ લૌકિક દૃષ્ટિથી એધદક અવ-ઋણભારના વધારા કર્યાં છે. આ માટે માત્ર તેમનો આભાર કે ઉપકાર માની એમના દેવામાંથી મુક્ત થઇ શકાય તેમ નથી અને એમ મુક્ત થવાનુ` ' પસદ પશુ ન કરૂ, તેથી એવી ધૃષ્ટતાથી દૂર રહું છું.”
・・
લેાકન કરાયુ છે. મનુષ્ય જો વિવેકદૃષ્ટિ ખેલીને દેખે તે જગમાં ડગલે ને પગલે એધ પ્રાપ્ત કરી શકે છે. અરે! ધૂળ ને કાંકરા જેવી તુચ્છ નિર્માલ્ય ગણાતી વસ્તુ પેાતાની મહત્તાના ફેંકે રાખનારા મનુષ્યને મધ આપી શકે છે. અત્રે લેખકે પણ દષ્ટિ ઉન્મીલિત રાખી કેટલાક અંગત જીવનપ્રસ ંગાનું તટસ્થ અવલેાકન કયુ છે અને તે પરથી સ્વદૃષ્ટિ અનુસાર ફલિત થતા બેધ તારવવાના પ્રયત્ન કર્યાં છે.' આમ ટૂંકી ‘નેટિસે ' ગ્રંથનુ’ વોકન કરી તેનું હાર્દ દર્શાવતું અને ગ્રંથકારને યથાથ ન્યાય આપતુ પ્રાકથન 'મે' ટૂંક સમયમાં લખી આપ્યાથી આશ્ચર્ય અનુભવતા શ્રી મનસુખલાલભાઇ બહુ આન'દિત થયા, અને અત્યંત પ્રસન્નતાપૂર્વક તેમણે આ ગ્રંથના લેખકના નિવેદન’માં ઋજુ ભાવે ઋણ સ્વીકાર કરતાં આ સ્વયંભૂ ભાવવાહી
ઉદ્ગાર લખ્યા.
જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭
શ્રી મનસુખલાલભાઈના સચ્ચાઇના રણકાર કરતા આ ભાવવાહી ઉદગારામાં એમની કેવી ભાવનાશીલતા, કેવી વિનમ્રતા, કેવી ઋજુતા, દૈવી ધર્માંસ્નેહતા, કેવી માર્મિકતા, કેવી વચન વિગ્ધતા દ”ન દે છે! પણ આ જ વચન ચાતુરીથી પાતે ઋણમુક્ત બની ઋણયુક્ત મને કર્યાં! પેતે ઋણના બેજામાંથી છટકી જઈ ઋણુના એજો મારા માથે નાંખી દ્વીધે ! પોતે ન બંધાય ને બીજાને બાંધે એવી અકળ વચનકળાથી
ધ
સ્નેહી શ્રી મનસુખલાલભાઇએ મને ધ સ્નેહના બંધને બાધી દ્વીધા ! બાકી ઋણાનુબંધ તે જગતના નિયમ છે. ઋણાનુબ ધ બ ધથી બદ્ધ જગજીવા પરસ્પર ઋણાનુબ'ધ સંખ ધથી
: ૧૨૯

Page #71

સબંધિત છે. સ્વજન, પરજન, પરિજન, ધર્મી જન, પરિગ્રહપ્રપ ચાદિ સ સબંધ પૂરો થયે, તે તે ઋણ ચૂકવી, જન્મ જન્મને જુદો જુદા તે તે સંબંધ અહીંનેા અહીં મૂકી, પ્રત્યેક જીવ આવ્યો હતા તેવા ખાલી હાથે પાતપાતાના કર્માનુસાર ગતિમાં એકલે જાય છે, એક માત્ર ધર્મ સન્મિત્ર જ તેની સગાથે જાય છે. શ્રી મનસુખલાલભાઇએ ચેંગદષ્ટિસમુચ્ચય'ના પ્રકાશક નિવેદનમાં સત્ય કહ્યુ છે તેમ આ સંસાર એક ૫'ખી મેળેા છે અને થોડા સમયમાં આ મર્ત્ય દેહના ત્યાગ કરીશુ.’ પણ અજ્ઞાની જીવ મિથ્યા મૈાહુ માન કરી પરભાવમાં આસક્તિથી બંધાય છે અને ભવભયની પરિપાટી ઉભી કરે છે; જ્ઞાની જીવ અડૂ'કાર મમકારના ત્યાગ કરી, પર ભાવમાં અડુ ભાવ-મમભાવરૂપ પરિગ્રબુદ્ધિને (મૂર્છાના) ત્યાગ કરી, સૌર્ એવી આત્મામાં જ આત્મબુદ્ધિ કરે છે, તેને ભવનેા ભય નથી, મૃત્યુનો ભય નથી, મૃત્યુને તેના ભય છે. આથી ઉલટું અજ્ઞાની જીવે અહંકાર-મમકાર બુદ્ધિથી, પરિગ્રહથી, પરિગ્રહબુદ્ધિથી જે કાંઈ કર્યુ હાય, શ્રી હરીભદ્રસૂરિજીએ કહ્યું છે તેમ લોક સંજ્ઞાથી એઘસ જ્ઞાથી લેકપ ક્તિથી લેાકારાધનહેતુએ જે કાંઈ ધમ કાય પણ કર્યું હોય તેની વાસ્તવિક ધર્મમાં ગણના ન હોવાથી તે કાંઈ પણ જીવની સાથે આવતું નથી. સાથે આવે છે જીવને એક સન્મિત્ર સoમ જ,
તેનુ નામ પાડવામાં આવે છે. દૈડુ છૂટી જાય ત્યારે નામ પણ છૂટી જાય છે; તે નામકમથી નિર્મિત દેહની સાથેના સંબ`ધ જ્યાં છૂટી જાય, ત્યાં ક્રેડની સાથે જોડાયેલા વ્યવહાર નામના સબંધ પણ છૂટી જાય એમાં પૂછ્યુ શુ? અને જયાં નામના સબ ધ પણ ફૂટી જાય, ત્યાં પછી તે નામની જે નામના જંગમાં થઈ હાય, થતી હાય કે થવાની હોય, તેની સાથે તે નામધારી દેડમાં રહેલા દંહી આત્માને શેા સબંધ ? ગમે તે નામધારી દેઢુપર્યાયની ગમે તેવી નામના થઇ કે થાય, તેની સાથે દેહાંતર ગતિ કરતાં નામાંતર પામતા આત્માને શે સબધ ? એમ જ્ઞાની જાણે છે, એટલે દેહાશ્રિત નામની નામનાની કામના તએ રાખતા જ નથી, એક આત્માશ્રિત કામની– આત્મસિદ્ધિ કાર્યની કામના તેએ રાખે છે.
યશસ્કીતિ નામની નામકની પ્રકૃતિ છે, તે પૂ`કૃત સુકૃતના ફળરૂપ પુણ્યપ્રકૃતિ છે, તે પણ
વત માનદંડાશ્રિત હોઇ તે દેહાશ્રિત નામની સાથે સંબ ંધિતી છે. એટલે તે દેઢુપર્યાય છૂટી ગયે તે નામની સાથે તેને કઈ પણ સબંધ રહેતા નથી, જે દેઢુના નામને લગતી યશસ્કીર્તિ છે, તે નામ-રૂપના નાશ થયા છે, એટલે અન્ય દેહમાં નામાંતર-રૂપાંતર પામતાં તે પૂવ નામની સાથે કાંઈ લેવાદેવાના સબંધ રહેવા પામતા નથી. આમ યશસ્કીતિ માત્ર વત્તમાન દેહાશ્રિત નામન આશ્રીને હેાય છે, એટલે યશને અથૅ કીર્તિને અર્થે કે લૌકિક માનને અર્થે કઇ પણ પ્રવૃત્તિ આત્માર્થી કરતા નથી, પણ કેવળ એક માત્ર આત્મા ને અર્થ સમસ્ત પ્રવૃત્તિ કરે છે; તેને કામ એક આત્મા તું, ખીજે નહિં મનરાગ' એમ હાય છે, એટલે સદૈવ સેવાભક્તિ, સત્પુરુષ-સદૃગુરુ સેવાભક્તિ, સશ્રુત સેવાભક્તિ, સત્યમ સેવાભક્તિ આદિ જે કઇ
“ પરિગ્રહની મમતા કરીજી, ભવભવ મેલી રે સાથ; જે જ્યાંની તે ત્યાં રહીજી, કાઈ ન આવી સાથ. રે જિનજી ! મિચ્છામિ દુક્કડં આજ૦ ’ (શ્રી વિનયવિજયકૃત પુણ્યપ્રકાશ સ્તવન) ‘નામ રૂપના નાશ ’ છે એમ કહેવાય છે.
