Book Title: Apbhramsa Abhyas Uttar Pustak
Author(s): Kamalchand Sogani, Shakuntala Jain
Publisher: Apbhramsa Sahitya Academy
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004213/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक डॉ. कमलचन्द सोगाणी द्वारा रचित अपभ्रश रचना सौरभ अपभ्रश अभ्यास सौरभ के अभ्यासों की स्वयं जाँच हेतु रचित उत्तर पुस्तक की लेखिका श्रीमती शकुन्तला जैन माणु उजावो जोन। जैनविद्या संस्थान श्री महावीरजी प्रकाशक अपभ्रंश साहित्य अकादमी जैनविद्या संस्थान दिगम्बर जैन अतिशय क्षेत्र श्री महावीरजी राजस्थान For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक डॉ. कमलचन्द सोगाणी निदेशक जैनविद्या संस्थान- अपभ्रंश साहित्य अकादमी द्वारा रचित अपभ्रंश रचना सौरभ अपभ्रंश अभ्यास सौरभ के अभ्यासों की स्वयं जाँच हेतु रचित उत्तर पुस्तक की ' लेखिका श्रीमती शकुन्तला जैन सहायक निदेशक अपभ्रंश साहित्य अकादमी, जयपुर जाणु ज्जीबी जीवो जैनविद्या संस्थान श्री महावीरजी प्रकाशक अपभ्रंश साहित्य अकादमी जैनविद्या संस्थान दिगम्बर जैन अतिशय क्षेत्र श्री महावीरजी राजस्थान For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रकाशक अपभ्रंश साहित्य अकादमी जैनविद्या संस्थान दिगम्बर जैन अतिशय क्षेत्र श्री महावीरजी श्री महावीरजी - 322 220 (राजस्थान) दूरभाष - 07469-224323 प्राप्ति-स्थान 1. साहित्य विक्रय केन्द्र, श्री महावीरजी 2. साहित्य विक्रय केन्द्र दिगम्बर जैन नसियाँ भट्टारकजी सवाई रामसिंह रोड, जयपुर - 302 004 दूरभाष - 0141-2385247 प्रथम संस्करण 2011 सर्वाधिकार प्रकाशकाधीन मूल्य - 500 रुपये ISBN No. 978-81-921276-2-0 पृष्ठ संयोजन फ्रेण्ड्स कम्प्यूटर्स जौहरी बाजार, जयपुर - 302003 दूरभाष - 0141-2562288 मुद्रक जयपुर प्रिण्टर्स प्रा. लि. एम.आई. रोड, जयपुर - 302 001 For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रकाशकीय अपभ्रंश अभ्यास सौरभ अभ्यास संख्या अभ्यास - 1 अभ्यास- 2 अभ्यास - 3 अभ्यास - 4 अभ्यास- 5 अभ्यास- 6 अभ्यास - 7 अभ्यास - 8 अभ्यास - 9 अभ्यास - 10 अभ्यास-11 अभ्यास - 12 अभ्यास- 13 अभ्यास - 14 अभ्यास - 15 अभ्यास - 16 अभ्यास- 17 अभ्यास - 18 अभ्यास - 19 अभ्यास- 20 अभ्यास- 21 अनुक्रमणिका विषय वर्तमानकाल विधि एवं आज्ञा अतिरिक्त अकर्मक क्रियाएँ वर्तमानकाल, विधि एवं आज्ञा वर्तमानकाल, विधि एवं आज्ञा भविष्यत्काल मिश्रित वाक्य • सम्बन्धक भूतकृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक एवं हेत्वर्थक कृदन्त अकारान्त पुल्लिंग संज्ञा (एकवचन) अकारान्त पुल्लिंग संज्ञा (बहुवचन) अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञा (एकवचन ) अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञा (बहुवचन) आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञा (एकवचन ) आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञा (बहुवचन) संज्ञाओं के मिश्रित वाक्य भूतकालिक कृदन्त ( कर्तृवाच्य) वर्तमान कृदन्त भूतकालिक कृदन्त (भाववाच्य ) मिश्रित वाक्य पृष्ठ संख्या For Personal & Private Use Only 1 5 9 13 17 18 22 26 31 35 38 43 47 52 56 61 66 70 79 84 89 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास संख्या अभ्यास- 22 अभ्यास- 23 अभ्यास- 24 अभ्यास- 25 अभ्यास- 26 अभ्यास- 27 अभ्यास- 28 अभ्यास- 29 अभ्यास- 30 अभ्यास - 31 अभ्यास- 32 अभ्यास- 33 अभ्यास- 34 अभ्यास- 35 अभ्यास- 36 अभ्यास- 37 अभ्यास- 48 पाठ 26 पाठ 27 विषय विधि कृदन्त (भाववाच्य) अतिरिक्त अकर्मक क्रियाएँ (भाववाच्य) 93 95 98 100 104 106 110 112 कृदन्त, कर्मवाच्य, तृतीया 114 विविध कृदन्त 117 संज्ञा, चतुर्थी, षष्ठी (एकवचन, बहुवचन) 118 संज्ञा, पंचमी, सप्तमी (एकवचन, बहुवचन) 119 प्रेरणार्थक प्रत्यय 121 स्वार्थिक प्रत्यय, विविध सर्वनाम, अव्यय 123 अनियमित कर्मवाच्य 125 अनियमित भूतकालिक कृदन्त 126 विउसीहे पुत्तबहूहे कहाणगु 130 ( व्याकरणिक विश्लेषण एवं शब्दार्थ) कर्तृवाच्य एवं भाववाच्य संज्ञा (द्वितीया - एकवचन, बहुवचन) अतिरिक्त सकर्मक क्रियाएँ अपभ्रंश रचना सौरभ के अभ्यास पाठ संख्या विषय पाठ 17 संज्ञा (इ, ई, उ, ऊ पु. नपुं. स्त्री . ) संज्ञा (इ,ई,उ,ऊ पु. नपुं. स्त्री. ) संज्ञा, सकर्मक क्रियाएँ अतिरिक्त अकर्मक क्रियाएँ एवं मिश्रित वाक्य भविष्यत्काल सम्बन्धक भूतकृदन्त पृष्ठ संख्या For Personal & Private Use Only पृष्ठ संख्या 150 152 154 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाठ संख्या पाठ 28 पाठ 32 पाठ 36 पाठ 40 158 159 160 पाठ 43 पाठ 45 पाठ 47 पाठ 49 विषय पृष्ठ संख्या हेत्वर्थक कृदन्त 154 अकारान्त पुलिंग संज्ञा 155 (एकवचन, बहुवचन) अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञा 157 (एकवचन, बहुवचन) आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञा (एकवचन, बहुवचन) वर्तमान कृदन्त भूतकालिक कृदन्त (भाववाच्य) अकर्मक क्रियाएँ (भाववाच्य) 161 विधि कृदन्त (भाववाच्य) सकर्मक क्रियाएँ एवं मिश्रित वाक्य कर्मवाच्य भूतकालिक कृदन्त (कर्मवाच्य) विधि कृदन्त (कर्मवाच्य) विविध कृदन्त-द्वितीया सहित 168 संज्ञा, चतुर्थी, षष्ठी (एकवचन, बहुवचन) 169 संज्ञा, पंचमी (एकवचन) संज्ञा, सप्तमी (एकवचन) संज्ञा, सम्बोधन (एकवचन, बहुवचन) .. विविध सर्वनाम अव्यय 162 163 पाठ 52 पाठ 55 165 166 167 पाठ 57 पाठ 62 पाठ 64 पाठ 69 पाठ 70 पाठ 74 170 170 पाठ 76 . .. 171 पाठ 79 171 पाठ 80 172 For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रकाशकीय 'अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक' अध्ययनार्थियों के हाथों में समर्पित करते हुए हमें हर्ष का अनुभव हो रहा है। ___तीर्थंकर महावीर ने धर्म-प्रचार के निमित्त तत्कालीन लोक-भाषा 'प्राकृत' का प्रयोग किया। प्राकृत भाषा की परम्परा अपभ्रंश को प्राप्त हुई, और अपभ्रंश की कोख से ही सिन्धी, पंजाबी, मराठी, गुजराती, राजस्थानी, बिहारी, उड़िया, बंगला, असमी, पश्चिमी हिन्दी, पूर्वी हिन्दी आदि भारतीय आर्यभाषाओं का जन्म हुआ है। इस तरह से राष्ट्रभाषा व लगभग सभी नव्य भारतीय आर्यभाषाओं का मूलस्रोत होने का गौरव अपभ्रंश को प्राप्त है। 'अपभ्रंश ईसा की लगभग सातवीं से तेरहवीं शताब्दी तक सम्पूर्ण उत्तर भारत की सामान्य लोक-जीवन के परस्पर व्यवहार की बोली रही है। हमारे देश में प्राचीनकाल से ही लोकभाषाओं में साहित्य-रचना होती रही है। अपभ्रंश साहित्य की विशालता, लोकप्रियता और महत्ता के कारण ही आचार्य हेमचन्द्र ने अपने प्राकृत-व्याकरण' के चतुर्थ पाद में स्वतन्त्र रूप से अपभ्रंश भाषा की व्याकरण-रचना की। यह कहना अतिशयोक्ति नहीं है कि अपभ्रंश भारतीय आर्यभाषाओं (उत्तर-भारतीय भाषाओं) की जननी है, उनके विकास की एक अवस्था है। डॉ. हजारीप्रसाद द्विवेदी के अनुसार- ‘साहित्यिक परम्परा की दृष्टि से विचार किया जाए तो अपभ्रंश के सभी काव्यरूपों की परम्परा हिन्दी में ही सुरक्षित है।' द्विवेदी जी ने तो अपभ्रंश को हिन्दी की प्राणधारा' कहा है। हिन्दी एवं अन्य सभी उत्तर. भारतीय भाषाओं के विकास के इतिहास के अध्ययन के लिये अपभ्रंश का अध्ययन आवश्यक ही नहीं अनिवार्य है। अतः राष्ट्रभाषा हिन्दी सहित आधुनिक For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भारतीय भाषाओं के सन्दर्भ में यह कहना कि अपभ्रंश का अध्ययन राष्ट्रीय चेतना और एकता का पोषक है उचित प्रतीत होता है । अपभ्रंश साहित्य के अध्ययन-अध्यापन एवं प्रचार-प्रसार के उद्देश्य से दिगम्बर जैन अतिशय क्षेत्र श्री महावीरजी द्वारा संचालित 'जैनविद्या संस्थान' के अन्तर्गत अपभ्रंश साहित्य अकादमी की स्थापना सन् 1988 में की गई। अकादमी का प्रयास है- अपभ्रंश के अध्ययन-अध्यापन को सशक्त करके उसके सही रूप को सामने रखना जिससे प्राचीन साहित्यिक- निधि के साथ-साथ आधुनिक आर्यभाषाओं के स्वभाव और उनकी सम्भावनाएँ भी स्पष्ट हो सकें। वर्तमान में अपभ्रंश भाषा के अध्ययन के लिए पत्राचार के माध्यम से अपभ्रंश सर्टिफिकेट व अपभ्रंश डिप्लामो पाठ्यक्रम संचालित हैं, ये दोनों पाठ्यक्रम राजस्थान विश्वविद्यालय से मान्यता प्राप्त हैं। किसी भी भाषा को सीखने, जानने, समझने के लिए उसके रचनात्मक स्वरूप / संरचना को जानना आवश्यक है। अपभ्रंश के अध्ययन के लिये भी उसकी रचना-प्रक्रिया एवं व्याकरण का ज्ञान आवश्यक है। अपभ्रंश भाषा को सीखने-समझने को ध्यान में रखकर ही 'अपभ्रंश रचना सौरभ', 'अपभ्रंश अभ्यास सौरभ', 'अपभ्रंश काव्य सौरभ', 'प्रौढ अपभ्रंश रचना सौरभ', 'अपभ्रंश व्याकरण' आदि पुस्तकों का प्रकाशन किया जा चुका है। 'अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक' इसी क्रम का प्रकाशन है। शिक्षक के अभाव में अध्ययनार्थी 'अपभ्रंश रचना सौरभ' व 'अपभ्रंश अभ्यास सौरभ' के अभ्यासों को हल करके जाँचने में समर्थ नहीं हो सकते हैं। अतः इस कठिनाई को दूर करने के लिए 'अपभ्रंश रचना सौरभ' व 'अपभ्रंश अभ्यास सौरभ' के अभ्यासों को हल करके 'अपभ्रंश उत्तर पुस्तक' की रचना की गई है, जिससे अध्ययनार्थी अभ्यासों को स्वयं जाँच सके। आशा है 'अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक' अपभ्रंश अध्ययनार्थियों के लिए उपयोगी सिद्ध होगी । For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीमती शकुन्तला जैन ने बड़े परिश्रम से 'अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक' को तैयार किया है जिससे अध्ययनार्थी अपभ्रंश भाषा को सीखने में अनवरत उत्साह बनाये रख सकेंगे। अतः वे हमारी बधाई की पात्र हैं। पुस्तक प्रकाशन के लिए अपभ्रंश साहित्य अकादमी के विद्वान एवं पृष्ठ संयोजन के लिए फ्रेण्ड्स कम्प्यूटर्स के हम आभारी हैं। पुस्तक प्रकाशन के लिए जयपुर प्रिण्टर्स प्रा. लि. धन्यवादार्ह है। जस्टिस नगेन्द्र कुमार जैन प्रकाशचन्द्र जैन डॉ. कमलचन्द सोगाणी .. अध्यक्ष मंत्री संयोजक प्रबन्धकारिणी कमेटी जैनविद्या संस्थान समिति - दिगम्बर जैन अतिशय क्षेत्र श्री महावीरजी जयपुर तीर्थंकर महावीर तप कल्याणक दिवस मंगसिर कृष्ण दशमी, वीर निवार्ण संवत्-2538 20.11.2011 For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अपभ्रंश अभ्यास सौरभ उत्तर For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-1 A. A 13. ते हसइ/हसेइ/हसए। णच्चहिं/णच्चन्ति/णच्चन्ते/णच्चिरे। लुक्कहि/लुक्कसि/लुक्केसि/लुक्कसे। रूसउं/रूसमि/रूसामि/रूसेमि। जग्गहिं/जग्गन्ति/जग्गन्ते/जग्गिरे। 6. अम्हे/अम्हइं सयहुं/सयमो/सयामो/सयिमो/सयेमो/सयमु/सयामु/सयिमु/सयेमु/सयम/सयाम/ सयिम/सयेम। 7. तुम्हे/तुम्हई जीवहु/जीवह/जीवित्था। 8. ता ठाहिं/ठान्ति-ठन्ति/ठान्ते-ठन्ते/ठाइरे। 9. हर्ष हाउं/हामि। 10. सा होइ। 11. तुम्हे/तुम्हइं हसहु/हसह/हसित्था। 12. अम्हे/अम्हई णच्चहुं/णच्चमो/णच्चामो/णच्चिमो/णच्चेमो/णच्चमु/णच्चामु/णच्चिमु/णच्चेमु/णच्चम/ णच्चाम/णच्चिम/णच्चेम। लुक्कर्हि/लुक्कन्ति/लुक्कन्ते/लुक्किरे। 14. तुहुं रूसहि/रूससि/रूसेसि/रूससे। 15. हउं जग्गउं/जग्गमि/जग्गामि/जग्गेमि। : 16. सो सयइ/सयेइ/सयए। जीवहिं/जीवन्ति/जीवन्ते/जीविरे। ठाउं/ठामि। 19.ता ण्हाहिं/हान्ति•ण्हन्ति/हान्ते→ण्हन्ते/ण्हाइरे। 20. तुम्हे/तुम्हइं होहु/होह/होइत्था। 21. तुहुं णच्चहि/णच्चसि/णच्चेसि/णच्चसे। हसहि/हसन्ति/हसन्ते/हसिरे। 23. सा लुक्कइ/लुक्केइ/लुक्कए। रूसहि/रूसन्ति/रूसन्ते/रूसिरे।। 25. तुहं . जग्गहि/जग्गसि/जग्गेसि/जग्गसे। 26. तुम्हे/तुम्हइं. सयहु/सयह/सयित्था। 27. हउं जीवउं/जीवमि/जीवामि/जीवेमि। 28. अम्हे/अम्हई ठाहुं/ठामो/ठामु/ठाम। .. 29. सा ण्हाइ। 30. ता . होहिं/होन्ति/होन्ते/होइरे। 31. हडं हसउं/हसमि/हसामि/हसेमि। 32. तुम्हे/तुम्हइं णच्चहु/णच्चह/णच्चित्था। 18. हउं.. अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. हउं 33. अम्हे/अम्हइं . लुक्कहुं/लुक्कमो/लुक्कामो/लुक्किमो/लुक्केमो/लुक्कमु/लुक्कामु/लुक्किमु/ लुक्केमु/लुक्कम/लुक्काम/लुक्किम/लुक्केम। 34. सा रूसइ/रूसेइ/रूसए। 35. अम्हे/अम्हइं जग्गहुं/जग्गमो/जग्गामो/जग्गिमो/जग्गेमो/जग्गमु/जग्गामु/जग्गिमु/जग्गेमु/जग्गम/ जग्गाम/जग्गिम/जग्गेम। सयउं/सयमि/सयामि/सयेमि। 37. सा जीवइ/जीवेइ/जीवए। 38. तुहुं ठाहि/ठासि। 39. अम्हे/अम्हइं हाहुं/हामो/हामु/हाम। 40. हउं होउं/होमि। 41. तुहुं हसहि/हससि/हसेसि/हससे। 42. सो णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए। 43. हउं लुक्कउं/लुक्कमि/लुक्कामि/लुक्केमि। 44. अम्हे/अम्हई रूसहुं/रूसमो/रूसामो/रूसिमो/रूसेमो/रूसमु/रूसामु/रूसिमु/रूसेमु/रूसम/रूसाम/ रूसिम/रूसेम। 45. तुम्हे/तुम्हइं जग्गहु/जग्गह/जग्गित्था। 46. ता सयहिं/सयन्ति/सयन्ते/सयिरे। 47. अम्हे/अम्हई जीवहुं/जीवमो/जीवामो/जीविमो/जीवेमो/जीवमु/जीवामु/जीविमु/जीवेमु/जीवम/ जीवाम/जीविम/जीवेम। 48. सा ठाइ। 49. तुम्हे/तुम्हइं ठाहु/ठाह/ठाइत्था। 50. तुहुं ण्हाहि/हासि। 51. अम्हे/अम्हइं हसहुं/हसमो/हसामो/हसिमो/हसेमो/हसमु/हसामु/हसिमु/हसेमु/हसम/हसाम/ हसिम/हसेम। णच्चउं/णच्चमि/णच्चामि/णच्चेमि। 53. तुम्हे/तुम्हई लुक्कहु/लुक्कह/लुक्कित्था। 54. तुम्हे/तुम्हई रूसहु/रूसह/रूसित्था। 55. सा जग्गइ/जग्गेइ/जग्गए। सयहि/सयसि/सयेसि/सयसे। 57. तुहुं जीवहि/जीवसि/जीवेसि/जीवसे। 58. तुम्हे/तुम्हइं ठाहु/ठाह/ठाइत्था। 59. तुम्हे/तुम्हइं हाहु/व्हाह/हाइत्था। 60. अम्हे/अम्हइं होहुं/होमो/होमु/होम। 52. हउँ 56. तुहुं (ख) 1. ते/ता णच्चहिं। 4. सो/सो रूस। 7. तुम्हे/तुम्हइं लुक्कहु। 2. हउँ जग्गउं। 5. हउँ ठाउं। 8. अम्हे/अम्हई ण्हाहुं। 3. तुहं सयहि। 6. अम्हे/अम्हइं हसहुं। 9. हउं जीवमि। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. तुहं जग्गसि। 13. अम्हे/अम्हइं णच्चमो। 16. अम्हे/अम्हइं हामो। 19. सो/सा लुक्के।। 22. तुम्हे/तुम्हइं जीवित्था। 25. हउँ णच्चेमि। 28. सो/सा जीवेइ। 31. ते/ता जगिरे। 34. तुहुं लुक्कसि। 37. अम्हे/अम्हइं जग्गमो। 40. ते/ता हसहि। 43. अम्हे/अम्हइं होम। 46. तुम्हे/तुम्हइं ण्हाहु। 49. अम्हे/अम्हइं लुक्कमु।। 52. ते/ता होहिं। 55. सो/सा सये। 58. ते/ता सयन्ते। 11. सो/सा सयए। 14. तुम्हे/तुम्हइं रूसह। 17. हउं सयामि। 20. सो/सा ठाइ। 23 ते/ता जग्गन्ते। 26. तुहं रूसेसि। 29. तुहं होहि। 32. हडं रूसमि। 35. तुहं णच्चसे। 38. तुम्हे/तुम्हइं रूसहु। 41. तुम्हे/तुम्हइं लुक्कित्था। 44. तुहं रूसहि। 47. सो/सा णच्चइ। 50. तुम्हे/तुम्हई सयहु। 53. ते/ता णच्चन्ते। 56. तुम्हे/तुम्हइं व्हाइत्था। 59. ते/ता ठाहिं। 12. हडं होमि। 15. ते/ता लुक्कन्ति। 18. तुहुँ जीवसे। 21. अम्हे/अम्हइं हसमु। 24. अम्हे/अम्हइं ण्हामु। 27. हर्ष सयउं। 30. अम्हे/अम्हई सयहुं। 33. तुडं हसहि। 36. सो/सा सयइ। 39. अम्हे/अम्हइं जीवमु। 42. तुहं ठासि। 45. ते/ता जीवहिं। 48. सो/सा हसए। 51. ते/ता जग्गन्ति। 54. तुम्हे/तुम्हइं हाह। 57. ते/ता रूसन्ति। 60. तुम्हे/तुम्हइं जीवह। 1. अम्हे 2. तुहुं 3. सो 5. तुम्हे 6. ते . 7. अम्हई. 8. सा . हसंह/हसमो/हसामो/हसिमो/हसेमो/हसमु/हसामु/हसिमु/हसेमु/हसम/ हसाम/हसिम/हसेम। सयहि/सयसि/सयेसि/सयसे। णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए। रूसउं/रूसमि/रूसामि/रूसेमि। लुक्कहु/लुक्कह/लुक्कित्था। जरगहिं/जग्गन्ति/जग्गन्ते/जग्गिरे। जीवहं/जीवमो/जीवामो/जीविमो/जीवेमो/जीवमु/जीवामु/जीविमु/ जीवेमु/जीवम/जीवाम/जीविम/जीवेम। व्हाइ। ठाहिं/ठान्ति- ठन्ति/ठान्ते- ठन्ते/ठाइरे। होहु/होह/होइत्था। लुक्कहुं/लुक्कमो/लुक्कामो/लुक्किमो/लुक्केमो/लुक्कमु/लुक्कामु/ लुक्किमु/लुक्केमु/लुक्कम/लुक्काम/लुक्किम/लुक्केम। रूसहिं/रूसन्ति/रूसन्ते /रूसिरे। णच्चउं/णच्चमि/णच्चामि/णच्चेमि। जग्गइ/जग्गेइ/जग्गए। जीवहि/जीवसि/जीवेसि/जीवसे। पहाडं/ग्रहामो/ग्रहामु/हाम। - 9. ता SEP . - 10: तुम्हइं . 11. अम्हे - . A ... 13. हउं .. 14. सो Al. अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. ता 18. तुम्हइं 19. ते 20. तुम्हे 21. अम्हे 22. हउं 23. सो. 24. तुहुं 25. अम्हइं 26. ता 27. तुम्हइं होहिं/होन्ति/होन्ते/होइरे। सयहु/सयह/सयित्था। लुक्कहिं/लुक्कन्ति/लुक्कन्ते/लुक्किरे। रूसह/रूसह/रूसित्था। णच्चहुं/णच्चमो/णच्चामो/णच्चिमो/णच्चेमो/णच्चमु/णच्चामु/चिमु/ णच्चेमु/णच्चम/णच्चाम/णच्चिम/णच्चेम। जग्गउं/जग्गमि/जग्गामि/जग्गेमि। . जीवइ/जीवेइ/जीवए। ण्हाहि/हासि। होहं/होमो/होमु/होम। ण्हाहिं/हान्ति- हन्ति/हान्ते- हन्ते /ण्हाइरे। हसह/हसह/हसित्था। ठाहिं/ठान्ति- ठन्ति/ठान्ते- ठन्ते /ठाइरे। सयहिं/सयन्ति/सयन्ते/सयिरे। हसहु/हसह/हसित्था। 28. ते 29.ते 30. तुम्हे वचन मूलरूप प्रत्यय 1. णच्चहिं णच्च to 2. सयहि सय the nor or जग्ग & सय e जीव m रूस लुक्क 3. रूसइ 4. जग्गेमि 5. सयित्था 6. जीवए. 7. रूसउं 8. लुक्कन्ति 9. हससि 10. ठाइ 11. ण्हामु 12. सयसे 13. जीवहु 14. रूसन्ते 15. जग्गेसि 16. जीवसे 17. लुक्कमि 18. हसेइ पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन 4 4 4 4 4 4 4 4 a g 4 4 4 4 mom स a सय जीव norte रूस जग्ग & जीव लुक्क # 19. होहि or the 20. णच्चए णच्च a अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जीव 21. जीवामि 22. ण्हामि 23. हसहु रूस उत्तम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष 24. ठाई 25. रूसहिं 26. णच्चसि 27. हसह 28. लुक्किरे. 29. होसि 30. ठामु एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन णच्च NaN.N FEEEEEE (च) 1. अम्हे/अम्हई 6. तुहुं 2. तुम्हे/तुम्हइं 3. ते 7. ता8. सा 4. हउं 5. सो (छ) पुरुष विभक्ति वचन 1. अम्हे 2. ते 3. तुम्हे 4. अम्हई 5. तुहुं 6. ता 7. हर्ड 8. तुम्हई उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन लिंग तीनों लिंग पुल्लिंग तीनों लिंग तीनों लिंग तीनों लिंग स्त्रीलिंग तीनों लिंग तीनों लिंग पुल्लिंग स्त्रीलिंग प्रथमा 10. सा प्रथमा प्रथमा अभ्यास-2 1. ते/ता . 2. अम्हे/अम्हइं 3. सो 4. तुम्हे/तुम्हइं . . 5. हडं 6. तुहुँ 7. ते/ता 8. ते/ता णच्चन्तु/णच्चेन्तु। सयमो/सयामो/सयेमो। हसउ/हसेउ। जीवह/जीवेह। रूसमु/रूसेमु। लुक्कि/लुक्के/लुक्कु/लुक्क/लुक्कहि/लुक्केहि/लुक्कसु/लुक्केसु। जग्गन्तु/जग्गेन्तु। ठान्तु-ठन्तु। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. सो/सा 10. तुम्हे/तुम्हइं 11. अम्हे/आम्हई 12. हउं 13. तुहं 14. ते/ता 15. सो 16. हठं . 17. ते/ता 18. सो/सा . 19. हउं 20. तुम्हे/तुम्हइं 21. ते/ता 22. तुहुं 23. सा 24. तुहुं 25. ते/ता 26. हर्ड 27. तुम्हे/तुम्हई 28. अम्हे/अम्हई 29. ते/ता 30. ते/ता 31. हडं 32. तुम्हे/तुम्हइं 33. अम्हे/अम्हई 34. सो/सा 35. अम्हे/अम्हई 36. हउं 37. सो/सा 38. तुहुं 39. अम्हे/अम्हइं 40. हठं 41. सो/सा 42. तुहुं 43. हउं 44. ते/ता 45. अम्हे/अम्हइं 46. तुम्हे/तुम्हई होउ। हसह/हसेह। णच्चमो/णच्चामो/णच्चेमो। ण्हामु। रूसि/रूसे/रूसु/रूस/रूसहि/रूसेहि/रूससु/रूसेसु। .. लुक्कन्तु/लुक्केन्तु। सयउ/सयेउ। जग्गमु/जग्गेमु। जीवन्तु/जीवेन्तु। ण्हाउ। ठामु। होह।. हसन्तु/हसेन्तु। णच्चि/णच्चे/णच्चु/णच्च/णच्चहि/णच्चेहि/णच्चसु/णच्चेसु। लुक्कउ/लुक्केउ। जणि/जग्गे/जग्गु/जग्ग/जग्गहि/जग्गेहि/जग्गसु/जग्गेसु। रूसन्तु/रूसेन्तु। जीवमु/जीवेमु। सयह/सयेह। ठामो। होन्तु। ठान्तु-ठन्तु। हसमु/हसेमु। णच्चह/णच्चेह। लुक्कमो/लुक्कामो/लुक्केमो। रूसउ/रूसेउ। जग्गमो/जग्गामो/जग्गेमो। सयमु/सयेमु। जीवउ/जीवेउ। ठाइ/ठाए/ठाउ/ठाहि/ठासु। ण्हामो। हो। णच्चउ/णच्चे। हसि/हसे/हसु/हस/हसहि/हसेहि/हससु/हसेसु। लुक्कमु/लुक्केमु। सयन्तु/सयेन्तु। हसमो/हसामो/हसेमो। जग्गह/जग्गेह। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. ते/ता 48. सो/सा तुम्हे / तुम्हइं 49. 50. तुहुं 51. अम्हे / अम्ह 52. तुम्हे /तुम्ह 53. हउं 54. तुम्हे / तुम्ह 55. सो/सा 56. तुहुं 57. तुहुं 58. तुम्हे / तुम्ह 59. तुम्हे / तुम्ह 60. अम्हे / अम्ह (ख) 1. तुहुं हसि । 4. हुं 7. ते / ता जीवन्तु । 10. तुहुं जग्ग । 13. ते/ता संयेन्तु । रूसन्तु / रूसेन्तु । ठाउ । ठाह । हाइ/हाए/ण्हाउ/हाहि / हासु । रूसमो / रूसामो / रूसेमो । लुक्कह/लुक्केह। चमु / णच्चे | रूसह / रूसेह | जग्गउ / जग्गेउ | सयि/सये/सयु/सय/सयहि/सयेहि/सयसु/सयेसु । जीवि / जीवे / जीवु / जीव / जीवहि / जीवेहि / जीवसु / जीवेसु । ठाह । हाह । होमो | 16. तुहुं रूसहि । 19. अम्हे / अम्हइं लुक्केमो । 22. हउं समु । 25. अम्हे / अम्हइं रूसमो । 28. तुम्हे / तुम्हई सयह। 31. अम्हे / अम्हई सयमो । 34. तुहुं हाहि । 37. तुहुं होसु । 40. ते / ता हन्तु । 43. तुम्हे / तुम्हइं हाह । 46. हउ हो । 49. हउ जग्गमु । 52. तुहुं हससु । 55. तुहुं लक्कि । 58. तुहुं रूस । . अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 2. सो/ सा जग्गेउ । 5. अम्हे / अम्ह णच्चमो । 8. हउं हसेमु । 11. हउं ठामु । 14. तुहुँ हाइ 17. सो / सा जीवउ । 20. हउं ण्हामु । 23 तुहुं जीवेहि। 26. सो / सा ठाउ । 29. ते / ता णच्चन्तु । 32. तुम्हे / तुम्हइं ठाह । 35. तुहुं ठा । 38. सो / सा णच्चेउ । 41. तुहुं स । 44. तुहुं जीव । 47. अम्हे / अम्हई ठामो । 50. सो / सा सयेउ । 53. सो / सा हाउ | 56. तुहुं ठाहि । 59. ते / ता होन्तु । For Personal & Private Use Only 3. सो /सा/तुहुं होउ । 6. तुम्हे / तुम्हइं रूसह । 9. तुम्हे / तुम्हइं लुक्केह । 12. तुहुं णच्च । 15. अम्हे / अम्हई हसमो । 18. तुहुं होए । 21. तुहुं जग्गे । 24. सो / सा लुक्कउ । 27. अम्हे / अम्हई जग्गेमो । 30. अम्हे / अम्हई होमो । 33. तुहुं लुक्क 36. हउं रूसमु।. 39. ते/ता जग्गन्तु । 42. तुम्हे / तुम्हई हसह । 45. हउं लुक् । 48. तुहुं च्चि । 51. तुहुं जीवु । 54. ते/ता रूसेन्तु । 57. तुहुं ठासु । 60. तुहुं स । 7 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E- लं 4. अम्हे 5. सो 6. अम्हइं 7. ते . 8. सा 9. तुम्हई 10. ता 11. तुम्हे 12. अम्हे 13. ते 14. हउं 15. ता 16. सो 17. तुहुं 18. अम्हइं 19. ता 20. तुम्हइं 21. ते 22. अम्हे 23. तुम्हे 24. हठं सयि/सये/संयु/सय/सयहि/सयेहि/सयसु/सयेसु। .. रूसमु/रुसेमु। लुक्कह/लुक्केह। हसमो/हसामो/हसेमो। णच्चउ/णच्चे। जीवमो/जीवामो/जीवेमो। जग्गन्तु/जग्गेन्तु। ण्हाउ। होह। ठान्तु+ठन्तु। हसह/हसेह। लुक्कमो/लुक्कामो/लुक्केमो। सयन्तु/सयेन्तु। णच्चमु/णच्चे। रूसन्तु/रूसेन्तु। जग्गउ/जग्गेउ। जीवि/जीवे/जीवु/जीव/जीवहि/जीवेहि/जीवसु/जीवेसु। हामो। होन्तु। सयह/सयेह। लुक्कन्तु/लुक्केन्तु। णच्चमो/णच्चामो/णच्चेमो। रूसह/रूसेह। जग्गमु/जग्गेमु। जीवउ/जीवेउ। ण्हाइ/हाए/ग्रहाउ/हाहि/ण्हासु। होमो। ठान्तु- ठन्तु। हसह/हसेह। ठान्तु- ठन्तु। 25. सो 26. तुहुं 27. अम्हइं 28. ते 29. तुम्हई 30. ता (घ) प्रत्यय वचन एकवचन मूलरूप जीव पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष एकवचन जग्ग 1. जीवेमु 2. जग्गउ 3. सय 4. रूसामो m एकवचन no सय रूस बहुवचन मो अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. ठाहि 6. णच्चह 7. लुक्केन्तु 8. हो 9. हसहि 10. व्हाइ 11. जग्ग 12. स 13. लुक्के 14. णच्चेमो 15. रूसे 16. ह 17. हसन्तु 18. जीव 19. सयेह 20. रूसेन्तु 21. लुक्ह 22. ह 23. ठामो 24. णच्चेहि 25. होह 26. ण्हाए 27. हसमु 28. सयसु 29. ठान्तु ठन्तु - 30. जम्गु 2.2. 1: हेड 2. सो. 3. तुहुं 4. ते 5. तुम्हे / तुम्ह 6. अम्हे / अम्ह 7. ते 8. तुम्हे / तुम्ह 9. अम्हे / अम्ह मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष, मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन अभ्यास- 3 भिड ं / भिडमि / भिडामि / भिडेमि । कलहइ / कलहेइ/कलहए । थक्कहि/थक्कसि / थक्केसि / थक्कसे । तडफडहिं/ तडफडन्ति / तडफडन्ते / तडफडरे । लज्जहु/लज्जह / लज्जित्था । B ER 圆堈EE喉丽礻 丽相丽丽丽na响礻咽丽丽a ge ne 189 49 de or m no 8 no de nep 159 29 (8) m ठा For Personal & Private Use Only णच्च लुक्क हस ण्हा जग्ग सय लुक्क णच्च रूस हो हस जीव सय रूस लुक्क हो ठा णच्च ण्हा हस सय ठा जग्ग ह हि इ उ ए उ न्तु 0 / शून्य ह न्तु ह ह पडहूं/पडमो/पडामो/पडिमो/पडेमो / पडमु/पडामु/पडिमु/पडेमु/पडम /पडाम/आदि । ए रुवहिं/रुवन्ति/रुवन्ते/रुविरे । डरहु / डरह / डरित्था | कंपहुं/कंपमो / कंपामो / कंपिमो/कंपेमो/कंपमु/कंपामु/कंपिमु/कंपेमु/कंपम/आदि। 9 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. हर्ड मरउं/मरमि/मरामि/मरेमि। 11. ते जुज्झहिं/जुज्झन्ति/जुज्झन्ते/जुझिरे। 12. सो मुच्छइ/मुच्छेइ/मुच्छए। 13. तुहुं कुल्लहि/कुल्लसि/कुल्लेसि/कुल्लसे। 14. अम्हे अम्हट उज्जमहुं/उज्जममो/उज्जमामो/उज्जमिमो/उज्जमेमो/उज्जममु/उज्जमामु/आदि। 15. ते खेलहि/खेलन्ति/खेलन्ते/खेलिरे। 16. तुम्हे/तुम्हइं उट्ठह/उट्ठह/उहित्था। 17. अम्हे/वयं घुमहुं/घुममो/घुमामो/घुमिमो/घुमेमो/घुममु/घुमामु/घुमिमु/घुमेमु/घुमम/आदि। 18. ते उच्छलहिं/उच्छलन्ति/उच्छलन्ते/उच्छलिरे। 19. तुम्हे/तुम्हइं उल्लसह/उल्लसह/उल्लसित्था। 20. सा अच्छइ/अच्छेइ/अच्छए। . 21. हउं थक्कउं/थक्कमि/थक्कामि/थक्केमि। 22. ता जुज्झहिं/जुज्झन्ति/जुज्झन्ते/जुज्झिरे। 23. अम्हे/अम्हइं डरहं/डरमो/डरामो/डरिमो/डरेमो/डरमु/डरामु/डरिमु/डरेमु/डरम/डराम/डरिम/डरेम। 24. तुहुं कंपहि/कंपसि/कंपेसि/कंपसे। . 25. ता लज्जहिं/लज्जन्ति/लज्जन्ते/लज्जिरे। 26. तुम्हे/तुम्हइं . उज्जमहु/उज्जमह/उज्जमित्था।' । 27. अम्हे/अम्हई अच्छहुं/अच्छमो/अच्छामो/अच्छिमो/अच्छमु/अच्छामु/अच्छम/आदि। 28. तुम्हे/तुम्हइं कलहहु/कलहह/कलहित्था। 29. अम्हे/अम्हई मुच्छहुं/मुच्छमो/मुच्छमु/मुच्छम/आदि। 30. हउं तडफडउं/तडफडमि/तडफडामि/तडफडेमि। 31. तुहुं लज्जि/लज्जे/लज्जु/लज्ज/लज्जहि/लज्जेहि/लज्जसु/लज्जेसु। 32. हउं अच्छमु/अच्छेमु। 33. सो डरउ/डरेउ। 34. तुम्हे/तुम्हइं भिडह/भिडेह। 35. अम्हे/अम्हई खेलमो/खेलामो/खेलेमो। 36. ते/ता उठ्ठन्तु/उद्वेन्तु। 37. तुम्हे/तुम्हइं उच्छलह/उच्छलेह। 38. अम्हे/वयं घुममो/घुमामो/घुमेमो। 39. ते/ता कुल्लन्तु/कुल्लेन्तु। 40. तुहुं उज्जमि/उज्जमे/उज्जमु/उज्जम/उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु/उज्जमेसु। 41. सो थक्कउ/थक्कड। 42. हर्ष पडमु/पडेमु। 43. तुम्हे/तुम्हइं तडफडह/तडफडेह। 44. अम्हे/अम्हइं उज्जममो/उज्जमामो/उज्जमेमो। 45. ते/ता उल्लसन्तु/उल्लसेन्तु। 46. तुम्हे/तुम्हइं मुच्छह/मुच्छेह। 47. ते/ता कंपन्तु/कंपेन्तु। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48. अम्हे/अम्हइं 49. सो/सा 50. तुम्हे/तुम्हइं 51. सो/सा 52. तुम्हे/तुम्हई 53. हउँ 54. अम्हे/अम्हइं 55. तुम्हे/तुम्हइं 56. ते/ता 57. अम्हे/अम्हई 58. तुम्हे/तुम्हइं 59. ते/ता 60. सो/सा मरमो/मरामो/मरेमो। खेलउ/खेलेउ। जुज्झह/जुज्झेह। अच्छउ/अच्छेउ। उठ्ठह/उटेह। कुल्लमु/कुल्लेमु। उल्लसमो/उल्लसामो/उल्लसेमो। उज्जमह/उज्जमेह। उच्छलन्तु/उच्छलेन्तु। भिडमो/भिडामो/भिडेमो। लज्जह/लज्जेह। डरन्तु/डरेन्तु। घुमउ/घुमेउ। ___3. तुहुं डरहि। (ख) 1. अम्हे/अम्हइं लज्जहुं। 2. तुम्हे/तुम्हइं रुवित्था। 4. सो/सा कलहइ। 5. सो/सा थक्कउ। . 7. हउं/अम्हे/अम्हइं पडे। 8. तुम्हे/तुम्हइं उट्ठहु। 10. सो/सा घुमेइ। 11. हडं भिडमि। 13. अम्हे/अम्हई उज्जमम। 14. तुम्हे/तुम्हइं उल्लसह। 16. हडं मरामि। 17. ते/ता खेलन्ते। 19. तुम्हे/तुम्हइं जुज्झह। 20. तुहं मुच्छसे। 22. अम्हे/अम्हइं अच्छहुं। 23. तुम्हे/तुम्हई थक्कित्था। 25. तुहुं कलहहि। 26. सो/सा डरइ। 28. ते/ता उट्ठन्ति। 29. हउं तडफडमि। 31. हउं/अम्हे/अम्हइं मुच्छमु। 32. तुहं जुज्झि। - 34. अम्हे/अम्हइं खेलमो। 35. तुम्हे/तुम्हइं मरह। . 37. हउं/अम्हे/अम्हई उल्लसे मु। 38. तुहं उज्जमे। 40. अम्हे/अम्हई भिडामो। 41. तुम्हे/तुम्हई घुमेह। .43. तुहं उछ। 44. हउं/अम्हे/अम्हइं पडमु। 46. तुहुं थक्का 47. तुम्हे/तुम्हइं कलहह। 49. अम्हे/अम्हई रुवमो। 50. तुहुं लज्जहि। 50. तुहं लज्जहि। 52. सो/सा कलहे। 53. तुम्हे/तुम्हइं जुझेह। 55. तुहं खेलहि। 56. अम्हे/अम्हइं डरामो। 58. हउं/अम्हे/अम्हइं तडफडंमु। 59. तुम्हे/तुम्हई लज्जह। 6. ते/ता अच्छहिं। 9. तुहं तडफडसि। 12. ते/ता उच्छलन्ति। 15. सो/सा कंपए। 18. अम्हे/अम्हई कुल्लमो। 21. ते/ता लज्जहिं। 24. हडं रुवउं। 27. अम्हे/अम्हइं पडम। 30. अम्हे/अम्हई घुमेमो। 33. सो/सा कुल्लउ। 36. ते/ता कंपन्तु। 39. सो/सा उच्छलेउ। 42. ते/ता तडफडेन्तु। 45. सो/सा अच्छउ। 48. ते/ता डरन्तु। 51. हउं/अम्हे/अम्हइं भिडेमु। 54. ते/ता उल्लसेन्तु। 57. तुहं घुमसु। 60. तुहुं डरेसु। ... 1. अम्हे . जुज्झई/जुज्झमो/जुज्झमु/जुज्झम/आदि। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 11 For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. तुम्हे 4. अम्हई 5. ता 6. अम्हे 7. हर्ड 8. तुहुं 9. ता 10. ते 11. अम्हे 12. सो 13. अम्हई 14. तुम्हई 15. ते 16. तुहुं 17. हर्ड 18. ते 19. सा 20. तुम्हई 21. ता 22. सो 23. अम्हई कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए। खेलहु/खेलह/खेलिस्था। लज्जहुं/लज्जमो/लज्जमु/लज्जम/आदि। पडहिं/पडन्ति/पडन्ते /पडिरे। तडफडहुं/तडफडमो/तडफडमु/तडफडम/आदि। रुवउं/रुवमि/रुवामि/रुवेमि। मरहि/मरसि/मरेसि/मरसे। कलहहिं/कलहन्ति/कलहन्ते /कलहिरे। डरहिं/डरन्ति/डरन्ते /डरिरे। उज्जमहं/उज्जममो/उज्जममु/उज्जमम/आदि। कंपइ/कंपेइ/कंपए। भिडहुं/भिडमो/भिडमु/भिडम/आदि। मुच्छह/मुच्छह/मुच्छित्था। उच्छलहिं/उच्छलन्ति/उच्छलन्ते /उच्छलिरे। उच्छलि/उच्छले /उच्छलु/उच्छल/उच्छलहि/उच्छलसु/आदि। रुवमु/रुवेमु। डरन्तु/डरेन्तु। कलहउ/कलहेउ। थक्कह/थक्केह। अच्छन्तु/अच्छेन्तु। उहउ/उट्टेउ। तडफडमो/तडफडामो/तडफडेमो। घुमह/घुमेह। उज्जमह/उज्जमेह। उल्लसमु/उल्लसेमु। कंपि/कंपे/कंपु/कंप/कंपहि/कंपेहि/कंपसु/कंपेसु। खेलन्तु/खेलेन्तु। कुल्लन्तु/कुल्लेन्तु। जुज्झह/जुज्झेह। 24. तुम्हई 25. तुम्हे 26. हउ 27. तुहुं 28. ता 29. ते 30. तुम्हे पुरुष मूलरूप प्रत्यय काल हि व 1. डरहि 2. कलहहुं 3. थक्कइ 4. अच्छहु 5. तडफडउ 6. भिडहिं मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष वचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन कलह थक्क अच्छ तडफड भिड aulana व अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कंप खेल व/वि मुच्छ 7. उच्छलसि 8. उल्लसमो 9. कंपेइ 10. खेलह 11. कुल्लामि 12. जुज्झन्ति 13. मुच्छेसि 14. लज्जमु 15. रुवए 16. घुमन्तु 17. पडमु 18. उज्जमह 19. लज्जउ 20. कुल्लमो 21. लज्जि 22. मुच्छेन्तु 23. लज्जेमो 24. उज्जमेसि मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष. मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष एकवचन उच्छल सिव बहुवचन उल्लस व/वि एकवचन बहुवचन एकवचन कुल्ल व बहुवचन एकवचन एकवचन/बहुवचन लज्ज एकवचन रुव बहुवचन घुम एकवचन/बहुवचन पड बहुवचन उज्जम ह व/वि एकवचन लज्ज बहुवचन कुल्ल मो एकवचन लज्ज इवि बहुवचन मुच्छ न्तु वि बहुवचन लज्ज मोव/वि एकवचन उज्जम सि व aalaolod Actortant अभ्यास-4 (क) 1. तुम्हे/तुम्हइं : 2. ते 3. हउं 4. अम्हे/अम्हइं 5. सो 6. तुम्हे/तुम्हइं 7. ते 8. तुहं . . . उल्लसह/उल्लसेह। रुवहि/रुवन्ति/रुवन्ते/रुविरे। अच्छउं/अच्छमि/अच्छामि/अच्छेमि। डरहुं/डमो/डामो/डरिमो/ोमो/अमु/डामु/डरिमु/डोमु/डरम/डाम/डरिम/डरेम। हसइ/हसेइ/हसए। सयह/सयेह। लज्जहिं/लज्जन्ति/लज्जन्ते/लज्जिरे। तडफडहि/तडफडसि/तडफडेसि/तडफडसे। जग्गमि/जग्गामि/जग्गेमि। ठामो। कंपइ/कंपेइ/कंपए। ण्हाइ/ण्हाए/ण्हाउ/हाहि/व्हासु। णच्चह/णच्चेह। होहुं/होमो/होमु/होम। मरहिं/मरन्ति/मरन्ते/मरिरे। घुमि/घुमे/घुमु/घुम/घुमहि/घुमेहि/घुमसु/घुमेसु। ठाइ। 