તે સત્ય છે. નામ પણ રૂપને આધીન છે, રૂપપણુ સર્વ સત્સેવા કરે છે તે કેવળ એક શુદ્ધ
અમુક આકારરૂપ દેહ હાય તા વ્યવહુારાર્થે
આત્માર્થે જ પરમાથે જ કરે છે, નહિ કે
આત્માનંદ પ્રકાશ
૧૩૦ :

Page #72

ઐહિક યશ-કીનિ લાભાદિ અર્થે કે લૌકિક સફલ પરંપરા સાનુબંધુ કલ્યાણ પરંપરા પ્રાપ્ત માન-પૂજાદિ અથે જો કે તે સસેવાદિ સત કરાવે છે. કૃત્ય કરવાથી તેને યશસ્કીર્તિ આદિજારની એટલે જ સહજ સ્વાભાવિક છે કે સદ્. પાછળ સાંઠા ની જેમ આનુષગિક ફળ પણ શ્રી મનસુખલાલભાઈએ જીવનમાં જે યથાશક્તિ અવશ્ય મળે છે, પણ તે અર્થે તે પ્રવૃત્તિ નથી સધર્મસેવા કરી હોય, તેને યથાસંભવ યથાઈ કરતા, માત્ર આત્મા જ કરે છે. આથી ઉલટું યશ પણ તેમને મળે, સુકૃત્યની સુવાસ સુગંધ માનાર્થી જીવ મુખ્યપણે યશકીતિ અર્થે પાછળ રહી જાય, અને એક ધમ સન્મિત્ર માનાથે-પૂજાથે લેકમાં મનાવા-પૂજાવા અર્થે સદુગતને અનુગત થાય. ખરેખર ! ધર્મરંગ બધી પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેને માનાર્થ-મતાથ આદિ એજ સાચો રંગ છે, “સાચો રંગ તે ધર્મને, મનરેગ લાગુ પડે છે એટલે તે આત્માર્થને બીજો રંગ પતંગ સમાન છે. દેહ ભલે જીર્ણ વિસારી ના ગોણ કરી દેહાશ્રિત યશસ્કીતિ થાય, ધર્મરંગ જીર્ણ થતું નથી; નામ-રૂપનું અાદિ વધે એમ મુખ્ય દેવાર્થ પ્રયોજનથી સર્વ ઘાટ ઘડામણ ભલે જાય, એનું વિણસતું નથી. સેવાદિ પ્રવૃત્તિને જગતમાં દેખાડો કરે છે. “સાચે જંગ તે ધર્મને સાહેલડિઆ, માનાર્થી યશસ્કીર્તિની પાછળ દોડે છે, યશકીર્તિ બીજે રંગ પતંગ રે ગુણવેલડિઆં; આત્માથીની પાછળ દોડે છે. આમ આત્માથી
ધમ રંગ જીરણ નહિ સાહેલડિઆ, અને માનાથી બંનેના દષ્ટિબિંદુમાં, ઉદેશમાં, પ્રય
દેહ તે જરણ થાય રે ગુણવેલડિઆ, જનમાં, પ્રવૃત્તિમાં આકાશપાતાળનું અંતરુ છે.
સેનું તે વણસે નહિ..સાહેલડિઆ સુકૃત્યને યશ તે બંનેને મળે છે, પણ માના.
ઘાટ ઘડામણ જાય રે ગુણવેલડિઆ.” થને લાભ થશથી આગળ વધતું નથી, અને
–શ્રી યશોવિજય આત્માથીને આત્મ લાભ અનંત અનુબંધરૂપ
દ્વાદશારે નયચક્રમ” બીજા ભાગના ભવ્ય ઉદ્ઘાટન સમારંભ પ્રસંગે આવેલ સંદેશાઓ તારથી ૧ શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાના પ્રમુખ તથા “આત્માનંદ પ્રકાશ માસીકના - તંત્રીશ્રી ગુલાબચંદ લલુભાઈ શાહ
ભાવનગર ૨ શ્રી ભાવનગર જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક તપાસંઘ ૩ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા ૪ શ્રી યશોવિજયજી જૈન ગ્રંથમાળા ૫ શ્રી જેને આત્માનંદ સભાની કાર્યવાહક કમિટિ ૬ શ્રી રમણીકલાલ ભોગીલાલ મગનલાલ શાહ ૭ શ્રી નગીનદાસ હરજીવનદાસ શાહ ૮ શ્રી રમણલાલ અમૃતલાલ શેઠ ૯ શ્રી ભુપતરાય નાથાલાલ શાહ
જાન્યુ-ફેબ્રુઆરી, ૧૭૭
: ૧૩૧

Page #73

૧૦
શ્રી કાન્તીલાલ રતીલાલ મલાત
૧૧ શ્રી રમણીકલાલ માણેકચંદ નાણાવટી ૧૨ શ્રી જય'તીલાલ રતીલાલ સલેાત
૧૩ શ્રીમતી કોકીલાબેન વીનુભાઈ પારેખ ૧૪ સી. દીપચંદ ઉમરાળાવાળા
પત્રથી
૧ શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાના વતમાન પ્રમુખશ્રી ગુલામચ'દ લલ્લુભાઈ શાહ શ્રી જૈન આત્માનદ સભાના ભુતપુર્વ પ્રમુખશ્રી ખીમચ ંદભાઈ ચાંપશી શાહ ૩ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના સહતંત્રા શ્રી કાન્તીલાલ જગજીવન દેશી
૨
૪
શ્રી દલસુખભાઈ માલવણીયા
૫
શ્રી હિરાલાલ અનેાપચંદભાઇ
૬
શ્રી જગજીવનદાસ ભગવાનલાલ શાહુ
૭ શ્રી એન. સુર્યકાન્ત એન્ડ કુાં.
૮ શ્રી હર્ષદરાય તલકચંદ શાહ
૯ શ્રી રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈ
૧૩૨ :
ભાવનગર
卐
""
39
A
ભાવનગર
,,
33
અમદાવાદ
મુ ગઈ ભાવનગર
શ્રી જૈન આત્માન ંદ સભાના હાલના પ્રમુખ શ્રી ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ તેમના સ ંદેશામાં શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાના તથા પ્રકાશન થતા ગ્રંથના પરીચય આપ્યા હતા. તે ઉપરાંત શ્રી ગુલાબચંદભાઈ જણાવે છે કેઃ—
,,
“ આ શુભ પ્રસંગ સાથે પરમ પૂજ્ય ધમ પ્રભાવક યુગદિવાકર આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજય ધસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબને સત્તાવીશમે આચાય પદવી પ્રદાનના શુભ દિન છે તેની ઉજવણીના અમારી સભાને અલભ્ય લાભ મળ્યો છે તે અમારા માટે ભારે ગૌરવને વિષય છે.
'
અમદાવાદ
૫. પૂ આચાર્ય ભગવંત શ્રી પ્રતાપસુરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબે, પ. પૂ. આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયધર્મ સુરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબે અને સાહિત્ય કલારત્ન પૂ. શ્રી યશેવિજયજી મહારાજ સાહેબે છેલ્લા થાડા વર્ષોંમાં મુબઈ ખાતે તેમજ પરામાં જૈન શાસનના અનેક ચિરસ્મરણીય મ'ગળ કાર્યાં કરાવ્યા છે. દેરાસર, ઉપાશ્રય, માનવરાહત તેમજ ખીજા સમયેચીત જરૂરી લેાકેાના સેવાના કાર્યોંમાં તેઓશ્રીએ ભારે જહેમત ઉઠાવી જૈન શાસનને દિપાવેલ છે. તેએશ્રીને મારા કોટી કોટી વંદણુા. તેઓશ્રીના આ સભા ઉપર સદાય આશીર્વાદના ઝરણા વહેતા રહે તે ભાવના.