10. अम्हे/अम्हई 11. सा . 12. तुहुं 13. तुम्हे/तुम्हइं 14. अम्हे/अम्हइं . . 15. ते 16. तुहुं ' 17. सो अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 13 For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. हउँ 19. अम्हे/अम्हइं 20. तुम्हे/तुम्हइं 21. सो 22. ते 23. तुहं अम्हे/अम्हइं 26. तुम्हे/तुम्हइं 27. सो 28. ते 29. हउँ 30. अम्हे/अम्हई 31. सो 32. अम्हे/अम्हइं 33. तुम्हे/तुम्हइं 34. ते 35. अम्हे/अम्हई TERFEDERERE रूसउं/रूसमि/रूसामि/रूसेमि। उज्जममो/उज्जमामो/उज्जमेमो। खेलह/खेलेह। लुक्कउ/लुक्केउ। जीवहिं/जीवन्ति/जीवन्ते/जीविरे। कुल्लहि/कुल्लसि/कुल्लेसि/कुल्लसे। उच्छलमु/उच्छलेमु। सयमो/सयामो/सयेमो। थक्कहु/थक्कह/थक्कित्था। उट्ठ/उठे। कलहहिं/कलहन्ति/कलहन्ते/कलहिरे। जुज्झउं/जुज्झमि/जुज्झामि/जुज्झेमि। 'मुच्छहुं/मुच्छमो/मुच्छामो/मुच्छिमो/मुच्छेमो/मुच्छमु/मुच्छामु/मुच्छम/आदि। कलहइ/कलहेइ/कलहए। ठामो। रुवहु/रुवह/रुवित्था। अच्छन्तु/अच्छेन्तु। जग्गमो/जग्गामो/जग्गेमो। डरहिं/डरन्ति/डरन्ते/डरिरे। हसमु/हसे। पडइ/पडेइ/पडए। लज्जहि/लज्जसि/लज्जेसि/लज्जसे। कुल्लि/कुल्ले/कुल्लु/कुल्ल/कुल्लहि/कुल्लेहि/कुल्लसु/कुल्लेसु। तडफडहिं/तडफडन्ति/तडफडते/तडफडिरे।। ण्हाउं/पहामि। भिडहु/भिडह/भिडित्था। हसह/हसेह। मरइ/मरेइ/मरए। होन्तु। णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए। घुमउं/घुममि/घुमामि/घुमेमि। उज्जमि/उज्जमे/उज्जमु/उज्जम/उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु/उज्जमेसु। खेलइ/खेलेइ/खेलए। लुक्कह/लुक्केह। मुच्छहिं/मुच्छन्ति/मुच्छन्ते/मुच्छिरे। उल्लसउ/उल्लसेउ। उहु/उट्ठह/उहित्था। कुल्लमु/कुल्लेमु। 43. तुम्हे/तुम्हइं 44. तुम्हे/तुम्हई 49. तुहुं 51. तुम्हे/तुम्हई 52. ते 53. सो तुम्हे/तुम्हई 14 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56. ता 57. अम्हे/अम्हइं 58. तुम्हे/तुम्हई 59. अम्हे/अम्हई 60. ते/ता जुज्झहिं/जुज्झन्ति/जुज्झन्ते/जुझिरे। जीवमो/जीवामो/जीवेमो। अच्छह/अच्छेह। उल्लसहुं/उल्लसमो/उल्लसामो/उल्लसिमो/उल्लसेमो/उल्लसमु/उल्लसम/आदि। घुमन्तु/घुमेन्तु। बीमि। (ख) 1. अम्हे/अम्हइं हसामो। 2. तुहं कलहि। 3. हउं/अम्हे/अम्हइं णच्चमु। 4. तुम्हे/तुम्हई लज्जह। 5. ते/ता उद्वेन्तु। 6. हउं/अम्हे/अम्हइं ठामु। 7. सो/सा खेल। 8. तुम्हे/तुम्हइं उल्लसेह। 9. हर्ष रुवउं। 10. तुहं जीवसि। 11. अम्हे/अम्हइं होहुं। 12. तुहुं अच्छहि। 13. हउं डरमि। 14. तुहं ण्हाहि। 15. सो/सा मुच्छए। 16. तुम्हे/तुम्हइं जग्गित्था। 17. ते/ता कलहन्ति। 18. तुहं घुमि। 19. हडं उच्छलामि। . 20. अम्हे/अम्हई सयम। 21. सो/सा लुक्कउ। 22. तुम्हे/तुम्हइं जुज्झहु। 23 ते/ता उज्जमेन्तु। 24. तुहं तडफडसे। 25. अम्हे/अम्हइं थक्कमो। 26. हउं पडेमि। . 27. तुहं भिडसि। 28. सो/सा कंपेइ। 29. तुहं रूससु। 30. ते/ता मरन्ते। 31. तुहं सये। 32. सो/सा कुल्लेउ। 33. हउं/अम्हे/अम्हई हसेमु। 34. सो/सा ठाइ। 35.हउं/अम्हे/अम्हई जग्गमु।। 36. ते/ता णच्चहिं। 37. सो/सा लज्ज। 38. तुम्हे/तुम्हइं उट्ठह। 39. सो/सा होउ। 40. तुहं खेल। . 41. सो/सा पडए। 42. ते/ता अच्छन्तु। 43. हडं भिडउं। 44. सो/सा तडफडे। 45. तुम्हे/तुम्हई कंपह। : 46. ते/ता जुज्झिरे। 47. तुहं उज्जमु। 48. अम्हे/अम्हइं उल्लसहुं। 49. हउं ण्हामि। 50. सो/सा उच्छलेउ। 51. तुम्हे/तुम्हइं जीवह। 52. हउं/अम्हे/अम्हइं लुक्कमु। 53. तुडं थक्कहि। 54. ते/ता डरेन्तु। 55. अम्हे/अम्हई घुमेमो। 56. तुहं मुच्छसि। 57. सो/सा कलहइ। : 58. तुम्हे/तुम्हई भिडित्था। 59. तुहं हसेसु। 60. अम्हे/अम्हइं रूसेमो। 4. ते . . हसहं/हसमो/हसामो/हसिमो/हसेमो/हसमु/हसम/आदि। कुल्ला/कुल्लेउ। उज्जमि/उज्जमे/उज्जमु/उज्जम/उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु/आदि। भिडन्तु/भिडेन्तु। कंपउं/कंपमि/कंपामि/कंपेमि। जीवह/जीवेह। ठाह। णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए। उल्लसमो/उल्लसामो/उल्लसेमो। 6. तुम्हे 7. तुम्हई 8. सा . 9. अम्हइं. अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 15 For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. ता 11. सो 15. सा 16. सो 17. हउं 18. तुम्हई 19. अम्हे . लज्जहिं/लज्जन्ति/लज्जन्ते / लज्जिरे। तडफडइ/तडफडेइ/तडफडए। सयि/सये/सयु/सय/सयहि/सयेहि/सयसु/सयेसु। कलहहु /कलहह/कलहित्था। उच्छलहिं/उच्छलन्ति/उच्छलन्ते / उच्छलिरे। . उ?उ/उटेउ। रुवइ/रुवेइ/रुवए। लुक्कमु/लुक्केमु। होह। खेलहुं/खेलमो/खेलमु/खेलम/आदि। ण्हाहि/हासि। घुमन्तु/घुमेन्तु। रूसहिं/रूसन्ति/रूसन्ते/रूसिरे। मरइ/मरेइ/मरए। जग्गमो/जग्गामो/जग्गेमो। डरइ/डरेइ/डरए। थक्कहि/थक्कसि/थक्केसि/थक्कसे। अच्छन्तु/अच्छे न्तु। पडहु/पडह/पडित्था। जुज्झमु/जुज्झे। मुच्छहि/मुच्छसि/मुच्छेसि/मुच्छसे। 21 . 24. अम्हई . 30. तुहुं sal. a. वचन मूलरूप प्रत्यय काल अच्छ व/वि लज्ज घुम व/वि 1. हस 2. अच्छहि 3. लज्जइ 4. घुमउं 5. उछ 6. खेलह 7. उल्लसन्तु 8. लज्जमो 9. लुक्कि 10. जीवउ 11. पडमि 12. जग्गहु 13. जुज्झहिं 14. ठासु पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन खेल उल्लस लज्ज लुक्क व/वि dN4NSalod44. जीव पड जग्ग 16 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. रूसेमि 16. कंपि 17. तडफडए 18. सह 19. उज्जमेसु 20. मुच्छेसि 21. कुल्लम 22. उच्छलित्था 23. णच्चन्ति 24. ण्हारे 25. होम 26. रुवन्ते 27. लुक्क 28. तडफडेइ 29. णच्चमु 30. लज्जउ (क) उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष 1. हउं रूसउं / रूसमि / रूसामि / रूसेमि । 3. सो ठाइ । 5. तुम्हे सह / हसह / हसित्था । 7. ता ठाहिं/ठन्ति / ठन्ते/ठाइरे । 9. ते मरहिं / मरन्ति / मरन्ते / मरिरे । 11. तुहुं पडहि / पडसि / पडेसि / पडसे | 13. अम्हई उट्ठहुं/उमो/उट्ठमु/उद्यम | 15. तुहुं ठाहि /ठासि । . (ख) 1. अम्हे / अम्हइं लज्जहुँ। 4. तुम्हे / तुम्हइं डर । 7. तुहुं उच्छलाह। 10. सो / सा मरइ । 13. अम्हे / अम्हां ण्हामु । (ग) 1. हउं पडमु / पडे । 3. सो थक्कउ / थक्केउ । अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन अभ्यास- 5 रूस कंप तडफड ए सय ह उज्जम सु मुच्छ कुल्ल उच्छल णच्च हा हो रुव लुक्क तडफड णच्च लज्ज मि सि व 2. हउं रुवाउं । 5. अम्हे / अम्हई पडमो। 8. तुम्हे / तुम्हई कंपित्था | 11. तुहुं ठासि । 14. तुम्हे / तुम्हई हो । इत्था For Personal & Private Use Only & E to म 10 0 / शून्य इ मु उ to to to व व व / वि to व व / वि to व व व to व to do to व वि व वि/व 2. तुहुं हसहि / हससि / हसेसि / हससे । 4. अम्हे हसहूं / हसमो / हसमु / हसम | 6. ते ठाहिं/ठन्ति / ठन्ते/ठाइरे 8. तुम्हइं थक्कहु/थक्कह/थक्कित्था 10. हउं लज्जउं/लज्जमि / लज्जामि / लज्जेमि 12. सो खेल / खेलेइ / खेलए। 14. सा घुमइ / घुमेइ / घुमए । do 3. हउं रुवमि । 6. सो / सा उट्ठ 9. ते/ता मरन्ते । 12. ते/ता कुल्लाहिं । 15. सो / सा मुच्छेइ । 2. तुहुं रुवि/रुवे/रुवु/रुव/रुवहि/स्वसु । 4. अम्हे हसमो / हसामो / हसेमो । 17 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. तुम्हइं हसह/हसेह। 6. अम्हई कंपमो/कंपामो/कंपेमो। 7. सा घुमउ/घुमेउ। 8. ता खेलन्तु/खेलेन्तु। 9. ते मरन्तु/मरेन्तु। 10. हर्ष उल्लसमु/उल्लसेमु। 11. तुहुं कुल्लि/कुल्ले/कुल्लु/कुल्ल/कुल्लहि/कुल्लसु। 12. तुम्हे मुच्छह/मुच्छेह। 13. ते भिडन्तु/भिडेन्तु। 14. अम्हइं जुज्झमो/जुज्झामो/जुज्झेमो। . 15. तुम्हई ठाह। (घ) 1. अम्हे/अम्हई लज्जमो। 4. अम्हे/अम्हइं डरामो। 7. तुम्हे/तुम्हई उट्ठह। 10. तुहं हस। 13. अम्हे/अम्हइं होमो। 2. सो/सा रुवउ। 5. अम्हे/अम्हई लुक्केमो। 8. तुम्हे/तुम्हइं होह। 11. तुहं पडसु। 14. तुहुं लुक्कि । 3. तुम्हे/तुम्हई हसेह। 6. सो/सा अच्छउ। 9. ते/ता ठन्तु। 12. तुम्हे/तुम्हई होह। 15. तुहुं तडफड। अभ्यास-6 (क) 1. तुहुं 2. अम्हे/अम्हई 3. सो 4. हउँ 5. तुम्हे/तुम्हई 6. ता 7. सा 8. तुहुँ 9. अम्हे/अम्हई 10. सो 11. हडं 12. तुम्हे/तुम्हई 13. ता 14. अम्हे/अम्हइं णच्चेसहि/णच्चेससि/णच्चेससे/णचिहिहि/णच्चिहिसि/णच्चिहिसे। जीवेसहुं/जीवेसमो/जीवेसमु/जीवेसम/जीविहिहुं/जीविहिमो/जीविहिमु/जीविहिमा : ठासइ/ठाहिए। लुक्केसउं/लुक्केसमि/लुक्किहिउँ/लुक्किहिमि। सयेसहु/सयेसह/सयेसइत्था/सयिहिह/सयिहिह/सयिहित्था। रूसेसहि/रूसेसन्ति/रूसेसन्ते/रूसेसइरे/रूसिहिहिं/रूसिहिन्ति/रूसिहिन्ते/रूसिहिइरे। हसेसइ/हसेसए/हसिहिइ/हसिहिए। होसहि/होससि/होहिहि/होहिसि। जग्गेसहुं/जग्गेसमो/जग्गेसमु/जग्गेसम/जग्गिहिहुं/जग्गिहिमो/जग्गिहिमु/जग्गिहिम। ण्हासइ/हाहिए। जीवेसउं/जीवेसमि/जीविहिउँ/जीविहिमि। णच्चेसह/णच्चेसह/णच्चेसइत्था/णच्चिहिहु/णच्चिहिह/णच्चिहित्था। ठासहिं/ठासन्ति/ठासन्ते/ठासइरे/ठाहिहिं/ठाहिन्ति/ठाहिन्ते/ठाहिइरे। लुक्केसहुं/लुक्केसमो/लुक्केसमु/लुक्केसम/लुक्किहिहुं/लुक्किहिमो/लुक्किहिमु/ लुक्किहिम। सयेसइ/सयेसए/सयिहिइ/सयिहिए। रूसेसहि/रूसेससि/रूसेसस/रूसिहिहि/रूसिहिसि/रूसिहिसे। हसेसउं/हसेसमि/हसिहिउं/हसिहिमि। होसहु/होसह/होसइत्था/होहिहु/होहिह/होहित्था। जग्गेसहि/जग्गेसन्ति/जग्गेसन्ते/जग्गेसइरे/जग्गिहिहिं/जग्गिहिन्ति/जग्गिहिन्ते/ जग्गिहिरे। हासहुं/हासमो/हासमु/हासम/पहाहिहुं/हाहिमो/हाहिमु/हाहिम। 15. सा 16. तुहुं 17. हउँ 18. तुम्हे/तुम्हई 19. ते 20. अम्हे/अम्हइं 18 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. सा 22. तुम्हे/तुम्हई 23. हडं 24. सो 25. अम्हे/अम्हइं 26. तुम्हे/तुम्हई 27. ते 28. हउँ 29. सा 30. तुहुँ अम्हे/अम्हइं 34. हउं 35. तुहुं 36. तुम्हे/तुम्हइं 37. सा 38. अम्हे/अम्हई णच्चेसइ/णच्चेसए/णच्चिहिइ/णच्चिहिए। जीवेसहु/जीवेसह/जीवेसइत्था/जीविहिह/जीविहिह/जीविहित्था। ठासउं/ठासमि/ठाहिउँ/ठाहिमि। लुक्केसइ/लुक्केसए/लुक्किहिइ/लुक्किहिए। सयेसहुं/सयेसमो/सयेसमु/सयेसम/सयिहिहुं/सयिहिमो/सयिहिमु/सयिहिम। रूसेसहु/रूसेसह/रूसेसइत्था/रूसिहिहु/रूसिहिह/रूसिहित्था। हसेसहि/हसेसन्ति/हसेसन्ते/हसेसइरे/हसिहिहिं/हसिहिन्ति/हसिहिन्ते/हसिहिइरे। होसउं/होसमि/होहिउं/होहिमि। जग्गेसइ/जग्गेसए/जग्गिहिइ/जग्गिहिए। ण्हासहि/हाससि/पहाहिहि/पहाहिसि। अच्छेसइ/अच्छेसए/अच्छिहिइ/अच्छिहिए। लज्जेसहुं/लज्जेसमो/लज्जेसमु/लज्जेसम/लज्जिहिहुंलज्जिहिमो/लज्जिहिमु/ लज्जिहिम। जुज्झेसहिं/जुज्झेसन्ति/जुझेसन्ते/जुज्झेसइरे/जुज्झिहिहिं/जुज्झिहिन्ति/जुज्झिहिन्ते/ जुज्झिहिइरे। पडेसउं/पडेसमि/पडिहिउँ/पडिहिमि। खेलेसहि/खेलेससि/खेलेससे/खेलिहिहि/खेलिहिसि/खेलिहिसे। कुद्देसह/कुद्देसह/कुद्देसइत्था/कुद्दिहिहु/कुद्दिहिह/कुद्दिहित्था। उट्टेसइ/उठेसए/उट्ठिहिइ/उट्ठिहिए। उच्छलेसहुं/उच्छलेसमो/उच्छलेसमु/उच्छलेसम/उच्छलिहिहुं/उच्छलिहिमो/ उच्छलिहिमु/उच्छलिहिम। उल्लसेसहिं/उल्लसेसन्ति/उल्लसेसन्ते/उल्लसेसइरे/उल्लसिहिहिं/उल्लसिहिन्ति/ उल्लसिहिन्ते/उल्लसिहिइरे। उल्लसेसउं/उल्लसेसमि/उल्लसिहिउँ/उल्लसिहिमि। थक्केसहि/थक्केससि/थक्केससे/थक्किहिहि/थक्किहिसि/थक्किहिसे। घुमेसइ/घुमेसए/घुमिहिइ/घुमिहिए। . डरेसहु/डरेसह/डरेसइत्था/डरिहिहु/डरिहिह/डरिहित्था। तडफडेसइ/तडफडेसए/तडफडिहिइ/तडफडिहिए। रुवेसहि/रुवेसन्ति/रुवेसन्ते/रुवेसइरे/रुविहिहिं/रुविहिन्ति/रुविहिन्ते/रुविहिइरे। उल्लसेसउं/उल्लसेसमि/उल्लसिहिउं/उल्लसिहिमि। भिडेसहि/भिडेसन्ति/भिडेसन्ते/भिडेसइरे/भिडिहिहिं/भिडिहिन्ति/भिडिहिन्ते/ भिडिहिइरे। कंपेसहिं/कंपेसन्ति/कंपेसन्ते/कंपेसइरे/कंपिहिहिं/कंपिहिन्ति/कंपिहिन्ते/कंपिहिइरे। मरेसइ/मरेसए/मरिहिइ/मरिहिए। जुज्झेसउं/जुझेसमि/जुज्झिहिउं/जुज्झिहिमि। अच्छेसहि/अच्छेससि/अच्छेससे/अच्छिहिहि/अच्छिहिसि/अच्छिहिसे। लज्जेसइ/लज्जेसए/लज्जिहिइ/लज्जिहिए। जुझेसहं/जुझेसमो/जुज्झेसमु/जुज्झेसम/जुझिहिहुं/जुज्झिहिमो/जुन्झिहिमु/ जुज्झिहिम। 39. ते 40. हर्ड 41. तुहुं 43. तुम्हे/तुम्हइं 44. सो 45. ते . . . . 46. हउं 47. ते . ... SR.N. Nar अम्हे/अम्हई अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 19 For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. तुम्हे/तुम्हई 55. हउं 56. ते । पडेसहु/पडेसह/पडेसइत्था/पडिहिहु/पडिहिह/पडिहित्था। खेलेसउं/खेलेसमि/खेलिहिउं/खेलिहिमि। कुल्लेसहिं/कुल्लेसन्ति/कुल्लेसन्ते/कुल्लेसइरे/कुल्लिहिहिं/कुल्लिहिन्ति/ कुल्लिहिन्ते/कुल्लिहिइरे। कुद्देसहि/कुद्देससि/कुद्देससे/कुद्दिहिहि/कुद्दिहिसि/कुद्दिहिसे। उट्टेसहुं/उठेसमो/उद्वेसमु/उद्धेसम/उहिहिहुं/उट्ठिहिमो/उट्टिहिमु/उट्ठिहिम। उल्लसेसइ/उल्लसेसए/उल्लसिहिइ/उल्लसिहिए। उज्जमेसह/उज्जमेसह/उज्जमेसइत्था/उज्जमिहिह/उज्जमिहिह/उज्जमिहित्था। 57. तुहं 58. अम्हे/अम्हइं 59. सो 60. तुम्हे/तुम्हइं (ख) 1. तुहं हसेसहि। 2. अम्हे/अम्हई लज्जेसहुं। 3. सो/सा खेलेसइ। 4. हउं जीवेसउं। 5. तुम्हे/तुम्हइं डरेसहु। 6. ते/ता जग्गेसहि। . 7. तुहं उच्छलेसहि। 8. अम्हे/अम्हइं जुझेसमो। 9. सो/सा थक्केसए। 10. हडं कंपेसमि। 11. तुम्हे/तुम्हई सयेसह। 12. ते/ता ठासहि। ... 13. तुहं लज्जिहिहि। 14. अम्हे/अम्हइं खेलेसमु। 15. तुहं भिडिहिहि। 16. हउं जुज्झिहिउं। 17. तुम्हे/तुम्हइं पहाहिहु। 18. ते/ता लुक्केसन्ति। 19. तुहं घुमिहिसे। 20. अम्हे/अम्हई भिडेसम। 21. सो/सा कुल्लिहिए। 22. हउँ उठ्ठिहिमि। 23. तुम्हे/तुम्हइं उल्लसेसइत्था। 24. तुहं होहिहि। . 25. सो/सा ण्हासइ। 26. अम्हे/अम्हई कलहिहिहुं। 27. सो/सा सयेसइ। 28. हर्ष उज्जमेसउं। 29. तुम्हे/तुम्हइं पडिहिह। 30. ते/ता रूसिहिन्ति। 31. हउं कुल्लेसमि। 32. तुहं जग्गेसहि। 33. अम्हे/अम्हइं उहिहिमो। 34. सो/सा पडेसए। 35. हउं तडफडेसमि। 36. हउँ उज्जमेसमि। 37. सो/सा उच्छलेसए। 38. तुहं थक्किहिहि। 39. अम्हे/अम्हइं मुच्छेसहुँ। 40. ते/ता हसेसहि। 41. तुम्हे/तुम्हइं णच्चेसहु। 42. तुहं ठाहिसि। 43. अम्हे/अम्हइं रुविहिहुं। 44. सो/सा अच्छिहिइ। 45. हउं मुच्छिहिउं। 46. तुम्हे/तुम्हइं घुमेसह। 47. तुहं तडफडेसहि। 48. तुहं भिडेससि। 49. अम्हे/अम्हइं मरिहिमु। 50. सो/सा हसिहिए। - 51. हडं णच्चेसमि। 52. ते/ता होहिन्ति। 53. तुम्हे/तुम्हई अच्छिहिहु। ____54. तुहं कंपिहिसि। 55. अम्हे अम्हडं उल्लसिहिम। 56. सो/सा जीविहिए। 57. हउं डरिहिउं। 58. तुम्हे/तुम्हइं कलहेसहु। 59. ते/ता रूसेसहि। . 60. हउं पहासमि। (ग) में E Bre हसेसहुं/हसेसमो/हसेसमु/हसेसम/हसिहिहुं/हसिहिमो/हसिहिमु/हसिहिम। कुल्लेसइ/कुल्लेसए/कुल्लिहिइ/कुल्लिहिए। उज्जमेसहि/उज्जमेससि/उज्जमेससे/उज्जमिहिहि/उज्जमिहिसि/उज्जमिहिसे। भिडेसहि/भिडेसन्ति/भिडेसन्ते/भिडेसइरे/भिडिहिहिं/भिडिहिन्ति/भिडिहिन्ते/ भिडिहिइरे। कंपेसउं/कंपेसमि/कंपिहिउं/कंपिहिमि। 20 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. तुम्हे 7. तुम्ह 8. सा 9. अम्ह 10. ता 11. सो 12. तुहुं 13. तुम्हे 14. 15. सा 16. सो 17. ह 18. तुम्ह 19. अम्हे 20. तुहुं 21. ते 22. ता 23. सो 24. अम्ह 25. सा 26. तुहु 27. ते 28. तुम्हे 29. हउं 30. 1. घुमेस 2. लज्जेस 3. उल्लसेसहिं 4. हसेसहुं . 5. अच्छे सहि 6. उट्ठेसह जीवेसह / जीवेसह / जीवेसइत्था / जीविहिहु/जीविहिह / जीविहित्था । ठासहु/ठासह / ठासइत्था /ठाहिहु / ठाहिह / ठाहित्था | णच्चेस / णच्चेस / णच्चिहि / णच्चिहिए। उल्लसेसहूं/उल्लसेसमो/उल्लसेसमु/उल्लसेसम/उल्लसिहिहुं / उल्लसिहिमो / उल्लसिहिमु/ उल्लसिहिम । लज्जेसहिं / लज्जेसन्ति / लज्जेसन्ते/लज्जे सइर/ लज्जिहिहिं / लज्जिहिन्ति / लज्जिहिते / लज्जिहिरे । तडफडेसइ/तडफडेसए/ तडफडिहिइ/तडफडिहिए। सयेसहि/सयेससि/सयेससे/सयिहिहि / सयिहिसि / सयिहिसे । कलहेसहु/कलहेसह/कलहेसइत्था/कलहिहिहु/कलहिहिह / कलहिहित्था । उच्छलेसहिं/उच्छलेसन्ति / उच्छलेसन्ते/उच्छलेसरे/उच्छलिहिहिं/उच्छलिहिन्ति / उच्छलिहिते / उच्छलि हिइरे । उट्ठेस/उट्ठेसए/ उट्ठहि/उट्ठिहिए। रुवेसइ/रुवेसए/ रुविहिइ/रुविहिए । लुक्स/लुक्केसमि/ लुक्किहिउं / लुक्किहिमि । होसहु/होसह/होसइत्था / होहिहु/होहिह / होहित्था। खेलेसहुं/खेलेसमो/खेलेसमु/खेलेसम/ खेलिहिहुं / खेलिहिमो / खेलिहिमु/खेलिहिम। हासहि/ ण्हाससि/हाहिहि / हाहिसि । घुमेहिं / घुमेसन्ति / घुमेसन्ते / घुमेसइरे / घुमिहिहिं / घुमिहिन्ति / घुमिहिन्ते / घुमिहिइरे। रूसेसहिं/रूसेसन्ति / रूसेसन्ते / रूसेसरे/रूसिहिहिं/रूसिहिन्ति/रूसिहिन्ते/रूसिहिइरे । मरेसइ/मरेसए/मरिहि / मरिहिए । जग्गेसहं/जग्गेसमो / जग्गेसमु/ जग्गेसम/जग्गिहिहुं / जग्गिहिमो/जग्गिहिमु/जग्गिहिम। डरेसइ / डरेसए/ डरिहिइ/डरिहिए । थक्केसहि/थक्केससि/थक्केससे/थक्किहिहि /थक्किहिसि / थक्किहिसे। अच्छे सहिं/ अच्छेसन्ति / अच्छेसन्ते/अच्छेसइरे/अच्छिहिहिं/अच्छिहिन्ति/ अच्छिहिन्ते/अच्छिहिइरे । पडेसहु/पडेसह/प्रडेसइत्था/पडिहिहु/पडिहिह/पडिहित्था । जुज्झेसउं / जुज्झेसमि/जुज्झिहिउं / जुज्झिहिमि । `मुच्छेसहि/मुच्छेससि/मुच्छेसस/मुच्छिहिहि/मुच्छिहिसि/मुच्छिहिसे। पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक मूलरूप प्रत्यय स+उं वचन एकवचन घुम एकवचन लज्ज बहुवचन उल्लस बहुवचन हस एकवचन अच्छ बहुवचन उट्ठ For Personal & Private Use Only स+इ सं+हिं स+हुं स+हि स+हु काल भविष्यत्काल भविष्यत्काल भविष्यत्काल भविष्यत्काल भविष्यत्काल भविष्यत्काल 21 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन स+मो 7. लुक्केससि 8. खेलेसमि 9. जीवेसए 10..पडेसमि 11. जग्गेसह 12. जुज्झेसन्ति 13. ठासहि 14. रूसेसमो 15. कंपिहिहिं 16. तडफडिहिइ 17. सयेसइत्था 18. उज्जमेसमु 19. मुच्छिहिहु 20. कुल्लिहिउँ 21. उच्छलिहिहुं 22. णच्चिहिन्ति 23. ण्हासह 24. होसमि 25. रुविहिमो 26. लुक्किहित्था 27. डरिहिम 28. कलहिहिसि 29. भिडिहिहुं 30. ठाहिइ मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष लुक्क खेल जीव पड़ जग्ग जुज्झ ठा. रूस कंप तडफड सय उज्जम मुच्छ कुल्ल उच्छल णच्च हा हो रुव लुक्क डर कलह भिड ठा EEE FEEEEEEEEEEEEEEk EFF स+सि भविष्यत्काल स+मि . भविष्यत्काल स+ए भविष्यत्काल स+मि भविष्यत्काल स+ह भविष्यत्काल स+न्ति भविष्यत्काल स+हि भविष्यत्काल भविष्यत्काल हि+हिं. भविष्यत्काल हि+इ भविष्यत्काल स+इत्था भविष्यत्काल भविष्यत्काल हि+ह भविष्यत्काल भविष्यत्काल भविष्यत्काल हि+न्ति भविष्यत्काल स+ह . भविष्यत्काल स+मि भविष्यत्काल हि+मो . भविष्यत्काल हि+इत्था भविष्यत्काल हि+म भविष्यत्काल हि+सि .. भविष्यत्काल हि+हं भविष्यत्काल भविष्यत्काल बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन हि+उं . अभ्यास-7 (क) 1. हडं 2. हउं 3. हर्ड 4. तुम्हे/तुम्हइं 5. तुम्हे/तुम्हई 6. तुम्हे/तुम्हइं 7. सो 8. सा हसमु/हसेमु। कुल्लउं/कुल्लमि/कुल्लामि/कुल्लेमि। उज्जमेसउं/उज्जमेसमि/उज्जमिहिउँ/उज्जमिहिमि। अच्छह/अच्छेह। कंपहु/कंपह/कंपित्था। जीवेसहु/जीवेसह/जीवेसइत्था/जीविहिहु/जीविहिह/जीविहित्था। ठाउ। णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए। उल्लसेसइ/उल्लसेसए/उल्लसिहिइ/उल्लसिहिए। सयमो/सयामो/सयेमो। लज्जहुं/लज्जमो/लज्जमु/लज्जम। 10. अम्हे/अम्हइं 11. अम्हे/अम्हई 22 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. अम्हे/अम्हई 13. तुहुं 14. तुहुं 18. ते 19. हउँ 20. हडं 21. हडं 22. तुम्हे/तुम्हइं 23. तुम्हे/तुम्हई 24. तुम्हे/तुम्हई 25. सो 26. सा 27. सो 28. अम्हे/अम्हइं 29. अम्हे/अम्हइं 30. अम्हे/अम्हइं 31. हडं 32. हउँ 33. तुम्हे/तुम्हई लुक्केसहुं/लुक्केसमो/लुक्केसमु/लुक्केसम/लुक्किहिहुं/लुक्किहिमो/लुक्किहिमु/ लुक्किहिम। उच्छलि/उच्छले/उच्छलु/उच्छल/उच्छलहि/उच्छलेहि/उच्छलसु/उच्छलेसु। तडफडहि/तडफडसि/तडफडेसि/तडफडसे। कलहहि/कलहसि/कलहेसि/कलहसे। उठ्ठन्तु/उद्वेन्तु। रुवहिं/रुवन्ति/रुवन्ते/रुविरे। होसहि/होसन्ति/होसन्ते/होसइरे/होहिहिं/होहिन्ति/होहिन्ते/होहिइरे। खेलमु/खेलेमु। ण्हाउं/पहामि। घुमेसउं/घुमेसमि/घुमिहिउं/घुमिहिमि। जग्गह/जग्गेह। रूसहु/रूसह/स्वसित्था। मरेसह/मरेसह/मरेसइत्था/मरिहिहु/मरिहिह/मरिहित्था। जग्गउ/जग्गेउ। डरइ/डरेइ/डरए। थक्केसइ/थक्केसए/थक्किहिइ/थक्किहिए। अच्छमो/अच्छमो/अच्छेमो। पडहुं/पडमो/पडमु/पडम। मुच्छहुँ/मुच्छमो/मुच्छमु/मुच्छम। हसेसउं/हसेसमि/हसिहिउं/हसिहिमि। कुल्लमु/कुल्लेमु। अच्छेसहु/अच्छेसह/अच्छेसइत्था/अच्छिहिहु/अच्छिहिह/अच्छिहित्था। कंपहि/कंपन्ति/कंपन्ते/कंपिरे। जीवउ/जीवेउ। ठाइ/ठाए/ठाउ/ठाहि/ठासु। ‘णच्चन्तु/णच्चेन्तु। उल्लसेसहु/उल्लसेसह/उल्लसेसइत्था/उल्लसिहिहु/उल्लसिहिह/उल्लसिहित्था। सयेसहुं/सयेसमो/सयेसमु/सयेसम/सयिहिहुं/सयिहिमो/सयिहिमु/सयिहिम। लज्जेसहि/लज्जेसन्ति/लज्जेसन्ते/लज्जेसइरे/लज्जिहिहिं/लज्जिहिन्ति/ लज्जिहिन्ते/लज्जिहिइरे। लुक्कमु/लुक्केमु। तडफडइ/तडफडेइ/तडफडए। कलहहिं/कलहन्ति/कलहन्ते/कलहिरे। उठ्ठि/उठे/उछु/उट्ठ/उट्ठहि/उठेहि/उट्ठसु/उठे। रुवइ/रुवेइ/रुवए। होसहुं/होसमो/होसमु/होसम/होहिहुं/होहिमो/होहिमु/होहिम। खेलह/खेलेह। 34. ते 35. सो 36. तुहुँ 37. ते 38. तुम्हे/तुम्हई 39. अम्हे/अम्हई • 40. ते . Pe 44. तुहुं 45. सा . 46. अम्हे/वयं 47. तुम्हे/तुम्हई अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 23 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48. ते/ता 49. हउं 50. तुहं al. 54. तुम्हे/तुम्हइं 55. हडं 56. ते 57. सा 58. तुहं . घुममु/घुमेमु। जग्गहि/जग्गसि/जग्गेसि/जग्गसे। रूसइ/रूसेइ/रूसए। मरहिं/मरन्ति/मरन्ते/मरिरे। डरेसउं/डरेसमि/डरिहिउं/डरिहिमि। थक्कहु/थक्कह/थक्कित्था। अच्छेसउं/अच्छेसमि/अच्छिहिउं/अच्छिहिमि। पडहिं/पडन्ति/पडन्ते/पडिरे। . मुच्छइ/मुच्छेइ/मुच्छए। उज्जमि/उज्जमे/उज्जमु/उज्जम/उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु/उज्जमेसु। णच्चेसइ/णच्चेसए/णच्चिहिइ/णचिहिए। उज्जमेसहुं/उज्जमेसमो/उज्जमेसमु/उज्जमेसम/उज्जमिहिउँ/उज्जमिहिमो/ उज्जमिहिमु/उज्जमिहिम। 50. सो 60. अम्हे/अम्हई (ख) 1. ते/ता होसहि। 2. तुहुं कलहहि। 3. अम्हे/अम्हई लुक्केसहुं। 4. सो/सा उल्लसेस। 5. तुम्हे/तुम्हइं जीवेसहु। . 6. हउं उज्जमेसउं। 7. ते/ता रुवहिं। 8. तुहं तडफडसि। 9. अम्हे/अम्ह; लज्जहुं। 10. सो/सा णच्चइ। 11. तुम्हे/तुम्हइं कंपहु। 12. हउं कुल्लउं। 13. ते/ता उट्ठन्तु। 14. तुहं उच्छलि। 15. अम्हे/अम्हइं सयमो। 16. सो/सा ठाउ। 17. सो/सा अच्छइ। 18. हउं/अम्हे/अम्हइं हसमु। 19. तुम्हे/तुम्हइं उल्लसेह। 20. ते/ता णच्चेन्तु। 21. सो/सा ठाउ। 22. सो/सा जीवेउ। 23. ते/ता कंपन्ति। 24. तुम्हे/तुम्हइं अच्छेसह। 25. हउं/अम्हे/अम्हई कुल्लेमु। 26. अहं/हं/अम्मि हसेसमि। 27. अम्हे/अम्हई मुच्छमो। 28. सो/सा थक्केसए। 29. तुम्हे/तुम्हई मरेसइत्था। 30. हउं घुमिहिउं। 31. अम्हे/अम्हइं पडेसम। 32. सो/सा डरेइ। 33. तुम्हे/तुम्हइं रूसित्था। 34. हडं हामि। 35. अम्हे/अम्हइं अच्छामो। 36. सो/सा जग्गेउ। 37. तुम्हे/तुम्हई जग्गह। 38. हउं/अम्हे/अम्हइं खेलमु। 39. अम्हे/अम्हइं उज्जमिहिहुं। . 40. सो/सा णचिहिइ। 41. सो/सा मुच्छए। 42. तुहं उज्जमे। 43. ते/ता पडन्ते। 44. हउं अच्छिहिउं। 45. तुम्हे/तुम्हई थक्कित्था। 46. हर्ष डरिहिमि। 47. ते/ता मरिरे। 48. सो/सा रूसए। 49. हउं/अम्हे/अम्हइं घुममु। 50. ते/ता हन्तु। 51. तुम्हे/तुम्हइं खेलह। 52. अम्हे/अम्हइं होहिहुं। 53. सो/सा रुवेइ। 54. तुहं उज्जमु। 55. तुहं उट्ठ। 56. ते/ता कलहन्ते। 57. सो/सा तडफडए। 58. हउं/अम्हे/अम्हई लुक्केमु। 59. ते/ता लज्जेसन्ति। 60. अम्हे/अम्हइं सयिहिम। 24 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ग) 1. अम्हे 2. तुहुं 3. हउ 4. तुम्हे 5. ते 6. तुहुं 7. सा 8. अम्ह 9. सो 10. ता 11. ते 12. तुहुं 13. अम्हे 14. तुम्ह 15. हउं 16. सो 17. सा 18. ते 19. तुम्हे 20. तुहुं 21. सो 22. ता 23. अम्ह 24. सा 25. तुम्ह 26. तुम्हे 27. हउं 28. ते 29. तुहुं 30. सो (घ) 1. कुल्ल 2. मुच्छेसि 3. उज्ज सहूं / हसमो / हसमु/हसम | मुच्छेसहि/मुच्छेससि/मुच्छेससे/मुच्छिहिहि/मुच्छिहिसि / मुच्छिहिसे। जुज्झमु /जुज्झे पडहु/पडह/पडित्था। अच्छन्तु / अच्छेन्तु । थक्केसहि / थक्केससि / थक्केससे/थक्किहिहि /थक्किहिसि / थक्किहिसे । डर / डरे / डर । जग्गमो / जग्गामो / जग्गेमो । मरेसइ / मरेसए/ मरिहिइ / मरिहिए । रूसहिं/रूसन्ति / रूसन्ते/रूसिरे । घुमन्तु / घुमेन्तु । हासहि/ हाससि / हाहिहि / हाहिसि । खेल/खेलमो / खेल / खेलम | होह । लुक्सउं / लुक्केसमि/ लुक्किहिउं / लुक्किहिमि । रुवइ/रुवेइ/रुवए । उट्ठउ/उट्ठेउ । उच्छलेसहिं/उच्छलेसन्ति / उच्छलेसन्ते/उच्छलेसइरे/उच्छलिहिहिं/उच्छलिहिन्ति / उच्छलिहिन्ते/उच्छलिहिइरे । कलहहु / कलहह/कलहित्था । सयि/सये/सयु/सय/सयहि/सयेहि/सयसु/सयेसु । तडफडेसइ/तडफडेसए/ तडफडिहिइ/तडफडिहिए। लज्जहिं/लज्जन्ति/लज्जन्ते / लज्जिरे । उल्लसमो / उल्लसामो / उल्लसेमो । णच्चेस / णच्चेसए / णच्चिहिइ / णच्चिहिए। ठाठा/ठाइत्था | जीवह / जीवेह | कंपेसउं / कंपेसमि/कंपिहिउं / कंपिहिमि । भिडहिं / भिडन्ति / भिडन्ते / भिडिरे । उज्जमि / उज्जमे / उज्जमु/उज्जम / उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु / उज्जमेसु । कुल्लेसइ/कुल्लेसर/कुल्लिहिइ / कुल्लिहिए। वचन पुरुष उत्तम पुरुष बहुवचन मध्यम पुरुष एकवचन मध्यम पुरुष एकवचन अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक मूलरूप कुल्ल मुच्छ उज्जम For Personal & Private Use Only प्रत्यय सि स+हि काल व / वि व भ to 25 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. सयेह ह सय तडफड व/वि। ए . व. कंप • रूस ठा मिव सुवि स+हुं भ जुज्झ. जम्ग . मि बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन स+इ. मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष 5. तडफडएं 6. कंपेसहु 7. रूसेमि 8. ठासु 9. जुज्झेसहुं 10. जग्गहु 11. पडमि 12. जीवेसइ 13. लुक्कि 14. लज्जमो 15. उल्लसेसहि 16. खेलह 17. उछ 18. घुमेसउं 19. लज्जइ 20. अच्छहि 21. हसेसन्ति 22. लज्जउ 23. णच्चन्ति 24. पहाहिहु 25. होम 26. रुवन्ते 27. लुक्केसमो 28. तडफडेइ 29. णचिहिहिं 30. लज्जसे 111111111111111111111111111 1441 42 4 4 1 9 ४ ३ ३ ४ 1 19 4 4 4 4 4 a जीव लुक्क लज्ज उल्लस खेल उट्ठ घुम লল। अच्छ मो . व/वि स+हि भ ह . व/वि उ वि स+उं भ एकवचन . हि स+न्ति व. भ लज्ज न्ति व णच्च ण्हा एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन म व रुव स+मो भ लुक्क तडफड णच्च लज्ज हि+हिं से भ व अभ्यास-8 8 रुवि/रुविउ/रुविवि/रुववि/रुवेप्पि/रुवेप्पिणु/रुवेवि/रुवेविणु सयइ/सयेइ/ सयए। उच्छलि/उच्छलिउ/उच्छलिवि/उच्छलवि/उच्छले प्पि/उच्छले प्पिणु/ उच्छलेवि/उच्छलेविणु कुल्लि/कुल्ले/कुल्लु/कुल्ल/कुल्लहि/कुल्लसु/आदि। खेलि/खेलिउ/खेलिवि/खेलवि/खेलेप्पि/खेलेप्पिणु/ खेलेवि/खेलेविणु उल्लसेसउं/उल्लसेसमि/उल्लसिहिउँ/उल्लसिहिमि। कलहि/कलहिउ/कलहिवि/कलहवि/कलहेप्पि/कलहेप्पिणु/कलहेवि/ कलहेविणु लुक्कहिं/लुक्कन्ति/लुक्कन्ते/लुक्किरे। न 26, अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. सा 6. अम्हे / अम्ह 7. ते 8. तुहुं 9. हउं 10. सा 11. ता 12. तुम्हे / तुम्ह 13. सा 14. तुहुं 15. अम्हे / अम्ह 16. ते 17. हउं 18. सो 19. तुम्हे / तुम्ह 20. सा. 21. ते 22. ह 23. सा णच्चि / णच्चिउ / णच्चिवि / णच्चवि / णच्चेप्पि / णच्चेप्पिणु / णच्चेवि / णच्चेविणु थक्कइ / थक्केइ / थक्कए । डर/डरिउ // डरिवि / डरवि / डरेप्पि / डरेप्पिणु / डरेवि / डरेविणु रुवहु / आदि । कंप/कंप //कंपिवि/कंपवि/कंपेप्पि/कंपेप्पिणु / कंपेवि / कंपेविणु मरहिं/मरन्ति/मरन्ते/मरिरे । पड / पडिउ / पडिवि / पडवि/पडेप्पि/पडेप्पिणु/पडेवि / पडेविणु उट्ठहि/उट्ठसि / उसे । हसि / हसिउ / हसिवि / हसवि/हसेप्पि/हसेप्पिणु/हसेवि / हसेविणु जीवउं / जीवम / जीवामि / जीवेमि । तडफड / तडफडिउ / तडफडवि / तडफडवि / तडफडेप्पि / तडफडेप्पिणु / तडफडेवि/ तडफडेविणु मरइ / मरे / मरए | कुल्लि / कुल्लिउ/कुल्लिवि/कुल्लवि/कुल्लेप्पि/कुल्लेप्पिणु/कुल्लेवि / कुल्लेविणु मरहिं / मरन्ति / मरन्ते / मरिरे । भिडि/भिडिउ / भिडिवि / भिडवि / भिडेप्पि/भिडेप्पिणु/भिडेवि / भिडेविणु रुवहु / रुवह / रुवित्था । लज्जि / लज्जिउ / लज्जिवि / लज्जवि / लज्जेप्पि / लज्जेप्पिणु / लज्जेवि / लज्जेवि . णच्चइ / णचे / णच्चए। घुमि / घुमिउ / घुमिवि / घुमवि / घुमेप्पि / घुमेप्पिणु / घुमेवि / घुमेविणु सयि/सये / सयु/सय/सयहि/सयेहि/सयसु/सयेसु । थक्कि / थक्कि / थक्किवि / थक्कवि / थक्केप्पि/थक्केप्पिणु / थक्केवि / थक्केविणु सयमो/सयामो/सयेमो उज्जमि / उज्जमिउ / उज्जमिवि / उज्जमवि / उज्जमेप्पि/उज्जमेप्पिणु / उज्जमेवि / उज्जमेविणु उच्छलेसहिं/उच्छलेसन्ति/उच्छलेसन्ते/उच्छलेसइरे/ उच्छलिहिहिं/उच्छलिहिन्ति/उच्छलिहिन्ते/उच्छलिहिइरे । सयि / सयिउ / सयिवि/सयवि/सयेप्पि/सयेप्पिणु/सयेवि/सयेविणु उट्ठेसउं / उट्ठेसमि/उट्ठिहिउं/उट्ठिहिमि । जुज्झि / जुज्झिउ / जुज्झिवि / जुज्झवि / जुज्झेप्पि / जुज्झेप्पिणु /जुज्झेवि / जुज्झेविणु पss /पडेइ / पडए । ' उल्लसि / उल्लसिउ / उल्लसिवि / उल्लसवि / उल्लसेप्पि / उल्लसेप्पिणु/ उल्लसेवि / उल्लसेविणु खेलह / खेले । रुवि / रुविउ / रुविवि/रुववि/रुवेप्पि/रुवेप्पिणु/रुवेवि / रुवेविण मुच्छ / मुच्छेइ / मुच्छए । अच्छि / अच्छिउ / अच्छिवि/ अच्छवि/ अच्छेप्पि / अच्छेप्पिणु / अच्छेवि / अच्छेविणु उट्ठेसहिं/ उट्ठेसन्ति / उट्ठेसन्ते / उट्ठेसइरे/उट्ठिहिहिं / उट्ठिहिन्ति / उट्ठिहिन्ते / आदि। उल्लसि/ उल्लसिउ / उल्लसिवि / उल्लसवि / उल्लसेप्पि / उल्लसेप्पिणु/ उल्लसेवि / उल्लसेविणु घुमेसउं / घुमेसमि / घुमिहिउं / घुमिहिमि । मुच्छि /मुच्छिउ /मुच्छिवि/मुच्छवि/मुच्छेप्पि/मुच्छेप्पिणु / मुच्छेवि / मुच्छेविणु मरइ / मरे / मरए । अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only 27 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. तुहुं 25. ता 26. सो/सा 27. तुहुं 28. सा 29. तुहुं 30. सो (12) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 28 ठाइ / ठाउठाइवि / ठाअवि /ठाएप्पि /ठाएप्पिणु/ठाएवि /ठाएविणु अच्छि/अच्छे/अच्छु/अच्छ/ अच्छहि / अच्छेहि / अच्छसु / अच्छे । जीवि / जीविउ / जीविवि/ जीववि/जीवेप्पि/जीवेष्पिणु/जीवेवि / जीवेविणु उल्लसहिं/उल्लसन्ति/उल्लसन्ते / उल्लसिरे । हाइ/हाइउ/हाइवि/व्हा अवि / व्हाएप्पि / व्हाएप्पिणु / हाएवि / विणु सयउ / सयेउ । उल्लसि/ उल्लसिउ / उल्लसिवि / उल्लसवि / उल्लसेप्पि / उल्लसेप्पिणु / उल्लसेवि / उल्लसेविणु खेलि/खेले/ खेल / खेल / खेलहि / खेलेहि/खेलसु/खेलेसु । लुक्क/लुक्क / लुक्किवि/लुक्कवि/लुक्केप्पि/लुक्केप्पिणु/लुक्केवि / लुक्केविणु रुवइ/रुवेइ/रुवए । हसि/हसिउ / हसिवि / हसवि/हसेप्पि/हसेप्पिणु/हसेवि / हसेविणु जीवि / . जीवे/जीवु / जीव/जीवहि/जीवेहि/जीवसु / जीवेसु । उज्जमि / उज्जमिउ / उज्जमिवि / उज्जमवि / उज्जमेप्पि / उज्जमेप्पिणु / उज्जमेवि / उज्जमेविणु णच्चइ / णच्चे / णच्चाए । .हसेप्पिणु (जीव) वर्तमानकाल . उट्ठेप्पि (खेल) विधि एवं आज्ञा . जुज्झि (मर) भविष्यत्काल . उच्छलिउ (कुल्ल) विधि एवं आज्ञा .. लक्केवि (रुव) वर्तमानकाल .. उज्जमेवि (उच्छल ) भविष्यत्काल .. घुमेविणु (सय) विधि एवं आज्ञा ..कलहेप्पि (लुक्क) वर्तमानकाल .. डरिवि (रुव) वर्तमानकाल .. उल्लसि (खेल) विधि एवं आज्ञा .सयवि ( उट्ठ) भविष्यत्काल हाएप्पि (सय) विधि एवं आज्ञा ..रुविउ ( मुच्छ) वर्तमानकाल ..ठाइउ ( अच्छ) विधि एवं आज्ञा . खेलि (उल्लस) वर्तमानकाल ..पडवि (रुव) वर्तमानकाल .. तडफडवि (मर) भविष्यत्काल थक्किवि (सय) विधि एवं आज्ञा ..