27
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #74

સ્વ. શ્રી મનસુખલાલભાઇને શ્રદ્ધાંજલિ આપતા ઠરાવે નીચેની સંસ્થાઓ તરફથી અમોને મળ્યા છે.
શ્રી શાંતિનાથજી જૈન દેરાસર કેટ-મુંબઈ ઓલ ઇન્ડીયા જેન વેતામ્બર કેન્ફરન્સ
મુંબઈ
મુંબઈ
શ્રી જૈન વે. એજ્યુકેશન બોર્ડ શ્રી ઘોઘારી મિત્ર મંડળ શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર સામાયિક મંડળ
પાલીતાણા શ્રી જૈન પ્રગતિ મંડળ શ્રી શ્રમણ વૈયાવચ્ચ સંઘ શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર જૈન મટી ટોળી શ્રી વિશાલ જૈન કલા સંસ્થાન શ્રી મુક્તિ-કમલ જૈન મોહન
જ્ઞાન મંદિર સંસ્થા શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર જૈન સાહિત્ય મંદિર શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય શ્રી અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસારક મંડળ શ્રી સેરઠ વીસાશ્રીમાળી જૈન સમાજ શ્રી આત્માનંદ જૈન સભા
મુંબઈ શેઠ દેવકરણ મુળજી સંઘવી ટ્રસ્ટ શ્રી જૈન ધાર્મિક શિક્ષણ સંધ શ્રી જૈન ધાર્મિક શિક્ષણ સંસાયટી શ્રી જૈન તત્વજ્ઞાન વિદ્યાપીઠ શ્રી સેન સાહિત્ય વિકાસ મંડળ શ્રી પ્રજ્ઞા પ્રકાશન મંદિર શ્રી હીરસૂરિ ગેડીજી પાઠશાળા શ્રી ખીમચંદ મુળચંદ જૈન વિદ્યાર્થી ગૃહ.
અમરેલી
જાન્યુ.-ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૭

Page #75

સુજ્ઞશ્રી,
સ્વ. શ્રી મનસુખલાલભાઇએ પેાતાના જ હસ્તે લખેલ પત્ર અહિં રજુ કરીએ છીએ.
અને
‘ મારા મૃત્યુ પછી સગા—સંબંધી મિત્રાને લખવાના પત્રના મુસદ્દો’
પૂજાનુ' સ્થળ છે ~~~
તા.
૧૩૪ :
દેહાત્સ
વાર
વિ.જણાવવાનુ` કે અમારા ભાઇ મનસુખલાલ ના સવારે/બપો૨ે / રાતે
તા.
વાગે શાંતિપૂર્વક થયા છે. જેના જન્મ છે તેનું મૃત્યુ પણ નિશ્ચિત છે અને વર્તમાનકાળે આ ક્ષેત્રેથી જેના દેહાંત્સગ થાય છે તે આત્માને પુનઃ શરીર પ્રાપ્ત થવાનુ પણ નિશ્ચિત છે. તેથી મૃત્યુ પ્રાય: નવા જન્મની પ્રાથમિક ભૂમિકા રૂપે હાય તેના હુ` કે શેાક સુજ્ઞજના કરતા નથી. મૃત્યુને શેક કરવાથી કેવા વેદનીય કમ` બંધાય છે તે ઉપરના શ્લોકમાં દર્શાવ્યું છે. સદ્ગતની ઈચ્છાનુ સાર તેમના મૃત્યુ નિમિત્તે કોઇ પૂજ કે તિથિના દિવસ રાખવામાં આવેલ નથી. સદ્ગતના આત્માના શાન્તિ અર્થે તેની ઈચ્છાનુસાર નીચે જણાવેલ સ્થળે, દિવસે અને સમયે સ્વ. આચાય વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી કૃત ‘બ્રહ્મચર્ય વ્રત'ની પૂજા ભણાવવામાં આવશે. સદ્ગત પ્રત્યેની લાગણી અને શુભેચ્છા દર્શાવવા શકય એવી તિથિ કે તિથિના દિવસે તેમના આત્માની શાંતિ અર્થે શુદ્ધ બ્રહ્મચય વ્રતનું પાલન કરવા સંકલ્પ કરવેા એ જ અભ્યર્થના.