जीवेवि ( उल्लस) वर्तमानकाल .. लज्जवि ( उल्लस) वर्तमानकाल .. भिडेविणु (रुव) भविष्यत्काल . जम्गिवि ( उट्ठ) विधि एवं आज्ञा (देखें अभ्यास 8, 1 ) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 1 ) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 1 ) (देखें अभ्यास 8, (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 6 ) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 1 ) (देखें अभ्यास 8, 2). (देखें अभ्यास 8, 1 ) (देखें अभ्यास 8, 1 ) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 1 ) (देखें अभ्यास 8, 1 ) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 2 ) For Personal & Private Use Only अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. ..........कुल्लेवि (मर) वर्तमानकाल 24. ..........मुच्छि (पड) वर्तमानकाल ..........णच्चिउ (उल्लस) भविष्यत्काल ..... ..रूसिवि (सय) वर्तमानकाल ..........उल्लसेप्पि (उज्जम) विधि एवं आज्ञा 28. ..........कंपेप्पिणु (पड) वर्तमानकाल 29. ..........लज्जि (हस) वर्तमानकाल 30. ..........डरवि (जग्ग) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (ग-1) 1. सो (डर, रुव) 2. हउं (हस, जीव) 3. ते (तडफड, मर) 4. सो (जुज्झ, पड) 5. अम्हे (जीव, उल्लस) 6. तुम्हे (भिड, रुव) 7. तुहं (पड, उट्ठ) . 8. सा (मुच्छ, मर) 9. ता (लज्ज, णच) 10. सो (णच्च, थक्क) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (ग-2) 1. तुहुं (उच्छल, कुल्ल) 2. तुम्हे (उल्लस, खेल) 3. हउँ (ठा, अच्छ) 4. सो (ण्हा, सय) 5. तुहं (घुम, सय) . 6. ते (उज्जम, कुल्ल) 7. हर्ष (खेल, सय) 8. ता (उल्लस, जीव) 9. तुम्हे (खेल, अच्छ) .. 10. सो (उज्जम, खेल) . (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 8, 2) .. (ग-3) 1. हडं (खेल, उल्लस) ... 2. ते (उज्जम, उच्छल) . 3. ता (लज्ज, णच्च) 4. सो (मुच्छ, मर) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 6) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 29 For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. अम्हइं (अच्छ, उट्ठ) 6. तुम्हे (घुम, उल्लस) 7. हडं (सय, उट्ठ) 8. सा (हस, णच्च) 9. ते (उज्जम, खेल) 10. तुहं (उच्छल, कुल्ल) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 8, 6) (घ) प्रत्यय . इउ मूलक्रिया लज्ज घुम अच्छ डर एविणु इवि एवि कलह थक्क एप्पिणु एप्पि उट्ठ खेल जग्ग कुल्ल उच्छल एवि एविणु सय जीव एप्पिणु कंप एवि 1. लज्जिउ 2. घुमि 3. अच्छेविणु 4. डरिवि 5. कलहेवि 6. थक्केप्पिणु 7. उट्टेप्पि 8. खेलवि 9. हसि 10. जग्गिवि 11. कुल्लिउ 12. उच्छलेवि 13. सयेविणु 14. जीवेप्पिणु 15. कंपेवि 16. ठाइउ 17. तडफडि 18. रुविवि 19. पडवि 20. भिडेप्पि 21. उज्जमेप्पिणु 22. उल्लसेवि 23. उल्लसेविणु 24. णच्चिउ 25. रूसवि 26. लुक्केप्पि 27. जीवेप्पि 28. ण्हाएवि 29. होएविणु 30. मरिउ न तडफड रुव पड भिड उज्जम अवि . एप्पि एप्पिणु एवि उल्लस एविणु उल्लस णच्च रूस लुक्क अवि एप्पि फ एप्पि एवि एविणु 30 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-9 - 2. तुहुं 3. अम्हे/अम्हइं 5. सो 6. तुहुं . 8. सो 9. तुम्हे/तुम्हइं उल्लसेवं/उल्लसण/उल्लसणहं/उल्लसणहिं/उल्लसेप्पि/उल्लसेप्पिणु/ उल्लसेवि/उल्लसेविणु जीवहिं/जीवन्ति/जीवन्ते/जीविरे।। जग्गेवं/जग्गण/जग्गणहं/जग्गणहिं/जग्गेप्पि/जग्गेप्पिणु/जग्गेवि/जग्गेविणु उज्जमि/उज्जमे/उज्जमु/उज्जम/उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु/उज्जमेसु। सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/सयेप्पि/सयेप्पिणु/सयेवि/सयेविणु थक्केसहं/थक्केसमो/थक्केसमु/थक्केसम/थक्किहिहुं/यक्किहिमो/थक्किहिमु/ थक्किहिम। णच्चेवं/णचण/णचणहं/णचणहिं/णच्चेप्पि/णच्चेप्पिणु/णच्चेवि/णच्चेविणु उठ्य/उठेइ/उटए। मरेवं/मरण/मरणहं/मरणहिं/मरेप्पि/मरेप्पिणु/मरेवि/मरेविणु कुल्लइ/ कुल्लेइ/कुल्लए। उच्छलेवं/उच्छलण/उच्छलणहं/उच्छलणहिं/उच्छलेप्पि/उच्छलेप्पिणु/ उच्छलेवि/उच्छलेविणु उज्जमि/उज्जमे/उज्जमु/उज्जम/उज्जमहि/उज्जमेहि/ उज्जमसु/उज्जमेसु। थक्केवं थक्कण/थक्कणहं/थक्कगहिं/थक्केप्पि/थक्केप्पिणु/थक्केवि/ थक्केविणु घुमहिं/घुमन्ति/घुमन्ते/घुमिरे। मरेवं/मरण/मरणहं/मरणहिं/मरेप्पि/मरेप्पिणु/मरेवि/मरेविणु तडफडइ/ तडफडेइ/तडफडए। णच्वेवं/णच्चण/णच्यणहं/णच्वणहिं/णच्चेप्पि/णच्चेप्पिणु/णच्चेवि/णच्वेविणु उट्ठह/उठेह। जुज्झेवं/जुज्झण/जुज्झणहं/जुज्झणहिं/जुज्ञप्पि/जुज्ञप्पिणु/जुज्झेवि/ जुज्झेविणु भिडइ/भिडेइ/भिडए। सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहि/सयेप्पि/सयेप्पिणु/सयेवि/सयेविणु उठ्ठन्तु/ उद्वेन्तु। जग्गेवं/जग्गण/जग्गणहं/जग्गणहिं/जग्गेप्पि/जग्गेप्पिणु/जग्गेवि/जग्गेविणु उज्जमहिं/उज्जमन्ति/उज्जमन्ते/उज्जमिरे। रुवेवं/रुवण/रुवणहं/रुवणहिं/रुवेप्पि/रुवेप्पिणु/रुवेवि/रुवेविणु लुक्कइ/ लुक्केइ/लुक्कए। खेलेवं/खेलण/खेलणहं/खेलणहिं/खेलेप्पि/खेलेप्पिणु/खेलेवि/खेलेविणु उज्जमि/उज्जमे/उज्जमु/उज्जम/उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु/उज्जमेसु। उल्लसेवं/उल्लसण/उल्लसणहं/उल्लसणहिं/उल्लसेप्पि/उल्लसेप्पिणु/ उल्लसेवि/उल्लसेविण घुमेसहुं/घुमेसमो/घुमेसमु/घुमेसम/घुमिहिहुं/घुमिहिमो/ घुमिहिमु/घुमिहिम। कलहेवं/कलहण/कलहणहं/कलहणहिं/कलहेप्पि/कलहेप्पिणु/ कलहेवि/कलहेविणु भिडइ/भिडेइ/भिडए। थक्केवं/ थक्कण/थक्कणहं/थक्कगहिं/थक्केप्पि/थक्केप्पिणु/थक्केवि/ थक्केविणु घुमि/घुमे/घुमु/घुम/घुमहि/घुमेहि/घुमसु/घुमेसु। 10. सा : 11. ते । - 12. ते 13. सो - 14. तुहं .. 15. अम्हे/अम्हइं . 16. सो ... 17. तुहुं अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 31 For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. ते 19. तुम्हे / तुम्ह 20. तुहुं 21. सा 22. तुहुं 23. सो 24. ता 25. तुम्हे / तुम्ह 26. अम्हे / वयं 27. ते 28. ता 29. सो 30. ते (ख) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 32 घुमेवं/ घुमण/ घुमणहं/घुमणहिं/ घुमेप्पि/ घुमेप्पिणु/ घुमेवि / घुमेविणु उल्लसेसहिं/ उल्लसेसन्ति / उल्लसेसन्ते / उल्लसेसइरे / उल्लसिहिहिं / उल्लसिहिन्ति / उल्लसिहिन्ते / उल्लसिहिइरे । उल्लसेवं/ उल्लसण / उल्लसणहं/ उल्लसणहिं/ उल्लसेप्पि/उल्लसेप्पिणु / 'उल्लसेवि / उल्लसेविणु जीवह / जीवेह | कुल्लेवं/कुल्लण/कुल्लणहं/कुल्लणहिं/कुल्लेप्पि/ कुल्लेप्पिणु / कुल्लेवि / कुल्लेविणु उट्ठ/ उट्ठे/उट्ठ/उट्ठहि/उट्ठसु/आदि। खेले/खेलण/खेलणहं/खेलणहिं/खेलेप्पि/ खेलेप्पिणु/खेलेवि/खेलेविणु रूसइ/रूसेइ/रूसए। हसेवं/ हसण / हसणहं/ हसणहिं/हसेप्पि/हसेप्पिणु/हसेवि / हसेविणु णच्चि / णच्चे / णच्च / णच्च / णच्चहि / णच्चेहि /णच्चसु /णच्चेसु । हाएवं/ ण्हाअण/ ण्हा अणहं/हाअणहिं/व्हाएप्पि / ण्हाएप्पिणु/व्हाएवि / विणु ठास / ठाहि । णच्चेवं/ णच्चण/ णच्चणहं/ णच्चणहिं/ णच्चेप्पि/णच्चेप्पिणु / णच्चेवि / णच्चेविणु उज्जमेसहिं/ उज्जमेसन्ति / उज्जमिहिहिं / उज्जमिहिन्ति / आदि । अच्छेवं/ अच्छण / अच्छणहं/अच्छणहिं/अच्छेप्पि/अच्छेप्पिणु/अच्छेवि / अच्छेवि ठा जीवेवं/ जीवण / जीवणहं/जीवणहिं / जीवेप्पि/जीवेप्पिणु/जीवेवि / जीवेविणु उल्लसेस/ उल्लसेसमो/उल्लसिहिहुं / उल्लसिहिमो / आदि । जुज्झेवं/जुज्झण / जुज्झणहं/जुज्झणहिं/जुज्झेप्पि/जुज्झेप्पिणु /जुज्झेवि / जुज्झेविणु लुक्कहिं / लुक्कन्ति/लुक्कन्ते / लुक्किरे । खेवं/ खेल / खेल / खेलणहिं/खेलेप्पि/ खेलेप्पिणु/खेलेवि/खेलेविणु उल्लसेसहिं/ उल्लसेसन्ति / उल्लंसिहिहिं / उल्लसिहिन्ति / आदि । कुल्लेवं/कुल्लण/कुल्लणहं/कुल्लणहिं/कुल्लेप्पि/कुल्लेप्पिणु/ कुल्लेवि / कुल्लेविण ठाउ । सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/सयेप्पि/सयेप्पिणु/सयेवि/सयेविण रुवहिं / रुवन्ति/रुवन्ते/रुविरे । खेलण (रूस) वर्तमानकाल .. कलहणहिं (अच्छ) वर्तमानकाल .. थक्केवं (घुम) भविष्यत्काल . उल्लसेवि (जीव) वर्तमानकाल .. जग्गणहं (उज्जम) विधि एवं आज्ञा .. मरणहिं (कुल्ल) वर्तमानकाल .. उच्छलेवि ( उज्जम) विधि एवं आज्ञा . उल्लसेप्पि (घुम) भविष्यत्काल .. जुज्झेवं ( भिड ) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 9, 1 ) (देखें अभ्यास 9, 1 ) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 1 ) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. ..........सयेप्पिणु (उद्द) विधि एवं आज्ञा 11. ..........घुमेविणु (उल्लस) भविष्यत्काल 12. .........पडण (कुल्ल) वर्तमानकाल 13. ..........णचणहं (उट्ट) विधि एवं आज्ञा 14. ..........सयेवं (रुव) वर्तमानकाल 15. ..........कुल्लण (ठा) विधि एवं आज्ञा 16. ..........जीवेप्पि (उल्लस) भविष्यत्काल 17. ..........रुवेवि (लुक्क) वर्तमानकाल 18. ..........सयेविणु (ठा) विधि एवं आज्ञा 19. .........णच्चेवं (लज्ज) भविष्यत्काल ..........उठणहं (उज्जम) वर्तमानकाल ..ण्हाएवं (अच्छ) विधि एवं आज्ञा 22. ..........उल्लसणहिं (खेल) विधि एवं आज्ञा ..........लुक्केप्पि (उज्जम) भविष्यत्काल ...ठाअण (अच्छ) विधि एवं आज्ञा .जीवेप्पिणु (उज्जम) भविष्यत्काल 26. ..........जुज्झवि (उद्द) वर्तमानकाल 27. ..........थक्केविणु (णच्च) भविष्यत्काल 28. ..........सयेप्पि (थक्क) विधि एवं आज्ञा 29. .........थक्केविणु (णच्च) वर्तमानकाल 30. .........कुल्लेविणु (उ?) भविष्यत्काल (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9,6) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 6) . 1. अम्हे (उल्लस, जीव) 2. ते (कलह, भिड) 3. ता (थक्क, घुम) 4. हउं (जग्ग, उज्जम) 5. सा (णच्च, उट्ठ) 6. सो (मर, कुल्ल) . . 7. ता (खेल, रूस) 8. तुहं (सय, रुव) 9. सा (उ?, उज्जम) ___10. तुम्हइं (पड, कुल्ल) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 1) (ग-2) ____ 1. ते (घुम, उल्लस) ___ 2. तुहं (ण्हा, ठा) 3. अम्हे (जीव, उल्लस) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 2) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 33 For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. ता (थक्क, घुम) 5. तुम्हई (लुक्क, उज्जम) 6. सा (थक्क, णच्च) 7. सो (कुल्ल, उट्ठ) 8. ता (णच्च, लज्ज) 9. ता (उल्लस, घुम) 10. हडं (खेल, ठा) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 2) . (ग-3) 1. ते (जग्ग, उज्जम) 2. तुम्हइं. (सय, उट्ठ) 3. तुहं (कुल्ल, ठा) 4. सो (ण्हा, अच्छ) 5. सा (णच्च, उट्ठ) 6. ता (उल्लस, जीव) 7. तुम्हे (हस, णच्च) 8. अम्हइं (अच्छ, ठा) 9. तुहं (सय, थक्क) 10. हउँ (उच्छल, उज्जम) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9,6) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 6) मूलक्रिया प्रत्यय अणहं लज्ज एवि घुम अण एवं रुव तडफड अण अणहिं एप्पि एप्पिणु 1. हसणहं 2. लज्जेवि 3. घुमण 4. रुवेवं 5. तडफडण 6. कलहणहिं 7. उट्रेप्पि 8. अच्छेप्पिणु 9. पडेवं 10. मुच्छण 11. भिडणहं 12. जुज्झणहिं 13. उच्छलेप्पि 14. सयेविणु 15. कुल्लेवि 16. उज्जमेप्पिणु कलह उ? अच्छ पड मुच्छ भिड अण अणह अणहिं एप्पि जुज्झ उच्छल सय एविणु एवि कुल्ल उज्जम एप्पिणु 34 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ खेल णच्च अण अणहिं उल्लस मर जीव एप्पि लुक्क 17. खेलेवं 18. णचण 19. उल्लसणहिं 20. मरेप्पि 21.जीवेवं 22. कंपण 23. लुक्केवि 24. ठाअण 25. रूसणहं 26. जग्गणहिं 27. ण्हाएवं 28. जीवेविणु 29. होअण 30. सयेवं एवं अण एवि अण अणहं अणहिं रूस जग्ग पहा नाव एविणु अण अभ्यास-10 1. तुहुं 6: तुम्हे/तुम्हइं 7. अम्हे/अम्हइं 8. हर्ष 9. सा 10. तुम्हे/तुम्हइं :11. हउं 12. सो. '. 13. ते 14. तुम्हे/तुम्हइं 15. ते 16. हउँ 17. सा 18. तुहुं उल्लसि/उल्लसिउ/उल्लसिवि/उल्लसवि/आदि जीवि/जीवे/जीवु/आदि। णच्चेवं/णच्चण/णचणहं/णचणहिं/आदि उइ/उठेइ/उट्टए। उच्छलेवं/उच्छलण/उच्छलणहं/आदि उज्जमेसहि/उज्जमिहिहिं/आदि। घुमि/घुमिउ/घुमिवि/घुमवि/आदि थक्कहि/थक्कसि/थक्केसि/थक्कसे। मरेवं/मरण/मरणहं/मरणहिं/मरेप्पि/मरेवि/आदि कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए। हसि/हसिउ/हसिवि/हसवि/हसेप्पिणु/हसेविणु/आदि खेलह/खेलेह। जग्गि/जग्गिउ/जग्गिवि/जग्गवि/आदि उहं/उट्ठमो/उद्यमु/उद्यम। खेलि/खेलिउ/खेलिवि/खेलवि/आदि हरिसउं/हरिसमि/हरिसामि/आदि। णच्चेवं/णचण/णच्चणहं/णचणहिं/आदि लज्जेसइ/लज्जिहिइ/आदि। ठाइ/ठाइड/ठाइवि/ठाअवि/ठाएप्पि/ठाएप्पिणु/ठाएवि/आदि ण्हाह। घुमेवं/घुमण/घुमणहं/घुमणहिं/घुमेप्पि/आदि उट्टेसउं/उट्ठिहिउं/आदि। कंपि/कंपिउ/कंपिवि/कंपवि/कंपेप्पिणु/आदि मुच्छइ/मुच्छेइ/मुच्छ ए। जुज्झि/जुज्झिउ/जुझिवि/जुज्झवि/आदि मरेसहि/मरिहिहिं/आदि। अच्छेवं/अच्छण/अच्छणहं/अच्छणहिं/आदि ठाह। जुज्झि/जुज्झिउ/जुज्झिवि/जुज्झवि/आदि तडफडहिं/तडफडन्ति/आदि। हसि/हसिउ/हसिवि/हसवि/हसेप्पिणु/आदि जीवेसउं/जीविहिउं/आदि। लज्जि/लज्जिउ/लज्जिवि/लज्जवि/आदि णच्चेसइ/णच्चिहिइ/आदि। रूसि/रूसिउ/रूसिवि/रूसवि/आदि सयहि/सयसि/सयेसि/सयसे। जग्गेवं/जग्गण/जग्गणहं/जग्गणहिं/आदि उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। घुमेवं/घुमण/घुमणहं/घुमणहिं/घुमेप्पि/आदि हरिसेसहि/हरिसिहिहिं/आदि। उठेवं/उट्टण/उट्ठणहं/उ?णहि/उटेप्पि/उट्टेप्पिणु/आदि ठाइ/ठाए/ठाउ/आदि। भ 35 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. सा 23. अम्हे/अम्हइं 24. ते 25. तुहुं Atal 26. तु रुवि/रुविउ/रुविवि/रुववि/रुवेप्पि/रुवेप्पिणु/आदि सयेसइ/सयिहिइ/आदि। हरिसेवं/हरिसण/हरिसणहं/हरिसणहिं/आदि घुमेसहुं/युमिहिहुं/आदि। जुज्ञवं/जुज्झण/जुज्झणहं/जुज्झणहि/आदि लुक्कहि/लुक्कन्ति/आदि। व्हाइ/हाइ3/हाइवि/पहाअवि/पहाएप्पि/आदि सयि/सये/सयु/आदि। णच्चि/णच्चिउ/णच्चिवि/णच्चवि/आदि थक्कहि/थक्कसि/थक्केसि/आदि। अच्छि/अच्छिउ/अच्छिवि/अच्छवि/आदि खेलन्तु/खेलेन्तु। उठेवं/उट्ठण/उट्ठणहं/उट्ठणहिं/उट्टेप्पि/उटेप्पिणु/आदि जग्गि/जग्गे/आदि। सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/सयेप्पि/आदि उट्ठउं/उद्यमि/उद्यामि/उडेमि। उल्लसि/उल्लसिउ/उल्लसिवि/उल्लसवि/आदि घुमेसइ/घुमिहिइ/आदि। 1. ..........उल्लसि (जीव) विधि एवं आज्ञा ...........णचणहं (लज्ज) भविष्यत्काल ..........कंपिवि (मुच्छ) वर्तमानकाल ..........हसवि (खेल) विधि एवं आज्ञा ...........घुमणहिं (उल्लस) भविष्यत्काल 6. ..........ण्हाइ (सय) विधि एवं आज्ञा 7. ..........हसण (उ8) वर्तमानकाल ..........खेलि (उल्लस) वर्तमानकाल 9. ..........उल्लसेवं (घुम) भविष्यत्काल 10. ..........अच्छेप्पि (खेल) विधि एवं आज्ञा 11. ..........सयेवि (उ8) वर्तमानकाल 12. ..........रुवेप्पिणु (सय) भविष्यत्काल 13. ..........उद्वेविणु (जग्ग) विधि एवं आज्ञा 14. ..........मरेवं (कुल्ल) वर्तमानकाल 15. ..........ठाअवि (ण्हा) विधि एवं आज्ञा 16. ..........उच्छलणहिं (उज्जम) भविष्यत्काल 17. ..........जग्गेविणु (उ8) वर्तमानकाल 18. ..........उठ्ठण (ठा) विधि एवं आज्ञा 19. ..........लज्जिवि (णच्च) वर्तमानकाल 20. ..........जुज्झेविणु (मर) भविष्यत्काल . ..........उज्जमण (उ8) विधि एवं आज्ञा 22. ..........घुमि (ठा) भविष्यत्काल ..........जीवण (उज्जम) भविष्यत्काल ...........कलहिवि (रुव) वर्तमानकाल 25. ..........लुक्कवि (अच्छ) विधि एवं आज्ञा 26. ..........खेलणहं (रूस) वर्तमानकाल 27. ..........थक्केप्पि (घुम) भविष्यत्काल 28. ..........पडिउ (रुव) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 9, 6) . (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 9,2) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 6) (देखें अभ्यास 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 1) (देखें अभ्यास 8, 2) (देखें अभ्यास 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 1) 36 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. 30. .. तडफडेप्पिणु (मर) भविष्यत्काल .. उल्लसेवि (णच्च) विधि एवं आज्ञा (ग-1 ) 1. सो (लज्ज, णच्च) 2. सा (जुज्झ, मर) 3. हउं (खेल, उल्लस) 4. तुहुं (सय, उट्ठ) 5. ते (मर, कुल्ल) 6. अम्हे (खेल, अच्छ) 7. तुम्हे (उल्लस, घुम) 8. ता (कंप, मर) 9. सो ( कलह, रुव) 10. तुहुं (पड, रुव) (ग-2) 1. सो (खेल, उज्जम) 2. तुहुं (ठा, अच्छ) 3. हउं (खेल, सय) 4. ता (उल्लस, जीव) 5. ते (कुल्ल, उज्जम) 6. ते (जग्ग, उज्जम) 7. तुम्हई (हा, सय) 8. तुहुं ( उट्ठ, जग्ग) 9. सा (अच्छ, खेल) 10. तुम्हे (हस, खेल) (ग-3) 1. ते (उच्छल, उज्जम) 2. हउं ( खेल, उल्लस) 3. अम्हे (उल्लस, घुम) 4. सा (णच्च, लज्ज) 5. तुहुं (उच्छल, कुल्ल) 6. ता (सय, उट्ठ) 7. तुम्हई (हा, सय) 8. हउं (हस, जीव) 9. सो (मुच्छ, मर) 10. सा (उल्लस, णच्च) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक (देखें अभ्यास 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 9, 6 ) (देखें अभ्यास 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 9, 6 ) (देखें अभ्यास 8, 9, 6 ) (देखें अभ्यास 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 8, 9, 6) For Personal & Private Use Only 37 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रत्यय 1. हसि मूलक्रिया हस 2. घुमेवं घुम 3. मुच्छिउ मुच्छ 4. सयेवि सय पाव तडफड जुज्झ णच्च उ? कुल्ल अवि पड खेल लुक्क मर अच्छ कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त अवि सम्बन्धकं भूतकृदन्त अण हेत्वर्थक कृदन्त इवि सम्बन्धक भूतकृदन्त अणहं हेत्वर्थक कृदन्त एविणु सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त .. अणहिं हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त एप्पि सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त अवि सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त इवि सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त अण हेत्वर्थक कृदन्त अवि सम्बन्धक भूतकृदन्त अणहं हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त एवि सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त अणहिं हेत्वर्थक कृदन्त एप्पिणु , सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त अण हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त अण हेत्वर्थक कृदन्त एविणु सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त कंप 5. ठाअवि 6. तडफडण 7. जुज्झिवि 8. णचणहं 9. उठेविणु 10. कुल्लणहिं 11. रूसवि 12. पडेप्पि 13. खेलवि 14. लुक्किउ 15. मरेवं 16. अच्छि 17. कंपण 18. थक्किवि 19. जग्गेप्पि 20. पहाअण 21. कलहवि 22. उल्लसणहं 23. डरिवि 24. जीवेवि 25. उज्जमणहिं 26. होएप्पिणु 27. रुवण 28. उच्छलि 29. भिडण 30. लज्जेविणु अण थक्क जग्ग एप्पि हा कलह उल्लस डर इवि जीव उज्जम उच्छल भिड लज्ज अभ्यास-11 (क) 1. कुक्कुर/कुक्कुरा/कुक्कुरु/कुक्कुरो 2. करह/करहा/करहु/करहो 3. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो बुक्कइ/बुक्केइ/बुक्कए। णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए। हरिसउ/हरिसेउ। 38 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. णर/णरा/णरु/णरो जरइ/जरेइ/जरए। 5. सायर/सायरा/सायरु/सायरो सुक्केसइ/सुक्केसए/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। 6. माउल/माउला/माउलु/माउलो उट्ठउ/उट्टेउ। 7. हुअवह/हुअवहा/हुअवहु/हुअवहो जलेसइ/जलेसए/जलिहिइ/जलिहिए। 8. रक्खस/रक्खसा/रक्खसु/रक्खसो मरउ/मरेउ। 9. पड/पडा/पडु/पडो सुक्कइ/सुक्केइ/सुक्कए। 10. भव/भवा/भवु/भवो खयेसइ/खयेसए/खयिहिइ/खयिहिए। 11. आगम/आगमा/आगमु/आगमो सोहउ/सोहे। 12. गव्व/गव्वा/गव्वु/गव्वो गलइ/गलेइ/गलए। 13. ससुर/ससुरा/ससुरु/ससुरो अच्छउ/अच्छेउ/अच्छदु/अच्छेदु। 14. मित्त/मित्ता/मित्तु/मित्तो उल्लसेसइ/उल्लसेसए/उल्लसिहिइ/उल्लसिहिए। 15. दिवायर/दिवायरा/दिवायरु/दिवायरो उगइ/उगेइ/उगए। 16. रयण/रयणा/रयणु/रयणो सोहइ/सोहेइ/सोहए। 17. दुह/दुहा/दुहु/दुहो गलउ/गलेउ। 18. सीह/सीहा/सीहु/सीहो बइसइ/बइसेइ/बइसए। 19. घर/घरा/घरु/घरो पडेसइ/पडेसए/पडिहिइ/पडिहिए। 20. वय/वया/वयु/वयो तुट्टइ/तुट्टेइ/तुट्टए। 21. सायर/सायरा/सायरु/सायरो | पसरउ/पसरेउ। 22. पिआमह/पिआमहा/पिआमहु/पिआमहो। थक्केसइ/थक्केसए/थक्किहिइ/थक्किहिए। 23. पोत्त/पोत्ता/पोत्तु/पोत्तो, घुमउ/घुमेउ। 24. गव्व/गव्वा/गव्वु/गव्वो णस्सउ/णस्सेउ। 25. रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु/रहुणन्दणो हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए। 26. बालअ/बालआ/बालउ/बालओ रूसेसइ/रूसेसए/रूसिहिइ/रूसिहिए। 27. दुज्जस/दुज्जसा/दुज्जसु/दुज्जसो पसरइ/पसरेइ/पसरए। 28. गंथ/गंथा/गंथु/गंथो पडइ/पडेइ/पडए। 29. बप्प/बप्पा/बप्पु/बप्पो उठ्छ/उठेइ/उट्टए। 30. दिअर/दिअरा/दिअरु/दिअरो . घुमउ/घुमेउ। 31. परमेसर/परमेसरा/परमेसरु/परमेसरो हरिसउ/हरिसेउ। 32. कूव/कूवा/कूवु/कूवो सुक्केसइ/सुक्केसए/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। ' 33. राय/राया/रायु/रायो जीवउ/जीवे। 34. नरिंद/नरिंदा/नरिदु/नरिंदो हसइ/हसेइ/हसए। 35. हणुवन्त/हणुवन्ता/हणुवन्तु/हणुवन्तो कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए। 36. कयंत/कयंता/कयंतु/कयंतो। होइ। 37. मारुअ/मारुआ/मारुउ/मारुओ . पसरइ/पसरेइ/पसरए। 38. सलिल/सलिला/सलिलु/सलिलो णिज्झरेसइ/णिज्झरेसए/णिज्झरिहिइ/णिज्झरिहिए। 39. जणेर/जणेरा/जणेरु/जणेरो जीवउ/जीवेउ। 40. सलिल/सलिला/सलिलु/सलिलो णिज्झरि/णिज्झरिउ/णिज्झरिवि/आदि लुढइ/लुढेइ/लुढए। 41. गर/णरा/णरु/णरो उप्पज्जि/उप्पज्जिउ/उप्पज्जिवि/आदि मरइ/मरेइ/मरए। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 39 For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. पिआमह/पिआमहा / पिआमहु/पिआमहो जीवेवं/ जीवण / जीवणहं/ आदि हरिसउ / हरिसेउ । 43. बालअ/बालआ / बालउ / बालओ सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/आदि रुवइ / रुवे / रुवाए । 44. दिवायर / दिवायरा / दिवायरु / दिवायरो उगि / उगिउ / उगिवि / आदि सोहेसइ / सोहिहिइ /आदि। - 45. माउल/माउला / माउलु / माउलो हरिसि/ हरिसिउ / हरिसिवि / हरिसवि / आदि अच्छउ / अच्छे उ । 46. सप्प / सप्पा / सप्पु / सप्पो उड्डि/ उड्डिउ / उड्डिवि / उड्डवि / आदि पडेसइ / पडिहिइ / आदि । 47. पोत्त/पोत्ता / पोतु / पोत्तो णच्चेवं/ णच्वण / णच्चणहं/णच्चणहिं/आदि उट्ठउ / उट्ठेउ । 48. पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्तो कलहि/कलहिउ/कलहिवि / आदि लज्जेस / लज्जेसए/ लज्जिहिइ / लज्जिहिइ । 49. करह / करहा/ करहु / करहो थक्केवं/ थक्कण /थक्कणहिं/ आदि णच्चेसइ / णच्चेसए / णच्चिहिर/ णच्चिहिए । 50. दिअर/दिअरा/दिअरु/दिअरो घुमेवं/ घुमण / घुमणहं/ घुमणहिं/ घुमेप्पि/आदि उट्ठउ / उट्ठेउ । 51. रयण / रयणा / रयणु/रयणो पडि / पडिउ / पडिवि / पडवि / पडेप्पि / पडेप्पिणु / आदि तुट्टइ/तुट्टेइ/तुट्टए। 52. बप्प / बप्पा / बप्पु / बप्पो जग्गि / जग्गिड / जग्गिवि / जग्गवि / आदि डुलइ / डुलेइ / डुलाए । 53. घर / घरा / घरु / घरो पडि / पडिउ / पडिवि / पडवि / पडेप्पि / आदि णस्सेसइ / णस्सिहिइ /आदि। 54. गंथ / गंथा / गंधु / गंथो जलि/जलिउ /जलिवि / जलवि/ आदि खयइ / खयेइ / खयए । 55. कुक्कुर / कुक्कुरा/कुक्कुरु/कुक्कुरो बुक्कि/बुक्किउ / बुक्किवि / आदि बइसइ / बइसेइ / बहस । 56. वय / क्या /वयु / वयो तुट्टि/तुट्टिउ / तुट्टिवि/तुट्टवि/तुट्टेप्पि/आदि गलइ / गलेइ / गलए । 57. रक्खस / रक्खसा/रक्खसु / रक्खसो मरेवं/ मरण / मरणहं/ आदि कुल्लेसइ / कुल्लेसए/ कुल्लिहि / आदि। 58. सलिल / सलिला / सलिलु/सलिला पसरि/पसरिउ / पसरिवि / आदि सुक्केसइ / सुक्किहिइ /आदि । (ख) 1. नरिंद/ नरिंदा / नरिदु / नरिंदो 2. पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्तो 3. सायर / सायरा / सायरु /सायरो 4. गव्व / गव्वा / गव्वु / गव्वो 5. ससुर / ससुरा / ससुरु/ ससुरो 6. मित्त/मित्ता/मित्तु/मित्तो 7. दुज्जस / दुज्जसा / दुज्जसु / दुज्जसो 8. दिर/दिरा/दिअरु / दिअरो 9. बालअ / बालआ / बालउ / बालओ 10. र/रा/रु/रो 11. माउल / माउला / माउलु/माउलो 12. घर/घरा / घरु / घरो 13. पड/पडा /पडु/पडो 14. पिआमह/पिआमहा / पिआमहु/पिआमहो 15. दिवायर / दिवायरा / दिवायरु/दिवायरो 16. वय / वया /यु/यो 17. परमेसर / परमेसरा / परमेसरु / परमेसरो 18. करह / करहा / करहु / करहो 19. कुक्कुर / कुक्कुरा/ कुक्कुरु/कुक्कुरो 40 हसइ/हसेइ/हस । हरिसउ / हरिसेउ । सुक्केस / सुक्केसर/सुक्किहिइ / सुक्किहिए। इ/इ/गए। इस / इसे | उल्लसेसइ / उल्लसेसए/ उल्लसिहिइ / उल्लसिहिए। पसरइ/पसरेइ/पसरए। घुमउ / घुमे । कंदेसर/कंदेसए/ कंदिहिइ / कंदिहिए । जर / जरे / जर उहउ / उट्ठेउ । पडेस / पडेसए/ पडिहिइ / पडिहिए। सुक्क/सुक्क/सुक्कए। वल / वलेइ / वलए। उes / उस / उगहि / उगिहिए । तुट्टइ/तुट्टेइ/तुट्ट हरिसउ / हरिसेउ । पलासइ / पलाहि । बुक्क/बुक्के / बुक्क अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. गंथ/गंथा/गंथु/गंथो 21. जणेर/जणेरा/जणेरु/जणेरो 22. पोत्त/पोत्ता/पोत्तु/पोत्तो 23. रहणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु/रहणन्दणो 24. आगम/आगमा/आगमु/आगमो 25. सप्प/सप्पा/सप्पु/सप्पो 26. भव/भवा/भवु/भवो 27. कूव/कूवा/कूवु/कूवो 28. रयण/रयणा/रयणु/रयणो 29. राय/राया/रायु/रायो 30. हणुवन्त/हणुवन्ता/हणुवन्तु/हणुवन्तो 31. हुअवह/हुअवहा/हुअवहु/हुअवहो 32. मारुअ/मारुआ/मारुउ/मारुओ। 33. कयंत/कयंता/कयंतु/कयंतो . 34. सीह/सीहा/सीहु/सीहो 35. दुह/दुहा/दुहु/दुहो 36. बप्प/बप्पा/बप्पु/बप्पो . 37. सलिल/सलिला/सलिलु/सलिलो 38. रक्खस/रक्खसा/रक्खसु/रक्खसो 39. सलिल/सलिला/सलिलु/सलिलो जलइ/जलेइ/जलए। सयेसइ/सयेसए/सयिहिइ/सयिहिए। खेलेसइ/खेलेसए/खेलिहिइ/खेलिहिए। हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए। सोहउ/सोहेछ। उड्डुइ/उड्डेइ/उड्डए। खयइ/खयेइ/खयए। सुक्केसइ/सुक्केसए/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। उप्पज्जइ/उप्पज्जेइ/उप्पज्जए। उज्जमउ/उज्जमेउ। कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए। जलेसइ/जलेसए/जलिहिइ/जलिहिए। डुलइ/डुलेइ/डुलए। होसइ/होहिइ। बइसइ/बइसेइ/बइसए। णस्सउ/णस्सेउ। जीवइ/जीवेइ/जीवए। णिज्झरेसइ/णिज्झरेसए/णिज्झरिहिइ/णिज्झरिहिए। मरेसइ/मरेसए/मरिहिइ/मरिहिए। लुढइ/लुढेइ/लुढए। (ग-1) 1. कुक्कुर (बुक्क, बइस) 2. पिआमह (घुम, उट्ठ) . 3. रयण (पड, तुट्ट) 4. जणेर (जग्ग, कुल्ल) 5. पोत्त (थक्क, घुम) 6. घर (जल, पड) 7. वय (गल, णस्स) 8. रहुणन्दण (हरिस, बइस) 9. पड (जल, खय) .10. दिवायर (सोह, उग) (देखें अभ्यास 11.8.9.1) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 1) . (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 1) . (ग-2) 1. णर (जीव, हरिस) ... 2. करह (थक्क, णच्च) . 3. दिअर (घुम, उट्ट) 4. जणेर (हरिस, अच्छ) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 2) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 41 For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. रयण (सोह, उप्पज्ज) 6. सलिल (सुक्क, णिज्झर) 7. माउल (कुल्ल, उज्जम) 8. नरिंद (हरिस, बइस) 9. बालअ (णच्च, उट्ट) 10. पोत्त (खेल, उज्जम) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 2) . (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 2) (ग-3) 1. पुत्त (कलह, लज्ज) 2. रक्खस (कुल्ल, मर) 3. सप्प (गु, पड) 4. सलिल (पसर, सुक्क) 5. दिवायर (सोह, उग) 6. पड (जल, णस्स) 7. मारुअ (पसर, उड्ड) 8. दुक्ख (उप्पज्ज, खय). 9. बालअ (रुव, सय) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 6) . (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 6) . (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 6) - (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 11, 8, 9,6) (देखें अभ्यास 11, 8, 9, 6) (घ) ओ 1. नरिंदु 2. करहो 3. हणुवन्ता 4. पोत्त 5. कुक्कुरु 6. गव्वा 7. मित्तो 8. बालअ 9. पिआमहो 10. णरा पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष । अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष वचन मूलसंज्ञा लिंग प्रत्यय एकवचन नरिंद पुल्लिंग उ एकवचन करह पुल्लिंग । एकवचन हणुवन्त पुल्लिंग 0-आ एकवचन पोत्त पुल्लिंग 0/शून्य एकवचन कुक्कुर पुल्लिंग एकवचन गव्व पुलिंग 0-आ एकवचन मित्त । पुल्लिंग ओ एकवचन बालअ 0/शून्य एकवचन पिआमह पुल्लिंग ओ एकवचन णर पुल्लिंग -आ एकवचन सप्प पुलिंग उ एकवचन भव पुल्लिंग ०/शून्य एकवचन सायर पुल्लिंग ओ एकवचन हुअवह पुल्लिंग उ एकवचन पड पुल्लिंग ०/शून्य एकवचन सीह 0-आ एकवचन रयण पुल्लिंग उ एकवचन दिअर पुल्लिंग ओ 卿卿卿卿卿卿卿卿卿卿卿卿卿卿卿卿卿卿 11. सप्पु 12. भव 13. सायरो 14. हुअवहु 15. पड 16. सीहा 17. रयणु 18. दिअरो अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. आगमु 20. मारुअ 21. कयंता 22. रक्खसु 23. दुक्खा 24. बप्पो 25. गामु 26. राया 27. दुज्जसु 28. घरो 29. वयु 30. माउल (क) 1. कुक्कुर / कुक्कुरा 2. करह / करहा 3. पुत्त / पुत्ता 4. णर / रा 5. सायर / सायरा 6. मेह/मेहा 7. रक्खस / रक्खसा 8. पड / पडा 9. आगम / आगमा 10. मित्त/मित्ता 11. रयण / रयणा 12. सीह / सीहा 13. घर / घरा 14. पोत/पत् 15. बालअ / बालआ 16. आगम / आगमा 17. गंथ / गंथा 18. कूव / कूवा 19. नरिंद/नरिंदा 20. वय / वया 21. रक्खस / रक्खसा 22. दुह/दुहा 23. पुत्त / पुत्ता अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक एकवचन आगम एकवचन मारुअ एकवचन कयंत एकवचन रक्खस एकवचन दुक्ख एकवचन बप्प एकवचन गाम एकवचन राय एकवचन दुज्जस एकवचन घर · एकवचन वय एकवचन माउल अभ्यास- 12 पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग उ अ 0 → आ उ 0 आ गलन्तु / गलेन्तु । जीवन्तु / जीवेन्तु । उ 0 → आ उ a4 ew gal ओ For Personal & Private Use Only उ बुक्कहिं / बुक्कन्ति/बुक्कन्ते / बुक्किरे । णच्चहिं/णच्चन्ति /णच्चन्ते/ णच्चिरे । हरिसन्तु / हरिसेन्तु । जरहिं / जरन्ति / जरन्ते / जरिरे । सुक्केसहिं/सुक्केसन्ति/सुक्किहिहिं/सुक्किहिन्ति/आदि। गज्जहिं/गज्जन्ति/गज्जन्ते / गज्जिरे । मरन्तु / मरेन्तु । सुक्कहिं /सुक्कन्ति/सुक्कन्ते / सुक्किरे । सोहन्तु / सोहेतु । 0 / शून्य उल्लसेसहिं/ उल्लसेसन्ति / उल्लसिहिहिं/उल्लसिहिन्ति / आदि । सोहहिं / सोहन्ति / सोहन्ते / सोहिरे । बइसेसहिं/ बइसेसन्ति / बइसेसन्ते / बइसिहिहिं / बइसिहिन्ति / आदि । पड़हिं/पडन्ति/पङन्ते/पडिरे । घुमन्तु घुमेन्तु। रूसेसहिं/रूसेसन्ति/रूसिहिंहिं/रूसिहिन्ति/रूसिहिन्ते/आदि। णस्सहिं/णस्सन्ति/णस्सन्ते / णस्सिरे । पडहिं/पडन्ति / पडन्ते/पडिरे । सुक्केसहिं/सुक्केसन्ति/सुक्किहिहिं/सुक्किहिन्ति/आदि। हसहिं/हसन्ति/हसन्ते/हसिरे । सोहहिं/सोहन्ति / सोहन्ते / सोहिरे । डरहिं/डरन्ति / डरन्ते / डररे । 43 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. सप्प/सप्पा उड्डेसहि/उड्डेसन्ति/उड्डेसन्ते/उड्डेसइरे/उड्डिहिहिं/उड्डिहिन्ति/आदि। 25. माउल/माउला उठ्ठन्तु/उद्वेन्तु। 26. रक्खस/रक्खसा मुच्छेसहिं/मुच्छेसन्ति/मुच्छिहिहिं/मुच्छिहिन्ति/आदि। 27. णर/णरा उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। 28. बालअ/बालआ रुवहिं/रुवन्ति/रुवन्ते/रुविरे। 29. राय/राया हरिसन्तु/हरिसेन्तु। 30. मेह/मेहा पसरेसहि/पसरेसन्ति/पसरिहिहिं/पसरिहिन्ति/आदि। 31. घर/घरा जलेसहि/जलेसन्ति/जलेसन्ते/जलिहिहिं/जलिहिन्ति/जलिहिन्ते/आदि। 32. गंथ/गंथा णस्सेसहि/णस्सेसन्ति/णस्सिहिहिं/णस्सिहिन्ति/णस्सिहिन्ते/आदि।. 33. पुत्त/पुत्ता कंपहिं/कंपन्ति/कंपन्ते/कंपिरे। 34. वय/वया तुट्टहिं/तुट्टन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टिटे। 35. रक्खस/रक्खसा पलासहि/पलासन्ति/पलाहिहिं/पलाहिन्ति/पलाहिन्ते/पलाहिइरे/आदि। 36. कुक्कुर/कुक्कुरा जुज्झहिं/जुज्झन्ति/जुज्झन्ते/जुझिरे। 37. नरिंद/नरिंदा मुच्छहिं/मुच्छन्ति/मुच्छन्ते/मुच्छिरे। 38. बालअ/बालआ कुल्लहिं/कुल्लन्ति/कुल्लन्ते/कुल्लिरे। 39. पोत्त/पोत्ता उच्छलन्तु/उच्छलेन्तु। 40. णरा जुज्झहिं/जुज्झन्ति/जुज्झन्ते/जुज्झिरे। 41. बालअ/बालआ सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/सयेप्पि/आदि रुवहिं/रुवन्ति/रुवन्ते/रुविरे। 42. माउल/माउला हरिसि/हरिसिउ/हरिसिवि/हरिसवि/हरिसेप्पि/आदि अच्छन्तु/अच्छेन्तु। 43. सप्प/सप्पा उड्डि/उडिउ/उडिवि/उडवि/आदि पडेसहि/पडेसन्ति/पडिहिहिं/पडिहिन्ति/आदि। 44. पुत्त/पुत्ता कलहि/कलहिउ/कलहिवि/कलहवि/आदि लज्जेसहि/लज्जिहिहिं/आदि। 45. पोत्त/पोत्ता णच्चेवं/णचण/णचणहं/णचणहिं/णच्चेप्पि/णच्चेप्पिणु/आदि उट्ठन्तु/उटेन्तु। 46. करह/करहा. णच्चि/णच्चिउ/णच्चिविणच्चवि/णच्चेवि/आदि थक्केसहि/थक्किहिहिं/आदि। 47. रयण/रयणा पडि/पडिउ/पडिवि/पडवि/पडेप्पि/पडेप्पिणु/आदि तुट्टहिं/तुट्टन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टिटे। 48. घर/घरा जलि/जलिउ/जलिवि/जलवि/आदि पडेसहिं/पडेसन्ति/पडिहिहिं/पडिहिन्ति/आदि। 49. कुक्कुर/कुक्कुरा बुक्कि/बुक्किउ/बुक्किवि/आदि जुज्झहिं/जुज्झन्ति/जुज्झन्ते/जुज्झिरे। 50. रक्खस/रक्खसा मरेवं/मरण/मरणहं/आदि कुल्लेसहि/कुल्लेसन्ति/कुल्लिहिहिं/कुल्लिहिन्ति/आदि। 51. पुत्त/पुत्ता हरिसि/हरिसिउ/हरिसिवि/हरिसवि/हरिसेप्पि/आदि जीवन्तु/जीवेन्तु। 52. णर/णरा उप्पज्जि/उप्पजिउ/उप्पज्जिवि/उप्पज्जवि/आदि मरहि/मरन्ति/आदि। 53. बालअ/बालआ उच्छलि/उच्छलिउ/उच्छलिवि/आदि कुल्लन्तु/कुल्लेन्तु। 54. पोत्त/पोत्ता णच्चेवं/णच्चण/णचणहं/णचणहिं/णच्चेप्पि/आदि उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। 55. नरिंद/नरिंदा हरिसि/हरिसिउ/हरिसिवि/हरिसवि/हरिसेप्पि/आदि अच्छन्तु/अच्छेन्तु। 56. रक्खस/रक्खसा मुच्छि/मुच्छिउ/मुच्छिवि/मुच्छवि/आदि मरेसहिं/मरिहिहिं/आदि। 57. बालअ/बालआ पलाइ/पलाइउ/पलाइवि/पलाअवि/आदि खेलन्तु/खेलेन्तु। 58. पुत्त/पुत्ता णच्चि/णविउ/णविवि/णच्चवि/णच्चेवि/आदि थक्कहिं/थक्कन्ति/थक्कन्ते/आदि। 44 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ख) 1. नरिंद/ नरिंदा 2. पुत्त / पुत्ता 3. सायर/ सायरा 4. गव्व / गव्वा 5. मित्त/मित्ता 6. दिअर/दिअरा 7. बालअ / बालआ 8. णर / रा 9. माउल / माउला 10. घर/घरा 11. पड/पडा 12. वय / वया 13. करह / करहा 14. कुक्कुर / कुक्कुरा 15. गंथ / गंथा 16. जणेर/जणेरा 17. पोत्त/पोत्ता 18. आगम / आगमा 19. सप्प / सप्पा 20. कूव / कूवा 21. रयण / रयणा 22. राय/राया 23. सीह / सीहा 24. दुह/दुहा 25. रक्खस / रक्खसा 26. करह / करहा 27. रयण / रयणा 28. णर / णरा 29. गंथ / गंथा.. 30. पुत्त / पुत्ता 31. राय / राया 32. दुह/दुहा 33. घर / घरा 34. सप्प / सप्पा 35. पोत्त/पोत्ता 36. पुत्त/पुता 37. मित्त/मित्ता 38. माउल / माउला 39. रक्खस / रक्खसा अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक हसहिं / हसन्ति / हसन्ते /हसिरे । हरिसन्तु / हरिसेन्तु । सुक्केसहिं/सुक्केसन्ति /सुक्किहिहिं/सुक्किहिन्ति/सुक्किहिन्ते / आदि । गन्तु / गन्तु । उल्लसेसहिं/उल्लसेसन्ति/उल्लसिहिहिं / उल्लसिहिन्ति / आदि। घुमहिं / घुमन्ति / घुमन्ते / घुमिरे । कंदेसहिं/ कंदेसन्ति / कंदेसन्ते/कंदिहिहिं/कंदिहिन्ति / कंदिहिते / आदि । जरहिं / जरन्ति / जरन्ते / जरिरे । उट्ठन्तु / उट्ठेन्तु । पडेसहिं/पडेसन्ति/पडेसन्ते / पडिहिहिं / पडिहिन्ति / पडिहिन्ते / आदि । सुक्कहिं / सुक्कन्ति /सुक्कन्ते / सुक्किरे । तुट्टहिं/तुट्टन्ति/तुट्टन्ते/तुरे। पलासहिं/पलासन्ति/पलासन्ते/ पलाहिहिं / पलाहिन्ति / पलाहिन्ते / आदि । बुक्कर्हि / बुक्कन्ति/बुक्कन्ते / बुक्किरे । जलहिं / जलन्ति / जलन्ते/जलिरे । सयेसहिं/सयेसन्ति /सयेसन्ते / सयिहिहिं / सयिहिन्ति / सयिहिन्ते / आदि । खेलन्तु / खेलेन्तु । सोहन्तु / सोहेन्तु । उड्डहिं/ उड्डन्ति / उडन्ते / उड्डरे । सुक्कहिं / सुक्कन्ति/सुक्कन्ते / सुक्किरे । उप्पज्जहिं / उप्पज्जन्ति / उप्पज्जन्ते / उप्पज्जिरे । उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। बइसहिं/ बइसन्ति / बइसन्ते / बइसिरे | सन्तु / सेतु मरेसहिं/मरेसन्ति / मरेसन्ते / मरिहिहिं / मरिहिन्ति / मरिहिन्ते / आदि । णच्चहिं/ णच्चन्ति / णच्चन्ते / णच्चिरे । सोहेसहिं/सोहेसन्ति / सोहेसन्ते / सोहिहिहिं / सोहिहिन्ति / सोहिहिन्ते/आदि । उज्जमन्तु / उज्जमेन्तु । णस्सेसहिं/णस्सेसन्ति/णस्सिहिहिं / णस्सिहिन्ति / णस्सिहिन्ते / आदि । कंपहिं / कंपन्ति / कंपन्ते/ कंपिरे । हरिसन्तु / हरिसेन्तु । गलेसहिं/गलेसन्ति/गलेसन्ते / गलिहिहिं / गलिहिन्ति / गलिहिन्ते / आदि । जलहिं / जलन्ति / जलन्ते/जलिरे । वलेसहिं/वलेसन्ति/वलेसन्ते/वलिहिहिं/वलिहिन्ति / वलिहिते / आदि । कुल्लन्तु / कुल्लेन्तु । उच्छलन्तु / उच्छलेन्तु । उट्ठन्तु / उट्ठेन्तु । डरहिं/ डरन्ति / डरन्ते / डरिरे । मुच्छेसहिं/मुच्छेसन्ति/मुच्छिहिहिं/मुच्छिहिन्ति/मुच्छिहिन्ते / आदि । For Personal & Private Use Only 45 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( गं - 1 ) 1. कुक्कुर ( बुक्क, बइस) 2. रयण (पड, तुट्ट) 3. घर (जल, पड) 4. पोत्त ( थक्क, घुम) 5. वय (गल, णस्स) 6. पड (जल, खय) 7. बालअ (सय, कंद) 8. र ( उप्पज्ज, मर ) 9. पुत्त ( णच्च, थक्क) 10. रक्खस (मर, कुल्ल) (ग-2) 1. णर (जीव, हरिस) 2. करह ( थक्क, णच्च) 3. दिअर (घुम, उट्ठ) 4. रयण (सोह, उप्पज्ज) 5. पोत (णच्च, उट्ठ) 6. माउल (कुल्ल, उज्जम ) 7. नरिंद (हरिस, बइस) 8. बालअ ( णच्च, उट्ठ) 9. पोत्त (खेल, उज्जम) 10. बालअ (पला, खेल) (ग-3) 1. पुत्त ( कलह, लज्ज) 2. रक्खस ( कुल्ल, मर ) 3. सप्प ( उड्ड, पड) 4. पड (जल, णस्स) 5. दुक्ख ( उप्पज्ज, खय) 6. बालअ ( रुव, सय) 7. करह ( णच्च, थक्क) 8. रयण (पड, तुट्ट) 9. बालअ (पला, खेल) (घ) 1. नरिंद 2. करह 46 पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष वचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 1 ) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 1 ) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 6 ) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 6 ) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 12, 8, 9, 6) मूलसंज्ञा लिंग नरिंद पुल्लिंग करह पुल्लिंग प्रत्यय 0 / शून्य 0 / शून्य अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. पोत्ता 4. कुक्कुर 5. गव्वा 6. मित्त 7. बालअ 8. पिआमहा 9. पर 10. सप्पा 11. भव 12. सायरा 13. हुअवह 14. पड 15. सीहा 16. हणुवन्ता 17. रयणा 18. दि 19. आगमा 20. मारुअ 21. कता 22. रक्खसा 23. दुक्ख 24. बप्पा 25. ग्राम 26. राया 27. दुज्जसा 28. घर 29. वय 30. माउल अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष 1. धण / धणा / धणु 2. धन्न / धन्ना / धन्नु 3. मज्ज/ मज्जा / मज्जु 4. सासण / सासणा / सासणु 5. वसण / वसणा / वसणु 6. पोट्टल / पोट्टला / पोट्टलु 7. सुह / सुहा / सुहु अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचनमित्त एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन / बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन / बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन / बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन अन्य पुरुष अन्य पुरुष - एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन एकवचन / बहुवचन पोत्त कुक्कुर गव्व बालअ पिआमह र सप्प भव सायर हुअवह पड सीह हणुवन्त रयण दिअर आगम मारुअ कयंत रक्खस दुक्ख बप्प गाम राय दुज्जस घर वय माउल अभ्यास - 13 पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग लुढइ/लुढेइ/लुढए । वउ / वड्डेउ । पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग. पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग वड / वड्डे/वढएं। ses / उस / उगहि / उगिहिए । 0 आ 0 / शून्य 0 → आ For Personal & Private Use Only 0 / शून्य 0 / शून्य 0 आ 0 / शून्य 0 आ 0 / शून्य 0 → आ 0 / शून्य 0 / शून्य 0 आ 0 → आ 0 → आ 0 / शून्य 0 आ 0 / शून्य 0 आ 0 आ 0 / शून्य 0 → आ छुट्टउ / छुट्टेउ। पसरेसइ / पसरेसए/पसरिहिइ / पसरिहिए । सउ / णस्सेउ । 0 / शून्य 0 → आ 0 → आ 0 / शून्य 0 / शून्य 0 / शून्य 47 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. खीर/खीरा/खीरु चुएसइ/चुएसए/चुइहिइ/चुइहिए। 9. दुह/दुहा/दुई घटउ/घटेउ। 10. रज्ज/रज्जा/रज्जु चेट्टङ/चेट्टेउ। 11. जोव्वण/जोव्वणा/जोव्वणु विअसइ/विअसेइ/विअसए। 12. सील/सीला/सीलु सोहउ/सोहे। 13. णह/णहा/णहु गुंजइ/गुंजेइ/गुंजए। 14. वेरग्ग/वेरग्गा/वेरग्गु वडउ/वड्ढेउ। 15. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु सयेसइ/सयेसए/सयिहिइ/सयिहिए। 16. विमाण/विमाणा/विमाणु उड्डउ/उड्डे। 17. पत्त/पत्ता/पत्तु सुक्कइ/सुक्केइ/सुक्कए। 18. छिक्क/छिक्का/छिक्कु घटइ/घटेड/घटए। 19. रज्ज/रज्जा/रज्जु चुक्कइ/चुक्केइ/चुक्कए। 20. सच्च/सच्चा/सच्चु विअसउ/विअसेउ। 21. लक्कुड/लक्कुडा/लक्कुडु जलेसइ/जलेसए/जलिहिइ/जलिहिए। 22. उदग/उदगा/उदगु चुअउ/चुएउ। 23. गाण/गाणा/गाणु गुंजउ/गुंजेउ। 24. जूअ/जूआ/जूउ छुट्ट/छुट्टेउ। 25. तिण/तिणा/तिणु उगइ/उगेइ/उगए। 26. उदग/उदगा/उद्गु चुअइ/चुएइ/चुअए। 27. भोयण/भोयणा/भोयणु घटउ/घटेउ। 28. भय/भया/भयु णस्सउ/णस्सेउ। 29. रत्त/रत्ता/रत्तु चुअइ/चुएइ/चुअए। 30. मरण/मरणा/मरणु सिज्झइ/सिज्झेइ/सिज्झए। 31. खेत्त/खेत्ता/खेत्तु जलइ/जलेइ/जलए। 32. वत्थ/वत्था/वत्थु सुक्केसइ/सुक्केसए/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। 33. कट्ठ/कट्ठा/कठ्ठ जलइ/जलेइ/जलए। 34. असण/असणा/असणु वड्डेसइ/वड्लेसए/वडिहिइ/वडिहिए। 35. घय/घया/घयु तवउ/तवे। 36. सिर/सिरा/सिरु दुक्खइ/दुक्खेइ/दुक्खए। 37. धन्न/धन्ना/धन्नु उगउ/उगेउ। 38. वण/वणा/वणु णस्सइ/णस्सेइ/णस्सए। 39. सील/सीला/सीलु सोहइ/सोहेइ/सोहए। 40. वत्थ/वत्था/वत्थु जलेसइ/जलेसए/जलिहिइ/जलिहिए। 41. उदग/उदगा/उद्गु चुएसइ/चुएसए/चुइहिइ/चुइहिए। 42. रूव/रूवा/रूवु विअसि/विअसिउ/विअसिवि/विअसवि/आदि फुरइ/फुरेइ/फुरए। 43. सुत्त/सुत्ता/सुत्तु गलि/गलिउ/गलिवि/गलवि/गलेप्पि/गलेप्पिणु/आदि तुट्टइ/तुट्टेड/तुट्टए। 44. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु जग्गेवं/जग्गण/जग्गणहं/जग्गणहिं/जग्गेप्पि/आदि चेट्ट/चेट्टेउ। 45. विमाण/विमाणा/विमाणु ठाइ/ठाइड/ठाइवि/ठाअवि/आदि उड्डेसइ/उड्डेसए/उड्डिहिइ/उड्डिहिए। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 48 For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46. रज्ज/रज्जा/रज्जु पसरेवं/पसरण/पसरणहं/पसरणहि/पसरेप्पि/आदि जगडइ/जगडेइ/जगडए। 47. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु ठाइ/ठाइउ/ठाइवि/ठाअवि/आदि विज्जेसइ/विज्जिहिइ/आदि। 48. गाण/गाणा/गाणु गुंजि/गुंजिउ/गुंजिवि/गुंजवि/आदि फुरेसइ/फुरेसए/फुरिहिइं/फुरिहिए। 49. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु कुद्देवं/कुद्दण/कुद्दणहं/कुद्दणहिं/आदि उज्जमउ/उज्जमेउ। 50. मण/मणा/मणु लोभेवं/लोभण/लोभणहं/लोभणहिं/लोभेप्पि/आदि कीलइ/कीलेइ/कीलए। 51. सासण/सासणा/सासणु चे वं/चे?ण/चे?णहं/चे?णहिं/आदि उच्छहइ/उच्छहेइ/उच्छहए। 52. णाण/णाणा/णाणु वहि/वहिउ/वडिवि/वड्डवि/वडेप्पि/वड्डेप्पिणु/वड्डेवि/आदि फुरउ/फुरेउ। 53. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु जग्गेवं/जग्गण/जग्गणहं/आदि चेटेसइ/चेट्ठिहिइ/चेट्ठिहिए/आदि। 54. धन्न/धन्ना/धन्नु उगि/उगिउ/उगिवि/उगवि/उगेप्पि/उगेप्पिणु/आदि वडइ/वड्लेइ/वडए। 55. मण/मणा/मणु खेलेवं/खेलण/खेलणहं/खेलणहिं/खेलेप्पि/खेलेवि/आदि रमउ/रमेउ। 56. धण/धणा/धणु जगडेवं/जगडण/जगडणहं/जगडणहिं/जगडेप्पि/जगडेवि/आदि होइ। 57. सुत्त/सुत्ता/सुत्तु तुहि/तुट्टि/तुट्टिवि/तुट्टवि/तुट्टेप्पि/तुट्टेप्पिणु/आदि णस्सेसइ/णस्सिहिइ/आदि। 58. खीर/खीरा/खीर चुइ/चुइउ/चुइवि/चुअवि/चुएप्पि/चुएप्पिणु/आदि पसरइ/पसरेइ/पसरए। 59. रिण/रिणा/रिणु घटि/घटिउ/घटिवि/घटवि/घटेप्पि/घटेप्पिणु/आदि खयइ/खयेइ/खयए। 60. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु हरिसेवं/हरिसण/हरिसणहं/हरिसणहं/आदि खेलइ/खेलेइ/खेलए। 1. पत्त/पत्ता/पत्तु 2. सील/सीला/सीलु 3. सासण/सासणा/सासणु 4. धण/धणा/धणु 5. मज्ज/मज्जा/मज्जु 6. खीर/खीरा/खीरु 7. जोव्वण/जोव्वणा/जोव्वणु 8. वेरग/वेरग्गा/वेरग्गु 9. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु 10. छिक्क/छिक्का/छिक्कु 11. विमाण/विमाणा/विमाणु 12. धन्न/धन्ना/धंन्नु '13. णह/णहा/णहु 14. रज्ज/रज्जा/रज्जु 15. सोख/सोक्खा/सोक्खु 16. पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु 17. रज्ज/रज्जा/रज्जु 18. वत्थ/वत्था/वत्थु 19. लक्कुड/लक्कुडा/लक्कुडु 20. वसण/वसणा/वसणु . 21. तिण/तिणा/तिणु सुक्कइ/सुक्केइ/सुक्कए। सोहउ/सोहेउ। पसरेसइ/पसरेसए/पसरिहिइ/पसरिहिए। वडइ/वड्ढेइ/वड्डए। छुट्टङ/छुट्टेउ। चुएसइ/चुएसए/चुइहिइ/चुइहिए। विअसइ/विअसेइ/विअसए। वडउ/वड्लेउ। सयेसइ/सयेसए/सयिहिइ/सयिहिए। घटइ/घटेइ/घटए। उड्डा/उड्डेछ। उगेसइ/उगेसए/उगिहिइ/उगिहिए। गुंजइ/गुंजेइ/गुंजए। उज्जमउ/उज्जमेउ। वडा/वड्लेउ। लुढइ/लुढेइ/लुढए। चुक्कइ/चुक्केइ/चुक्कए। सुक्केसइ/सुक्केसए/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। जलेसइ/जलेसए/जलिहिइ/जलिहिए। णस्सउ/णस्सेउ। उगइ/उगेइ/उगए। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 49 For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. भय/भया/भयु 23. सासण/सासणा/सासणु 24. रत्त/रत्ता/रत्तु 25. जूअ/जूआ/जूड 26. वत्थ/वत्था/वत्थु 27. भोयण/भोयणा/भोयणु 28. गाण/गाणा/गाणु 29. मरण/मरणा/मरणु 30. कट्ठ/कट्ठा/कठ्ठ 31. घय/घया/घयु 32. धन्न/धन्ना/धन्नु 33. वत्थ/वत्था/वत्थु 34. खेत्त/खेत्ता/खेत्तु 35. वण/वणा/वणु 36. उदग/उदगा/उदगु 37. पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु 38. विमाण/विमाणा/विमाणु 39. सोक्ख/सोक्खा/सोक्खु 40. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु खयउ/खयेउ। छुट्टेसइ/छुट्टेसए/छुट्टिहिइ/छुट्टिहिए। चुअइ/चुएइ/चुअए। छुट्टउ/छुट्टेउ। सुक्कइ/सुक्केइ/सुक्कए। वड्डेसइ/वड्डेसए/वड्डिहिइ/वड्डिहिए। गुंजउ/गुंजेउ। सिज्झइ/सिज्झेइ/सिज्झए। जलइ/जलेइ/जलए। तवइ/तवेइ/तवए। उगउ/उगेउ। जलेसइ/जलेसए/जलिहिइ/जलिहिए। णस्सइ/णस्सेइ/णस्सए। जलइ/जलेइ/जलए। . . चुअइ/चुएइ/चुअए। लुढेसइ/लुढेसए/लुढिहिइ/लुढिहिए। • उड्डइ/उड्डेइ/उड्डए। वसई/वड्डेसए/वडिहिइ/वड्डिहिए। जगडइ/जगडेइ/जगडए। (ग-1) 1. सुत्त (गल, तुट्ट) 2. रूव (विअस, फुर) 3. रज्ज (चुक्क, खिज्ज) 4. मण (लोभ, कील) 5. धन्न (उग, वड्ढ) 6. धण (जगड, हव) 7. खीर (चुअ, पसर) 8. रिण (घट, णस्स) 9. सासण (चे?, उच्छह) 10. णयरजण (हरिस, खेल) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 1) (ग-2) 1. णयरजण (जागर, चेट्ट) 2. णाण (वड, फुर) 3. मण (खेल, रम) 4. सासण (वड्ड, पसर) 5. धन्न (उग, सोह) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 2) 50 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. मज्ज (छुट्ट, णस्स) 7. सच्च (फुर, सोह) 8. णयरजण (ठा, विज्ज) 9. कम्म (घट, णस्स) 10. विमाण (उड्डु, सोह) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 2) • (ग-3) 1. विमाण (चिट्ठ, उड्ड) 2. णयरजण (जागर, उज्जम) 3. सुत्त (तुट्ट, णस्स) 4. गाण (गुंज, फुर) 5. णयरजण (विज्ज, बइस) 6. वण (जल, खय) 7. तिण (उग, वह) 8. उदग (चुअ, पसर) 9. सील (फुर, सोह) 10. रज्ज (पसर, वड) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 8, 9, 6) पुरुष 1. धणु 2. मण 3. खेत्ता 4. सासण 5. पत्तु 6. सोक्खा 7.सील 8. णयरजण 9. भयु 10. वेरगु. 11. रत्ता 12. मज्जु 13. सुत्ता 14. विमाणा 15. रज्ज 16. छिक्कु 17. लक्कुडु 18. उदगा अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष वचन मूलसंज्ञा लिंग प्रत्यय एकवचन धण नपुंसकलिंग उ . एकवचन मण नपुंसकलिंग 0 एकवचन खेत्त नपुंसकलिंग 0→आ एकवचन सासण नपुंसकलिंग 0 एकवचन पत्त . नपुंसकलिंग उ एकवचन सोक्ख नपुंसकलिंग 0+आ एकवचन सील नपुंसकलिंग 0 एकवचन णयरजण नपुंसकलिंग 0 एकवचन भय नपुंसकलिंग उ एकवचन वेरग्ग नपुंसकलिंग उ एकवचन रत्त नपुंसकलिंग 0-आ एकवचन मज्ज नपुंसकलिंग उ एकवचन सुत्त नपुंसकलिंग 0-आ एकवचन विमाण. नपुंसकलिंग 0+आ एकवचन रज्ज नपुंसकलिंग 0 एकवचन छिक्क नपुंसकलिंग उ एकवचन लक्कुड नपुंसकलिंग उ एकवचन उदग नपुंसकलिंग 0+आ अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 51 For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. तिणु 20. भोयणा 21. सुह 22. जोव्वणु 23. कम्म 24. णाणा 25. असणु 26. वत्थ 27. कट्टा अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष एकवचन तिण नपुंसकलिंग उ एकवचन भोयण नपुंसकलिंग 0-आ एकवचन सुह नपुंसकलिंग 0 एकवचन जोव्वण नपुंसकलिंग उ एकवचन कम्म नपुंसकलिंग उ. एकवचन णाण 10-आ एकवचन असण नपुंसकलिंग उ एकवचन वत्थ नपुंसकलिंग 0 एकवचन कट्ठ नपुंसकलिंग 0→आ. एकवचन बीअ. नपुंसकलिंग 0 एकवचन रिण नपुंसकलिंग उ एकवचन सिर नपुंसकलिंग 0 28. बीअ . 29. रिणु 30. सिर अभ्यास-14 . . (क) 1. धण/धणा/धणइं/धणाई वड्ढन्तु/वड्ढेन्तु। 2. वसण/वसणा/वसणइं/वसणाई णस्सहिं/णस्सन्ति/णस्सन्ते/णस्सिरे। 3. पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलई/पोट्टलाई लुढहिं/लुढन्ति/लुढन्ते/लुढिरे। 4. पत्त/पत्ता/पत्तइं/पत्ताई जलहिं/जलन्ति/जलन्ते/जलिरे। 5. रज्ज/रज्जा/रज्जइं/रज्जाई चेट्ठहिं/चेट्ठन्ति/चेट्टन्ते/चेट्टिी। 6. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई सयेसहि/सयेसन्ति/सयिहिहिं/सयिहिन्ति/आदि। 7. विमाण/विमाणा/विमाणइं/विमाणाई उड्डन्तु/उड्डेन्तु। 8. पत्त/पत्ता/पत्तई/पत्ताई सुक्कहिं/सुक्कन्ति/सुक्कन्ते/सुक्किरे। 9. छिक्क/छिक्का/छिक्कइं/छिक्काई घटहिं/घटन्ति/घटन्ते/घटिरे। 10. लक्कुड/लक्कुडा/लक्कुडई/लक्कुडाई जलेसहि/जलेसन्ति/जलिहिहिं/जलिहिन्ति/आदि। 11. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाइं खिज्जहिं/खिज्जन्ति/खिज्जन्ते/खिज्जिरे। 12. गाण/गाणा/गाणइं/गाणाई गुंजेसहि/गुंजेसन्ति/गुंजिहिहिं/गुंजिहिन्ति/आदि। 13. रज्ज/रज्जा/रज्जइं/रज्जाई चुक्कहिं/चुक्कन्ति/चुक्कन्ते/चुक्किरे। 14. पत्त/पत्ता/पत्तइं/पत्ताई सुक्कन्तु/सुक्केन्तु। 15. वण/वणा/वणइं/वणाई णस्सहि/णस्सन्ति/णस्सन्ते/णस्सिरे। 16. सुत्त/सुत्ता/सुत्तइं/सुत्ताई घटहिं/घटन्ति/घटन्ते/घटिरे। 17. भय/भया/भयई/भयाई णस्सेसहि/णस्सेसन्ति/णस्सिहिहिं/णस्सिहिन्ति/आदि। 18. धन्न/धन्ना/धन्नई/धन्नाई उगहिं/उगन्ति/उगन्ते/उगिरे। 19. वसण/वसणा/वसणइं/वसणाई णस्सन्तु/णस्सेन्तु। 20. गाण/गाणा/गाणई/गाणाई गुंजहिं/गुंजन्ति/गुंजन्ते/गुंजिरे। 21. पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलइं/पोट्टलाई । लुढन्तु/लुढेन्तु। 22. धन/धन्ना/धन्नई/धन्नाई उगेसहि/उगेसन्ति/उगिहिहिं/उगिहिन्ति/आदि। 23. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई चे?न्तु/चेटेन्तु। 52 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. लक्कुड/लक्कुडा/लक्कुडइं/लक्कुडाई जलहिं/जलन्ति/जलन्ते/जलिरे। 25. वण/वणा/वणइं/वणाई जलहिं/जलन्ति/जलन्ते/जलिरे। 26. पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलइं/पोट्टलाई लुढेसहिं/लुढेसन्ति/लुढिहिहिं/लुढिहिन्ति/आदि। 27. धन्न/धन्ना/धन्नई/धन्नाई उगन्तु/उगेन्तु। 28. वण/वणा/वणई/वणाई णस्सेसहि/णस्सेसन्ति/णस्सिहिहिं/णस्सिहिन्ति/आदि। 29. भय/भया/भयइं/भयाई णस्सन्तु/णस्सेन्तु। 30. विमाण/विमाणा/विमाणइं/विमाणाई पडहिं/पडन्ति/पडन्ते/पडिरे। 31. णयरजण/णयरजणा/णयरजणई/णयरजणाई पलान्तु-पलन्तु। 32. सासण/सासणा/सासणइं/सासणाई पसरन्तु/पसरेन्तु। 33. विमाण/विमाणा/विमाणइं/विमाणाई उड्डेसहिं/उड्डेसन्ति/उड्डिहिहिं/उड्डिहिन्ति/आदि। 34. सुत्त/सुत्ता/सुत्तई/सुत्ताई तुट्टहिं/तुट्टन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टिये। 35. वत्थ/वत्था/वत्थई/वत्थाई जलहिं/जलन्ति/जलन्ते/जलिरे। 36. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई कुल्लहिं/कुल्लन्ति/कुल्लन्ते/कुल्लिरे। 37. खेत्त/खेत्ता/खेत्तइं/खेत्ताई णस्सहिं/णस्सन्ति/णस्सन्ते/णस्सिरे। 38. रज्ज/रज्जा/रज्जई/रज्जाई सोहन्तु/सोहेन्तु। 39. बीअ/बीआ/बीअई/बीआई उगहिं/उगन्ति/उगन्ते/उगिरे। 40. सुत्त/सुत्ता/सुत्तइं/सुत्ताइं गलि/गलिउ/गलिवि/गलवि/आदि तुट्टेसहिं/तुट्टिहिहिं/आदि। 41. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई चुक्कि/चुक्किउ/चुक्कवि/आदि खिज्जहिं/आदि। 42. बीअ/बीआ/बीअई/बीआई वडेवं/वडण/वडणहं/आदि उगेसहिं/उगिहिहिं/आदि। 43. धन्न/धन्ना/धन्नइं/धन्नाई उगि/उगिउ/उगिवि/उगवि/आदि वहि/वडन्ति/आदि। . 44. णयरजण/णयरजणा/णयरजणई/णयरजणाई जग्गेवं/जग्गण/आदि उच्छहहिं/उच्छहन्ति/आदि। 45. लक्कुड/लक्कुडा/लक्कुडइं/लक्कुडाइं जलेवं/जलण/जलणहं/आदि णस्सहिं/णस्सन्ति/आदि। 46. गाण/गाणा/गाणइं/गाणाई गुंजि/गुंजिउ/गुंजिवि/गुंजवि/आदि फुरहिं/फुरन्ति/फुरन्ते/आदि। 47. रिण/रिणा/रिणइं/रिणाई घटि/घटिउ/घटिवि/घटवि/आदि णस्सेसहिं/णस्सिहिहिं/आदि। . 48. पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलई/पोट्टलाई लुढि/लुढिउ/लुढिवि/लुढवि/आदि पडहिं/पडन्ति/पडन्ते/पडिरे। 49. रज्ज/रज्जा/रज्जई/रज्जाई उच्छहि/उच्छहिउ/उच्छहिवि/आदि चेट्टहिं/चेट्ठन्ति/चेन्ते/चेटि। 50. णयरजण/णयरजणा/णयरजणई/णयरजणाई णच्चेवं/णचण/णच्चणहं/आदि उट्ठन्तु/उद्देन्तु। 51. रज्ज/रज्जा/रज्जइं/रज्जाइं पसरेवं/पसरण/पसरणहं/आदि जगडहिं/जगडन्ति/जगडन्ते/आदि। 52. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई विज्जि/विज्जिउ/आदि हरिसेसहि/हरिसिहिहिं/आदि। 53. विमाण/विमाणा/विमाणइं/विमाणाइं पडि/पडिड/पडिवि/आदि णस्सहिं/णस्सन्ति/णस्सन्ते/आदि। 54. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई उज्जमि/उज्जमिउ/आदि खेलन्तु/खेलेन्तु। 55. विमाण/विमाणा/विमाणइं/विमाणाई ठाइ/ठाइ3/ठाइवि/आदि उड्डेसहिं/उड्डिहिहिं/आदि। 56. बीअ/बीआ/बीअई/बीआई उगि/उगिउ/आदि वड्डहिं/वडन्ति/वढन्ते/आदि। '57. लक्कुड/लक्कुडा/लक्कुडइं/लक्कुडाइं जलि/जलिउ/आदि णस्सेसहि/णस्सिहिहिं/आदि। 58. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई कुल्लि/कुल्लिउ/आदि पलाहि/पलान्ति-पलन्ति/आदि। 59. वत्थ/वत्था/वत्थई/वत्थाई गलि/गलिउ/आदि णस्सहिं/णस्सन्ति/णस्सन्ते/णस्सिरे। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ख) 1. विमाण / विमाणा / विमाणइं / विमाणाइं 2. वसण / वसणा/वसई/ वसणाई 3. धण / धणा / धण / धणाई 4. पोट्टल / पोट्टला / पोट्टल / पोट्टलाई 5. रज्ज / रज्जा / रज्जइं / रज्जाई 6. णयरजण /णयरजणा/णयरजणई /णयरजणाई 7. लक्कुड / लक्कुडा/लक्कुडई /लक्कुडाई 8. णयरजण/णयरजणा/णयरजणई / णयरजणाई 9. पत्त / पत्ता / पत्तई / पत्ताई 10. छिक्क / छिक्का/छिक्कइं/छिक्काई 11. गाण/गाणा / गाणइं/गाणाई 12. वत्थ / वत्था/वत्थई / वत्थाई 13. धन्न / धन्ना / धन्नई / धन्नाई 14. खेत्त / खेत्ता / खेत्तइं/ खेत्ताई 15. वसण / वसणा / वसणइं / वसणाई 16. गाण / गाणा / गाणई / गाणाई 17. पोट्टल / पोट्टला / पोट्टल / पोट्टलाई 18. पत्त / पत्ता/पत्तइं/पत्ताई 19. भय / भया / भयइं/भयाई 20. णयरजण /णयरजणा/णयरजणई / णयरजणाई 21. रज्ज/रज्जा / रज्जइं/ रज्जाई 22. सोक्ख / सोक्खा / सोक्खइं/सोक्खाई 23. धन्न / धन्ना / धन्नई/ धन्नाई 24. णयरजण/णयरजणा/णयरजणई /णयरजणाई 25. लक्कुड / लक्कुडा/लक्कुडई /लक्कुडाई 26. णयरजण /णयरजणा/णयरजणई /णयरजणाई 27. पोट्टल / पोट्टला / पोट्टलई / पोट्टलाई 28. धन्न / धन्ना / धन्नई / धन्नाई 29. वण/वणा/वणइं/वणाई 30. भय/भया/भयइं/भयाई 31. विमाण/विमाणा/विमाणई / विमाणाई 32. सासण / सासणा / सासणइं/ सासणाई 33. णयरजण /णयरजणा/णयरजणई / णयरजणाई 34. विमाण / विमाणा / विमाणइं/ विमाणाइं 35. सुत्त/ सुत्ता / सुत्तइं/ सुत्ताई 36. वत्थ / वत्था/वत्थइं/वत्थाई 37. णयरजण/णयरजणा/णयरजणई /णयरजणाई 54 उड्डन्तु / उड्डेन्तु । णस्सहिं/ णस्सन्ति / णस्सन्ते / णस्सिरे । वन्तु /वन्तु । लुढहिं/लुढन्ति/लुढन्ते / लुढिरे । चेट्ठन्तु चेतु । लोट्टन्तु /लोट्टेन्तु । जलेसहिं/जलेसन्ति/जलिहिहिं/जलिहिन्ति/आदि। खिज्जन्तु / खिज्जेन्तु । सुक्कन्तु /सुक्केन्तु। घटहिं/घटन्ति/घटन्ते/घटिरे । गुंजेहिं / गुंजेसन्ति / गुजिहिहिं / गुंजिहिन्ति/आदि । सोहन्तु / सोहेन्तु । उगहिं/ उगन्ति / उग्रन्ते / उगिरे ।. सहिं/ वड्ढेसन्ति/वड्ढिहिहिं / वड्ढिहिन्ति / आदि । णसन्तु णस्सेन्तु । गुंजहिं / गुंजन्ति / गुंजन्ते / गुंजिरे । लुढन्तु / लुढे सुक्कहिं/सुक्कन्ति/सुक्कन्ते / सुक्किरे । खयेसहिं/खयेसन्ति/खयिहिहिं/खयिहिन्ति/आदि। खिज्जेसहिं / खिज्जेसन्ति / खिज्जिहिहिं / आदि । चुक्कहिं / चुक्कन्ति/चुक्कन्ते / चुक्किरे । वन्तु /वन्तु । उगेसहिं/ उगेसन्ति / उगिहिहिं / उगिहिन्ति / आदि । चेट्ठहिं / चेट्ठन्ति / चेट्ठन्ते / चेट्ठिरे। जलहिं / जलन्ति / जलन्ते/जलिरे। वसेसहिं/वसेसन्ति / वसिहिहिं / वसिहिन्ति / आदि । लुढेसहिं/लुढेसन्ति / लुढिहिहिं / लुढिहिन्ति/आदि । गन्तु / उगेन्तु । खयेसहिं/खयेसन्ति/खयिहिहिं/खयिहिन्ति/आदि । णस्सन्तु / णस्तु । उड्डहिं/उड्डन्ति/उड्डन्ते/ उड्डिरे । परन्तु / पसरेन्तु । पलान्तु पलन्तु उड्डेसहिं / उड्डेसन्ति / उड्रिडहिहिं / उड्डिहिन्ति / आदि । तुट्टहिं/तुट्टन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टिरे। जलहिं / जलन्ति / जलन्ते/जलिरे । कुल्लन्तु / कुल्लेन्तु । अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. खेत्त/खेत्ता/खेत्तइं/खेत्ताई 39. मज्ज/मज्जा/मज्जइं/मज्जाई *40. बीअ/बीआ/बीअई/बीआई णस्सहिं/णस्सन्ति/णस्सन्ते/णस्सिरे। णस्सन्तु/णस्सेन्तु। उगेसहिं/उगेसन्ति/उगिहिहिं/उगिहिन्ति/आदि। (ग-1) 1. धन्न (उग, वह) 2. णयरजण (चुक्क, खिज्ज) 3. गाण (गुंज, फुर) 4. पोट्टल (लुढ, पड) 5. रज्ज (पसर, जगड) 6. विमाण (पड, णस्स) 7. बीअ (उग, वड्ढ) 8. णयरजण (कुद्द, पला) 9. वत्थ (गल, खय) 10. णयरजण (हरिस, विज्ज) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 1) (ग-2) 1. णयरजण (णच्च, उट्ट) 2. वसण (छुट्ट, णस्स) 3. भय (णस्स, पला) 4. गाण (गुंज, पंसर) 5. विमाण (चिट्ठ, उड्ड) 6. णयरजण (जागर, चेट्ठ) 7. सासण (वड्ढ, पसर) 8. धन्न (उग, सोह) :: : 9. रज्ज (वस, पसर) 10. खीर (चुअ, पसर) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 14.8.9.2) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 2) (ग-3) .. . ___1. विमाण (चिट्ठ, उड्ड) 2. णयरजण (ठा, विज्ज) 3. गाण (गुंज, फुर) 4. रिण (घट, णस्स) 5. सुत्त (गल, तुट्ट) 6. बीअ (वड्ढ, उग) 7. लक्कुड (जल, णस्स) 8. गाण (विअस, फुर) 9. णयरजण (जागर, चेट्ठ) 10. वसण (छुट्ट, णस्स) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 14.8.9.6) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 14, 8, 9, 6) अपभ्रंश. अभ्यास उत्तर पुस्तक 55 For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पत्त 1. धण 2. खेत्ता 3. सासण 4. पत्ताई 5. लक्कुड 6. सोक्खाई 7. णयरजणा 8. रज्जाई 9. भयई 10. वसण 11. रत्ता 12. तिणाई 13. भोयण 14. णाणइं 15. सुत्तई 16. बीअ 17. सासणइं 18. गाणाई 19. पोट्टलाई 20. छिक्का 21. धन्नाई 22. वत्थई 23. कम्मा 24. णयरजणाई 25. धणई 26. सासणा 27. रज्जा 28. पोट्टला 29. छिक्कइं 30. वत्था पुरुष वचन मूलसंज्ञा लिंग प्रत्यय अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन धण नपुंसकलिंग ·0 (शून्य) अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन खेत्त नपुंसकलिंग 0 आ अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन सासण नपुंसकलिंग ० (शून्य) अन्य पुरुष बहुवचन नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन लक्कुड नपुंसकलिंग ० (शून्य) अन्य पुरुष बहुवचन सोक्ख नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन ___णयरजण नपुंसकलिंग 0-आ अन्य पुरुष बहुवचन नपुंसकलिंग इं आई अन्य पुरुष बहुवचन भय नपुंसकलिंग इं अन्य पुरुष बहुवचन वसण नपुंसकलिंग इं . ... अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन रत्त नपुंसकलिंग 0-आ अन्य पुरुष बहुवचन तिण नपुंसकलिंग ई-आई .. अन्य पुरुष बहुवचन भोयण . नपुंसकलिंग इं अन्य पुरुष बहुवचन णाण नपुंसकलिंग इं अन्य पुरुष बहुवचन नपुंसकलिंग इं .. अन्य पुरुष एकवचन/बहवचन बीअ नपुंसकलिंग ० (शून्य) अन्य पुरुष बहुवचन सासण नपुंसकलिंग इं अन्य पुरुष बहुवचन गाण नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष बहुवचन पोट्टल नपुंसकलिंग इं--आई अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन छिक्क नपुंसकलिंग 0-आ अन्य पुरुष बहुवचन धन नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष बहुवचन वत्थ नपुंसकलिंग इं अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन कम्म नपुंसकलिंग 0-आ अन्य पुरुष बहुवचन णयरजण नपुंसकलिंग इं आई अन्य पुरुष बहुवचन धण नपुंसकलिंग इं अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन सासण नपुंसकलिंग 0→आ अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन रज्ज नपुंसकलिंग 0-आ अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन पोट्टल नपुंसकलिंग 0-आ अन्य पुरुष बहुवचन छिक्क नपुंसकलिंग इं अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन वत्थ नपुंसकलिंग 0-आ सुत्त अभ्यास-15 (क) 1. माया/माय 2. सद्धा/सद्ध 3. सिक्खा/सिक्ख हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए। वडा/वड्ढेउ। पसरेसइ/पसरेसए/पसरिहिइ/पसरिहिए। 56 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. ससा/सस छिज्जइ/छिज्जेइ/छिज्जए। 5. भुक्खा /भुक्ख उवसमउ/उवसमेउ। 6. वाया/वाय थक्कइ/थक्केइ/थक्कए। 7. मइरा/मइर छुट्टउ/छुट्टेड। 8. तिसा/तिस लग्गेसइ/लग्गेसए/लग्गिहिइ/लग्गिहिए। 9. आणा/आण फुरइ/फुरेइ/फुरए। 10. धूआ/धूअ हरिसउ/हरिसेउ। 11. सरिआ/सरिअ सुक्केसइ/सुक्केसए/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। 12. कमला/कमल घटइ/घ घटइ/घटेइ/घटए। 13. पण्णा/पण्ण सिज्झउ/सिज्झेउ। 14. इच्छा/इच्छ . उवसमेसइ/उवसमेसए/उवसमिहिइ/उवसमिहिए। 15. गुहा/गुह णस्सेसइ/णस्सेसए/णस्सिहिइ/णस्सिहिए। 16. जाआ/जाअ डरइ/डरेइ/डरए। 17. वाया/वाय 18. करुणा/करुण छुट्टइ/छुट्टेइ/छुट्टए। 19. गंगा/गंग पसरइ/पसरेइ/पसरए। 20. पइट्टा/पइट वडउ/वलेउ 21. परिक्खा/परिक्ख हवेसइ/हवेसए/हवहिइ/हविहिए। 22. तिसा/तिस लग्गइ/लग्गेइ/लग्गए। 23. महिला/महिल उच्छहउ/उच्छहेउ। 24. सीया/सीय चिरावेसइ/चिरावेसए/चिराविहिइ/चिराविहिए। 25. णिद्दा/णिद्द घटउ/घटेउ। 26. महिला/महिल तवउ/तवेउ। 27. तणया/तणय खासइ/खासेइ/खासए। 28. पसंसा/पसंस पसरेसइ/पसरेसए/पसरिहिइ/पसरिहिए। - 29. गड्डा/गड्ड वडइ/वढेइ/वडए। 30. जउणा/जउण · सुक्केसइ/सुक्केसए/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। 31. मेहा/मेह विअसउ/विअसेउ। 32. तणया/तणय कीलइ/कीलेइ/कीलए। 33. कण्णा/कण्ण ढुंचेसइ/हुँचेसए/लुचिहिइ/लुचिहिए। 34. धूआ/धू ऊतरइ/ऊतरेइ/ऊतरए। 35. तण्हा/तह घटउ/घटेउ। 35. निसा/निस सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहि/आदि होइ। 37. णम्मया/णम्मय पसरेसइ/पसरेसए/पसरिहिइ/पसरिहिए। 38. सोहा/सोह वडउ/वलेउ। 39. सुया/सुय उस्ससउ/उस्ससेउ। 40. सीया/सीय सोहइ/सोहेइ/सोहए। 41. सोहा/सोह खयइ/खयेइ/खयए। • . अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 57 For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. तणया/तणय डरि/डरिउ/डरिवि/डरवि/आदि सयइ/सयेइ/सयए। 43. ससा/सस उपसमि/उवसमिउ/उवसमिवि/उवसमवि/आदि उवविसंउ/उवविसेउ। 