2
અહીં એ લૈ!ક તથા તેનું ગુજરાતી ભાષાન્તર આ અકના પહેલા એટલે કે પાના ન'. ૬૩ ઉપર છે.
Drafted on 10-2-16
Tuesday at 3-20P.M,
ભવદીય
મરણના સમાચાર છાપામાં આપતી વખતે સ્પષ્ટ લખવુ' કે સાદડી, એસણુ ઉઠમણું પ્રથા ખધ છે.
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #76

સ્વર્ગ વાસ નોંધ
જૈન સમાજના અગ્રણી સમાજ સેવક અને દાનવીર શેઠશ્રી અમૃતલાલ કાળીદાસ દેશીનું તા. ૭–૧–૭૭ના રાજ મુબઇ મુકામે દુઃખદ અવસાન થયુ' તેના સમાચારથી અમેા ખૂબ જ ઊંડા દુઃખ અને આઘાતની લાગણી અનુભવીએ છીએ.
સ્વર્ગસ્થ શ્રી અમૃતલાલભાઇ એક જાણીતા નિષ્ણાત ઉદ્યોગપતિ હતા. તેએશ્રી સાહિત્યના અભ્યાસ, સ'શેાધન અને પ્રકાશનમાં ઊંડા રસ લેતા. તત્ત્વજ્ઞાન અને ખાસ કરીને જૈન દશનમાં તેમજ શિક્ષણમાં પણ તે અંગત કાળજી લઇ ઊંડો રસ દાખવતા. તેમના સાહિત્ય વ્યાસંગને કારણે તેમના ગ્રંથ-સ'ગ્રડમાં ધર્મ, તત્ત્વજ્ઞાન અને સાહિત્યના પુસ્તકોના ઉમેરા કરેલા.
તેએશ્રીએ ઈ.સ. ૧૯૪૮માં ધાર્મિક શિક્ષણ અને સ'શેષનના કાર્યને વેગ આપવા જૈન સાહિત્ય વિકાસ મંડળની સ્થાપના કરેલી જે યદ્યપિ પંત સુ ંદર કાર્ય કરી રહેલ છે. જૈન સમાજની અનેક નાની મેાટી સસ્થા એના તેએશ્રી પ્રેરક અને પ્રેાત્સાહક હતા. અમારી શ્રી જૈત આત્માનંદ સભાતા તેએશ્રી માનવંતા પેટ્રન હતા, અને સંસ્થાની સાહિત્ય-પ્રકાશનની પ્રવૃત્તિમાં ખૂબ રસ લેતા અને પ્રેરણા આપતા.
તેમના જવાથી જૈન સમાજને એક સાહિત્ય વ્યાસ'ગી દાનવીરની ખાટ પડી છે.
પ્રભુ તેમના આત્માને ચિરશાન્તિ આપે એવી પ્રાથના કરીએ છીએ. તેમજ તેમના કુટુબીજનેા પર આવી પડેલ આ આપત્તિમાં સમવેદના પ્રગટ કરીએ છીએ..
૧ પ્રસિદ્ધિ સ્થળ :
ર પ્રસિદ્ધિ ક્રમ
:
રજીસ્ટ્રેશન એફ ન્યુઝ પેપર્સ (સેન્ટ્રલ) -૪ નિયમ ૮ પ્રમાણે આત્માનંદ પ્રકાશ” સંબંધમાં નીચેની વિગતા પ્રગટ કરવામાં આવે છે.