44. नणंदा/नणंद घुमेवं/घुमण/घुमणहं/घुमणहिं/आदि थंभेसइ/थंभेसए/थंभिहिइ/थंभिहिए। 45. सुया/सुय गडयडि/गडयडिउ/गडयडिवि/गडयडदवि/आदि रुवइ/रुवेइ/रुवए। 46. सिक्खा/सिक्ख वहि/वडिउ/वडिवि/वडवि/आदि पसरउ/पसरेउ। 47. कण्णा/कण्ण चिरावि/चिराविउ/चिराविवि/आदि ऊतरइ/ऊतरेइ/ऊतरए। 48. धूआ/धूअ लुंचि/लुंचिउ/लुचिवि/लुंचवि/आदि रुवइ/रुवेइ/रुवए। 49. जाआ/जाअ . ठाइ/ठाइउ/ठाइवि/ठाअवि/आदि लोट्ट/लोट्टेउ। 50. माया/माय कीलि/कीलिउ/कीलिवि/कीलवि/आदि उवसमइ/उवसमेइ/उवसमए। 51. महिला/महिल उच्छहि/उच्छहिउ/उच्छहिवि/उच्छहवि/आदि चे?उ/चेटेउ। 52. तण्हा/तह घटि/घटिउ/घटिवि/घटवि/आदि उवसमउ/उवसमेउ। । 53. नणंदा/नणंद छिज्जि/छिज्जिउ/छिन्जिवि/छिज्जवि/आदि कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए। 54. सुया/सुय उवविसेवं/उवविसण/उवविसणहं/उवविसणहिं/आदि थंभउ/थंभेउ। 55. कमला/कमल वहि/वडिउ/वडिवि/वड्डवि/आदि सोहउ/सोहे। . 56. कण्णा/कण्ण कंदि/कंदिउ/कंदिवि/कंदवि/आदि चिरावइ/चिरावेइ/चिरावए। 57. तणया/तणय . खेलेवं/खेलण/खेलणहं/आदि उल्लसेसइ/उल्लसेसए/उल्लसिहिइ/आदि। 58. ससा/सस उल्लसि/उल्लसिउ/उल्लसिवि/आदि घुमेसइ/घुमेसए/घुमिहिइ/घुमिहिए। 59. कण्णा/कण्ण लोट्टेवं/लोट्टण/लोट्टणहं/लोट्टणहिं/आदि उट्ठउ/उटेउ। 60. ससा/सस खासि/खासिउ/खासिवि/खासवि/आदि उवसमइ/उवसमेइ/उवसमए। (ख) 1. गंगा/गंग पसरइ/पसरेइ/पसरए। 2. जाआ/जाअ बिहइ/बिहेइ/बिहए। 3. सद्धा/सद्ध वडउ/वलेउ। 4. सिक्खा/सिक्ख पसरेसइ/पसरेसए/पसरिहिइ/पसरिहिए। 5. वाया/वाय थक्कइ/थक्केइ/थक्कए। 6. पण्णा/पण्ण सिज्झउ/सिज्झे। 7. करुणा/करुण फुरेसइ/फुरेसए/फुरिहिइ/फुरिहिए। 8. कमला/कमल घटइ/घटेइ/घटए। 9. धूआ/धूअ हरिसउ/हरिसेउ। 10. ससा/सस छिज्जइ/छिज्जेइ/छिज्जए। 11. इच्छा/इच्छ उवसमेसइ/उवसमेसए/उवसमिहिइ/उवसमिहिए। 12. माया/माय उल्लसइ/उल्लसेइ/उल्लसए। 13. वाया/वाय फुरउ/फुरेउ। 14. परिक्खा/परिक्ख हवेसइ/हवेसए/हविहिइ/हविहिए। 15. तिसा/तिस लंग्गइ/लग्गेइ/लग्गए। 16. महिला/महिल उच्छहउ/उच्छहे। 17. कण्णा/कण्ण चिरावेसइ/चिरावेसए/चिराविहिइ/चिराविहिए। 58 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. णिद्दा/णिद्द घटउ/घटेउ। 19. सुया/सुय खासइ/खासेइ/खासए। 20. महिला/महिल चे/चेट्टेउ। 21. सरिआ/सरिअ सुक्केसइ/सुक्केसए/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। 22. गड्डा/गड वडइ/वड्लेइ/वड्डए। 23. मेहा/मेह विअसउ/विअसेउ। 24. तणया/तणय डरइ/डरेइ/डरए। 25. नणंदा/नणंद ___ऊतरेसइ/ऊतरेसए/ऊतरिहिइ/ऊतरिहिए। 26. तण्हा/तह घटउ/घटेउ। 27. धूआ/धूअ लुंचइ/लुंचेइ/हुँचए। 28. सुया/सुय - उस्ससउ/उस्ससेउ। 29. गुहा/गुह णस्सेसइ/णस्सेसए/णस्सिहिइ/णस्सिहिए। 30. सोहा/सोह खयइ/खयेइ/खयए। 31. मइरा/मइर छुट्टउ/छुट्टेउ। 32. पइट्टा/पइट्ठ वडउ/वलेउ। 33. सीया/सीय ऊतरइ/ऊतरेइ/ऊतरए। 34. आणा/आण ___ फुरइ/फुरेइ/फुरए। 35. जरा/जर वडइ/वड्लेइ/वड्डए। 36. जउणा/जउण सुक्केसइ/सुक्केसए/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। 37. कहा/कह हवेसइ/हवेसए/हविहिइ/हविहिए। 38. कलसिया/कलर्सिय चुअइ/चुएइ/चुअए। 39. संझा/संझ होसइ/होहिइ। 40. निसा/निस हवइ/हवेइ/हवए। . (ग-1) 1. सुया (बिह, लोट्ट) 2. नणंदा (गडयड, रुव) 3. कण्णा (चिराव, ऊतर) 4. धूआ (लुंच, रुव) • ' 5. माया (गडयड, उवसम) 6. कण्णा (उवसम, उवविस) 7. ससा (खास, उवसम) 8. महिला (छिज्ज, कुद्द) .. 9. जाआ (उस्सस, थंभ) 10. झुपडा (वस, हो) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 1) (ग-2) 1. ससा (उवसम, उवविस) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 2) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 59 For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. सिक्खा (वट, पसर) 3. जाआ (चिट्ठ, लोट्ट) 4. महिला (उच्छह, चेट्ट) 5. तण्हा (घट, उवसम) 6. तणया (उवविस, थंभ) 7. कण्णा (लोट्ट, उट्ट) 8. कमला (वह, सोह) 9. ससा (हरिस, ऊतर) 10. धूआ (थंभ, कील) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 2) यास 15, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 2) . (ग-3) 1. धूआ (थंभ, चे?) 2. सुया (कील, हरिस) 3. जाआ (बिह, पला) 4. महिला (चुक्क, खिज्ज) 5. ससा (हरिस, घुम) 6. नणंदा (जगड, कुद्द) 7. कण्णा (चिराव, ऊतर) 8. झुपडा (वस, हो) 9. करुणा (सोह, फुर) 10. माया (लोट्ट, चेट्ट) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 6) . (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 6). (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 15, 8, 9,6) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 6). (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 15, 8, 9, 6) 1. परिक्खा 2. सस 3. माया 4. करुण 5. वाय 6.आणा 7. णम्मय 8. भुक्खा 9. कलसिय 10. गुहा 11. मइर 12. धूअ 13. महिला 14. तिस पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष वचन मूलसंज्ञा लिंग प्रत्यय एकवचन परिक्खा स्त्रीलिंग o' (शून्य) एकवचन ससा स्त्रीलिंग -अ एकवचन माया स्त्रीलिंग '0' (शून्य) एकवचन करुणा स्त्रीलिंग -अ एकवचन वाया स्त्रीलिंग -अ एकवचन आणा स्त्रीलिंग '0' (शून्य) एकवचन णम्मया स्त्रीलिंग -अ एकवचन भुक्खा स्त्रीलिंग '0' (शून्य) एकवचन कलसिया स्त्रीलिंग -अ एकवचन गुहा स्त्रीलिंग '0' (शून्य) एकवचन मइरा स्त्रीलिंग 0→अ. एकवचन धूआ स्त्रीलिंग -अ एकवचन महिला स्त्रीलिंग '0' (शून्य) एकवचन तिसा स्त्रीलिंग -अ . 40 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. निसा 16. कह 17. गंग 18. इच्छा 19. तण्हा 20. सोहा 22. सरिअ 23. नणंदा 24. सीय 25. जरा 6. णिहा अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष एकवचन निसा एकवचन कहा एकवचन गंगा एकवचन इच्छा एकवचन तण्हा एकवचन सोहा एकवचन झुपडा एकवचन सरिआ एकवचन नणंदा एकवचन सीया एकवचन जरा एकवचन णिद्दा एकवचन पसंसा एकवचन जाया एकवचन सद्धा एकवचन मेहा स्त्रीलिंग 'o' (शून्य) स्त्रीलिंग -अ स्त्रीलिंग 0-अ स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग o' (शून्य) स्त्रीलिंग -अ स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग -अ स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग o' (शून्य) स्त्रीलिंग o' (शून्य) स्त्रीलिंग o' (शून्य) स्त्रीलिंग -अ स्त्रीलिंग 'o' (शून्य) 27. पसंसा 28. जाआ 29. सद्ध अभ्यास-16 1. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ 2. सिक्खा/सिक्ख/सिक्खाउ/सिक्खउ/सिक्खाओ/सिक्खओ 3. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ 4. इच्छा/इच्छ/इच्छाउ/इच्छउ/इच्छाओ/इच्छओ 5. धूआ/धूअ/धूआउ/धूअउ/धूआओ/धूअओ 6. गुहा/गुह/गुहाउ/गुहउ/गुहाओ/गुहओ 7. जाआ/जाअ/जाआउ/जाअउ/जाआओ/जाअओ 8. परिक्खा/परिक्ख/परिक्खाउ/परिक्खउ/परिक्खाओ/परिक्खओ 9. महिला/महिल/महिलाउ/महिलउ/महिलाओ/महिलओ 10. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ 11. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ • 12. महिला/महिल/महिलाउ/महिलउ/महिलाओ/महिलओ 13. गड्डा/गड्ड/गड्डाउ/गड्डउ/गड्डाओ/गड्डओ 14. तणया/तणय/तणयाउ/तणयउ/तणयाओ/तणयओ 15. धूआ/धूअ/धूआउ/धूअउ/धूआओ/धूअओ 16. नणंदा/नणंद/नणंदाउ/नणंदउ/नणंदाओ/नणंदओ 17. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ 18. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ 19. वाया/वाय/वायाउ/वायउ/वायाओ/वायओ हरिसहि/हरिसन्ति/आदि। पसरेसहि/पसरिहिहिं/आदि। छिज्जहिं/छिज्जन्ति/आदि। उवसमेसहि/उवसमिहिहिं/आदि। हरिसन्तु/हरिसेन्तु। णस्सेसहि/णस्सिहिहिं/आदि। डरहिं/डरन्ति/डरन्ते/डरिरे। होसहि/होहिहिं/होहिन्ति/आदि। उच्छहन्तु/उच्छहेन्तु। चिरावेसहि/चिराविहिहिं/आदि। खासहि/खासन्ति/आदि। तवन्तु/तवेन्तु। वडहिं/वडन्ति/आदि। थंभहिं/थंभन्ति/थंभन्ते/थंभिरे। लुंचेसहिं/लुचिहिहिं/आदि। ऊतरहिं/ऊतरन्ति/आदि। उस्ससन्तु/उस्ससेन्तु। अच्छहिं/अच्छन्ति/आदि। सिज्झहिं/सिज्झन्ति/आदि। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 61 For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. झुपडा/झुपड/झुपडाउ/झुपडठ/झुपडाओ/झुपडओ सोहहिं/सोहन्ति/सोहन्ति/आदि। 21. परिक्खा/परिक्ख/परिक्खाउ/परिक्ख3/परिक्खाओ/परिक्खओ हवहिं/हवन्ति/हवन्ते/हविरे। 22. तणया/तणय/तणयाउ/तणयउ/तणयाओ/तणयओ बइसहिं/बइसन्ति/आदि। 23. सरिआ/सरिअ/सरिआउ/सरिअउ/सरिआओ/सरिअओ सुक्कहिं/सुक्कन्ति/आदि। 24. महिला/महिल/महिलाउ/महिलउ/महिलाओ/महिलओ चेहिं/चेट्ठन्ति/चेट्टन्ते/चेटेि। 25. वाया/वाय/वायाउ/वायउ/वायाओ/वायओ फुरन्तु/फुरेन्तु। 26. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ ठाहिहिं/ठाहिन्ति/आदि। 27. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ कीलि/कीलिउ/आदि हरिसेसहिं/हरिसिहिहिं/आदि। 28. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ खेलवं/खेलण/आदि जगडहिं/जगडन्ति/जगडन्ते/आदि। 29. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ पलाइ/पलाइउ/आदि थक्कहि/थक्कन्ति/आदि। 30. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ हरिसि/हरिसिउ/हरिसिवि/आदि जीवन्तु/जीवेन्तु। 31. जाआ/जाअ/जाआउ/जाअउ/जाआओ/जाअओ थक्कि/थक्किठ/आदि लोट्टन्तु/लोट्टेन्तु/आदि। 32. तणया/तणय/तणयाउ/तणयउ/तणयाओ/तणयओ णच्चि/णच्चिउ/आदि थक्केसहि/थक्किहिहिं/आदि। 33. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ उवसमि/उवसमिउ/आदि उवविसन्तु/उवविसेन्तु। 34. धूआ/धूअ/धूआउ/धूअउ/धूआओ/धूअओ हरिसि/हरिसिउ/आदि ठासहिं/ठाहिहिं/आदि। ... 35. सिक्खा/सिक्ख/सिक्खाउ/सिक्खउ/सिक्खाओ/सिक्खओ वहि/वडिउ/आदि पसरन्तु/पसरेन्तु। 36. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ डरि/डरिउ/आदि ऊतरहिं/ऊतरन्ति/आदि। 37. धूआ/धूअ/धूआउ/धूअउ/धूआओ/धूअओ लुंचि/लुंचिउ/लुंचिवि/आदि कंदहि/कंदन्ति/आदि।' 38. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ अच्छि/अच्छिउ/आदि उवसमहिं/उवसमन्ति/आदि। 39. जाआ/जाअ/जाआउ/जाअउ/जाआओ/जाअओ लोट्टेवं/लोट्टण/लोट्टणहं/आदि ठान्तु-ठन्तु। 40. महिला/महिल/महिलाउ/महिलउ/महिलाओ/महिलओ उच्छहि/उच्छहिउ/आदि चेट्ठन्तु/चेटेन्तु। 41. तण्हा/तह/तण्हाउ/तण्हउ/तहाओ/तण्हओ घटि/घटिउ/घटवि/आदि उवसमन्तु/उवसमेन्तु। 42. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ डरि/डरिउ/डरिवि/आदि लोट्टहिं/लोट्टन्ति/लोट्टन्ते/आदि। 43. नणंदा/नणंद/नणंदाउ/नणंदउ/नणंदाओ/नणंदओ घुमेवं/घुमण/आदि उट्टेसहिं/उहिहिहिं/आदि। 44. तणया/तणय/तणयाउ/तणयउ/तणयाओ/तणयओ थंभि/थंभिउ/थंभिवि/आदि अच्छन्तु/अच्छेन्तु। 45. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ रुवि/रुविउ/आदि चिराविहि/चिरावन्ति/आदि। 46. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ खासि/खासिउ/आदि उवविसहि/उवविसन्ति/आदि। 47. तणया/तणय/तणयाउ/तणयउ/तणयाओ/तणयओ सयेवं/सयण/आदि रुवहिं/रुवन्ति/रुवन्ते/आदि। 48. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ जीवेवं/जीवण/आदि चेट्टन्तु/चेतुन्तु। 49. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ खेलेवं/खेलण/आदि उल्लसेसहि/उल्लसिहिहिं/आदि। 50. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ णच्चि/णच्चिउ/आदि थक्कहि/थक्कन्ति/आदि। . 51. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ उवसमि/उपसमिउ/आदि चिठ्ठन्तु/चितॄन्तु। 52. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ सयि/सयिउ/सयवि/आदि उट्ठन्तु/उद्देन्तु। 53. नणंदा/नणंद/नणंदाउ/नणंदउ/नणंदाओ/नणंदओ थक्केवं/थक्कण/आदि घुमन्तु/घुमेन्तु। 54. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ जग्गेवं/जग्गण/आदि उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। . 55. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ सयेवं/सयण/आदि उडेसहिं/उहिहिहिं/आदि। 56. तणया/तणय/तणयाउ/तणयउ/तणयाओ/तणयओणच्चेवं/णचण/आदि उज्जमहिं/उज्जमन्ति/आदि। 57. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ उल्लसि/उल्लसिउ/आदि घुमेसहिं/घुमिहिहिं/आदि। 62 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ खेलेवं/खेलण/आदि कुल्लेसहिं/कुल्लिहिहिं/आदि। 59. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ मुच्छि/मुच्छिउ/आदि मरहिं/मरन्ति/आदि। 60. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ घुमेवं/घुमण/आदि थंभन्तु/थंभेन्तु। 1. धूआ/धूअ/धूआउ/धूअउ/धूआओ/धूअओ 2. महिला/महिल/महिलाउ/महिलउ/महिलाओ/महिलओ 3. सिक्खा/सिक्ख/सिक्खाउ/सिक्खउ/सिक्खाओ/सिक्खओ 4. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ 5. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ 6. झुपडा/झुपड/झुपडाउ/झुपडउ/झुपडाओ/झुपडओ 7. परिक्खा/परिक्ख/परिक्खाउ/परिक्खउ/परिक्खाओ/परिक्खओ 8. तणया/तणय/तणयाउ/तणयउ/तणयाओ/तणयओ 9. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ 10. नणंदा/नणंद/नणंदाउ/नणंदउ/नणंदाओ/नणंदओ 11. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ 12. वाया/वाय/वायाउ/वायउ/वायाओ/वायओ 13. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ . 14. गुहा/गुह/गुहाउ/गुहउ/गुहाओ/गुहओ 15. जाआ/जाअ/जाआउ/जाअउ/जाआओ/जाअओ 16. वाया/वाय/वायाउ/वायउ/वायाओ/वायओ 17. सरिआ/सरिअ/सरिआउ/सरिअउ/सरिआओ/सरिअओ 18. इच्छा/इच्छ/इच्छाउ/इच्छउ/इच्छाओ/इच्छओ 19. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ 20. कलसिया/कलसिय/कलसियाउ/कलसियउ/कलसियाओ/कलसियओ। 21. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ 22. ससा/सस/ससाउ/ससंउ/ससाओ/ससओ 23. जाआ/जाअ/जाआउ/जाअउ/जाआओ/जाअओ 24. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ 25. नणंदा/नणंद/नणंदाउ/नणंदउ/नणंदाओ/नणंदओ 26. परिक्खा/परिक्ख/परिक्खाउ/परिक्खउ/परिक्खाओ/परिक्खओ 27. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ 28. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ 29. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ 30. धूआ/धूअ/धूआउ/धूअउ/धूआओ/धूअओ . 31. तणया/तणय/तणयाउ/तणयउ/तणयाओ/तणयओ 32. सरिआ/सरिअ/सरिआउ/सरिअउ/सरिआओ/सरिअओ 33. इच्छा/इच्छ/इच्छाउ/इच्छउ/इच्छाओ/इच्छओ ऊतरहिं/ऊतरन्ति/आदि। हरिसन्तु/हरिसेन्तु। पसरेसहिं/पसरिहिहिं/आदि। हरिसहि/हरिसन्ति/आदि। हुँचन्तु/लुंचेन्तु। सोहहिं/सोहन्ति/सोहन्ते/सोहिरे। हवेसहि/हविहिहिं/आदि। खासहिं/खासन्ति/आदि। थंभेसहि/थंभिहिहिं/आदि। उस्ससेसहिं/उस्ससिहिहिं/आदि। पलान्तु-पलन्तु। फुरन्तु/फुरेन्तु। उवसमहिं/उवसमन्ति/आदि। खयेसहि/खयिहिहिं/आदि। उवविसन्तु/उवविसेन्तु। सिज्झहिं/सिज्झन्ति/आदि। सुक्केसहिं/सुक्किहिहिं/आदि। उवसमन्तु/उवसमेन्तु। गडयडहिं/गडयडन्ति/आदि। लुढहिं/लुढन्ति/लुढन्ते/लुढिरे। चे?न्तु/चेटेन्तु। जगडेसहिं/जगडिहिहिं/आदि। जागरन्तु/जागरेन्तु। छिज्जहिं/छिज्जन्ति/आदि। चिरावेसहि/चिराविहिहिं/आदि। हवहि/हवन्ति/हवन्ते/हविरे। उवविसहिं/उवविसन्ति/आदि। बिहेसहि/बिहिहिहिं/आदि। खिज्जहिं/खिज्जन्ति/आदि। कंदर्हि/कंदन्ति/आदि। ऊतरन्तु/ऊतरेन्तु। सुक्कहिं/सुक्कन्ति/आदि। वहिं/वडन्ति/आदि। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 63 For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. कलसिया/कलसिय/कलसियाउ/कलसियउ/कलसियाओ/कलसियओ तुट्टेसहिं/तुट्टिहिहिं/आदि। . 35. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ हरिसन्तु/हरिसेन्तु। 36. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ थंभन्तु/थंभेन्तु। 37. महिला/महिल/महिलाउ/महिलउ/महिलाओ/महिलओ विज्जेसहि/विजिहिहिं/आदि। 38. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ लोभहि/लोभन्ति/आदि। 39. नणंदा/नणंद/नणंदाउ/नणंदउ/नणंदाओ/नणंदओ। चुक्कहिं/चुक्कन्ति/आदि। 40. धूआ/धूअ/धूआउ/धूअउ/धूआओ/धूअओ उच्छहन्तु/उच्छहेन्तु। (ग-1) 1. ससा (कील, जगड) 2. कण्णा (बिह, ऊतर) 3. धूआ (लुंच, कंद) 4. माया (रुव, उवसम) 5. सुया (बिह, लोट्ट) 6. नणंदा (छिज्ज, कंद) 7. तणया (कंद, चिराव) 8. झुपडा (वस, हो) 9. महिला (थंभ, उवविस)) 10. कण्णा (णच्च, थक्क) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 1) . . . (देखें अभ्यास 16.8.9.1) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 1).. (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 1) (ग-2) 1. माया (हरिस, जीव) 2. जाआ (लोट्ट, चिट्ठ) 3. ससा (जागर, चेट्ट) 4. नणंदा (थक्क, घुम) 5. सुया (थंभ, उवविस) 6. तण्हा (घट, उवसम) 7. सिक्खा (वड, पसर) 8. माया (उच्छह, चेट्ट) 9. ससा (उवसम, उवविस) 10. धूआ (स्म, कील) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 2) (ग-3) 1. कण्णा (लोट्ट, उट्ट) 2. ससा (हरिस, घुम) 3. धूआ (कील, रम) 4. सिक्खा (वड, पसर) 5. गुहा (जल, णस्स) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 16, 8, 9,6) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 6) 64 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. सुया (लुंच, कंद) 7. जाआ (बिह, पला) 8. महिला (जागर, उट्ठ) 9. झुपडा (वस, हो) 10. नणंदा (जगड, कंद) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 16, 8, 9, 6) (घ) पुरुष 1. सीया 2. परिक्खउ 3. मायाओ 4. कहाउ 5. तणयओ 6. इच्छ 7. गंगाओ 8. नणंदा 9. महिल 10. निसाउ 11. सरिअ 12. सिक्खउ 13. झुपडाओ 14. कलसिय 15. गाउ 16. जाआउ 17. गुहओ : 18. कण्णाउ 19. पसंसाओ 20. धूअओ 21. महिलाओ • 22. सीयाओ 23. झुपडा 24. ससउ 25. सुयाउ 26. वायाओ 27. सरिअउ 28. मायउ 29. सिक्खाओ 30. निसा वचन मूलसंज्ञा लिंग प्रत्यय अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन सीया स्त्रीलिंग o' (शून्य) अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन परिक्खा स्त्रीलिंग उ-अउ - अन्य पुरुष बहुवचन माया स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन कहा स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष बहुवचन तणया स्त्रीलिंग ओ-अओ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन इच्छा स्त्रीलिंग -अ अन्य पुरुष बहुवचन गंगा स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन नणंदा स्त्रीलिंग ‘o' (शून्य) अन्य. पुरुष बहुवचन महिला स्त्रीलिंग -अ अन्य पुरुष बहुवचन निसा स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन सरिआ स्त्रीलिंग 0-अ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन सिक्खा स्त्रीलिंग उ-अउ अन्य पुरुष एकवचन झुपडा स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन कलसिया स्त्रीलिंग -अ अन्य पुरुष बहुवचन गड्डा स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष बहुवचन जाआ स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष बहुवचन - गुहा स्त्रीलिंग ओअओ अन्य पुरुष बहुवचन कण्णा स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष बहुवचन पसंसा स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन धूआ स्त्रीलिंग ओअओ अन्य पुरुष बहुवचन महिला स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन सीया स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन झुपडा स्त्रीलिंग . '0' (शून्य) अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन ससा स्त्रीलिंग उ-अउ अन्य पुरुष बहुवचन सुया स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष बहुवचन स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन सरिआ स्त्रीलिंग उ-अउ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन माया स्त्रीलिंग उ-अउ अन्य पुरुष बहुवचन सिक्खा स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन निसा स्त्रीलिंग '0' (शून्य) #FREEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE वाया अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 65 For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. करह / करहा / करहु / करहो 2. विमाण / विमाणा / विमाणु 3. परिक्खा / परिक्ख 4. कुक्कुर / कुक्कुरा/कुक्कुरु/कुक्कुरो 5. सासण / सासणा/ सासणु 6. कण्णा / कण्ण / कण्णाउ / कण्णउ / कण्णाओ / कण्णओ 7. गंथ / गंथा 8. सोक्ख / सोक्खा / सोक्खु 9. ससा/स 10. नरिंद/ नरिंदा / नरिंदु/नरिंदो 11. पोट्टल / पोट्टला / पोट्टलु लुढइ / लुढेइ / लुढए । 12. कलसिया/कलसिय/कलसियाउ / कलसियाओ / आदि तुट्टहिं / तुट्टन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टिझे | 13. पोत्त/पत्ता / पोतु / पोत्तो हरिसउ / हरिसेउ । 14. णयरजण / णयरजणा. / णयरजणइं/ णयरजणाइं जग्गेसहिं/ जग्गेसन्ति/जग्गिहिहिं / आदि । ड्ड / वड्ढे / वढाए । गज्जहिं / गज्जन्ति/गज्जन्ते / गज्जिरे । वडउ / वड्डेउ । उवसमेसहिं/उवसुमिहिहिं/आदि । सुक्कइ/सुक्केइ /सुक्कए। विअसेस / विअसेस/विअसिहिइ /आदि। पसरेसइ/पसरेसए/ पसरिहिइ / पसरिहिए। उट्ठउ/उट्ठेउ । 15. कमला / कमल 16. मेह/मेह 17. वेग्ग/वेरग्गा/वेरगु 18. इच्छा/ इच्छ/ इच्छाउ/ इच्छउ / इच्छाओ/इच्छओ 19. वत्थ / वत्था/वत्थु 20. रूव / रूवा / रूवु 21. सिक्खा/सिक्ख अभ्यास-17 32. सील / सीला / सीलु 33. तिसा / तिस अच्छइ / अच्छेइ / अच्छए । उड्डउ/उड्डेउ। हो/होइ बुक्क/बुक्के / बुक्कए। पसरउ / पसरेउ । 66 22. माउल / माउला / माउलु / माउलो 23. सलिल / सलिला /सलिलु/सलिलो चुअइ/चुएइ /चुअए । 24. सरिआ/सरिअ / सरिआउ / सरिअउ / सरिआओ / सरिअओ सुक्केसहिं/ सुक्केसन्ति /सुक्किहिहिं / आदि । 25. दुज्जस/दुज्जसा / दुज्जसु / दुज्जसो पसरइ / पसरेइ/पसरए। 26. दुक्ख / दुक्खा / दुक्ख / दुक्खो घटउ / घटेउ। 27. गुहा / गुह / गुहाउ / गुहउ / गुहाओ / गुहओ णस्सेसहिं/ णस्सेसन्ति / णस्सिहिहिं / आदि । सोहहिं / सोहन्ति / सोहन्ते / सोहिरे । 28. वय / वया 29. णाण / णाणा / णाणु सिज्झउ / सिज्झे । 30. ससा / सस / ससाउ / ससउ / ससाओ / ससओ ठासहिं/ठासन्ति / ठाहिहिं / ठाहिन्ति / आदि । कंपइ / कंपेइ / कंप | 31. पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्तो णच्चेसहिं/ णच्चेसन्ति / णच्चिहिहिं/आदि। जलहिं / जलन्ति / जलन्ते/जलिरे । वड्डउ / वड्डेउ । खेल/खेलेइ / खेलए। हरिसउ / हरिसेउ । 34. रक्खस / रक्खसा 35. बीअ/बीआ/बीआई / बीआई 36. महिला/महिल/महिलाउ / महिलउ / महिलाओ /महिलओ उच्छहन्तु / उच्छन्तु । सोह / सोहे | लग्गेसइ / लग्गेस / लग्गिहिइ / लग्गिहिए । मरउ / मरेउ । हिं/उसन्ति / उगहिहिं / आदि । For Personal & Private Use Only अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. सीह/सीहा पलाहिं/पलान्ति-पलन्ति/पलान्ते-पलन्ते/पलाइरे। 38. सच्च/सच्चा/सच्चु विअसउ/विअसेउ। 39. वाया/वाय थक्कइ/थक्केइ/थक्कए। 40. रक्खस/रक्खसा कुल्लि/कुल्लिउ/कुल्लिवि/कुल्लवि/आदि मरहिं/मरन्ति/मरन्ते/मरिरे। 41. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु जग्गेवं/जग्गण/जग्गणहं/जग्गणहिं/आदि चेह्रसइ/चेट्ठिहिइ/आदि। 42. तणया/तणय लुचि/लुंचिउ/लुचिवि/लुंचवि/आदि कंदइ/कंदेइ/कंदए। 43. बालअ/बालआ रुवि/रुविउ/रुविवि/रुववि/आदि सयेसहि/सयेसन्ति/सयिहिहिं/आदि। 44. विमाण/विमाणा/विमाणु ठाइ/ठाइड/ठाइवि/आदि उड्डेसइ/उड्डेसए/उड्डिहिइ/उड्डिहिए। 45. तण्हा/तण्ह घटि/घटिउ/घटिवि/घटवि/आदि उवसमउ/उवसमेउ। 46. दिवायर/दिवायरा/दिवायरु/दिवायरो उगि/उगिउ/उगिवि/उगवि/आदि सोहइ/सोहेइ/सोहए। 47. णर/णरा जीवेवं/जीवण/जीवणहं/जीवणहिं/आदि उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। 48. सुया/सुय/सुयाउ/सुयाओ/आदि खेलेवं/खेलण/खेलणहिं/आदि उल्लसेसहि/उल्लसिहिहिं/आदि। 49. माउल/माउला थक्कि/थक्किळ/थक्किवि/आदि उवविसहि/उवविसन्ति/आदि। 50. सुत्त/सुत्ता/सुत्तु गलि/गलिउ/गलिवि/गलवि/आदि तुट्टइ/तुट्टेड/तुट्टए। 51. कण्णा/कण्ण चिरावि/चिराविउ/चिराविवि/आदि ऊतरइ/ऊतरेइ/ऊतरए। 52. रयण/रयणा/रयणु/रयणो पडि/पडिउ/पडिवि/पडवि/आदि तुट्टेसइ/तुट्टेसए/तुट्टिहिइ/तुट्टिहिए। 53. रज्ज/रज्जा/रज्जु पसरेवं/पसरण/पसरणहं/पसरणहिं/आदि जगडइ/जगडेइ/जगडए। 54. धूआ/धूअ ठाइ/ठाइउ/ठाइवि/ठाअवि/आदि उट्टेसइ/उट्टेसए/उट्ठिहिइ/उट्ठिहिए। 55. गंथ/गंथा जलि/जलिउ/जलिवि/जलवि/आदि खयहि/खयन्ति/खयन्ते/खयिरे। 56. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई उज्जमि/उज्जमिउ/उज्जमिवि/आदि खेलन्तु/खेलेन्तु। 57. ससा/सस उल्लसि/उल्लसिउ/उल्लसिवि/आदि घुमेसइ/घुमेसए/घुमिहिइ/घुमिहए। 58. सप्प/सप्पा डरि/डरिउ/डरिवि/डरवि/आदि पलाहिं/पलान्ति-पलन्ति/पलान्ते--पलन्ते/पलाइरे। 59: माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ जीवेवं/जीवण/जीवणहं/आदि चेट्टन्तु/चेटेन्तु। (ख) 1. कुक्कुर (बुक्क) वर्तमानकाल 2. पत्त (सुक्क) विधि एवं आज्ञा3. सिक्खा (पसर) भविष्यत्काल 4. पोत्त (णच्च) वर्तमानकाल 5. लक्कुड (जल) विधि एवं आज्ञा 6. इच्छा (उवसम) भविष्यत्काल 7. परिक्खा (हव) भविष्यत्काल 8. वत्थ (सुक्क) विधि एवं आज्ञा 9. पुत्त (कुद्द) वर्तमानकाल 10. माया (थंभ) भविष्यत्काल 11. सलिल (चुअ) विधि एवं आज्ञा 12. वय (गल) वर्तमानकाल 13. घर (पड) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 11, 12, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 2). (देखें अभ्यास 15, 16, 6) (देखें अभ्यास 15, 16, 6) (देखें अभ्यास 13, 14, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 3) (देखें अभ्यास 15, 16, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 1) (देखें अभ्यास 11, 12, 1) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 67 For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. सासण (पसर) विधि एवं आज्ञा 15. मेहा (विअस) भविष्यत्काल 16. मेह (गज्ज) वर्तमानकाल 17. रज्ज (चेट्ट) विधि एवं आज्ञा 18. कण्णा (चिराव) भविष्यत्काल 19. माउल (पला) वर्तमानकाल 20. जोव्वण (विअस) वर्तमानकाल 21. कमला (घट) वर्तमानकाल 22. दुक्ख (गल) विधि एवं आज्ञा 23. वेरग्ग (वड) विधि एवं आज्ञा 24. पण्णा (सिज्झ) विधि एवं आज्ञा 25. हुअवह (जल) भविष्यत्काल 26. रज्ज (उच्छह) भविष्यत्काल 27. तिसा (लग्ग) भविष्यत्काल 28. मेहा (विअस) वर्तमानकाल 29. विमाण (ड) वर्तमानकाल 30. आगम (सोह) विधि एवं आज्ञा 31. वाया (सिज्झ) वर्तमानकाल 32. णयरजण (चेट्ट) विधि एवं आज्ञा 33. महिला (उच्छह) विधि एवं आज्ञा 34. णर (उज्जम) भविष्यत्काल 35. बीअ (उग) भविष्यत्काल 36. गुहा (णस्स) भविष्यत्काल 37. दुज्जस (पसर) वर्तमानकाल 38. सील (सोह) विधि एवं आज्ञा 39. करह (णच्च) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 13, 14, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 1) (देखें अभ्यास 15. 16. 1) (देखें अभ्यास 11, 12, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 6) : (देखें अभ्यास 13, 14, 6) (देखें अभ्यास 15, 16, 6) (देखें अभ्यास 15, 16, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 1) (देखें अभ्यास 11, 12, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 6) (देखें अभ्यास 13, 14, 6) (देखें अभ्यास 15, 16, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 1) (ग-1) 1. कुक्कुर (बुक्क, उवविस) 2. सलिल (चुअ, पसर) 3. ससा (खास, उट्ठ) 4. णर (उप्पज्ज, मर) 5. गाण (गुंज, फुर) 6. सुया (लोट्ट, कंद) 7. दिअर (वल, उवविस) 8. वय (गल, णस्स) 9. झुपडा (वस, हो) 10. वसण (छुट्ट, णस्स) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 1) 68 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ग-2) 1. रहुणन्दण (हरिस, अच्छ) 2. रज्ज (पसर, सोह) 3. गाण (गुंज, फुर) 4. महिला (उच्छह, चेट्ट) 5. गाम (वस, पसर) 6. वसण (छुट्ट, णस्स) 7. जणेर (हस, जीव) 8. दिवायर (सोह, उग) 9. ससा (उवसम, उवविस) 10. सिक्खा (वहु, पसर) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 2) (ग-3) 1. सुत्त (गल, तुट्ट) 2. रयण (पड, तुट्ट) 3. विमाण (ठा, ड) 4. धूआ (थंभ, चिट्ठ) 5. सुया (खेल, रम) 6. ससा (हरिस , कील) 7. घर (पड, णस्स) 8. उदग (सुक्क, णिज्झर) 9. गंथ (जल, णस्स) 10. महिला (उच्छह, चेट्ट) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 6) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 6) पुरुष पुत्त 1. सोक्ख 2. ससा . 3. पुत्तो . 4. विमाणु 5. तणयाउ 6. वया 7. रज्जाई 8. माय 9. सप्पु 10. लक्कुडु -11. मेहाओ 12. आगमो वचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन . अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन मूलसंज्ञा लिंग प्रत्यय सोक्ख नपुंसकलिंग इं ससा स्त्रीलिंग -'0' (शून्य) पुल्लिंग -ओ विमाण नपुंसकलिंग उ . तणया स्त्रीलिंग . उ वय पुल्लिंग -आ नपुंसकलिंग ई-आई माया स्त्रीलिंग -अ सप्प पुल्लिंग उ । लक्कुड नपुंसकलिंग उ मेहा स्त्रीलिंग ओ आगम पुल्लिंग -ओ - अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 69 For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. सासणा 14. परिक्खा 15. परमेसरो 16. छिक्कु 17. सुयओ 18. रयणा 19. वत्थई 20. आण 21. दुज्जसु 22. भोयणु 23. राया । 24. सरिअउ 25. खेत्तु 26. करुणा 27. भवो 28. सायरा 29. धण 30. उदग अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन IPEEEEEEEE EFFER सासण नपुंसकलिंग 0-आ परिक्खा स्त्रीलिंग o' (शून्य) परमेसर पुल्लिंग 0+ओ .... छिक्क नपुंसकलिंग उ सुया स्त्रीलिंग ओअओ . . रयण पुल्लिंग -आ वत्थ नपुंसकलिंग इं आणा स्त्रीलिंग -अ दुज्जस पुल्लिंग उ. . भोयण नपुंसकलिंग उ. राय 0-आ सरिआ स्त्रीलिंग . उ-अउ खेत्त नपुंसकलिंग उ करुणा स्त्रीलिंग '0'. (शून्य) . पुल्लिंग 0+ओ .. सायर पुल्लिंग -आ . धण नपुंसकलिंग इं उदग नपुंसकलिंग 'o' (शून्य) : अभ्यास-18 (क-1) क्रिया भूतकालिक कृदन्त अकारान्त पुल्लिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा एकवचन 1. हस हसि हसिअ/हसिआ/हसिउ/हसिओ . हसिय हसिय/हसिया/हसियु/हसियो सय सयिअ सयिअ/सयिआ/सयिउ/सयिओ सयिय सयिय/सयिया/सयियु/सयियो 3. णच्च णच्चि णच्चिअ/णच्चिआ/णच्चिउ/णच्चिओ णच्चिय णच्चिय/णच्चिया/पच्चियु/णच्चियो 4. रूस रूसि रूसिअ/रूसिआ/रूसिउ/रूसिओ रूसिय रूसिय/रूसिया/रूसियु/रूसियो 5. लुक्क लुक्किम लुक्किअ/लुक्किआ/लुक्किउ/लुक्किओ लुक्किय/लुक्किया/लुक्कियु/लुक्कियो जग्गि जग्गिअ/जग्गिआ/जग्गिउ/जग्गिओ जग्गिय जग्गिय/जग्गिया/जग्गियु/जग्गियो 7. जीव जीवि जीविअ/जीविआ/जीविउ/जीविओ जीविय जीविय/जीविया/जीवियु/जीवियो कंदिअ/कंदिआ/कंदिउ/कंदिओ कंदिय कंदिय/कंदिया/कंदियु/कंदियो लुक्किय 8. कंद कंदिअ कंदिय 70 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. हरिस हरिसिअ हरिसिय 10. गल गलिअ गलिय ( क - 2) क्रिया भूतकालिक कृदन्त अकारान्त पुल्लिंग संज्ञाओ के समान 1. णच्च णच्चिअ णच्चिय 2. खय खयिअ खय 3. जल जलिअ जलिय 4. सोह सोहिअ सोहि 5. सुक्क सुक्किअ सुक्किय पलाअ पलाय ठाअ ठाय 8. बुक्क बुक्कि बुक्क उगिअ उग 10. णस्स स्सि णस्सिय 6. पला 7. ठा 9. उग 1. व वडिअ वडिय 2. विअस विअसिअ विअसिय 3. गुंज गुंजिअ गुंजिय हरसिअ / हरिसिआ / हरिसिउ / हरिसिओ हरिसिय/ हरिसिया / हरिसियु / हरिसियो गलिअ / गलिआ / गलिउ / गलिओ गलिय/गलिया / गलियु/गलियो अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक प्रथमा बहुवचन णच्चि / णच्चिआ णच्चिय / णच्चिया अ / ख खय/खयिया लिअ / जलिआ जलिया सोहिअ / सोहि सोहि / सोहिया 'सुक्किअ / सुक्किआ सुक्किय/सुक्किया .. पलाअ/पलाआ पलाय / पलाया ( क - 3) क्रिया भूतकालिक कृदन्त अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञाओ के ठाअ / ठाआ ठाय/ठाया अ/बुकि बुक्कय/बुक्किया उअ / उगिआ ar / उगया सिअ / सिआ स्सिय / णस्सिया समान प्रथमा एकवचन वडिअ / वडिआ / वडि वडिय/वडिया/वडियु विअसिअ / विअसिआ / विअसिउ विअसिय/विअसिया / विअसियु गुंजिअ / गुंजिआ / गुंजिउ गुंज / गुंजिया / गुंजि For Personal & Private Use Only 71 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. कुद्द कुद्दि कुद्दिय 5. जागर जागरिअ जागरिय 6. विज्ज विज्जिअ विज्जिय 7. छुट्ट छुट्टि छुट्टिय 8. वस वसि वसिय 9. चुक्क चुक्किम चुक्किय 10. खिज्ज खिज्जिअ खिज्जिय कुद्दिअ/कुद्दिआ/कुद्दिङ कुद्दिय/कुद्दिया/कुद्दियु जागरिअ/जागरिआ/जागरिउ जागरिय/जागरिया/जागरियु विज्जिअ/विज्जिआ/विज्जिउ विज्जिय/विज्जिया/विज्जियु छुट्टिअ/छुट्टिा/छुट्टिउ छुट्टिय/छुट्टिया/छुट्युि वसिअ/वसिआ/वसिउ वसिय/वसिया/वसियु चुक्किअ/चुक्किआ/चुक्किउ चुक्किय/चुक्किया/चुक्कियु खिज्जिअ/खिज्जिआ/खिज्जिउ खिज्जिय/खिज्जिया/खिज्जियु (क-4) क्रिया भूतकालिक कृदन्त अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा बहुवचन 1. विअस विअसिअ विअसिअ/विअसिआ/विअसिअई/विअसिआई विअसिय विअसिय/विअसिया/विअसियइं/विअसियाई , 2. हो हो हो/होआ/होअइं/होआई होय होय/होया/होयई/होयाई 3. तुंच लुचिअ लुचिअ/लुंचिआ/लुचिअई/तुंचिआई . लुंचिय लुंचिय/लुचिया/लुचियइं/लुंचियाई 4. खास खासिअ खासिअ/खासिआ/खासिअइं/खासिआई खासिय खासिय/खासिया/खासियई/खासियाई 5. उवसम उवसमिअ उवसमिअ/उवसमिआ/उवसमिअई/उवसमिआई उवसमिय उवसमिय/उवसमिया/उवसमियइं/उवसमियाई 6. थंभ थंभिअ थंभिअ/थंभिआ/थंभिअइं/थंभिआई थंभिय थंभिय/थंभिया/थंभियइं/थंभियाइं/ 7. ऊतर ऊतरिअ ऊतरिअ/ऊतरिआ/ऊतरिअइं/ऊतरिआई ऊतरिय ऊतरिय/ऊतरिया/ऊतरियई/ऊतरियाई तुट्टिम/तुट्टिा/तुट्टिअइं/तुट्टिआई तुट्टिय तुट्टिय/तुट्टिया/तुट्टियई/तुष्ट्रियाई उड्ड उड्डिअ उड्डिअ/उड्डिआ/उड्डिअइं/उड्डिआई उड्डिय/उड्डिया/उड्डियई/उड्डियाई वलिअ वलिअ/वलिआ/वलिअइं/वलिआई वलिय वलिय/वलिया/वलियइं/वलियाई । FREHLEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE तुट्ट तुट्टि उड्डिय 72 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क-5) क्रिया भूतकालिक कृदन्त आकारान्त में परिवर्तन उट्ठ उट्ठि उडिआ उठ्ठिय उठ्ठिया ठाअ ठाआ ठाय ठाया हस हसिअ हसिआ हसिय हसिया 4. लज्ज लज्जिअ लज्जिआ लज्जिय लज्जिया 5. अच्छ अच्छि अच्छिआ अच्छिय अच्छिया 6. भिड भिडिअ भिडिआ भिडिय भिडिया 7. मर मरिअ मरिआ मरिय मरिया खेल खेलिअ खेलिआ खेलिय खेलिया 9. कुल्ल कुल्लिअ कुल्लिआ कुल्लिय . कुल्लिया 10. सय सयि सयिआ सयिय सयिया आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा एकवचन उट्ठिआ/उट्ठि उठ्ठिया/उठ्ठिय ठाआ/ठाअ ठाया/ठाय हसिआ/हसि हसिया/हसिय लज्जिआ/लज्जिअ लज्जिया/लज्जिय अच्छिआ/अच्छि अच्छिया/अच्छिय भिडिआ/भिडिअ भिडिया/भिडिय मरिआ/मरिअ मरिया/मरिय खेलिआ/खेलिअ खेलिया/खेलिय कुल्लिआ/कुल्लिअ कुल्लिया/कुल्लिय सयिआ/सयिअ सयिया/सयिय (क-6). .. क्रिया भूतकालिक कृदन्त आकारान्त में परिवर्तन - 1. जम्ग जग्गिअ जम्गिआ जनिक जग्गिया 2. छिज्ज छिन्जिअ छिजिआ आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा बहुवचन जग्गिआ/जग्गिअ/जग्गिआउ/जग्गिअउ/ जग्गिआओ/जग्गिअओ जग्गिया/जग्गिय/जग्गियाउ/जग्गियउ/ जग्गियाओ/जग्गियओ । छिज्जिआ/छिज्जिअ/छिन्जिआउ/ छिज्जिअउ/छिज्जिआओ/छिज्जिअओ/ छिज्जिया/छिज्जिय/छिज्जियाउ/छिज्जियउ/ छिज्जियाओ/छिज्जियओ बिहिआ/बिहिअ/बिहिआउ/बिहिअउ/ बिहिआओ/बिहिअओ बिहिया/बिहिय/बिहियाउ/बिहियउ/ बिहियाओ/बिहियओ छिज्जिय छिज्जिया 3. बिह बिहिअ बिहिआ .. बिहिय बिहिया अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 73 For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. ऊतर ऊतरिअ ऊतरिआ ऊतरिय ऊतरिया 5. थंभ थंभि थंभिआ थंभिय थंभिया 6. उस्सस उस्ससिअ उस्ससिआ उस्ससिय उस्ससिया 7. हव हवि हविआ ऊतरिआ/ऊतरिअ/ऊतरिआउ/ऊतरिअउ/ ऊतरिआओ/ऊतरिअओ ऊतरिया/ऊतरिय/ऊतरियाउ/ऊतरियउ/ ऊतरियाओ/ऊतरियओ थंभिआ/थंभिअ/थंभिआउ/थंभिअउ/ थंभिआओ/थंभिअओ थंभिया/थंभिय/थंभियाउ/थंभियउ/ थंभियाओ/थंभियओ उस्ससिआ/उस्ससिअ/उस्ससिआउ/ उस्ससिअउ/उस्ससिआओ/उस्ससिअओ/ उस्ससिया/उस्ससिय/उस्ससियाउ/ उस्ससियउ/उस्ससियाओ/उस्ससियओ हविआ/हविअ/हविआउ/हविअउ/ .. हविआओ/हविअओ हविया/हविय/हवियाउ/हवियउ/हवियाओ/.. हवियओ उच्छहिआ/उच्छहिअ/उच्छहिआउ/ उच्छहिअउ/उच्छहिआओ/उच्छहिअओ उच्छहिया/उच्छहिय/ उच्छहियाउ/ . उच्छहियउ/उच्छहियाओ/उच्छहियओ चेट्ठिआ/चेट्ठिअ/चेट्ठिआउ/चेट्ठिअउ/ चेट्ठिआओ/चेट्ठिअओ चेट्ठिया/चेट्टिय/चेट्टियाउ/चेट्ठियउ/चेट्ठियाओ/ चेटियओ रमिआ/रमिअ/रमिआउ/रमिअउ/रमिआओ/ रमिअओ रमिया/रमिय/रमियाउ/रमियउ/रमियाओ/ रमियओ हविय हविया 8. उच्छह उच्छहि उच्छहिआ उच्छहिय उच्छहिया 9. चे? चेट्ठि चेट्टिआ चेट्टिय चेट्ठिया 10. रम रमिअ रमिआ रमिय रमिया 1. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो हसिअ/हसिआ/हसिउ/हसिओ/हसिय/हसिया/हसियु/हसियो। 2. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो उट्ठि:/उट्ठिआ/उट्ठिउ/उट्ठिओ/उठ्ठिय/उठ्ठिया/उद्दियु/उठ्ठियो। 3. वय/वया/वयु/वयो गलिअ/गलिआ/गलिउ/गलिओ/गलिय/गलिया/गलियु/गलियो। 4. रयण/रयणा/रयणु/रयणो पडिअ/पडिआ/पडिउ/पडिओ/पडिय/पडिया/पडियु/पडियो। 5. हुअवह/हुअवहा/हुअवहु/हुअवहो जलिअ/जलिआ/जलिउ/जलिओ/जलिय/जलिया/जलियु/जलियो। 6. दुज्जस/दुज्जसा/दुज्जसु/दुज्जसो पसरिअ/पसरिआ/पसरिउ/पसरिओ/पसरिय/पसरिया/आदि। 7. गंथ/गंथा/गंथु/गंथो खयिअ/खयिआ/खयिउ/खयिओ/खयिय/खयिया/खयियु/खयियो। 8. बालअ/बालआ/बालउ/बालओ रुविअ/रुविआ/रुविउ/रुविओ/रुविय/रुविया/रुवियु/रुवियो। 14 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. हणुवन्त / हणुवन्ता / हणुवन्तु / हणुवन्तो कुद्दिअ / कुद्दिआ / कुद्दिउ / कुद्दिओ / कुद्दिय / कुद्दिया / कुद्दियु / कुद्दियो | 10. रक्खस/रक्खसा/रक्खसु / रक्खसो मरिअ / मरिआ/मरिउ / मरिओ / मरिय/मरिया / मरियु /मरियो । 11. मेह/ 12. नरिंद/नरिंदा गज्जिअ / गज्जिआ / गज्जिय/गज्जिया । सिअ / हसिआ / हसिय/ हसिया । उ/उ/उट्ठिय/उट्ठिया | लिअ / गलिआ / गलिय / गलिया । 13. पुत्त / पुत्ता 14. वय / वया 15. रयण / रयणा 16. पड / पडा 17. गाम / गामा 18. पोत / पोत्ता 19. विमाण / विमाणा / विमाणु 20. सासण / सासणा / सासणु 21. रज्ज/रज्जा/रज्जु 22. पोट्टल / पोट्टला / पोट्टलु 23. सील / सीला / सीलु 24. रूव/रूवा / रूवु 25. लक्कुड / लक्कुडा/लक्कुडु 26. वण/वणा/वणु 27. सिर/सिरा/सिरु पडिअ / पडिआ / पडिय/पडिया | सुक्क/सुकिआ / सुक्किय/सुक्किया । वसिअ / वसिआ / वसिय / वसिया । अच्छिअ/अच्छिआ/अच्छिय/अच्छिया । उड्डिअ / उड्डआ / उड्डिउ / उड्डिय/ उड्डिया/ उड्डियु । पसरिअ/पसरिआ/पसरिउ / पसरिय/पसरिया / पसरियु । वडिअ/वडिआ/वडिउ/वडिय/वडिया/वडियु। लुढिअ/लुढिआ / लुढिउ/ लुढिय/लुढिया / लुढियु | फुरिअ / फुरिआ/ फुरिउ / फुरिय / फुरिया /फुरियु । विअसिअ/विअसिआ/विअसिउ / विअसिय/विअसिया / विअसियु । जलिअ/जलिआ /जलिउ/जलिय/जलिया/जलियु । णस्सिअ/णस्सिआ/णस्सिउ / णस्सिय / णस्सिया / णस्सियु । दुक्ख / दुक्ख / दुक्खउ/दुक्खिय/दुक्खिया / दुक्खियु । विअसिअ / विअसिआ / विअसिउ / विअसिय/विअसिया / विअसियु । 28. सच्च / सच्चा/ सच्चु 29. विमाण / विमाणा / विमाणइं/विमाणाइं उड्डिअ /उड्डिआ /उड्डिअइं/उड्डिआई/उड्डिय/उड्डिया/उड्डियइं/उड्डियाइं । 30. पत्त / पत्ता / पत्तई / पत्ताइं सुक्किअ / सुक्किआ / सुक्किअइं/सुक्किआई/सुक्किय/सुक्किया/सुक्कियां/सुक्किया । 31. सुह / सुहा / सुहइं/ सुहाई अ/वडिआ /वडिअ / वडिआइं/वडिय/वड्डिया/वडियई/वडिया। 32. रज्ज / रज्जा / रज्जइं / रज्जाइं पसरिअ / पसरिआ / पसरिअई/पसरिआई/पसरिय/पसरिया / पसरियां / पसरियाई । 33. लक्कुड / लक्कुडा/लक्कुडइं/लक्कुडाइं जलिअ/जलिआ /जलिअई/जलिआइं/जलिय/जलिया/जलियां/जलियाई । 34; वसण / वसणा/वसई/वसणाई छुट्टिअ / छुट्टिआ / छुट्टिअइं/छुट्टिआई/ छुट्टिय/ छुट्टिया / छुट्टियां / छुट्टिया । • 35. वत्थ / वत्था/वत्थइं/ आदि सुक्किअ / सुक्किआ / सुक्किअइं/सुक्किआई/सुक्किय/सुक्किया / सुक्कियां / सुक्किया । 36. सुत्त/ सुत्ता / सुत्तइं/ सुत्ताइं तुट्ट/तुट्टि/तुट्टिइं/तुट्टिआई/तुट्टिय/तुट्टिया/तुट्टियइं/तुट्टियाइं । 37. गाणं / गाणा / गाणइं/गाणाई गुंजिअ / गुंजिआ / गुंजिअ / गुंजिआई / गुंजिय/गुंजिया / गुंजियां / गुंजियाई । 38 : खेत / खेत्ता / खेत्त / खेत्ताइं सोहिअ / सोहिआ / सोहिअइं/सोहिआई/सोहिय/सोहिया / सोहियइं/सोहियाइं । 39. परिक्खा / परिक्ख होआ / होअ / होया / होय । भ/भि/थंभिया / थंभिय । 40. ससा / सस 41. झुंपडा / झुंपड 42. सिक्खा / सिक्ख सोहि / सोहिअ / सोहिया / सोहिय । पसरिआ/ पसरिअ / पसरिया / पसरिय । सुक्किआ / सुक्किअ / सुक्किया / सुक्किय । सविआ/सयिअ / सयिया / सयिय । पसरिआ/पसरिअ/पसरिया / पसरिय । st / डरिअ / डरिया / डरिय | 43. सरिआ/सरिअ 44. धूआ / धूअ 45. जउणा / जउण 46. जाओ / जाअ अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only 75 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाआ/ ठाअ /ठाया /ठाय । पसरिआ/ पसरिअ / पसरिया / पसरिय । बइसिआ / बइसिअ / बइसिआउ / बइसिअउ / बइसिआओ / बइसिअओ / बइसिया/बइसिय/बइसियाउ / बइसियउ / बइसियाओ / बइसियओ । होआ / होअ / होआउ / होअउ / होआओ / होअओ / होया / होय / होयाउ / होयउ / होयाओ / होयओ । भ/भिभिआउ /थंभिअउ /थंभिआओ /थंभिअओ / भिया/भिय/भियाउ / थंभियउ /थंभियाओ /थंभियओ । 52. सिक्खा / सिक्ख / सिक्खाउ / पसरिआ / पसरिअ / पसरिआउ/पसरिअउ / पसरिआओ / पसरिअओ / सिक्खउ/सिक्खाओ / सिक्खओ पसरिया / पसरिय / पसरियाउ / पसरियउ / पसरियाओ / पसरियओ । 53. धूआ / धूअ / धूआउ / सविआ/सयिअ/सयिआउ/ सयिअउ / सयिआओ /सयिअओ / धूअउ / धूआओ / धूअओ सयिया / सयिय/सयियाउ / सयियउ / सयियाओ / सयियओ । जग्गआ / जग्गअ / जग्गआउ / जग्गिअउ / जग्गिआओ /जग्गिअओ/ गया/ जग्गय / जग्गियाउ / जग्गियउ / जग्गियाओ / जग्गियओ । सुक्किआ /सुक्किअ / सुक्किआउ/ सुक्किअउ / सुक्किआओ/सुक्किअओ/ सुक्किया / सुक्किय/सुक्कियाउ / सुक्कियउ / सुक्कियाओ / सुक्कियओ । वडिआ /वडिअ/वडिआउ/वडिअउ /वडिआओ /वडिओ/ वडिया/वडिय/वडिया/वडिय/वडियाओ /वडियओ । वसिआ / वसिअ / वसिआउ / वसिअउ / वसिआओ / वसिअओ / वसिया / वसिय / वसियाउ / वसियउ / वसियाओ / वसियओ। णस्सिआ/णस्सिअ/णस्सिआउ / णस्सिअउ / णस्सिओओ /णस्सिअओ / स्सिया/णस्सिय / णस्सियाउ / णस्सियउ / णस्सियाओ / णस्सियओ। जग्गअ / जग्गआ / जग्गउ / जग्गओ / जग्गिय / जग्गिया / जग्गियु / जग्गियो । ठाअ / ठाआ/ ठाउठाओ /ठाय/ठाया /ठायु /ठाया। हरिसिअ / हरिसिआ / हरिसिउ / हरिसिओ / हरिसिय/हरिसिया / हरिसियु / हरिसियो । वविसिआ / उवविसिअ / उवविसिया / उवविसिय । सयिअ / सविआ/सयिउ / सयिओ / सयिय/ सयिया / सयियु / सयियो । हसिआ / हसिअ / हसिया / हसिय । पलाअ/पलाआ/पलाउ/पलाओ/पलाय/पलाया/पलायु / पलायो । वलिअ / वलिआ / वलिउ / वलिओ /वलिय/वलिया/वलियु / वलियो । उट्ठअ /उट्ठिआ/उ/उट्ठिओ / उट्ठिय/उट्ठिया/उट्टियु/उट्ठियो । खेलअ / खेलिआ / खेलिउ/खेलिओ / खेलिय/खेलिया/ खेलियू / खेलियो । जग्गअ/जग्गआ / जग्गिय / जग्गिया । 47. सुया / सुय 48. पसंसा/पसंस 49. सुया / सुय/ सुयाउ / सुयउ / ओ/सुओ 50. परिक्खा / परिक्ख / परिक्खाउ / परिक्खउ / परिक्खाओ / परिक्खओ 51. ससा / सस / ससाउ / ससउ / साओ / ओ 54. तणया / तणय / तणयाउ / तणयउ/तणयाओ/तणयओ 55. सरिआ/सरिअ / सरिआउ / सरिअउ/सरिआओ/सरिअओ 56. इच्छा / इच्छ/ इच्छाउ / इच्छउ / इच्छाओ / इच्छओ 57. झुंपडा / झुंपड / झुंपडाउ / झुंपडउ / झुंपडाओ / झुंपडओ 58. गुहा / गुह / गुहाउ / उ/गुहाओ / ओ 59. हउं 60. सो 61. तुहुं 62. हउं 63. तुहुं 64. सा 65. हउं 66. सो 67. तुहुं 68. सो 69. अम्हे / अम्ह 70. ते 76 71. तुम्हे / तुम्ह 72. अम्हे / अम्ह 73. तुम्हे / तुम्हइं 74. ते ठाअ / ठाआ/ठाय/ठाया। हरिसिअ / हरिसिआ / हरिसिय / हरिसिया । चिट्ठिअ/चिट्ठिआ/चिट्ठिय/चिट्ठिया । सयिअ / सविआ/सयिय/सयिया । कुल्लिअ / कुल्लिआ / कुल्लिय/कुल्लिया । अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75. अम्हे/अम्हई 76. ते 77. तुम्हे/तुम्हई 78. ते पलाअ/पलाआ/पलाय/पलाया। वलिअ/वलिआ/वलिय/वलिया। उट्ठिअ/उट्ठिआ/उठ्ठिय/उठ्ठिया। खेलिअ/खेलिआ/खेलिय/खेलिया। (ग-1) 1. कुक्कुर, बुक्क (अच्छ) 2. पुत्त, बिह (कंद) 3. गंथ, जल (णस्स) 4. मित्त, हरिस (जीव) 5. पोत्त, णच्च (उ8) 6. रयण, पड (तुट्ट) 7. जणेर, जागर (डुल) 8. करह, थक्क (णच्च) 9. दुह, गल (णस्स) 10. वय, तुट्ट (गल) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 11, 12, 8, 9, 18) (ग-2) 1. विमाण, अ (थंभ) 2. सासण, पसर (वड) 3. लक्कुड, णस्स (जल) 4. णयरजण, कुद्द (पला) 5. सुत्त, गल (तुट्ट) 6. पोट्टल, लुढ (पड) 7. घय, चुअ (पसर) 8. भय, खय (पला) 9. बीअ, उग (वडू) 10. रिण, घट (णस्स) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 13, 14, 8, 9, 18) (ग-3) 1. सीया, थक्क (लोट्ट) 2. धूआ, बिह (कंद). 3. ससा, णच्च (थक्क) 4. महिला, डर (पला) 5. तणया, लुंच (रुव) 6. जाआ, उवसम (उवविस) 7. तण्हा, घट (णस्स) 8. झुपडा, वस (हव). 9. पसंसा, वह (पसर) 10. कण्णा, कुद्द (ऊतर) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 15, 16, 8, 9, 18) ... अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 77 For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ग-4) 1. त, णच्च (थक्क) 2. अम्ह, डर (पला) 3. तुम्ह, उच्छह (उज्जम) 4. ता, खेल (सय) 5. त, मर (कुल्ल) 6. अम्ह, चिराव (ऊतर) 7. तुम्ह, थक्क (घुम) 8. ता, कंद (मुच्छ) 9. अम्ह, हरिस (कील) 10. त, कलह (लज्ज) (देखें अभ्यास 1, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 1, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 1, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 1, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 1, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 1, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 1, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 1, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 1, 8, 9, 18) (देखें अभ्यास 1, 8, 9, 18) (घ) 1. हसि 2. विअसिअई 3. उठ्ठिअउ 4. ठाअओ 5. बिहिआउ 6. थंभिअओ 7. लग्गिआ 8. चुक्किआ 9. कुदिउ 10. सुक्किअओ 11. खेलिआई 12. उवसमिआओ 13. गलिअ 14. णस्सिअई 15. हरिसिआ 16. णच्चि 17. जीविअउ 18. अच्छिआई 19. लुक्किआओ 20. जग्गिअउ 21. जागरिआ 22. होअई 23. सयिअ 24. ऊतरिअओ मूलक्रिया लिंग हस पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग विअस नपुंसकलिंग उट्ठ स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग बिह स्त्रीलिंग थंभ स्त्रीलिंग लग्म पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग चुक्क पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग कुद्द पुल्लिंग/नपुंसकलिंग सुक्क स्त्रीलिंग खेल नपुंसकलिंग उवसम स्त्रीलिंग गल पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग हरिस पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग णच्च पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग अच्छ नपुंसकलिंग लुक्क स्त्रीलिंग जग्ग स्त्रीलिंग जागर पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग ऊतर स्त्रीलिंग वचन . एकवचन/बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन एकवचन/बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन . बहुवचन जीव सय 78 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ जुज्झ घुम डर 25. जुझिअई 26. घुमिअ 27. डरिआई 28. उज्जमिआ 29. लज्जिअउ 30. भिडिआउ नपुंसकलिंग पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन बहुवचन उज्जम लज्ज भिड अभ्यास-19 (क-1) क्रिया वर्तमान कृदन्त 1. हस हसन्त हसमाण 2. डर डरन्त डरमाण 3. सय सयन्त सयमाण 4. णच्च णच्चन्त णच्चमाण 5. रूस रूसन्त रूसमाण, 6. लज्ज लज्जन्त .. लज्जमाण अकारान्त पुल्लिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा एकवचन हसन्त/हसन्ता/हसन्तु/हसन्तो हसमाण/हसमाणा/हसमाणु/हसमाणो डरन्त/डरन्ता/डरन्तु/डरन्तो डरमाण/डरमाणा/डरमाणु/डरमाणो सयन्त/सयन्ता/सयन्तु/सयन्तो सयमाण/सयमाणा/सयमाणु/सयमाणो णचन्त/णचन्ता/णच्चन्तु/णच्चन्तो णच्चमाण/णच्चमाणा/णच्चमाणु/णच्चमाणो रूसन्त/रूसन्ता/रूसन्तु/रूसन्तो रूसमाण/रूसमाणा/रूसमाणु/रूसमाणो लज्जन्त/लज्जन्ता/लज्जन्तु/लज्जन्तो लज्जमाण/लज्जमाणा/लज्जमाणु/लज्जमाणो (क-2) क्रिया वर्तमान कृदन्त 1. हस हसन्त । हसमाण 2. णञ्च णच्चन्त णच्चमाण 3. खय खयन्त खयमाण 4. जल' जलन्त जलमाण 5. सोह सोहन्त सोहमाण 6. उवसम उवसमन्त उवसममाण अकारान्त पुल्लिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा बहुवचन हसन्त/हसन्ता हसमाण/हसमाणा णच्चन्त/णच्चन्ता णच्चमाण/णच्चमाणा खयन्त/खयन्ता खयमाण/खयमाणा जलन्त/जलन्ता जलमाण/जलमाणा सोहन्त/सोहन्ता सोहमाण/सोहमाणा उवसमन्त/उवसमन्ता उवसममाण/उवसममाणा अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 79 For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क-3) क्रिया वर्तमान कृदन्त 1. वड वडन्त वडमाण 2. विअस विअसन्त विअसमाण 3. गुंज गुंजन्त गुंजमाण 4. कुद्द कुद्दन्त कुद्दमाण 5. जागर जागरन्त जागरमाण 6. ऊतर ऊतरन्त अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा एकवचन वलन्त/वसन्ता/वकन्तु वडमाण/वड्डमाणा/वड्डमाणु विअसन्त/विअसन्ता/विअसन्तु विअसमाण/विअसमाणा/विअसमाणु गुंजन्त/गुंजन्ता/गुंजन्तु गुंजमाण/गुंजमाणा/गुंजमाणु कुद्दन्त/कुद्दन्ता/कुद्दन्तु कुद्दमाण/कुद्दमाणा/कुद्दमाणु जागरन्त/जागरन्ता/जागरन्तु जागरमाण/जागरमाणा/जागरमाणु ऊतरन्त/ऊतरन्ता/ऊतरन्तु ऊतरमाण/ऊतरमाणा/ऊतरमाणु ऊतरमाण (क-4) क्रिया वर्तमान कृदन्त 1. विअस विअसन्त विअसमाण 2. हो होन्त होमाण 3. थंभ थंभन्त थंभमाण अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा बहुवचन विअसन्त/विअसन्ता/विअसन्तइं/विअसन्ताई विअसमाण/विअसमाणा/विअसमाणइं/विअसमाणाई होन्त/होन्ता/होन्तइं/होन्ताई होमाण/होमाणा/होमाणई/होमाणाई थंभन्त/थंभन्ता/थंभन्तइं/थंभन्ताई थंभमाण/थंभमाणा/थंभमाणइं/थंभमाणाई तुट्टन्त/तुट्टन्ता/तुट्टन्तई/तुट्टन्ताई तुट्टमाण/तुट्टमाणा/तुट्टमाणइं/तुट्टमाणाई उड्डन्त/उड्डन्ता/उड्डन्तई/उन्ताई. उड्डमाण/उड्माणा/उड्माणइं/उड्माणाई डरन्त/डरन्ता/डरन्तइं/डरन्ताई डरमाण/डरमाणा/डरमाणइं/डरमाणाई 4. तुट्ट तुट्टन्त तुट्टमाण उडन्त उड्माण डरन्त 6. डर डरमाण डरमाण (क-5) क्रिया वर्तमान कृदन्त आकारान्त में परिवर्तन णच्चन्ता 1. णच्च णच्चन्त णच्चमाण 2. उट्ठ उठ्ठन्त उठ्माण आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा एकवचन णचन्ता/णच्चन्त णच्चमाणा/णच्चमाण उठुन्ता/उट्ठन्त उमाणा/उठ्माण णच्चमाणा उट्ठन्ता उमाणा 80 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ लज्जता लज्जमाणा हसन्ता हसमाणा 3. लज्ज लज्जन्त लज्जमाण 4. हस हसन्त हसमाण 5. भिड भिडन्त भिडमाण 6. रुव रुवन्त रुवमाण भिडन्ता लज्जन्ता/लज्जन्त लज्जमाणा/लज्जमाण हसन्ता/हसन्त हसमाणा/हसमाण भिडन्ता/ भिडन्त भिडमाणा/ भिडमाण रुवन्ता/रुवन्त रुवमाणा/रुवमाण. भिडमाणा रुवन्ता रुवमाणा जग्गमाण जम्गमाणा (क-6) क्रिया वर्तमान आकारान्त आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञाओ कृदन्त में परिवर्तन के समान प्रथमा बहुवचन 1. सय सयन्त सयन्ता सयन्ता/सयन्त/सयन्ताउ/सयन्तउ/सयन्ताओ/सयन्तओ सयमाण सयमाणा सयमाणा/सयमाण/सयमाणाउ/सयमाणउ/सयमाणाओ/सयमाणओ जग्गन्त जग्गन्ता जग्गन्ता/जग्गन्त/जग्गन्ताउ/जग्गन्तउ/जग्गन्ताओ/जग्गन्तओ जग्गमाणा जम्गमाणा/जग्गमाण/जम्गमाणाउ/जग्गमाणउ/जम्गमाणाओ/जग्गमाणओ बिहन्त बिहन्ता बिहन्ता/बिहन्त/बिहन्ताउ/बिहन्तउ/बिहन्ताओ/बिहन्तओ बिहमाण बिहमाणा बिहमाणा/बिहमाण/बिहमाणाउ/बिहमाणउ/बिहमाणाओ/बिहमाणओ थंभ थंभन्त थंभन्ता थंभन्ता/थंभन्त/थंभन्ताउ/थंभन्तउ/थंभन्ताओ/थंभन्तओ थंभमाण थंभमाणा थंभमाणा/थंभमाण/थंभमाणाउ/थंभमाणउ/थंभमाणाओ/थंभमाणओ चे? चे?न्त चेट्ठन्ता चेन्ता/चेट्ठन्त/चेठ्ठन्ताउ/चेट्ठन्तउ/चेन्ताओ/चे?न्तओ चेट्ठमाण चेट्टमाणा चे?माणा/चेमाण/चेह्रमाणाउ/चेट्ठमाणउ/चे?माणाओ/चेट्ठमाणओ 6. हरिस हरिसन्त हरिसन्ता हरिसन्ता/हरिसन्त/हरिसन्ताउ/हरिसन्तउ/हरिसन्ताओ/हरिसन्तओ हरिसमाण हरिसमाणा हरिसमाणा/हरिसमाण/हरिसमाणाउ/हरिसमाणउ/हरिसमाणाओ/हरिसमाणओ 1. पुत्त/पुत्ता/आदि लज्जन्त/लज्जन्ता/लज्जन्तु/लज्जन्तो/लज्जमाण/आदि अच्छइ/आदि। 2. कुक्कुरा/कुक्कुरु/आदि बुक्कन्त/बुक्कन्ता/बुक्कन्तु/बुक्कन्तो/बुक्कमाण/आदि पलाइ। 3. रक्खस/रक्खसा कंपन्ता/कंपन्त/कंपमाणा/कंपमाण अच्छहिं/अच्छन्ति/आदि। 4. बालअ/बालआ/बालउ/आदि डरन्त/डरन्ता/डरन्तु/डरन्तो/डरमाण/आदि रुवइ/आदि। 5. हुअवह/हुअवहा/आदि जलमाण/जलमाणा/जलमाणु/जलमाणो/जलन्त/आदि णस्सइ/आदि। 6. करह/करहा णचन्त/णचन्ता/णच्चमाण/णच्चमाणा थक्कहि/आदि। 7. सील/सीला/सीलु वडमाण/वडमाणा/वडमाणु/वहन्त/वहन्ता/वहन्तु विअसइ/आदि। 8. लक्कुड/लक्कुडई/आदि जलन्त/जलन्ता/जलन्तइं/जलन्ताई/जलमाणइं/आदि णस्सहिं/आदि। 9. वेरग/वेरग्गा/वेरगु वहन्त/वहन्ता/वहन्तु/वडमाण/वडमाणा/वडमाणु सोहइ/आदि। 10. माया/माय उच्छहन्ता/उच्छहन्त/उच्छहमाणा/उच्छहमाण चिट्ठइ/आदि। 11. पइट्टा/पइट्ठ वडमाणा/वट्ठमाण/वहन्ता/वहन्त सोहइ/आदि। 12. महिला/महिलाउ/आदि खिज्जन्ता/खिज्जन्त/खिज्जन्ताउ/खिज्जन्तउ/खिज्जन्ताओ/ खिज्जन्तओ/खिज्जमाणा/खिज्जमाण/खिज्जमाणाउ/खिज्जमाणउ/खिज्जमाणाओ/ खिज्जमाणओ घुमहिं/घुमन्ति/आदि। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 81 For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. सद्धा/सद्ध वडमाणा/वडमाण/वहन्ता/वड्डन्त सोहइ/सोहेइ/सोहए। . 14. कम्म/कम्मा/कम्मइं/आदि गलमाण/गलमाणा/गलमाणइं/गलमाणाइं/गलन्त/आदि छुट्टहिं/आदि। 15. सो लज्जन्त/लज्जन्ता/लज्जन्तु/लज्जन्तो/लज्जमाणु/लज्जमाणो/आदि लुक्कइ/आदि। 16. हउं खेलन्त/खेलन्ता/खेलन्तु/खेलन्तो/खेलमाण/खेलमाणु/आदि उल्लसउं/आदि। 17. तुहं णच्चन्त/णच्चन्ता/णच्चन्तु/णचन्तो/णच्चमाण/णच्चमाणा/णच्चमाणु/आदि थक्कहि/आदि। . 18. ते रुवन्त/रुवन्ता/रुवमाण/रुवमाणा जुज्झहिं/जुज्झन्ति/आदि। . 19. अम्हे/अम्हइं खेलन्त/खेलन्ता/खेलमाण/खेलमाणा उल्लसहुं/उल्लसमो/आदि। 20. तुम्हे/तुम्हइं कलहमाणा/कलहमाण/कलहमाणाउ/कलहमाणाओ/कलहन्ताउ/आदि जुज्झहु/आदि। 21. णर/णरा/णरु/णरो हसन्त/हसन्ता/हसन्तु/हसन्तो/हसमाण/हसमाणु/आदि जीवउ/जीवेउ। 22. बप्पु/बप्पो/आदि उल्लसन्तु/उल्लसन्तो/उल्लसमाण/उल्लसमाणा/आदि उज्जमउ/उज्जमेउ।. 23. बालअ/बालआ उच्छहन्त/उच्छहन्ता/उच्छहमाण/उच्छहमाणा खेलन्तु/खेलेन्तु। 24. महिला/महिलाउ/महिलाओ/आदि उच्छहन्ता/उच्छहन्ताउ/उच्छहन्ताओ/आदि चेट्टन्तु/चे?न्तु। 25. कण्णा/कण्ण उवसमन्ता/उवसमन्त/उवसममाणा/उवसममाण चिट्ठ/चिढ़े। 26. तुहुं हरिसन्त/हरिसन्ता/हरिसन्तु/हरिसन्तो/हरिसमाण/हरिसमाणु/आदि खेलि/खेले/आदि।। 27. हउं उल्लसन्त/उल्लसन्ता/उल्लसन्तु/उल्लसन्तो/उल्लसमाणु/आदि णच्चमु/णच्चामु/आदि। 28. तुम्हे/तुम्हई हसन्त/हसन्ता/हसमाण/हसमाणा अच्छह/अच्छेह। 29. अम्हे/अम्हइं पलान्त/पलान्ता/पलामाण/पलामाणा खेलमो/खेलामो/खेलेमो। 30. सच्च/सच्चा/सच्चु सिज्झन्त/सिज्झन्ता/सिज्झन्तु/सिज्झमाण/आदि सोहेसइ/आदि। 31. सिक्खा/सिक्ख वहन्ता/वडन्त/वडमाणा/वडमाण पसरेसइ/पसरिहिइ/आदि। 32. कण्णा/कण्णाउ/आदि णचन्ता/णचन्ताउ/णचन्ताओ/णच्चमाणाओ/अदि थक्केसहिं/आदि। 33. रयण/रयणा पडन्त/पडन्ता/पडमाण/पडमाणा तुट्टेसहि/तुट्टिहिहिं/आदि। 34. णर/णरा उज्जमन्त/उज्जमन्ता/उज्जममाण/उज्जममाणा कुद्देसहिं/कुद्दिहिन्ति/आदि। 35. पोत्तु/पोत्ता/आदि उवविसन्तु/उवविसन्तो/उवविसमाणु/उवविसमाणो/आदि वलेसइ/आदि। 36. रक्खस/रक्खसा कुल्लन्त/कुल्लन्ता/कुल्लमाण/कुल्लमाणा मरेसहिं/मरिहिहिं/आदि। 37. हउं हसन्त/हसन्ता/हसन्तु/हसन्तो/हसमाण/हसमाणा/हसमाणु/हसमाणो जीवेसउं/आदि। 38. तुहु कुहन्त/कुहन्ता/कुहन्तु/कुहन्तो/कुद्दमाण/कुहमाणा/कुद्दमाणु/कुइमाणो थक्केसहि/आदि। 39. सा हरिसन्ता/हरिसन्त/हरिसमाणा/हरिसमाण णच्चेसइ/णच्चिहिइ/आदि। 40. अम्हे/अम्हई उज्जमन्त/उज्जमन्ता/उज्जममाण/उज्जममाणा जग्गेसहुं/जग्गिहिहुं/आदि। 41. ता उवसमन्ता/उवसमन्ताउ/उवसमन्ताओ/उवसममाणा/उवसममाणाउ/आदि चिट्ठसहिं/आदि। 42. तुम्हे/तुम्हइं डरन्त/डरन्ता/डरमाण/डरमाणा लुक्केसहु/लुक्किहिहु/आदि। 43. घय/घया/घयु चुअन्त/चुअन्ता/चुअन्तु/चुअमाण/चुअमाणा/चुअमाणु पडिअ/पडिआ/पडिउ। 44. पिआमहु/पिआमहो/आदि उज्जमन्तु/उज्जमन्तो/उज्जममाणु/आदि चिट्ठिउ/चिट्ठिओ/आदि।, 45. मित्त/मित्ता/आदि चेट्टन्त/चेट्टन्तु/चे?न्तो/चे?माणु/चे?माणो/आदि हरिसिअ/हरिसिआ/आदि। 46. पोत्त/पोत्ता जुज्झन्त/जुज्झन्ता/जुज्झमाण/जुज्झमाणा कंपिअ/कंपिआ। 47. पुत्तु/पुत्तो/आदि गडयडन्तु/गडयडन्तो/गडयडमाणु/गडयडमाणो/आदि अच्छिउ/अच्छिओ/आदि। 48. उदग/उदगा/उद्गु चुअन्त/चुअन्ता/चुअन्तु/चुअमाण/चुअमाणा/चुअमाणु सुक्किम/सुक्किओ/आदि। 49. रक्खस/रक्खसो/आदि तडफडन्त/तडफडन्तो/तडफहमाण/तडफडमाणो/आदि मरिअ/मरिओ/आदि। 50. णयरजण/णयरजणु/आदि लोभन्त/लोभन्ता/लोभन्तु/लोभमाण/आदि जीवीअ/जीविआ/जीविउ। 82 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51. तणया/तणय हरिसन्ता/हरिसन्त/हरिसमाणा/हरिसमाण उट्ठिा/उट्ठिअ। 52. तिण/तिणा/तिणु जलन्त/जलन्ता/जलन्तु/जलमाण/जलमाणा/जलमाणु खयिअ/खयिआ/खयिउ। 53. हउं खेलन्त/खेलन्ता/खेलन्तु/खेलन्तो/खेलमाण/खेलमाणा/आदि हरिसिअ/हरिसिओ/आदि। 54. सा डरन्ता/डरन्त/डरमाणा/डरमाण रुविआ/रुवि। 55. तुहुं खिज्जन्त/खिज्जन्ता/खिज्जन्तु/खिज्जन्तो/खिज्जमाण/आदि अच्छिअ/अच्छिओ/आदि। 56. ते थंभन्त/थंभन्ता/थंभमाण/थंभमाणा ऊतरिअ/ऊतरिआ/आदि। 57. ता उवसमन्ता/उवसमन्ताउ/उवसमन्ताओ/उवसममाणा/आदि चिट्ठीआ/चिट्ठिआओ/आदि। 58. अम्हे/अम्हई कुदन्त/कुहन्ता/कुद्दमाण/कुइमाणा थक्किम/थक्किआ। (ग-1) 1. करह (णच्च, थक्क) 2. वेरग (वड, सोह) 3. झुपडा (पड, णस्स) 4. ता (डर, पला) 5. अम्ह (कील, हरिस) 6. तुम्ह (उच्छह, चेट्ट) (देखें अभ्यास 11, 12, 19, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 19, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 19, 1) (देखें अभ्यास 1, 19) (देखें अभ्यास 1, 19) (देखें अभ्यास 1, 19) (ग-2) 1. रज्ज (वड्ट, पसर) 2. महिला (उच्छह, चेट्ट) 3. बालअ (उच्छह, खेल) 4. तुम्ह (हस, अच्छ) 5. अम्ह (पला, खेल) 6. त (उवसम, चिट्ठ) (देखें अभ्यास 13, 14, 19, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 19, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 19, 2) (देखें अभ्यास 2, 19) (देखें अभ्यास 2, 19) (देखें अभ्यास 2, 19) (ग-3) 1. सच्च (सिज्झ, सोह) 2. रक्खस (कुल्ल, मर) 3. कण्णा (णच्च, थक्क) 4. ता (उवसंम, अच्छ) 5. तुम्ह (डर, लुक्क) .. 6. अम्ह (चे?, जागर) (देखें अभ्यास 13, 14, 19, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 19, 6) (देखें अभ्यास 15, 16, 19, 6) (देखें अभ्यास 6, 19) (देखें अभ्यास 6, 19). (देखें अभ्यास 6, 19) (ग-4) 1. पोत्त (जुज्झ, कंप) 2. पुत्त (गडयड, बइस) 3. सुया (हरिस, उट्ट) 4. ता (डर, कंद) 5. तुम्ह (खिज्ज, उवविस) 6. अम्ह (कुद्द, थक्क) (देखें अभ्यास 11, 12, 19, 18) (देखें अभ्यास 11, 12, 19, 18) (देखें अभ्यास 15, 16, 19, 18) (देखें अभ्यास 1, 19, 18) (देखें अभ्यास 1, 19, 18) (देखें अभ्यास 1, 19, 18) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 83 For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (घ) . मूलक्रिया लिंग 1. हसन्त हस पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग 2. विअसमाण . विअस पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग 3. वडन्त नपुंसकलिंग 4. कुद्दन्ताउ कुद्द स्त्रीलिंग 5. रमन्तओ रम स्त्रीलिंग 6. गुंजमाणु पुल्लिंग/नपुंसकलिंग 7. चिठ्ठन्तु चिट्ठ पुल्लिंग/नपुंसकलिंग 8. चिरावमाणा चिराव पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग 9. फुरन्ता पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग 10. छुट्टन्तो पुल्लिंग 11. जागरन्त जागर पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग 12. घटमाणो घट पुल्लिंग 13. थंभमाण नपुंसकलिंग 14. ऊतरन्ताई ऊतर नपुंसकलिंग 15. खासन्ता पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग 16. गडयडमाणई नपुंसकलिंग 17. लज्जमाणु लज्ज पुल्लिंग/नपुंसकलिंग 18. डरन्तु डर पुल्लिंग/नपुंसकलिंग 19. उट्ठन्ता पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/स्त्रीलिंग 20. थक्कन्ताई थक्क नपुंसकलिंग FE EFFFF फुर वचन प्रत्यय एकवचन/बहुवचन एकवचन/बहुवचन माण बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन/बहुवचन माण एकवचन/बहुवचन . न्त एकवचन एकवचन/बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन ___थंभ खास गडयड उट्ट अभ्यास-20 (क-1) ___ अकारान्त पुल्लिंग संज्ञा 1. नरिंद 2. करह 3. दिवायर 4. मित्त 5. परमेसर 6. गंथ 7. रक्ख स 8. जणेर 9. मेह तृतीया एकवचन नरिदेण/नरिदेणं/नरिंदें करहेण/करहेणं/करहें दिवायरेण/दिवायरेणं/दिवायरें मित्तेण/मित्तेणं/मित्तें परमेसरेण/परमेसरेणं/परमेसरें गंथेण/गंथेणं/गंथें रक्खसेण/रक्खसेणं/रक्खसें जणेरेण/जणेरेणं/जणेरें मेहेण/मेहेणं/मेहें तृतीया बहुवचन नरिंदहिं/नरिंदाहिं/नरिंदेहिं करहहिं/करहाहिं/करहेहिं दिवायरहिं/दिवायराहि/दिवायरेहि मित्तहिं/मित्ताहि/मित्तेहिं परमेसरहिं/परमेसराहिं/परमेसरेहि गंथहिं/गंथाहिं/गंथेहिं रक्खसहि/रक्खसाहिं/रक्खसेहिं जणेरहिं/जणेराहि/जणेरेहिं मेहहिं/मेहाहि/मेहेहिं 84 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क-2) ___ अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञा तृतीया एकवचन 1. कमल कमलेण/कमलेणं/कमलें 2. रज्ज रज्जेण/रज्जेणं/रज्जें 3. पोट्टल पोट्टलेण/पोट्टलेणं/पोट्टले 4. खेत्त खेत्तेण/खेत्तेणं/खेत्तें 5. वत्थ वत्थेण/वत्थेणं/वत्थे 6. कम्म कम्मेण/कम्मेणं/कम्में 7. लक्कुड लक्कुडेण/लक्कुडेणं/लक्कुडें । 8. णह णहेण/णहेणं/णहें 9. णाण णाणेण/णाणेणं/णाणे तृतीया बहुवचन कमलहिं/कमलाहिं/कमलेहि रज्जहिं/रज्जाहि/रज्जेहिं पोट्टलहिं/पोट्टलाहिं/पोट्टलेहि खेत्तहिं/खेत्ताहि/खेत्तेहिं वत्थहिं/वत्थाहिं/वत्थेहिं कम्महिं/कम्माहि/कम्मेहिं लक्कुडहिं/लक्कुडाहि/लक्कुडेहिं णहहिं/णहाहिं/णहेहिं णाणहिं/णाणाहि/णाणेहिं . (क-3) आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञा तृतीया एकवचन 1. ससा ससाए/ससए 2. माया मायाए/मायए 3. जरा जराए/जरए 4. कहा कहाए/कहए. 5. कण्णा कण्णाए/कण्णए 6. झुपडा झुपडाए/झुपडए 7. महिला महिलाए/महिलए 8. परिक्खा परिक्खाए/परिक्खए 9. सोहा सोहाए/सोहए तृतीया बहुवचन ससाहि/ससहिं मायाहिं/मायहि जराहिं/जरहिं कहाहिं/कहहिं कण्णाहिं/कण्णहिं झुपडाहिं/झुपडहिं महिलाहिं/महिलहिं परिक्खाहिं/परिक्खहिं सोहाहिं/सोहहिं तृतीया एकवचन -मई (क-4) पुरुषवाचक सर्वनाम 1. अम्ह 2. तुम्ह 3. त . . 4. ता पइं/तई तेण/तेणं/ते ताए/तए तृतीया बहुवचन अम्हेहिं तुम्हेहिं तहिं/ताहिं/तेहिं ताहिं/तहिं • - क्रिया भूतकालिक कृदन्त - 1. हस हसिअ हसिय .. 2. लज्ज लज्जिअ लज्जिय ... 