:
૩ મુદ્રકનું નામ કયા દેશના ઠેકાણું”
:
10
૪ પ્રકાશકનું નામ : કયા દેશના
:
ઠેકાણ
૫ તંત્રીનું નામ કયા દેશના
ઠેકાણું'
:
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ખારગેટ-ભાવનગર દરેક અંગ્રેજી મહિનાની સે।ળમી તારીખ
શ્રી ગીરધરલાલ ફુલચંૐ શાહુ
ભારતીય
સાધના મુદ્રણાલય, દાણાપીઠ પાછળ, ભાવનગર
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા વતી, શ્રી ગુલાબચ’ઇ લલ્લુભાઇ શાહુ
ભારતીય
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ખારગેટ-ભાવનગર
શ્રી ગુલામચંદ લલ્લુભાઈ શાહ
ભારતીય
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ખારગેટ-ભાવનગર
મૈં સામયિકના માલિકનું નામ : શ્રી જૈન આત્માન ંદ સભા-ભાવનગર
આથી હું, ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈ શાહ જાહેર કરૂ છું કે ઉપર આપેલી વિગત અમારી
જાણુ તથા માન્યતા મુજબ ખરાબર છે.
તા ૧-૨ --૭૭
ગુલાખચ લલ્લુભાઈ શાહુ

Page #77
ATMANAND PRAKASH Regd. B.V. 31 શ્રી જૈ ન આ ભા ન દ સ ભા : ભા વ ન ગ ર ( અમારી મહત્ત્વાકાંક્ષા શ્રી આત્માનંદ-પ્રકાશ માસિક છેલ્લા 73 વર્ષથી નિયમિત જ્ઞાનપ્રચારનું કાર્ય કરી સમાજસેવા કરી રહેલ છે એ સૌને સુવિદિત છે. માસિક વાચન-સામગ્રીથી વાંચકોને સંતોષ હોવા છતાં માસિકને હજુ વધારે માહિતીસભર તેમજ લેકગ્ય અને વિદ્વદુર્ભાગ્ય લેખો, કાવ્ય, ધાર્મિક પ્રસંગેના સમાચાર, સમાજસેવાના ઉપાણી સમાચારો વગેરે ઉમેરી વધારે ઉપયોગી બનાવવાની અમારી ભાવના છે. પરંતુ કાગળની મોંઘવારી, પ્રિન્ટીંગ વગેરેના વધતા ખર્ચાઓ વગેરે વિચારણા માંગી લે છે. એ માટે એક ઉકેલ છે, અને તે એ કે માસિકના સ્નેહી, શુભેચ્છકે, વ્યાપારી બંધુઓ અને વિવિધ ક્ષેત્રના ઉદ્યોગપતિઓ તથા બે કે વગેરે પિતાના વ્યવસાયની જાહેરાત ( વિજ્ઞાપન ) મોકલી આપી અમારા ઉત્સાહ વૃદ્ધિમાં સહકાર આપે, તે અમારા માસિકમાં જાહેર ખબર આપી સહકાર આપવા સૌને વિનતિ.. * જાહેર ખબરના દર અક એક વખતના વાષિક (દશ અકેમાં) રૂા. રૂા. 100) 75) ટાઈટલ પેજ (છેલ્લુ) ચેાથું, (આખુ પાનું) ટાઈટલ પેજ નં. 2 અથવા ન', 3 આખુ પાનું અંદરનું આખુ પાનું અંદરનું અધુ" પાનું અંદરનું પા પાનું સૌ શુભેરછા કેને સહકાર આપવા વિન' તિ. 800) 600) 400) 225). પ૦) 20] 150] -મંત્રીએ આવતા અંક તા. 31 માર્ચ ‘આત્માનંદ પ્રકાશ”ને આવતે અક ફાગણ-ચૈત્રના સંયુક્ત અ'કરૂપે મહાવીર જન્મકલ્યાણક વિશેષાંક તરીકે પ્રગટ થશે. તે વિદ્વાન મુનિવર્યો તેમજ લેખકને વિનંતી કે તેમના લેખ તા. ૧૫મી માર્ચ સુધીમાં મોકલી આપે. તંત્રી : શ્રી ગુલાબચંદ લલુભાઈ શાહ, શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ તંત્રી મંડળ વતી પ્રકાશક : શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ભાવનગર મુદ્રક : શ્રી ગિરધરલાલ ફૂલચંદ શાહ, સાધના મુદ્રણાલય : દાણાપીઠ-ભાવનગર For Private And Personal use only