3. थक्क थक्किम थक्किय नपुंसकलिंग प्रथमा एकवचन हसिअ/हसिआ/हसिउ हसिय/हसिया/हसियु लज्जिअ/लज्जिआ/लज्जिउ लज्जिय/लज्जिया/लज्जियु थक्किम/थक्किआ/थक्किउ थक्किय/थक्किया/थक्कियु अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 85 For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. पड प्रडिअ पडिय 5. घुम घुमिअ घुमिय 6. उच्छल उच्छलिअ उच्छलिय 7. खेल खेलिअ खेलिय 8. कुल्ल कुल्लिअ कुल्लिय 9. जुज्झ जुज्झिअ जुज्झि 10. सय सयिअ स 11. बिह बिहिअ बिहिय 12. पसर पसरिअ पसरिय (TT) 1. नरिदेण/नरिदेणं/नरिदें 2. कुक्कुरेण / कुक्कुरेणं / कुक्कुरें 3. णयरजणेण / णयरजणेणं / णयरजणें 4. पोतेण / पोत्तेणं/पोतें 5. कण्णा / कण्ण 6. मित्तेण / मित्तेणं/मित्तें 7. रक्खसेण / रक्खसेणं / रक्खसें 8. परिक्खाए / परिक्खए 9. धूआए / धूअ 10. सायरेण / सायरेणं / सायरें 11. विमाणेण / विमाणेणं/ विमाणें 12. पोट्टलेण / पोट्टलेणं/पोट्टलें 13. सीहेण / सीहेणं / सी 14. मायाए / माय 15. जाआ/ जाअ 16. करण/करहेणं/करहें 17. पुत्त्रेण/पुत्तेणं/पुत्तें 18. वत्थेण/वत्थेणं/वत्थें 86 पडिअ / पडिआ / पडिउ पडिय/पडिया/पडियु घुमिअ / घुमिआ / घुमिउ घुमिय/ घुमिया / घुमियु उच्छलिअ / उच्छलिआ /उच्छलिउ उच्छलिय/उच्छलिया/उच्छलियु खेलिअ / खेलिआ / खेलिउ खेलिय/खेलिया/खेलियु कुल्लिअ / कुल्लिआ / कुल्लिङ कुल्लिय / कुल्लिया / कुल्लियु जुज्झिअ / जुज्झिआ / जुज्झिउ जुज्झि / जुज्झिया / जुज्झियु सयिअ / सविआ/सयिउ सयिय/सयिया/सयियु बिहिअ/बिहिआ/बिहिउ बिहिय/बिहिया/बिहियु पसरिअ / पसरिआ/ पसरिउ पसरिय/पसरिया/पसरियु हसिअ / हसिआ / हसिउ | बुक्क/बुक्कि / बुक्किउ । जग्गअ / जग्गआ / जग्गउ । णच्चिअ / णच्चि / णच्चिंउ । णच्चिअ / णच्चि / णच्चिउ । हरिसिअ / हरिसिआ / हरिसिउ । मरिअ / मरिआ/मरिउ | . हविअ / हविआ/ हविउ | खासिअ / खासिआ / खासिउ । सुक्किअ / सुक्किआ / सुक्किउ । उड्डिअ / उड्डिआ / उड्डिउ | लुढिअ/लुढिआ / लुढिउ | गज्जिअ / गज्जिआ / गज्जिउ । उल्लसिअ / उल्लसिआ / उल्लसिउ | डरअ / डरिआ/ डरिउ | वविसि / उवविसिआ / उवविसिउ । सयिअ / सविआ/सयिउ | सुक्किअ / सुक्किआ / सुक्किउ । अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. तेण/तेणं/तें 20. पइं/तई 21. मई 22. नरिंदहि/नरिंदाहि/नरिंदेहि 23. मित्तहिं/मित्ताहि/मित्तेहिं 24. रक्खसहि/रक्खसाहि/रक्खसेहिं 25. धूआहिं/धूअहिं 26. सीहहिं/सीहाहि/सीहेहिं 27. मायाहिं/मायहिं 28. करहहिं/करहाहि/करहेहिं 29. पुत्तहिं/पुत्ताहि/पुत्तेहिं 30. कुक्कुरहिं/कुक्कुराहिं/कुक्कुरेहिं । 31. णयरजणहिं/णयरजणाहि/णयरजणेहिं 32. कण्णाहिं/कण्णहिं 33. सायरहि/सायराहि/सायरेहिं 34. कूवहिं/कूवाहि/कूवेहिं 35. रयणहिं/रयणाहिं/रयणेहि 36. रज्जहिं/रज्जाहि/रज्जेहिं 37. महिलाहिं/महिलहिं 38. विमाणहि/विमाणाहि/विमाणेहिं 39. कण्णाहिं/कण्णहिं . 40. णयरजणहिं/णयरजणाहिं/णयरजणेहिं 41. मायाहिं/मायहिं • 42. नरिंदहि/नरिंदाहि/नरिंदेहिं 43, बालअहिं/बालआहिं/बालएहिं . 44. तुम्हेहिं 45. तहिं/ताहि/तेहिं 46. अम्हेहिं . 47, तुम्हेहिं -48. ताहिं/तहिं .. 49. अम्हेहिं थक्किम/थक्किआ/थक्किउ। चिराविअ/चिराविआ/चिराविउ। अच्छिअ/अच्छिआ/अच्छि । हसिअ/हसिआ/हसिउ। हरिसिअ/हरिसिआ/हरिसिउ। मरिअ/मरिआ/मरिउ। खासिअ/खासिआ/खासिउ। गज्जिअ/गज्जिआ/गज्जि। उल्लसिअ/उल्लसिआ/उल्लसिउ। चिट्ठिअ/चिट्ठिआ/चिट्ठि। सयिअ/सयिआ/सयिउ। बुक्किअ/बुक्किआ/बुक्किउ। जग्गिअ/जग्गिआ/जग्गिउ। णच्चिअ/णच्चिआ/णच्चि। सुक्किअ/सुक्किआ/सुक्किउ। सुक्किअ/सुक्किआ/सुक्कि। सोहिअ/सोहिआ/सोहिउ। जुज्झिअ/जुज्झिआ/जुज्झिउ। उवसमिअ/उवसमिआ/उवसमिउ। उड्डिअ/उड्डिआ/उड्डि। लुक्किम/लुक्किआ/लुक्किउ। खिज्जिअ/खिज्जिआ/खिज्जित। हरिसिअ/हरिसिआ/हरिसिउ। विज्जिअ/विज्जिआ/विज्जि। खेलिअ/खेलिआ/खेलिउ। डरिअ/डरिआ/डरिउ। थक्किम/थक्किआ/थक्किउ। चिट्ठिअ/चिट्ठिआ/चिट्ठि। चिराविअ/चिराविआ/चिराविउ। सयिअ/सयिआ/सयिउ। घुमिअ/घुमिआ/घुमि। 1. मित्त/मित्ता/मित्तु/मित्तो 2. मित्तहिं/मित्ताहि/मित्तेहिं 3. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो 4. नरिदेण/नरिदेणं/नरिंदें 5. रक्खस/रक्खसा हरिसिअ/हरिसिआ/हरिसिउ/हरिसिओ। हरिसिअ/हरिसिआ/हरिसिउ। हसिअ/हसिआ/हसिउ/हसिओ। हसिअ/हसिआ/हसिउ। कुद्दिअ/कुद्दिआ। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 87 For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. रक्खसहि/रक्खसाहि/रक्खसेहिं 7. धूआ/धूअ 8. धूआए/धूअए 9. पोत्त/पोत्ता 10. पोत्तहिं/पोत्ताहि/पोत्तेहिं 11. माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ 12. मायाहिं/मायहिं 13. कुक्कुर/कुक्कुरा/कुक्कुरु/कुक्कुरो 14. कुक्कुरेण/कुक्कुरेणं/कुक्कुरें 15. जाआ/जाअ 16. जाआहिं/जाअहिं 17. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो 18. पुत्तहिं/पुत्ताहि/पुत्तेहिं 19. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई 20. णयरजणेण/णयरजणेणं/णयरजणे 21. करह/करहा/करहु/करहो 22. करहेण/करहेणं/करहें 23. उदग/उदगा/उदगु 24. उदगेण/उदगेणं/उदों 25. दुज्जस/दुज्जसा/दुज्जसु/दुज्जसो 26. दुज्जसेण/दुज्जसेणं/दुज्जसें 27. हुअवह/हुअवहा/हुअवहु/हुअवहो 28. हुअवहेण/हुअवहेणं/हुअवहें 29. पइट्टा/पइट्ठ 30. पइट्टाए/पइट्टए 31. सुह/सुहा/सुहु 32. सुहेण/सुहेणं/सुहें 33. विमाण/विमाणा/विमाणु 34. विमाणेण/विमाणेणं/विमाणे 35. पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु 36. पोट्टलेण/पोट्टलेणं/पोट्टले 37. पड/पडा/पडु/पडो 38. पडेण/पडेणं/पडे 39. गंथ/गंथा/गंथु/गंथो 40. गंथेण/गंथेणं/गंथें 41. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ कुद्दिअ/कुद्दिआ/कुद्दि। खासिआ/खासि। खासिअ/खासिआ/खासिउ। कुद्दिअ/कुद्दिआ। कुद्दिअ/कुद्दिआ/कुद्दिछ। उल्लसिआ/उल्लसिअ/उल्लसिआउ/ उल्लसिअउ/उल्लसिआओ/उल्लसिअओ। उल्लसिअ/उल्लसिआ/उल्लसिउ। बुक्किअ/बुक्किआ/बुक्किउ/बुक्किओ। बुक्किअ/बुक्किआ/बुक्क़िउ। डरिआ/डरि॥ डरिअ/डरिआ/डरिउ। सयिअ/सयिआ/सयिउ/सयिओ। सयिअ/सयिआ/सयिउ। जग्गिअ/जग्गिआ/जग्गिअइं/जग्गिआई। जग्गिअ/जग्गिआ/जग्गिउ। चिट्ठिअ/चिट्ठिआ/चिट्ठि/चिट्ठिओ। चिट्ठिअ/चिट्ठिआ/चिट्ठि। णिज्झरिअ/णिज्झरिआ/णिज्झरिउ। णिज्झरिअ/णिज्झरिआ/णिज्झरिउ। पंसरिअ/पसरिआ/पसरिउ/पसरिओ। पसरिअ/पसरिआ/पसरिउ। जलिअ/जलिआ/जलिउ/जलिओ। जलिअ/जंलिआ/जलि। घटिआ/घटि। घटिअ/घटिआ/घटिउ। गलिअ/गलिआ/गलिउ। गलिअ/गलिआ/गलिउ। उड्डिअ/उड्डिआ/उड्डि। उड्डिअ/उड्डिआ/उड्डि। लुढिअ/लुढिआ/लुढिउ। लुढिअ/लुढिआ/लुढिउ। सुक्किम/सुक्किआ/सुक्किउ/सुक्किओ। सुक्किअ/सुक्किआ/सुक्किउ। जलिअ/जलिआ/जलिउ/जलिओ। जलिअ/जलिआ/जलिउ। णच्चिआ/णच्चिअ/णच्चिआउ/णच्चिअउ/ णच्चिआओ/णच्चिअओ। 88 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. कण्णाहिं/कण्णहिं 43. मेह/मेहा 44. मेहहिं/मेहाहिं/मेहेहिं 45. सायर/सायरा 46. सायरहि/सायराहि/सायरेहिं 47. रयण/रयणा 48. रयणहिं/रयणाहि/रयणेहिं 49. महिला/महिल 50. महिलाहिं/महिलहिं णच्चिअ/णच्चिआ/णच्चिउ। गज्जिअ/गज्जिआ। गज्जिअ/गजिआ/गज्जि। सुक्किअ/सुक्किआ। सुक्किअ/सुक्किआ/सुक्किउ। सोहिअ/सोहिआ। सोहिअ/सोहिआ/सोहि। उवसमिआ/उवसमि। उवसमिअ/उवसमिआ/उवसमिछ। अभ्यास-21 (क) 1. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो हसइ/हसए/हसेइ। 2. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो हसउ/हसेउ। 3. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो हसेसइ/हसेसए/हसिहिइ/हसिहिए। 4. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो हसिअ/हसिआ/हसिउ/हसिओ। 5. नरिदेण/नरिदेणं/नरिदें । हसिअ/हसिआ/हसिउ। 6. बालअ/बालआ चिट्ठहिं/चिट्ठन्ति/चिट्ठन्ते/चिट्ठिरे। 7. बालअ/बालआ चिठ्ठन्तु/चिट्ठन्तु। 8. बालअ/बालआ . चिट्ठसहि/चिट्ठसन्ति/चिट्ठिहिहिं/चिट्ठिहिन्ति/आदि। 9. बालअ/बालआ/बालउ/बालओ चिट्ठिअ/चिट्ठिआ/चिट्ठि/चिट्ठिओ। . 10. बालएण/बालएणं/बालएं चिट्ठिअ/चिट्ठिआ/चिट्ठि। 11. विमाण/विमाणा/विमाणु उड्डुइ/उड्डेइ/उड्डए। - 12. विमाण/विमाणा/विमाणु उड्डउ/उड्डे। 13. विमाण/विमाणा/विमाणु उड्डेसइ/उड्डेसए/उड्डिहिइ/उड्डिहिए। - 14. विमाण/विमाणा/विमाणु उड्डिअ/उड्डिआ/उड्डि। 15. विमाणेण/विमाणेणं/विमाणे उड्डिअ/उड्डिआ/उड्डि। 16. णयरजण/णयरजणा/णयरजणई/णयरजणाई विज्ञहिं/विज्जन्ति/विज्जन्ते/विज्जिरे। 17. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई विज्जन्तु/विज्जेन्तु। - 18. णयरजण/णयाजणा/णयरजणइं/णयरजणाई विज्जेसहि/विज्जेसन्ति/विज्जिहिहिं/विजिहिन्ति/आदि। 19. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई विज्जिअ/विज्जिआ/विज्जिअइं/विज्जिआई। 20. णयरजणहिँ/णयरजणाहि/णयरजणेहिं विज्जिअ/विज्जिआ/विज्जि। 21. माया/माय हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए। 22. माया/माय हरिसउ/हरिसेउ। 23. माया/माय हरिसेसइ/हरिसेसए/हरिसिहिइ/हरिसिहिए। 24. माया/माय हरिसिआ/हरिसि। 25. मायाए/मायए हरिसिअ/हरिसिआ/हरिसिउ। 26. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णाओ/आदि लुक्कहिं/लुक्कन्ति/लुक्कन्ते/लुक्किरे। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 89 For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40. हडं 27. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णाओ/आदि लुक्कन्तु/लुक्केन्तु। 28. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णाओ/आदि लुक्केसहिं/लुक्केसन्ति/लुक्किहिहिं/लुक्किहिन्ति/आदि। 29. कण्णाहिं/कण्णहिं लुक्किअ/लुक्किआ/लुक्किउ। 30. सो जग्गइ/जग्गेइ/जग्गए। 31. सो जग्गउ/जग्गेउ। 32. सो जग्गेसइ/जग्गेसए/जग्गिहिइ/जग्गिहिए। 33. सो जग्गिअ/जग्गिआ/जग्गिउ/जग्गिओ। 34. तेण/तेणं/तें जग्गिअ/जग्गिआ/जग्गि। 35. तुम्हे/तुम्हइं थंभह/थंभह/थंभित्था। 36. तुम्हे/तुम्हइं थंभह/थंभेह। 37. तुम्हे/तुम्हइं थंभेसह/थंभेसह/थंभेसइत्था/थंभिहिहु //भिहिह/आदि। . . 38. तुम्हे/तुम्हइं थंभिअ/थंभिआ। 39. तुम्हेहिं थंभिअ/थंभिआ/थंभिउ। ठाउं/ठामि। 41. हडं ठामु। ठासउं/ठासमि/ठाहिउँ/ठाहिमि। ठाआ/ठा। ठाअ/ठाआ/ठाउ। ऊतरहिं/ऊतरन्ति/ऊतरन्ते/ऊतरिरे। ऊतरन्तु/ऊतरेन्तु। ऊतरेसहि/ऊतरेसन्ति/ऊतरिहिहिं/ऊतरिहिन्ति/आदि। ऊतरिआ/ऊतरिअ/ऊतरिआउ/ऊतरिअउ/आदि। 49. ताहि/तहिं ऊतरिअ/ऊतरिआ/ऊतरिउ। 50. सीया सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/आदि उइ/उठेइ/उट्ठए। 51. सीया सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/आदि उट्ठ/उट्टेउ। 52. सीया सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/आदि उट्टेसइ/उट्ठिहिइ/आदि। 53. सीया सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/आदि . उहिआ/उट्ठि। 54. सीयाए/सीयए सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/आदि उट्ठिअ/उट्ठिआ/उट्ठि। 55. तुहुँ णच्वं/णचण/णच्चणहं/णचणहिं/आदि उट्ठहि/उद्यसि/उटेसि/उट्ठसे। 56. तुहुँ णच्चेवं/णचण/णचणहं/णवणहिं/आदि उहि/उठे/उट्ठहि/उठसु/आदि। 57. तुहुं णच्चेवं/णचण/णचणहं/णचणहिं/आदि उट्ठसहि/उहिहिहि/आदि। 58. तुहुं णच्चेवं/णचण/णचणहं/णचणहिं/आदि उठ्ठिअ/उट्ठिआ/उट्ठिउ/उट्ठिओ। 59. पई/तई णच्चेवं/णचण/णचणहं/णच्चणहिं/आदि उट्ठिअ/उट्ठिआ/उट्ठि। 24 AA.. (ख) मूलशब्द नरिंट 1. नरिंदु 2. पोत्तहिं पुरुष वचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष बहुवचन विभक्ति लिंग प्रत्यय प्रथमा पुल्लिंग उ तृतीया पुल्लिंग हिं पोत्त 90 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. णरें णर विमाण रज्ज 4. विमाणु 5. रज्जई 6. वेरग्गा 7. कमलाउ 8. तणयाए तृतीया प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा तृतीया वेरग्ग कमला तणया 9. ससाहिं ससा तृतीया गंगा भाभ 10. गंगाओ 11. करहो करह 12. गंथेणं गंथ 13. रहुणन्दणेहिं रहुणन्दण 14. दिवायरु दिवायर 15. कूव कूव 16. णयरजणा णयरजण 17. छिक्क छिक्क 18. भोयणाहिं भोयण 19. कम्में कम्म 20. णाणेण 21. सो FFEREE EFFE FEE FREE F = 2. EFFE + + + अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष बहुवचन उत्तम पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन प्रथमा प्रथमा तृतीया तृतीया प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा तृतीया प्रथमा तृतीया प्रथमा प्रथमा तृतीया प्रथमा प्रथमा तृतीया तृतीया प्रथमा तृतीया पुल्लिंग एं नपुंसकलिंग उ नपुंसकलिंग इं नपुंसकलिंग 0+आ स्त्रीलिंग उ स्त्रीलिंग ए स्त्रीलिंग हिं स्त्रीलिंग ओ पुल्लिंग पुल्लिंग एणं पुल्लिंग हिं पुल्लिंग उ पुल्लिंग 0 नपुंसकलिंग 0-आ नपुंसकलिंग 0 पुल्लिंग हिं नपुंसकलिंग एं नपुंसकलिंग एण पुल्लिंग - नपुंसकलिंग - तीनों लिंग - स्त्रीलिंग - तीनों लिंग - तीनों लिंग - तीनों लिंग - स्त्रीलिंग - पुल्लिंग/ - नपुंसकलिंग तीनों लिंग - तीनों लिंग - णाण 22. तई तुम्ह ता अम्ह अम्ह 23. ताउ 24. अम्हे 25. मई 26. तुम्हेहिं 27. ता 28. तेण तुम्ह 29. ताहिं . . 30. अम्हइं ता अम्ह अन्य पुरुष बहुवचन उत्तम पुरुष बहुवचन तृतीया प्रथमा . (ग) .. मूलक्रिया प्रत्यय विभक्ति वचन लिंग कृदन्त . 1. हसिउ हस . अ प्रथमा एकवचन पुल्लिंग/नपुंसकलिंग भूतकालिक कृदन्त हसिउ हस इउ . - - - संबंधकभूत कृदन्त 2. णच्चन्त णच्च न्त प्रथमा एकवचन/ पुल्लिंग/नपुंसकलिंग/ वर्तमान कृदन्त बहुवचन स्त्रीलिंग ... 3. जीविओ जीव अ प्रथमा एकवचन पुल्लिंग भूतकालिक कृदन्त + अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 91 For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. रूसिआ 5. लुक्कन्तो 6. जग्गा 7. सयिआ 8. लज्जिअ 9. डरमाणइं 10. अच्छन्ता 11. पडन्ताउ 12. उट्ठन्तु 13. घुमन्ता रूस लुक्क जग्ग सय लज्ज डर अच्छ पड उट्ठ घुम 14. भिडिउ भिड भिडिउ भिड 15. णिज्झरिआ णिज्झर 16. जलन्त जल 17. सुक्कन्तइं सुक्क 18. पसरमाणा पसर -92 19. बुक्कमाणाइं बुक्क 20. कंदन्ता कंद 21. जलहं जल 22. सोहनहिं सोह 23. पसरवि 24. कंदेवि पसर कंद 25. तुट्टण तुट्ट 26. विअसेवं विअस 27. हसणहं हस 28. फुरेविणु फुर 29. णच्चि णच्च 30. जग्गेप्पि जग्ग अ न्त माण अ अ माण न्त ལལ ལ अ इउ अ न्त त माण माण IF न्त अहं अणहिं इवि एवि अण अहं एविणु इ एप्पि प्रथमा प्रथमा एकवचन पुल्लिंग प्रथमा एकवचन पुल्लिंग प्रथमा एकवचन / पुल्लिंग / नपुंसकलिंग बहुवचन स्त्रीलिंग प्रथमा बहुवचन नपुंसकलिंग प्रथमा बहुवचन नपुंसकलिंग प्रथमा एकवचन / पुल्लिंग / नपुंसकलिंग बहुवचन स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग पुल्लिंग / नपुंसकलिंग पुल्लिंग / नपुंसकलिंग स्त्रीलिंग प्रथमा बहुवचन प्रथमा एकवचन प्रथमा एकवचन / प्रथमा - एकवचन / पुल्लिंग / नपुंसकलिंग भूतकालिक कृदन्त बहुवचन स्त्रीलिंग प्रथमा प्रथमा एकवचन / पुल्लिंग / नपुंसकलिंग स्त्रीलिंग प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा बहुवचन एकवचन पुल्लिंग / नपुंसकलिंग बहुवचन नपुंसकलिंग एकवचन / पुल्लिंग / नपुंसकलिंग बहुवचन स्त्रीलिंग बहुवचन नपुंसकलिंग एकवचन / पुल्लिंग / नपुंसकलिंग बहुवचन स्त्रीलिंग: वर्तमान कृदन्त वर्तमान कृदन्त भूतकालिक कृदन्त भूतकालिक कृदन्त वर्तमान कृदन्त वर्तमान कृदन्त For Personal & Private Use Only वर्तमान कृदन्त वर्तमान कृदन्त वर्तमान कृदन्त बहुवचन एकवचन / पुल्लिंग / नपुंसकलिंग / वर्तमान कृदन्त बहुवचन स्त्रीलिंग भूतकालिक कृदन्त संबंधक भूत कृदन्त भूतकालिक कृदन्त वर्तमान कृदन्त वर्तमान कृदन्त वर्तमान कृदन्त वर्तमान कृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त संबंधक भूतकृदन्त हेत्वर्थक कृ./संबंधक कृ. हेत्वर्थक कृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त हेत्वर्थक कृ./संबंधक कृ. संबंधक भूतकृदन्त हेत्वर्थक कृ./संबंधक कृ. अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-22 (क-1) क्रिया विधि कृदन्त 1. हस 2. लज्ज 3. कलह हसिअव्व हसेअव्व लज्जिअव्व लज्जेअव्व कलहिअव्व कलहेअव्व अच्छिअव्व अच्छेअव्व घुमिअव्व घुमेअव्व चेट्ठिअव्व चे अव्व विधि कृदन्त (परिवर्तनीय रूप) नपुंसकलिंग प्रथमा एकवचन हसिअव्व/हसिअव्वा/हसिअव्वु हसेअव्व/हसेअव्वा/हसेअव्वु लज्जिअव्व/लज्जिअव्वा/लज्जिअव्वु लज्जेअव्व/लज्जेअव्वा/लज्जेअब्बु कलहिअव्व/कलहिअव्वा/कलहिअव्वु कलहेअव्व/कलहेअव्वा/कलहेअव्वु अच्छिअव्व/अच्छिअव्वा/अच्छिअव्वु अच्छेअव्व/अच्छेअव्वा/अच्छेअव्वु घुमिअव्व/घुमिअव्वा/घुमिअव्वु घुमेअव्व/घुमेअव्वा/घुमेअव्वु चेट्ठिअव्व/चेट्ठिअव्वा/चेट्ठिअब्बु चेतुअव्व/चे अव्वा/चे अव्वु 4. अच्छ 5. घुम (क-2) क्रिया -1. हस 2. उवसम 3. थंभ 4. कुद्द 5. जागर 6. थक्क विधि कृदन्त (अपरिवर्तनीय रूप) हसिएव्वउं/हसेव्वउं/हसेवा उवसमिएव्वउं/उवसमेव्वउं/उवसमेवा थंभिएव्वउं/थंभेव्वउं/थंभेवा कुदिएव्वउं/कुद्देव्वउं/कुद्देवा जागरिएव्वउं/जागरेव्वउं/जागरेवा थक्किएव्वउं/थक्केव्वउं/थक्केवा 1. नरिदेण/नरिदेणं/नरिंदें . 2. मित्तेण/मित्तेणं/मित्ते 3. पुत्तेण/पुत्तेणं/पुत्ते (क) हसिअव्व/हसिअव्वा/हसिअव्वु/हसेअव्व/हसेअव्वा/हसेअब्बु (ख) हसिएव्वउं/हसेव्वउं/हसेवा। (क) हरिसिअव्व/हरिसिअव्वा/हरिसिअव्वु/हरिसेअव्व/आदि। (ख) हरिसिएव्वउं/हरिसेव्वउं/हरिसेवा (क) सयिअव्व/सयिअव्वा/सयिअव्वु/सयेअव्व/सयेअव्वा/सयेअव्वु (ख) सयिएव्वउं/सयेव्वउं/सयेवा। (क) हसिअव्व/हसिअव्वा/हसिअव्वु/हसेअव्व/हसेअव्वा/हसेअव्वु (ख) हसिएव्वउं/हसेव्वउं/हसेवा। (क) हरिसिअव्व/हरिसिअव्वा/हरिसिअव्वु/हरिसेअव्व/आदि। (ख) हरिसिएव्वउं/हरिसेव्वउं/हरिसेवा (क) सयिअव्व/सयिअव्वा/सयिअव्वु/सयेअव्व/सयेअव्वा/सयेअव्वु (ख) सयिएव्वउं/सयेव्वउं/सयेवा। 4. नरिंदहि/नरिंदाहि/नरिदेहिं 5. मित्तहिं/मित्ताहि/मित्तेहिं 6. पुत्तहिं/पुत्ताहि/पुत्तेहिं अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 93 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. रज्जेण/रज्जेणं/रज्जें (क) जुझिअव्व/जुझिअव्वा/जुज्झिअव्वु/जुझेअव्व/आदि। (ख) जुज्झिएव्वउं/जुझेव्वउं/जुज्झेवा।। 8. विमाणेण/विमाणेणं/विमाणे (क) उड्डिअव्व/उड्डिअव्वा/उड्डिअव्वु/उड्डेअव्व/उड्डेअव्वा/उड्डेअव्वु (ख) उड्डिएव्वउं/उड्डेब्वउं/उड्डेवा। 9. रज्जहिं/रज्जाहि/रज्जेहिं (क) जुज्झिअव्व/जुझिअव्वा/जुझिअव्वु/जुझेअव्व/आदि। जुज्झेअव्वु (ख) जुज्झिएव्वउं/जुज्झेव्वउं/जुज्झेवा। 10. विमाणहि/विमाणाहि/विमाणेहिं (क) उड्डिअव्व/उड्डिअव्वा/उड्डिअव्वु/उड्डेअव्व/उड्डेअव्वा/उड्डेअव्वु (ख) उड्डिएव्वउं/उड्डेब्वउं/उड्डेवा। 11. मायाए/मायए (क) उल्लसिअव्व/उल्लसिअव्वा/उल्लसिअव्वु/आदि। (ख) उल्लसिएव्वउं/उल्लसेव्वउं/उल्लसेवा। 12. कण्णाए/कण्णए (क) लुक्किअव्व/लुक्किअव्वा/लुक्किअव्वु/लुक्केअव्व/आदि। (ख) लुक्किएव्वउं/लुक्केव्वउं/लुक्केवा।। 13. मायाहिं/मायहिं (क) उल्लसिअव्व/उल्लसिअव्वा/उल्लसिअव्वु/आदि। (ख) उल्लसिएव्वउं/उल्लसेव्वउं/उल्लसेवा। 14. कण्णाहि/कण्णहिं (क) लुक्किअव्व/लुक्किअव्वा/लुक्किअव्वु/लुक्केअव्व/आदि। (ख) लुक्किएव्वउं/लुक्केव्वउं/लुक्केवा। 15. तेण/तेणं/तें (क) खेलिअव्व/खेलिअव्वा/खेलिअब्बु/खेलेअव्व/आदि। (ख) खेलिएव्वउं/खेलेव्वउं/खेलेवा।। 16. पई/तई (क) हसिअव्व/हसिअव्वा/हसिअव्वु/हसेअव्व/हसेअव्वा/हसेअब्दु (ख) हसिएव्वउं/हसेव्वउं/हसेवा।। 17. मई (क) चेट्ठिअव्व/चेट्ठिअव्वा/चेट्ठिअव्वु/चे अव्व/चेतुअव्वा/आदि। (ख) चेट्ठिएव्वउं/चेट्टेब्वउं/चेट्टेवा।। 18. ताए/तए (क) णच्चिअव्व/णच्चिअव्वा/णच्चिअव्वु/णच्चेअव्व/आदि। (ख) णच्चिएव्वउं/णच्चेव्वउं/णच्चेवा। 19. अम्हेहिं (क) चेट्ठिअव्व/चेट्ठिअव्वा/चेट्ठिअव्वु/चे अव्व/चेट्टेअव्वा/आदि। (ख) चेट्ठिएव्वउं/चेटेल्वउं/चे वा। 20. तहिं/ताहि/तेहिं (क) हरिसिअव्व/हरिसिअव्वा/हरिसिअव्वु/हरिसेअव्व/आदि। (ख) हरिसिएव्वउं/हरिसेव्वउं/हरिसेवा 1. नरिदेण/नरिदेणं/नरिंदें हसिअव्व/हसिअव्वा/हसेअव्व/हसिएव्वउं/हसेव्वउं/आदि। 2. कमलेण/कमलेणं/कमलें विअसिअव्व/विअसिअव्वा/विअसेअव्व/विअसिएव्वउं/आदि। 3. ससाहि/ससहिं जग्गिअव्व/जग्गिअव्वा/जग्गेअव्व/जग्गिएव्वउं/जग्गेवा/आदि। 4. मई लुक्किअव्व/लुक्किअव्वा/लुक्केअव्व/लुक्किएव्वउं/आदि। 5. पोत्तेण/पोत्तेणं/पोत्ते कुल्लिअव्व/कुल्लिअव्वा/कुल्लेअव्व/कुल्लिएव्वउं/आदि। 6. विमाणहि/विमाणाहि/विमाणेहिं उड्डिअव्व/उड्डिअव्वा/उड्डेअव्व/उड्डिएव्वउं/उड्डेब्वउं/उड्डेवा/आदि। 7. मायाए/मायए __ हरिसिअव्व/हरिसिअव्वा/हरिसेअव्व/हरिसिएव्वउं/हरिसेव्वउं/आदि। 94 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F 8. तुम्हेहिं 9. ताहि/तहिं 10. रज्जहिं/रज्जाहिं/रज्जेहिं उज्जमिअव्व/उज्जमिअव्वा/उज्जमेअव्व/उज्जमिएव्वउं/आदि। णच्चिअव्व/णच्चिअव्वा/णच्चेअव्व/णच्चिएव्वउं/णच्चेव्वउं/आदि। जुझिअव्व/जुज्झिअव्वा/जुझेअव्व/जुज्झिएव्वउं/जुज्झेव्वउं/आदि। (घ) मूलक्रिया वचन एकवचन स्व एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन 1. हसिअव्व हस 2. लज्जिएव्वउं लज्ज 3. रुवेव्वळ 4. डरेअव्व 5. थक्किअव्वा थक्क 6. अच्छेवा अच्छ 7. पडेअव्वु पड . 8. उट्ठिअब्बु 9. घुमेअव्वा घुम 10: उच्छलिअव्व उच्छल 11. उज्जमिएव्वउं उज्जम 12. कंपेव्वउं 13. मरेअव्व मर । 14. खेलिअव्वा • खेल 15. कुल्लेवा कुल्ल ___16. जुज्झेअव्वु जुज्झ 17. सयिअव्वु 18. णच्चेअव्वा णच्च : 19. रूसिअव्व रूस 20. लुक्किएव्वउं . लुक्क 21. विअसेव्वउं विअस अव्व EExt ! Few EEEE F EEEEEEEE विभक्ति प्रत्यय परिवर्तनीय/ अपरिवर्तनीय रूप प्रथमा अव्व परिवर्तनीय इएव्वउं अपरिवर्तनीय एव्वउं अपरिवर्तनीय प्रथमा अव्व परिवर्तनीय प्रथमा अव्व परिवर्तनीय एवा अपरिवर्तनीय प्रथमा अव्व परिवर्तनीय प्रथमा अव्व परिवर्तनीय प्रथमा अव्व परिवर्तनीय प्रथमा परिवर्तनीय इएव्वउं अपरिवर्तनीय एव्वउं अपरिवर्तनीय प्रथमा अव्व परिवर्तनीय प्रथमा परिवर्तनीय एवा अपरिवर्तनीय प्रथमा अव्व परिवर्तनीय प्रथमा अव्व परिवर्तनीय प्रथमा अव्व परिवर्तनीय प्रथमा अव्व परिवर्तनीय इएव्वउं अपरिवर्तनीय एव्वउं अपरिवर्तनीय कंप एकवचन एकवचन अव्व सय एकवचन एकवचन एकवचन . एकवचन अभ्यास-23 क्रिया भाववाच्य 1. हस हसिज्ज/हसिय वर्तमानकाल (अन्य पुरुष एकवचन) हसिज्जइ/हसियइ/हसिज्जए/हसियए। विधि एवं आज्ञा (अन्य पुरुष एकवचन) हसिज्जउ/हसियउ। भविष्यत्काल (अन्य पुरुष एकवचन) हसेसइ/हसेसए/हसिहिइ/हसिहिए। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 95 For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. णच्च णच्चिज्ज / णच्चिय 3. लुक्क लुक्किज्ज / लुक्किय 4. गल गलिज्ज / गलिय 5. हरिस हरिसिज्ज / हरिसिय 6. उल्लस उल्लसिज्ज / उल्लसिय (ख) 1. नरिदेण/नरिदेणं/नरिदें 2. कमलेण / कमलेणं / कमलें 3. ससाए / ससए 4. मई 5. पइं/तई 6. तेण /तेणं/तें 96 वर्तमानकाल ( अन्य पुरुष एकवचन ) णच्चिज्जइ / णच्चियइ / णच्चिज्जए / णच्चियए । विधि एवं आज्ञा ( अन्य पुरुष एकवचन ) णच्चिज्जउ / णच्चियउ | भविष्यत्काल ( अन्य पुरुष एकवचन ) णच्चेस / णच्चेस / णच्चिहिइ / णच्चिहिए । वर्तमानकाल ( अन्य पुरुष एकवचन ) लुक्किज्ज / लुक्कियइ / लुक्किज्जए / लुक्कियए। विधि एवं आज्ञा ( अन्य पुरुष एकवचन ) लुक्किज्जउ / लुक्कियर । भविष्यत्काल ( अन्य पुरुष एकवचन ) लुक्स/लुक्केस/ लुक्किहिइ / लुक्किहिए। वर्तमानकाल ( अन्य पुरुष एकवचन ) गलिज्ज/गलियइ/गलिज्जए / गलियए । विधि एवं आज्ञा ( अन्य पुरुष एकवचन ) लज्ज / गलियउ | भविष्यत्काल ( अन्य पुरुष एकवचन ) गलेस / गलेस / गलिहिइ / गलिहिए । वर्तमानकाल ( अन्य पुरुष एकवचन ) हरिसिज्ज / हरिसिया / हरिसिज्जए / हरिसियए । विधि एवं आज्ञा (अन्य पुरुष एकवचन ) हरिसिज्जउ / हरिसिया । भविष्यत्काल ( अन्य पुरुष एकवचन ) हरिसेसइ/हरिसेसए/हरिसिहि / हरिसिहिए । वर्तमानकाल (अन्य पुरुष एकवचन ) उल्लसिज्जइ / उल्लसियइ / उल्लसिज्जए / उल्लसियए । विधि एवं आज्ञा ( अन्य पुरुष एकवचन ) उल्लसिज्जउ / उल्लसियउ । भविष्यत्काल ( अन्य पुरुष एकवचन ) उल्लसेसइ / उल्लसेसए/ उल्लसिहिइ / उल्लसिहिए। हसिज्ज / हसियइ/हसिज्जए / हसियए । विअसिज्जइ / वि असियइ / विअसिज्जए / विअसियए । जग्गिज्जइ / जग्गियइ / जग्गिज्जए / जग्गियए । णच्चिज्ज / णच्चिय / णच्चिज्जए / णच्चियए । कुल्लिज्ज / कुल्लिय / कुल्लिज्जए / कुल्लियए । उज्ज/उट्ठिय/उज्जिए / उट्ठियए । अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. ताए/तए 8. नरिंदहि/नरिंदाहि/नरिदेहिं 9. कमलहिं/कमलाहिं/कमलेहिं 10. ससाहि/ससहिं 11. अम्हेहिं 12. तुम्हेहिं 13. तहिं/ताहिं/तेहिं - 14. ताहि/तहिं 15. पुत्तेण/पुत्तेणं/पुत्ते 16. णयरजणेण/णयरजणेणं/णयरजणे 17. मायाए/मायए 18. मई 19. पई/तई 20. तेण/तेणं/तें 21. ताए/तए 22. पुत्तहिं/पुत्ताहि/पुत्तेहिं 23. णयरजणहिं/णयरजणाहिं/णयरजणेहिं 24. मायाहिं/मायहिं 25. अम्हेहिं 26. तुम्हेहिं 27. तहिं/ताहिं/तेहिं 28. ताहि/तहिं 29. कुक्कुरेण/कुक्कुरेणं/कुक्कुरें 30. विमाणेण/विमाणेणं/विमाणे 31. कण्णाए/कण्णए 32. तेण/तेणं/ते . 33. ताए/तए 34 पइं/तई 35. मई 36. कुक्कुरहिं/कुक्कुराहिं/कुक्कुरेहिं 37. विमाणहि/विमाणाहि/विमाणेहि 38. कण्णाहि/कण्णहिं 39. तहिं/ताहि/तेहिं 46. अम्हेहिं 41. ताहिं/तहिं - 42. तुम्हेहिं हरिसिज्जइ/हरिसियइ/हरिसिज्जए/हरिसियए। हरिसिज्जइ/हरिसियइ/हरिसिज्जए/हरिसियए। विअसिज्जइ/विअसियइ/विअसिज्जए/विअसियए। जग्गिज्जइ/जग्गियइ/जम्गिज्जए/जग्गियए। णच्चिज्जइ/णच्चियइ/णच्चिज्जए/णच्चियए। कुल्लिज्जइ/कुल्लियइ/कुल्लिज्जए/कुल्लियए। उठ्ठिज्जइ/उठ्ठियइ/उठ्ठिज्जए/उठ्ठियए। हरिसिज्जइ/हरिसियइ/हरिसिज्जए/हरिसियए। खेलिज्जउ/खेलियउ। विज्जिज्जउ/विज्जियउ। चिट्ठिज्जउ/चिट्ठियउ। सयिज्जउ/सयियउ। उज्जमिज्जउ/उज्जमियउ। कुद्दिज्जउ/कुद्दियउ। लुक्किज्जउ/लुक्कियउ। खेलिज्जउ/खेलियउ। विज्जिज्जउ/विज्जियउ। उवविसिज्जउ/उवविसियउ। सयिज्जउ/सयियउ। उज्जमिज्जउ/उज्जमियउ। कुद्दिज्जउ/कुद्दियउ। कुद्दिज्जउ/कुद्दियउ। बुक्केसइ/बुक्केसए/बुक्किहिइ/बुक्किहिए। उड्डेसइ/उड्डेसए/उड्डिहिइ/उड्डिहिए। लोभेसइ/लोभेसए/लोभिहिइ/लोभिहिए। उच्छलेसइ/उच्छलेसए/उच्छलिहिइ/उच्छलिहिए। खिज्जेसइ/खिज्जेसए/खिज्जिहिइ/खिज्जिहिए। चिरावेसइ/चिरावेसए/चिराविहिइ/चिराविहिए। ऊतरेसइ/ऊतरेसए/ऊतरिहिइ/ऊतरिहिए। बुक्केसइ/बुक्केसए/बुक्किहिइ/बुक्किहिए। उड्डेसइ/उड्डेसए/उड्डिहिइ/उड्डिहिए। लोभेसइ/लोभेसए/लोभिहिइ/लोभिहिए। उच्छलेसइ/उच्छलेसए/उच्छलिहिइ/उच्छलिहिए। ऊतरेसइ/ऊतरेसए/ऊतरिहिइ/ऊतरिहिए। खिज्जेसइ/खिज्जेसए/खिन्जिहिइ/खिज्जिहिए। चिरावेसइ/चिरावेसए/चिराविहिइ/चिराविहिए। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 97 For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. नरिंद (हस) वर्तमानकाल 2. कुक्कुर (बुक्क) वर्तमानकाल 3. मित्त (हरिस) विधि एवं आज्ञा 4. सीह (गज्ज) विधि एवं आज्ञा 5. जणेर (अच्छ) विधि एवं आज्ञा 6. दिवायर (उग) भविष्यत्काल 7. कमल (विअस) वर्तमानकाल 8. सील (फुर) विधि एवं आज्ञा 9. रज्ज (उज्जम) विधि एवं आज्ञा 10. विमाण (उड) भविष्यत्काल 11. सीया (हस) वर्तमानकाल 12. ससा (जग्ग) वर्तमानकाल 13. माया (हरिस) विधि एवं आज्ञा 14. महिला (उवसम) विधि एवं आज्ञा 15. अम्ह (कुल्ल) वर्तमानकाल 16. अम्ह (खेल) वर्तमानकाल 17. तुम्ह (हरिस) विधि एवं आज्ञा 18. तुम्हे (उज्जम) विधि एवं आज्ञा 19. त (उवविस) भविष्यत्काल 20. ता (णच्च) विधि एवं आज्ञा (देखें अभ्यास 20, 23, 1) (देखें अभ्यास 20, 23, 1) (देखें अभ्यास 20, 23, 2) (देखें अभ्यास 20, 23, 2) (देखें अभ्यास 20, 23, 2) (देखें अभ्यास 20, 23, 6) (देखें अभ्यास 20, 23, 1). (देखें अभ्यास 20, 23, 2) (देखें अभ्यास 20, 23, 2). (देखें अभ्यास 20, 23, 6) (देखें अभ्यास 20, 23, 1) (देखें अभ्यास 20, 23, 1) (देखें अभ्यास 20, 23, 2) (देखें अभ्यास 20, 23, 2) (देखें अभ्यास 20, 23, 1) (देखें अभ्यास 20, 23, 1) (देखें अभ्यास 20, 23, 2) (देखें अभ्यास 20, 23, 2) (देखें अभ्यास 20, 23, 6) (देखें अभ्यास 20, 23, 2) (घ) मूलक्रिया हस गल खय कील भाववाच्य 1. हसिज्जइ 2. गलिज्जउ 3. खयेसइ 4. कीलिज्जइ 5. लोभिज्जउ 6. वसिहिए 7. कुल्लिज्जए 8. अच्छिज्जउ 9. रुविज्जए 10. भिडिहिइ लोभ पुरुष वचन . प्रत्यय । अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन स+इ अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन हि+ए अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन हि+इ काल वर्तमानकाल विधि एवं आज्ञा भविष्यत्काल वर्तमानकाल विधि एवं आज्ञा भविष्यत्काल वर्तमानकाल विधि एवं आज्ञा वर्तमानकाल भविष्यत्काल वस कुल्ल अच्छ भिड अभ्यास-24 (क) 1. बालअ/बालआ 2. बालअहिं/बालआहिं/बालएहिं खेलहि/खेलन्ति/खेलन्ते/खेलिरे। खेलिज्जइ/खेलियइ/खेल्लिज्जए/खेलियए। 98 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. बालअ/बालआ 4. बालअहिं/बालआहिं/बालएहिं 5. बालअ/बालआ 6. बालअहिं/बालआहिं/बालएहिं 7. बालअ/बालआ 8. बालअहिं/बालआहिं/बालएहिं 9. माया/माय 10. मायाए/मायए 11. माया/माय 12. मायाए/मायए 13. माया/माय 14. मायाए/मायए खेलिअ/खेलिआ। खेलिअ/खेलिआ/खेलिउ। खेलन्तु/खेलन्तु। खेलिज्जउ/खेलियउ। खेलिअव्व/खेलिअव्वु/खेलेअव्व/खेलिएव्वउं/आदि। खेलेसहि/खेलेसन्ति/खेलिहिहिं/खेलिहिन्ति/आदि। खेलेसइ/खेलेसए/खेलिहिइ/खेलिहिए। हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए। हरिसिज्जइ/हरिसियइ/हरिसिज्जए/हरिसियए। हरिसिआ/हरिसि। हरिसिअ/हरिसिआ/हरिसिउ। हरिसउ/हरिसेउ। हरिसिज्जउ/हरिसियउ। हरिसिअव्व/हरिसिअव्वा/हरिसेअव्व/हरिसेउं/आदि। हरिसेसइ/हरिसेसए/हरिसिहिइ/हरिसिहिए। हरिसेसइ/हरिसेसए/हरिसिहिइ/हरिसिहिए। सयउं/सयमि/सयामि/सयेमि। सयिज्जइ/सयियइ/सयिज्जए/सयियए। सयिअ/सयिआ/सयिउ/सयिओ। सयिअ/सयिआ/सयिउ। सयमु/सयेमु। सयिज्जउ/सयियउ। सयिअव्व/सयिअव्वा/सयेअव्व/सयिएउं/आदि। सयेसउं/सयेसमि/सयिहिउं/सयिहिमि। सयेसइ/सयेसए/सयिहिइ/सयिहिए। 15. माया/माय 16. मायाए/मायए 17. हउं 18. मई 19. हउं ... . - 24. मई 1. विमाण (उडु) वर्तमानकाल 2. कण्णा (लुक्क) भूतकाल -- 3. रज्ज (जुज्झ) भविष्यत्काल 4. कुक्कुर (बुक्क) वर्तमानकाल . 5. ता (णच्च) भूतकाल । 6. सद्धा (वह) विधि एवं आज्ञा 7. माया (हरिस) विधि एवं आज्ञा . 8. तुम्ह (थक्क) वर्तमानकाल 9. त (ण्हा) भूतकाल 10. सुया (खेल) विधि एवं आज्ञा (देखें अभ्यास 24) (देखें अभ्यास 24) (देखें अभ्यास 24) (देखें अभ्यास 24) (देखें अभ्यास 24) (देखें अभ्यास 24) (देखें अभ्यास 24) (देखें अभ्यास 24) (देखें अभ्यास 24) (देखें अभ्यास 24) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 99 For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ग) 1. माउलेण / माउलेणं / माउलें 2. मित्तहिं / मित्ताहिं / मित्तेहिं 3. णरहिं / णराहिं / रेहिं 4. लक्कुडहिं / लक्कुडाहिं / लक्कुडेहिं 5. वत्थहिं / वत्थाहिं / वत्थेहिं 6. मई 7. पई / तई 8. तेण/तेणं/तें 9. मई 10. ताहिं / हिं (घ) 1. कुक्कुर / कुक्कुरा / कुक्कुरु/कुक्कुरो 2. पोत / पोत्ता 3. र/रा 4. मित्त/मित्ता 5. लक्कुड / लक्कुडा/लक्कुडई /लक्कुडाइं 6. तुहुं 7. हउं 8. तुहुं 9. सो 10. हउं ( क - 1 ) 1. नरिंद 2. कुक्कुर 3. जर 4. णर 5. वय 6. मेह 7. रक्खस 8. सलिल 9. दिवायर 10. सीह 11. करह 12. माउल 100 उट्ठज्जउ/उट्ठिय हरिसिज्जउ / हरिसियउ | उज्जमेस / उज्जमेस / उज्जमिहिइ / उज्जमिहिए। जलिज्जइ/जलिज्जए / जलियर/जलियए । सुक्किअ / सुक्किआ/सुक्किउ । ठाइज्जइ/ठाइयइ | लुक्किज्जइ / लुक्किज्जए / लुक्कियइ/ लुक्कियए । हाइज्जइ/ण्हाइयइ। चिज्जउ / णच्चियउ | णच्चिअ / णच्चि / णच्चिउ । बुक्क/बुक्केइ/बुक्कए। सयहिं/सयन्ति/सयन्ते / सयिरे । उज्जमेसहिं/ उज्जमेसन्ति / उज्जमिहिहिं / आदि । हरसिअ / हरिसिआ । लिअ/जलिआ / जलिअइं/जलिआइं । उहि / उट्ठसि / उट्ठेसि / उसे । कुल्लउं/कुल्लमि/कुल्लामि/कुल्लेमि । णच्चि / णच्चे / णच्चु / णच्च/णच्चहि /णच्चेहि /णच्चसु/णच्चेसु । उवसमउ / उवसमेउ | लुक्किअ / लुक्किआ / लुक्किउ / लुक्किओ । अभ्यास- 25 / करार माल / माउला / माउलु द्वितीया एकवचन नरिंद/ नरिंदा / नरिंदु कुक्कुर/कुक्कुरा/कुक्कुरु जर/रा/ज णर/रा/णरु वय / वया / व मेह / मेहा / मेहु रक्खस / रक्खसा / रक्खसु सलिल / सलिला /सलिलु दिवायर/दिवायरा/दिवायरु सीह/सीहा / सी द्वितीया बहुवचन नरिंद/ नरिंदा कुक्कुर / कुक्कुरा जर / जरा णर / णरा वय / वया मेह हा रक्खस / रक्खसा सलिल / सलिला दिवायर / दिवारा सीह / सीहा करह / करहा माउल/माउला अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क-2) 1. भोयण 2. विमाण 3. कम्म 4. णाण 5. सुत्त 6. वत्थ 7. खेत्त 8. सुह 9. णयरजण 10. रज्ज 11. असण 12. खीर द्वितीया एकवचन भोयण/भोयणा/भोयणु विमाण/विमाणा/विमाणु कम्म/कम्मा/कम्म णाण/णाणा/णाणु सुत्त/सुत्ता/सुत्तु वत्थ/वत्था/वत्थु खेत्त/खेत्ता/खेत्तु सुह/सुहा/सुहु णयरजण/णयरजणा/णयरजणु रज्ज/रज्जा/रज्जु असण/असणा/असणु खीर/खीरा/खीरु द्वितीया बहुवचन भोयण/भोयणा/भोयणइं/भोयणाई विमाण/विमाणा/विमाणइं/विमाणाई कम्म/कम्मा/कम्मई/कम्माई णाण/णाणा/णाणइं/णाणाई सुत्त/सुत्ता/सुत्तइं/सुत्ताई वत्थ/वत्था/वत्थई/वत्थाई खेत्त/खेत्ता/खेत्तइं/खेत्ताई सुह/सुहा/सुहइं/सुहाई णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई रज्ज/रज्जा/रज्जइं/रज्जाई असण/असणा/असणइं/असणाई खीर/खीरा/खीरइं/खीराई (क-3) 1. माया 2. कमला 3. णम्मया 4. कहा 5. सरिआ 6. गुहा 7. कण्णा 8. पसंसा 9. निसा : 10. सीया 11. तण्हा • 12. मेहा .. द्वितीया एकवचन द्वितीया बहुवचन माया/माय माया/माय/मायाउ/मायउ/मायाओ/मायओ कमला/कमल कमला/कमल/कमलाउ/कमलउ/कमलाओ/कमलओ णम्मया/णम्मय णम्मया/णम्मय/णम्मयाउ/णम्मयउ/णम्मयाओ/णम्मयओ कहा/कह कहा/कह/कहाउ/कहउ/कहाओ/कहओ सरिआ/सरिअ सरिआ/सरिअ/सरिआउ/सरिअउ/सरिआओ/सरिअओ गुहा/गुह गुहा/गुह/गुहाउ/गुहउ/गुहाओ/गुहओ कण्णा/कण्ण कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ पसंसा/पसंस पसंसा/पसंस/पसंसाउ/पसंसउ/पसंसाओ/पसंसओ निसा/निस- निसा/निस/निसाउ/निसउ/निसाओ/निसओ सीया/सीय सीया/सीय/सीयाउ/सीयउ/सीयाओ/सीयओ तण्हा/तण्ह तण्हा/तण्ह/तण्हाउ/तण्हउ/तण्हाओ/तण्हओ मेहा/मेह मेहा/मेह/मेहाउ/मेहउ/मेहाओ/मेहओ . 1. अम्ह 2. तुम्ह 3. त (पु.) 4. त (नपुं.) 5. ता (स्त्री.) द्वितीया एकवचन द्वितीया बहुवचन मई . अम्हे/अम्हइं पई/तई तुम्हे/तुम्हई त/ता तं त/ता/तई/ताई तं ता/त/ताउ/तउ/ताओ/तओ . . 2. अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 101 For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ख) . 1. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो परमेसर/परमेसरा/परमेसरु पणमइ/पणमेइ/पणमए। 2. करह/करहा/करहु/करहो तिण/तिणा/तिणु चरइ/चरेइ/चरए। 3. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो माया/माय पणमइ/पणमेइ/पणमए। 4. तुहं मइं पालहि/पालसि/पालेसि/पालसे। . 5. जणेर/जणेरा/जणेरु/जणेरो पुत्त/पुत्ता/पुत्तु रक्खउ/रक्खेउ। 6. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो रज्ज/रज्जा/रज्जइं/रज्जाइं जाणउ/जाणेउ। 7. तणया/तणय सिक्खा/सिक्ख जाणउ/जाणेउ। 8. तुहुं मई रक्खहि/रक्खसि/रक्खेसि/रक्खसे। 9. पिआमह/पिआमहा/पिआमहु/पिआमहो पोत्त/पोत्ता/पोत्तु पालेसइ/पालेसए/पालिहिइ/पालिहिए। 10. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु गाण/गाणा/गाणु सुणेसइ/सुणेसए/सुणिहिइ/सुणिहिए। 11. माया/माय सुया/सुय रक्खेसइ/रक्खेसए/रक्खिहिइ/रक्खिहिए। 12. सा तं पालेसइ/पालेसए/पालिहिइ/पालिहिए। 13. रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु/रहुणन्दणो परमेसर/परमेसरा पणमइ/पणमेइ/पणमए। 14. सासण/सासणा/सासणु रज्ज/रज्जा/रज्जइं/रज्जाइं पालइ/पालेड/पालए। 15. ससा/ससाउ/ससाओ/आदि कहा/कह/कहाउ/कहउ/कहाओ/कहओ सुणहिं/सुणन्ति/आदि। 16. सा अम्हे/अम्हइं रक्खइ/रक्खेइ/रक्खए। 17. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो वय/वया पालउ/पालेउ। 18. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो सुह/सुहा/सुहइं/सुहाई जाणउ/जाणेउ। 19. सुया/सुय सिक्खा/सिक्ख/सिक्खाउ/सिक्खउ/सिक्खाओ/सिक्खओं सुणउ/सुणेउ। 20. तुहुं त/ता रक्खि/रक्खे/रक्खु/रक्ख/रक्खहि/रक्खेहि/रक्खसु/रक्खेसु। 21. सा पइं/तइं जाणइ/जाणेइ/जाणए। 22. सीया/सीय वय/वया पालेसइ/पालेसए/पालिहिइ/पालिहिए। . 23. ते णरा/णर रक्खेसहि/रक्खेसन्ति/रक्खेसन्ते/रखिहिहिं/रक्खिहिन्ति/रखिहिन्ते/रक्खिहिइरे/आदि। 24. करह/करहा तिण/तिणा/तिणइं/तिणाई चरेसहिं/चरेसन्ति/चरिहिहिं/चरिहिन्ति/चरिहिन्ते/आदि। 25. धूआ/धूअ ता/त/ताउ/तउ/ताओ/तओ पणमेसइ/पणमेसए/प्रणमिहिइ/पणमिहिए। 26. पोत्त/पोत्ता/पोत्तु/पोत्तो त/ता पणमेसइ/पणमेसए/पणमिहिइ/पणमिहिए। 27. ते अम्हे/अम्हइं पालहिं/पालन्ति/पालन्ते/पालिरे। 28. हणुवन्त/हणुवन्ता/हणुवन्तु/हणुवन्तो रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु पणमइ/पणमेइ/पणमए। 29. हणुवन्त/हणुवन्ता/हणुवन्तु/हणुवन्तो सीया/सीय रक्खइ/रक्खेइ/रक्खए। 30. माया/माय धूआ/धूअ/धूआउ/धूअउ/धूआओ/धूअओ रक्खउ/रक्खेउ। 31. रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु/रहुणन्दणा हणुवन्त/हणुवन्ता/हणुवन्तु जाणइ/जाणेइ/जाणए। 32. ससुर/ससुरा/ससुरु/ससुरो भोयण/भोयणा/भोयणइं/भोयणाई खाइ। 33. पिआमह/पिआमहा आगम/आगमा जाणहिं/जाणन्ति/जाणन्ते/जाणिरे। 34. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई रयण/रयणा/रयणइं/रयणाइं रक्खन्तु/रक्खेन्तु। 35. मित्त/मित्ता/मित्तु/मित्तो कहा/कह सुणेसइ/सुणेसए/सुणिहिइ/सुणिहिए। 36. पिआमह/पिआमहा पोत्त/पोत्ता पालेसहिं/पालेसन्ति/पालिहिहिं/पालिहिन्ति/आदि। 102 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. राय/राया/रायु/रायो णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाइं जाणइ/जाणेइ/जाणए। 38. रज्ज/रज्जा/रज्जु नरिंद/नरिंदा/नरिंदु रक्खइ/रक्खेइ/रक्खए। 39. सीया/सीय कहा/कह सुणेसइ/सुणेसए/सुणिहिइ/सुणिहिए। 40. हडं पई/तइं पणमउं/पणममि/पणमामि/पणमेमि। 41. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो माया/माय पणमउ/पणमेउ। 42. परमेसर/परमेसरा अम्हे/अम्हइं रक्खन्तु/रक्खेन्तु। 43. तणया/तणय भोयण/भोयणा/भोयणइं/भोयणाइं खासइ/खाहिइ। 44. सीया/सीय हणुवन्त/हणुवन्ता/हणुवन्तु जाणइ/जाणेइ/जाणए। 45. मेह/मेहा णर/णरा पालहिं/पालन्ति/पालन्ते/पालिरे। 46. तुहुं दुक्ख/दुक्खा जाणि/जाणे/जाणु/जाण/जाणहि/जाणेहि/जाणसु/जाणेसु। 47. हउं ता/त/ताउ/तउ/ताओ/तओ पणममु/पणमेमु। 48. ते अम्हे/अम्हइं जाणहिं/जाणन्ति/जाणन्ते/जाणिरे। 49. रक्खस/रक्खसा/रक्खसु/रक्खसो बालअ/बालआ खाइ। 50. तुहुं त/ता रक्खि/रक्खे/रक्खु/रक्ख/रक्खहि/रक्खेहि/रक्खसु/रक्खेसु। 1. करह, तिण (चर) वर्तमानकाल 2. सीया, हणुवन्त (जाण) वर्तमानकाल 3. अम्ह, त (पणम) विधि एवं आज्ञा 4. णयरजण, रयण (रक्ख) विधि एवं आज्ञा 5. पोत्त, त (पणम) भविष्यत्काल 6. मित्त, कहा (सुण) भविष्यत्काल 7. ससुर, भोयण (खा) वर्तमानकाल 8. त, अम्ह (जाण) वर्तमानकाल 9. तुम्ह, दुक्ख (जाण) विधि एवं आज्ञा 10. सुया, सिक्खा (सुण) विधि एवं आज्ञा 11. माया, वय (पाल) भविष्यत्काल 12. तणया, भोयण (खा) भविष्यत्काल 13. त, णर (रक्ख) भविष्यत्काल 14: ता, त (पाल) विधि एवं आज्ञा 15. अम्ह, तुम्ह (पणम) विधि एवं आज्ञा 16. नरिंद, परमेसर (पणम) विधि एवं आज्ञा 17. तुम्ह, अम्ह (जाण) भविष्यत्काल 18. बालअ, गाण (सुण) भविष्यत्काल 19. पुत्त, माया (पणम) वर्तमानकाल 20. जणेर, पुत्त (रक्ख) विधि एवं आज्ञा (देखें अभ्यास 11, 12, 25, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 25, 1) (देखें अभ्यास 25, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 25, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 25, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 25, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 25, 1) (देखें अभ्यास 25, 1) (देखें अभ्यास 25, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 25, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 25, 6) (देखें अभ्यास 15, 16, 25, 6) (देखें अभ्यास 25, 6) . (देखें अभ्यास 25, 2) (देखें अभ्यास 25, 2) (देखें अभ्यास 11, 12, 25, 2) (देखें अभ्यास 25, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 25, 6) (देखें अभ्यास 11, 12, 25, 1) (देखें अभ्यास 11, 12, 25, 2) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 103 For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (घ) 1. माया 2. नरिंदु 3. भोयणा 4. अम्ह 5. प 6. विमाण 7. ससाउ 8. करहा 9. मई 10. सोक्खा 11. माउल 12. इच्छाओ 13. ता 14. ताई 15. पोत् 16. रज्जु 17. कमला 18. तं 19. त 20. हउं 21. अम्ह ch 1. हउं 2. सील / सीला/सीलु 3. तुहुं 104 मूलशब्द लिंग माया नरिंद भोयण अम्ह तुम्ह विमाण ससा करह अम्ह सोक्ख माउल इच्छा ता त पोत्त रज्ज कमला त/ ता त अम्ह अम्ह 6. हणुवन्त / हणुवन्तु / आदि 7. तुहुं 8. कुक्कुर / कुक्कुरा 9. र/रा 10. ससा / ससाउ / आदि 11. तहा / तह 12. जूअ / जूआ / जूउ वचन एकवचन / बहुवचन एकवचन नपुंसकलिंग एकवचन / बहुवचन तीनों लिंग बहुवचन तीनों लिंग एकवचन नपुंसकलिंग बहुवचन स्त्रीलिंग बहुवचन पुल्लिंग तीनों लिंग एकवचन नपुंसकलिंग एकवचन / बहुवचन पुल्लिंग एकवचन / बहुवचन स्त्रीलिंग बहुवचन स्त्रीलिंग बहुवचन नपुंसकलिंग बहुवचन पुल्लिंग एकवचन नपुंसकलिंग एकवचन स्त्रीलिंग एकवचन / बहुवचन तीनों लिंग एकवचन तीनों लिंग बहुवचन तीनों लिंग एकवचन तीनों लिंग बहुवचन स्त्रीलिंग पुल्लिंग एकवचन बहुवचन 4. जाआ/ जाअ ares /वत्थाइं / आदि 5. कण्णा / कण्णाउ / कण्णाओ / आदि कलसिया / कलसिय अभ्यास- 26 परमेसर / परमेसरा / परमेसरु दुज्जस / दुज्जसा / दुज्जसु खीर/खीरा/खीरु रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु भोयण / भोयणा/भोयणु धन्न / धन्ना / धन्नु वसई/ वसणाई / आदि धन्न / धन्ना / धन्नु fe / fre र/रा/रु For Personal & Private Use Only विभक्ति प्रथम/द्वितीया प्रथम / द्वितीया प्रथम/द्वितीया प्रथम/द्वितीया प्रथमा/द्वितीया प्रथम/द्वितीया प्रथम/द्वितीया प्रत्यय प्रथम/द्वितीया प्रथम/द्वितीया प्रथम/द्वितीया प्रथम/द्वितीया प्रथमा प्रथम/द्वितीया '0' (शून्य) उ द्वितीया प्रथमा / द्वितीया इं प्रथमा/द्वितीया उ प्रथम/द्वितीया 0 आ द्वितीया प्रथम/द्वितीया प्रथमा / द्वितीया प्रथम/द्वितीया 0 आ 0 → आ '0' (शून्य) ओ 1.MOI उ उ o' (शून्य) I अच्चउं / अच्चमि / आदि । रोक्कइ/राक्केइ/रोक्कए। चक्खि / चक्खे / चक्खु / आदि । धोस /धोहि । उग्घाडहिं/ उग्घाडन्ति/आदि । उपकरइ / उपकरे / उपकरए । चप्पि/ चप्पे/चप्पु/आदि। उप्पाडहिं/ उप्पाडन्ति / आदि । छंडन्तु / छंडेन्तु । पीसिहिहिं / पीसिहिन्ति / आदि । रोक्कइ/रोक्केइ/रोक्कए। कलंकइ/कलंकेइ/कलंकए। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. सो बी/बी/ बीई / बीआई चिणउ / चिणेउ | 14. दिअर/दिअरा/आदि सीहा / सीह 15. अम्हे / अम्ह धन्न / धन्ना / धन्नु 16. पिआमहु/पिआमहो / आदि पोत्त/पोत्ता 17. तुहुं 18. ते 19. ते 20. महिलाउ / महिलाओ / आदि 21. ससा/ससाउ/ससाओ/ आदि 22. अम्हे / अम्ह 23. तुम्हे / तुम्ह 24. ते 25. सुया / सुयाउ / सुयाओ / आदि 26. नणंद / नणंदउ/नणंदाओ / आदि 27. रक्खस / रक्खसा 28. बालअ/बालउ/बालओ/आदि 29. रक्खस / रक्खसु / आदि 30. घय / घया/घयु 31. हउं 32. ससा/ससाउ/ससाओ / आदि 33. ससुर/ससुरा/ससरु/ससुरो 34. नरिंद/ नरिंदा / नरिंदु / नरिंदो 35. तुम्हे / तुम्ह 36. धूआ / धूअ 37. णयरजण / णयरजणु / आदि 38. माउल/माउला/माउलु/माउलो 39. पसंसा/पसंस 40. सो / सा सुत्त/ सुत्ता / सुत्तु बालअ / बालआ / बालउ आगम / आगमा मण/मणा / मणु सुह / सुहा / सुहु 41. बालअ/बालआ/बालउ / आदि विमाण / विमाणा / विमाणु 44. तुहं 45. हउं 46. तुम्हे / तुम्हइं 47. भुक्खा / भुक्ख 48. अम्हे / अम्ह 49. माया / माय 50. पण्णा / पण्ण ता/ ताउ / ताओ / आदि पोट्टल / पोट्टला / पोट्टलु खेत्त / खेत्ता / खेत्तु अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 42. तुहुं घय / घया/घ 43. दुक्ख / दुक्खा / दुक्ख / दुक्खो सुह / सुहा / सुहु वया / वय तणया / तणयाउ / तणयाओ / आदि देखन्तु / देखेन्तु । गंगा / गंग लक्कुड / लक्कुडा/लक्कुडु मइरा / मइर वत्थ / वत्था/वत्थइं / वत्थाई भोयण / भोयणा / भोयणु बालअ / बालआ कमल / कमला / कमलु बालअ / बालआ भोयण / भोयणा / भोयणु घय / घया / घयु णिद्दा / णिद्द जाओ / जाअ रयण / रयणा मेह / मेहा सलिल / सलिला / सलिलु वण/वणा/वणु भोयण / भोयणा / भोयणु तिसा / तिस गड्डा / गड्ड पुत्त / पुत्ता / पुत्तु णाण/ णाणा/णाणु देखेस / देखिहिइ /आदि। कु/कुट्टो /कु/कुट्टम/आदि । कोक/कोके/कोकए। पुक्करि/ पुक्करे / पुक्कर/आदि । सहिंकहिहिहिं/आदि । खणिहिहिं/खणिहिन्ति/आदि । धारसहिं/धारिहिहिं/आदि । For Personal & Private Use Only अच्चेसहु/अच्चेसमो/आदि। छोल्लहु / छोल्लह/ छोल्लित्था । छंडन्तु / छंडेन्तु । धोन्तु । जिमहिं / जिमन्ति / जिमन्ते / जिमिरे । छलहिं/ छलन्ति / छलन्ते/ छलिरे । तोडइ/तोडेइ/तोड। छलेसर/छलेसर/आदि। चोप्पडइ/चोप्पडेइ/चोप्पडए । घालेसउं / घालिहिउं / आदि । छोडन्तु / छोडे । गरहइ/गरहेइ/गरहए। वेस/गवेसेइ/गवेसए। देख / देखे | तोडेसइ/तोडेसर/आदि। छलइ / छलइ / छलए। छुअइ / छुएइ / छुए। छु/छुएइ / छुए। वेस / गवेसे देखहिं/देखन्ति / आदि। घालि/घाले/घालु / घाल/ आदि । रोक्कइ / रोक्केइ / रोक्कए । छु/छुए/ छुअहि/ छुअसु/आदि। कट्टेस / कट्टिहिउं / आदि। जिमह / जिमेह | रोक्क / रोक्के / रोक्कए । खणमो / खणामो/खणेमो । छु/छुएइ / छुए। उघाड / उघाडे / उग्घाडए । 105 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51. सो 52. नरिंद/नरिंदा /नरिंदु/नरिंदो 53. रक्खस / रक्खसा / रक्खसु / रक्खसो 54. पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्तो 55. सच्च / सच्चा/ सच्चु 56. पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्तो 57. तुम्हे / तुम्ह 58. सो 59. हउं 60. महिला/महि ( क - 1) 1. सामि प्रथमा द्वितीया तृतीया 2. मुणि प्रथमा द्वितीया तृतीया 3. केसरि प्रथमा द्वितीया तृतीया 4. गिरि प्रथमा द्वितीया तृतीया 5. रिसि प्रथमा द्वितीया तृतीया 6. गामणी प्रथमा द्वितीया तृतीया 106 पड / पडा गव्व / गव्वा कुक्कुर / कुक्कुरा / कुक्कुरु तिण / तिणा / तिणु सील/सीला / सीलु वेसण / वसणा / वसणइं/ वसणाई एकवचन सामि / सामी / मुणि/मुणी मज्ज / मज्जा / मज्जु अ/बी/बीई / बीआई कण्णा / कण्ण गड्डा / गड्ड अभ्यास T-27 सामि / सामी सामिं / सार्मी / सामिएं/सामीएं सामिण / सामीण/ सामिणं / सामीणं मुणिं/मुर्णी/मुणिएं/मुणीएं मुणिण / मुणीण/मुणिणं/मुणीणं केसर/केसरी केसरि/केसरी केसरिं/केसरीं/केसरिएं/केसरीएं केसरिण/केसरीण/केसरिणं / केसरीणं गिरि / गिरी गिरि/गिरी गिरिं / गिरीं/गिरिएं/गिरीएं गिरिण/गिरीण/ गिरिणं/ गिरीणं रिसि/रिसी रिसि/ रिसी रिसिं/रिसी/ रिसिएं/रिसीएं रिसिण/रिसीण/ रिसिणं/रिसीणं गामणी / गामणि गामणी / गामणि गामणी/ गामणिं / गामणीएं / गामणिएं गाणी/ गामणिण / गामणीणं / गामणिणं For Personal & Private Use Only फाडेसइ/फाडिहिइ /आदि। छंडउ / छंडेउ । रोक्केसइ / रोक्किहिइ /आदि । उ/उ/ उघाडे / उग्घाडिहिइ /आदि।छंडउ / छंडेउ | छंड /छंडेह पीसइ / पीसेइ / पीसए । पुक्करउं/पुक्करंमि/आदि। ढक्कइ / ढक्के / ढक्कए । बहुवचन समसाम साम / सामी सामहिं / सामीहिं मुण / मुणी / मुणिहिं/मुणीहिं केसर/स केसर/केसरी रिहिं/हिं गिरि/गिरी गिरि/गिरी गिरिहिं / गिरीहिं रिसि / रिसी रिसि / रिसी रिसिहिं / रिसीहिं गाणी/गामणि गामणी /गामणि गामणीहिं/गामणिहिं अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क-2) एकवचन बहुवचन 1. दहि प्रथमा दहि/दही दहि/दही/दहिई/दही द्वितीया दहि/दही/दहिइं/दहीई तृतीया दहिं/दही/दहिएं/दहीएं दहिहिं/दहीही दहिण/दहीण/दहिणं/दहीणं 2. अच्छि प्रथमा अच्छि/अच्छी अच्छि/अच्छी/अच्छिइं/अच्छीइं द्वितीया अच्छि/अच्छी अच्छि/अच्छी/अच्छिइं/अच्छीइं तृतीया अच्छिं/अच्छी/अच्छिएं/अच्छीएं अच्छिहिं/अच्छीहिं अच्छिण/अच्छीण/अच्छिणं/अच्छीणं 3. अट्ठि प्रथमा अट्ठि/अट्ठी अट्ठि/अट्ठी/अहिं/अट्ठी द्वितीया अहि/अट्ठी अट्ठि/अट्ठी/अहिं/अट्ठीई तृतीया अटिं/अ/अहिएं/अट्ठीएं अट्ठिहिं/अट्ठीहिं . अट्ठिण/अट्ठीण/अट्ठिणं/अलणं 4. वारि प्रथमा वारि/वारी वारि/वारी/वारिइं/वारीइं द्वितीया वारि/वारी वारि/वारी/वारिइं/वारी तृतीया वारिं/वारी/वारिएं/वारीएं वारिहिं/वारीहिं वारिण/वारीण/वारिणं/वारीणं EEEEEEEEEEEEE. (क-3) एकवचन बहवचन 1. भत्ति प्रथमा भत्ति/भत्ती भत्ति/भत्ती/भत्तिउ/भत्तीउ/भत्तिओ/भत्तीओ भत्ति/भत्ती भत्ति/भत्ती/भत्तिउ/भत्तीउ/भत्तिओ/भत्तीओ . तृतीया भत्तिए/भत्तीए भत्तिहिं/भत्तीहिं 2. रत्ति प्रथमा रत्ति/रत्ती रत्ति/रत्ती/रत्तिउ/रत्तीउ/रत्तिओ/रत्तीओ द्वितीया रत्ति/रत्ती रत्ति/रत्ती/रत्तिउ/रत्तीउ/रत्तिओ/रत्तीओ तृतीया रत्तिए/रत्तीए रत्तिहिं/रत्तीहिं 3. थुइ प्रथमा थुइ/थुई थुइ/थुई/थुइड/थुईउ/थुइओ/थुईओ द्वितीया थुइ/थुई . थुइ/थुई/थुइ3/थुईउ/थुइओ/थुईओ तृतीया थुइए/थुईए थुइहिं/थुईहिं 4. मणि प्रथमा । मणि/मणी मणि/मणी/मणिउ/मणीउ/मणिओ/मणीओ द्वितीया मणि/मणी मणि/मणी/मणिउ/मणीउ/मणिओ/मणीओ तृतीया मणिए/मणीए मणिहिं/मणीहिं 5. धिइ प्रथमा धिइ/धिई धिइ/धिई/धिइउ/धिईउ/धिइओ/धिईओ द्वितीया धिइ/धिई धिइ/धिई/धिइउ/धिईउ/धिइओ/धिईओ तृतीया धिइए/धिईए धिइहिं/धिईहिं - 6. सामिणी प्रथमा सामिणी/सामिणि सामिणी/सामिणि/सामिणीउ/सामिणिउ/सामिणीओ/ सामिणिओ द्वितीया सामिणी/सामिणि सामिणी/सामिणि/सामिणीउ/सामिणिउ/सामिणीओ/ सामिणिओ तृतीया सामिणीए/सामिणिए सामिणीहिं/सामिणिहिं अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 107 For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. इत्थी प्रथमा इत्थी/इत्थि द्वितीया इत्थी/इत्थि तृतीया इत्थीए/इथिए 8. परमेसरी प्रथमा परमेसरी/परमेसरि द्वितीया परमेसरी/परमेसरि इत्थी/इत्थि/इत्थीउ/इत्थिउ/इत्थीओ/इथिओ इत्थी/इत्थि/इत्थीउ/इत्थिउ/इत्थीओ/इथिओ इत्थीहिं/इत्थिहिं परमेसरी/परमेसरि/परमेसरीउ/परमेसरिउ/परमेसरीओ/ परमेसरिओ परमेसरी/परमेसरि/परमेसरीउ/परमेसरिउ/परमेसरीओ/ परमेसरिओ परमेसरीहिं/परमेसरिहिं णारी/णारि/णारीउ/णारिउ/णारीओ/णारिओ णारी/णारि/णारीउ/णारिउ/णारीओ/णारिओ णारीहिं/णारिहिं पुत्ती/पुत्ति/पुत्तीउ/पुत्तिउ/पुत्तीओ/षुत्तिओ पुत्ती/पुत्ति/पुत्तीउ/पुत्तिउ/पुत्तीओ/पुत्तिओ पुत्तीहिं/पुत्तिहिं तृतीया परमेसरीए/परमेसरिए 9. णारी · प्रथमा णारी/णारि द्वितीया णारी/णारि तृतीया णारीए/णारिए 10. पुत्ती प्रथमा पुत्ती/पुत्ति द्वितीया पुत्ती/पुत्ति तृतीया पुत्तीए/पुत्तिए बहुवचन जंतु/जंतू जंतु/जंतू जंतुहिं/जंतूहिं . बिंदु/बिंदू बिंदु/बिंदू. बिंदुहि/बिंदूर्हि (क-4) एकवचन 1. जंतु प्रथमा जंतु/जंतू द्वितीया जंतु/जंतू तृतीया जंतुं/जंतूं/जंतुएं/जंतूएं जंतुण/जंतूण/जंतुणं/जंतूणं 2. बिंदु प्रथमा बिंदु/बिंदू द्वितीया बिंदु/बिंदू तृतीया बिंदु/बिंदूं/बिंदुएं/बिंदूएं बिंदुण/बिंदूण/बिंदुणं/बिंदूर्ण 3. मच्चु प्रथमा मच्चु/मच्चू द्वितीया मच्चु/मच्चू मच्छं/मच्चूं/मच्चुएं/मच्चूएं मच्चुण/मच्चूण/मच्चुणं/मच्चूणं 4. सत्तु प्रथमा सत्तु/सत्तू द्वितीया सत्तु/सत्तू तृतीया सत्तुं/सत्तूं/सत्तुएं/सत्तूएं सत्तुण/सत्तूण/सत्तुणं/सत्तूणं 5. रिउ प्रथमा रिउ/रिऊ द्वितीया रिउ/रिऊ तृतीया रिउं/रिऊं/रिउएं/रिऊएं रिउण/रिऊण/रिउणं/रिऊणं मच्चु/मच्चू मच्चु/मच्चू मच्चुहिं/मच्चूहिं तृतीया सत्तु/सत्तू सत्तु/सत्तू सत्तुहिं/सत्तूहिं रिउ/रिऊ रिउ/रिऊ रिउहि/रिऊहिं 108 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. गुरु प्रथमा गुरु/गुरू गुरु/गुरू द्वितीया गुरु/गुरू गुरु/गुरू तृतीया गुरुं/गुरूं/गुरुएं/गुरूएं गुरुहि/गुरूहिं गुरुण/गुरूण/गुरुणं/गुरूणं 7. खलपू प्रथमा खलपू/खलपु खलपू/खलपु द्वितीया खलपू/खलपु खलपू/खलपु तृतीया खलपूं/खलपुं/खलपूएं/खलपुएं खलपूर्हि/खलपुहिं खलपूण/खलपुण/खलपूर्ण/खलपुणं 8. सयंभू प्रथमा सयंभू/सयंभु सयंभू/सयंभु द्वितीया सयंभू/सयंभु सयंभू/सयंभु तृतीया सयं_/सयंभु/सयंभूएं/सयंभुएं सयंभूहि/सयंभुहिं सयंभूण/सयंभुण/सयंभूणं/सयंभुणं बहुवचन महु/महू/महुइं/महूई महु/मह/महुइं/महूई महुहिं/महूहिं अंसु/अंसू/अंसुइं/अंसूई अंसु/अंसू/अंसुइं/अंसूई अंसुहिं/अंसूहिं (क-5) एकवचन 1. महु प्रथमा महु/महू . द्वितीया मह/महू - तृतीया महं/महूं/महुएं/महूएं महुण/महूण/महुण/महणं 2. अंसु प्रथमा अंसु/अंसू द्वितीया अंसु/अंसू अंसुं/असू/अंसुएं/अंसूएं अंसुण/अंसूण/अंसुणं/अंसूणं 3. वत्थु प्रथमा वत्थु/वत्थू द्वितीया वत्थु/वत्थू तृतीया वत्थु/वत्यूं/वत्थुएं/वत्थूएं वत्थुण/वत्थूण/वत्थुणं/वत्थूणं 4. जाणु प्रथमा . जाणु/जाणू . द्वितीया जाणु/जाणू तृतीया जाणुं/जाणूं/जाणुएं/जाणूएं जाणुण/जाणूण/जाणुणं/जाणूणं 5. आउ प्रथमा आउ/आऊ द्वितीया तृतीया आउं/आऊं/आउएं/आऊएं आउण/आऊण/आउणं/आऊणं ཙྪཱ ཙྪཱ བྷྱཱ ཙྪཱ ཙྪཱ བྷྱཱ ཙྪཱ ཙྪཱ བྷྱཱ ཙྪཱ ཙྪཱ བྷྱཱ ཙྪཱ ཙྪཱ ཙྪཱ वत्थु/वत्थू/वत्थुई/वत्थूई वत्थु/वत्थू/वत्थुई/वत्थूई वत्थुहिं/वत्थूहि . जाणु/जाणू/जाणुइं/जाणूई जाणु/जाणू/जाणुइं/जाणूई जाणुहिं/जाहिं आउ/आऊ/आउइं/आऊई आउ/आऊ/आउइं/आऊई. आउहिं/आऊहिं अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 109 For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क-6) एकवचन 1. घेणु प्रथमा धेणु/घेणू द्वितीया धेणु/घेणू तृतीया धेणुए/धेणूए 2. हणु प्रथमा हणु/हणू द्वितीया हणु/हणू तृतीया हणुए/हणूए 3. रज्जु प्रथमा द्वितीया तृतीया रज्जुए/रज्जूए 4. सस्सु प्रथमा सस्सु/सस्सू द्वितीया सस्सु/सस्सू तृतीया सस्सुए/सस्सूए 5. तणु प्रथमा तणु/तणू द्वितीया तणु/तणू तृतीया तणुए/तणूए 6. सासू प्रथमा सासू/सासु द्वितीया सासू/सासु तृतीया सासूए/सासुए 7. कण्डू प्रथमा __कण्डू/कण्डु द्वितीया ___ कण्डू/कण्डु तृतीया कण्डूए/कण्डुए 8. बहू प्रथमा द्वितीया बहू/बहु तृतीया बहूए/बहुए 9. चमू प्रथमा चमू/चमु द्वितीया चमू/चमु तृतीया चमूए/चमुए 10. जंबू प्रथमा जंबू/जंबु द्वितीया जंबू/जंबु तृतीया जंबूए/जंबुए बहुवचन घेणु/घेणू/घेणुउ/घेणूड/घेणुओ/घेणूओ घेणु/घेणू/घेणुउ/घेणूउ/घेणुओ/घेणूओ घेणुहिं/घेणूहिं हणु/हणू/हणुउ/हणूउ/हणुओ/हणूओ हणु/हणू/हणुउ/हणूड/हणुओ/हणूओ हणुहि/हणूहिं रज्जु/रज्जू/रज्जुउ/रज्जूउ/रज्जुओ/रज्जूओ रज्जु/रज्जू/रज्जुउ/रज्जूड/रज्जुओ/रज्जूओ रज्जुहिं/रज्जूहिं सस्सु/सस्सू/सस्सुउ/सस्सूउ/सस्सुओ/सस्सूओ सस्सु/सस्सू/सस्सुउ/सस्सूड/सस्सुओ/सस्सूओ सस्सुहिं/सस्सूहिं तणु/तणू/तणुउ/तणूउ/तणुओ/तणूओ तणु/तणू/तणुउ/तणूड/तणुओ/तणूओ. तणुहिं/तणूहिं सासू/सासु/सासूउ/सासुउ/सासूओ/सासुओ' सासू/सासु/सासूड/सासुउ/सासूओ/सासुओ सासूहि/सासुहिं कण्डू/कण्डु /कण्डूड/कण्डुउ/कण्डूओ/कण्डुओ कण्डू/कण्डु /कण्डूड/कण्डुउ/कण्डूओ/कण्डुओ कण्डूहिं/कण्डुहिं बहू/बहु/बहूड/बहुउ/बहूओ/बहुओ बहू/बहु/बहूड/बहुउ/बहूओ/बहुओ बहूहिं/बहुहिं चमू/चमु/चमूड/चमुउ/चमूओ/चमुओ चमू/चमु/चमूड/चमुउ/चमूओ/चमुओ चमूहि/चमुहिं जंबू/जंबु/जंबूड/जंबुउ/जंबूओ/जंबुओ जंबू/जंबु/जंबूड/जंबुउ/जंबूओ/जंबुओ जंबूहि/जंबुहिं अभ्यास-28 (क) 1. सामि/सामी 2. मुणि/मुणी 3. मंति/मंती हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए। उवविसिहिहि/उवविसिहिन्ति/उवविसिहिन्ते/उवविसिहिइरे। उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। 110 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. अरि/अरी जुझिअ/जुझिआ/जुज्झिउ/जुज्झिओ। 5. गामणी/गामणि उवविसइ/उवविसेइ/उवविसए। 6. दहि/दही चुअइ/चुएइ/चुअए। 7. अच्छि/अच्छी/अच्छिइं/अच्छीइं दुक्खिअ/दुक्खिआ/दुक्खिअई/दुक्खिआई। 8. अट्ठि/अट्ठी सुक्केसइ/सुक्केसए/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। 9. वारि/वारी णिज्झरउ/णिज्झरेउ। 10. भत्ति/भत्ती वड/वलेउ। 11. तत्ति/तत्ती हवेसइ/हवेसए/हविहिइ/हविहिए। 12. मणि/मणी/मणिउ/मणीउ/मणिओ/मणीओ पडहिं/पडन्ति/पडन्ते/पडिरे। 13. रिद्धि/रिद्धी वडिआ/वडि। 14. पुत्ती/पुत्ति/पुत्तिउ/पुत्तीउ/पुत्तिओ/पुत्तीओ खेलहिं/खेलन्ति/खेलन्ते/खेलिरे। 15. लच्छी/लच्छि वडा/वलेउ। 16. इत्थी/इत्थि/इत्थीउ/इत्थिउ/इत्थीओ/इत्थिओ उज्जमेसहि/उज्जमिहिहिं/उज्जमिहिन्ति/आदि। 17. माउसी/माउसि थक्किआ/थक्कि॥ 18. साडी/साडि सुक्कइ/सुक्केइ/सुक्कए। 19. बहिणी/बहिणि णच्चिआ/णच्चिा 20. जणेरी/जणेरि थक्केसइ/थक्केसए/थक्किहिइ/थक्किहिए। 21. पिआमही/पिआमहि उवविसउ/उवविसेउ। 22. बिंदु/बिंदू पडिहिहिं/पडिहिन्ति/पडिहिन्ते/पडिहिरे। 23. तेउ/तेऊ विअसउ/विअसेउ। 24. गुरु/गुरू हरिसउ/हरिसेउ। 25. रिउ/रिऊ जुज्झइ/जुज्झेइ/जुज्झए। 26. पिउ/पिऊ हसिअ/हसिआ/हसिउ/हसिओ। 27. मह/महू चुअइ/चुएइ/चुअए। 28. अंसु/अंसू/अंसुइं/अंसूई णिज्झरेसहि/णिज्झरेसन्ति/णिज्झरिहिहिं/आदि। 29. जाणु/जाणू थक्किअ/थक्किआ/थक्किउ। 30. आउ/आऊ वडा/वलेउ। 31. वत्थु/वत्थू/वत्थुई/वत्थूई सोहहिं/सोहन्ति/सोहन्ते/सोहिरे। 32. घेणु/घेणू/घेणुउ/घेणूड/घेणुओ/घेणूओ पलाहिं/पलान्ति-पलन्ति/पलान्ते-पलन्ते/पलाइरे। • *33. कडच्छु/कडच्छू तुट्टिआ/तुट्टि। 34. सासू/सासु चिट्ठ/चिट्टेउ। .. 35. बहू/बहु चे/चे इ/चेट्ठए। 1. सामि/सामी 2. मुणि/मुणी. 3. कइ/कई 4. गामणी/गामणि असण/असणा/असणु वारि/वारी वय/वया त/ता जिमइ/जिमेइ/जिमए। पिबन्तु/पिबेन्तु) पालेसहि/पालिहिहिं/आदि। लड्डुइ/लड्डुइ/लए। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 111 For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. हउँ प अच्च 5. अच्छि/अच्छिई/आदि णर/णरा/णरु देखहिं/देखन्ति/आदि। दहि/दही भुंजमु/भुजेमु। 7.कुक्कुर/कुक्कुरा/कुक्कुरु/कुक्कुरो अहि/अट्ठी/अट्टिइं/अट्ठीइं चुस्सेसइ/चुस्सिहिइ/आदि। . 8. मुणि/मुणी वारि/वारी पिबहिं/पिबन्ति/पिबन्ते/पिबिरे। 9. णर/णरा भत्ति/भत्ती करन्तु/करेन्तु। 10. पिहिमि/पिहिमी मणि/मणी जणेसइ/जणिहिइ/आदि। 11. माया/मायाउ/मायाओ/आदि साडी/साडीउ/साडीओ/आदि धोएसहि/धोइहिहिं/आदि। 12. बहिणी/बहिणि/बहिणीउ/आदि परमेसर/परमेसरा/परमेसरु 13. णर/णरा रिद्धि/रिद्धी चुअउ/चुएउ। 14. माउसी/माउसि पुत्ती/पुत्ति लड्डुइ/लड्डे/लहुए। 15. पिउ/पिऊ पुत्त/पुत्ता/पुत्तु गरहइ/गरहेइ/गरहए। 16. साहु/साहू गव्व/गव्या/गव्वु छंडउ/छंडेउ।. 17. पहु/पहू रक्खेसहि/रक्खिहिहिं/आदि। 18. रहु/रहू अम्हे/अम्हइं उवयरहि/उवयरन्ति/आदि। . 19. खलपू/खलपु खणइ/खणेइ/खणए। 20. सयंभू/सयंभु रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु पणमइ/पणमेइ/पणमए। 21. सूणु/सूणू महु/महू खाइ। 22. सूणु/सूणू जाणु/जाणू छुअउ/छुएउ। 23. तुहुं अंसु/अंसू/अंसुइं/अंसूई रोक्कि/रोक्के/आदि। वत्थु/वत्थू/वत्थुइं/वत्थूई गवेसेसइ/गवेसिहिइ/आदि। 25. धेणु/घेणू जंबू/जंबु तोडइ/तोडेइ/तोडए। 26. बहू/बहु सस्सु/सस्सू सेवेसइ/सेविहिइ/आदि। 27. चमू/चमु पाणि/पाणी हिंसेसइ/हिंसिहिइ/आदि। 28. बहिणी/बहिणि रज्जु/रज्जू चोरावइ/चोरावेइ/चोरावए। 29. सूणु/सूणू वत्थ/वत्था/वत्थु मइलइ/मइलेइ/मइलए। 30. करेणु/करेणू वारि/वारी पिबेसइ/पिबिहिइ/आदि। 24. सो अभ्यास-29 (क) 1. सामि/सामी मई 2. सामि/सामिएं/सामिण/आदि हउं 3. मुणि/मुणी अम्हे / अम्हइं 4. मुणिणा/मुणिएं/मुणिण/आदि अम्हे/अम्हइं 5. अरि/अरी 6. अरिणा 7. नरवइ/नरवई साहु/साहू 8. नरवई/नरवइएं/नरवइण/आदि साहु/साहू 9. तवस्सि/तवस्सी कहा/कह कोकइ/कोकेइ/कोकए। कोकिज्जउं/कोकियउं/आदि। देखहिं/देखन्ति/आदि। देखिज्जहुं/देखियहं/आदि। हणेसइ/हणिहिइ/आदि। हणेसहि/हणिहिहि/आदि। णमउ/णमेउ। णमिज्जउ/णमियउ। वक्खाणिहिहिं/आदि। 112 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ म 10. तवस्सिहिं/तवस्सीहिं 11. भाइ/भाई 12. भाई/भाइएं/भाइण/आदि 13. सेणावइ/सेणावई 14. सेणावई/सेणावइएं/आदि 15. जणेरी/जणरि 16. जणेरीए/जणेरिए 17. तुहुं 18. पइं/तई 19. अम्हे/अम्हई 20. अम्हेहिं 21. सो 22. तेण/तेणं/तें 23. जणेरी/जणेरि/आदि 24. जणेरीहिं/जणेरिहिं 25. सप्प/सप्पा/सप्पु/सप्पो 26. सप्पेण/सप्पेणं/सप्पें 27. बहिणी/बहिणि 28. बहिणीए/बहिणिए 29. सो 30. तेण/तेणं/तें कहा/कह वक्खाणेसइ/आदि। मई भुलइ/भुलेइ/भुलए। भुलिज्जउं/भुलियउं/आदि। सामि/सामी णमउ/णमे। सामि/सामी णमिज्जउ/णमियउ। धन/धन्ना/धन्नु कुट्टेसइ/कुट्टिहिइ/आदि। धन्न/धन्ना/धन्नु कुट्टेसइ/कुट्टिहिइ/आदि। पुक्करहि/पुक्करसि/आदि। पुक्करिज्जउं/पुक्करियउं/आदि। पइं/तई सुमरेसहुं/सुमरिहिहुं/आदि। सुमरेसहि/सुमरिहिहि/आदि। रिद्धि/रिद्धी चुअउ/चुएउ। रिद्धि/रिद्धी चुइज्जउ/चुइयउ। सुणु/सूणू लड्डहिं/लड्डन्ति/आदि। सुणु/सूणू लड्डिजहिं/लड्डियहिं/आदि। बालअ/बालआ/बालउ .. डंकइ/डकेइ/डंकए। बालअ/बालआ/बालउ/बालओ डंकिज्जइ/डंकियइ/आदि। समणी/समणि सेवइ/सेवेइ/सेवए। समणी/समणि सेविज्जइ/सेवियइ/आदि। त/ता थुणइ/थुणेइ/थुणए। त/ता थुणिज्जहिं/थुणियहिं/आदि। 1. भाइ, अम्ह (कोक) वर्तमानकाल 2. अम्ह, साहु (णम) भविष्यत्काल 3. कइ, गाण (गा) विधि एवं आज्ञा 4. मंती, नरवइ (णम) भविष्यत्काल 5. तुम्ह, त (थुण) विधि एवं आज्ञा 6. अरि, अम्ह (हण) वर्तमानकाल 7. अंम्ह, तवस्सि (सुमर) वर्तमानकाल 8. तुम्ह, लक्कुड (रंग) विधि एवं आज्ञा . 9. जामाउ, भोयण (खाद) भविष्यत्काल 10. पहु, अम्ह (पेच्छ) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 25, 27, 29, 1) (देखें अभ्यास 25, 27, 29, 6) (देखें अभ्यास 25, 27, 29, 2) (देखें अभ्यास 25, 27, 29, 6) (देखें अभ्यास 25, 27, 29, 2) (देखें अभ्यास 25, 27, 29, 1) (देखें अभ्यास 25, 27, 29, 1) (देखें अभ्यास 25, 27, 29, 2) (देखें अभ्यास 25, 27, 29, 6) (देखें अभ्यास 25, 27, 29, 1) (घ) वचन प्रत्यय 1. सामिएं 2. कइहिं मूलशब्द लिंग सामि पुल्लिंग कइ पुल्लिंग एकवचन बहुवचन विभक्ति तृतीया तृतीया — अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक . 113 For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. साहू 3. वारिइं वारि नपुंसकलिंग बहुवचन प्रथमा/द्वितीया , इं. 4. अट्ठिण अट्ठि नपुंसकलिंग एकवचन तृतीया 5. भत्तिउ भत्ति स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा/द्वितीया उ 6. भत्तिओ भत्ति स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा/द्वितीया ओ 7. तत्ति तत्ति स्त्रीलिंग एकवचन/बहुवचन प्रथमा/द्वितीया 0 8. लच्छीए लच्छी स्त्रीलिंग एकवचन तृतीया. 9. सत्तुहिं . सत्तु पुल्लिंग बहुवचन तृतीया 10. पहू पहु पुल्लिंग एकवचन/बहुवचन प्रथमा/द्वितीया 0-ऊ साहु पुल्लिंग एकवचन/बहुवचन प्रथमा/द्वितीया 0-ऊ 12. महुहिं महु नपुंसकलिंग बहुवचन तृतीया 13. वत्थुई वत्थु नपुंसकलिंग बहुवचन प्रथमा/द्वितीया 14. अंसुएं अंसु नपुंसकलिंग एकवचन तृतीया पुत्ती स्त्रीलिंग एकवचन तृतीया ए-इए 16. सस्सुउ सस्सु स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा/द्वितीया 17. तणुए स्त्रीलिंग एकवचन तृतीया 18. चमूहिं चमू स्त्रीलिंग . बहुवचन तृतीया 19. वाउं __ वाउ पुल्लिंग एकवचन तृतीया 20. बहिणीए बहिणी स्त्रीलिंग एकवचन तृतीया 21. रहुणन्दणें रहुणन्दण पुल्लिंग एकवचन तृतीया अ-ए--एं अभ्यास-30 (क-1) 1. सत्तुं/सत्तुएं/सत्तुण/आदि सेणावइ/सेणावई हणिअ/हणिआ/हणिउ/हणिओ। 2. बालएण/बालएणं/बालएं वत्थ/वत्था/वत्थई/वत्थाई फाडिअ/फाडिअई/आदि। 3. भाइहिं/भाईहिं खीर/खीरा/खीरु पिबिअ/पिबिआ/पिबिउ। 4. पाणिहिं/पाणीहिं कम्म/कम्मा/कम्मइं/कम्माइं बंधिअ/बंधिअई/आदि। 5. कई/कई/कइएं/कइण/आदि गाण/गाणा/गाणइं/गाणाई गाअ/गाआ/गाअइं/गाआई। 6. सामि/सामिएं/सामिण/आदि सुत्त/सुत्ता/सुत्तु कट्टिअ/कट्टिआ/कट्टि। 7. जई/जइएं/जइण/जइणं/आदि सिक्खा /सिक्ख धारिआ/धारि। 8. रिसिहि/रिसीहिं पण्णा/पण्ण जाणिआ/जाणि। 9. णयरजणेण/णयरजणेणं/णयरजणे भोयण/भोयणा/भोयणु खाअ/खाआ/खाउ। 10. रहुणन्दणेण/रहुणन्दणेणं/रहुणन्दणे रक्खस/रक्खसा हणिआ/हणि॥ 11. पुत्तीए/पुत्तिए लच्छी/लच्छि इच्छिआ/इच्छि। 12. जइं/जइएं/जइण/जइणं/आदि कहा/कह कहिआ/कहि॥ 13. मई विमाण/विमाणइं/विमाणाइं/आदि पेच्छिअई/पेच्छिआइं/आदि। 14. तेण/तेणं/तें वेरग्ग/वेरग्गा/वेरग्गु इच्छिअ/इच्छिआ/इच्छिउ। 15. पइं/तई वसण/वसणा/वसणइं/वसणाई वण्णिअ/वण्णिअइं/आदि। 114 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. अम्हेहिं 17. तहिं/ताहि/तेहिं 18. तेण/तेणं/तें 19. गुरुं/गुरूं/गुरुएं/गुरुण/आदि 20. जामाउं/जामाउएं/आदि वारि/वारी करुणा/करुण आणा/आण मुणि/मुणी झुपडा/झुपड पिबिअ/पिबिआ। जणिआ/जणि॥ पालिआ/पालि। थुणिअ/थुणिआ। पेच्छिा /पेच्छि । (क-2) 1. भाई/भाइएं/भाइण/आदि 2. रहुवइं/रहुवई/रहुवईएं/आदि 3. कइहिं/कईहिं 4. करिं/करी/करिएं/आदि 5. रिसिं/रिसिएं/रिसिण/आदि 6. मई 7. अम्हेहिं 8. तहिं/ताहि/तेहिं 9. पई/तई 10. तेण/तेणं/तें 11. तुम्हेहिं 12. ताए/तए 13. पिहिमिए/पिहिमीए 14. माउसीए/माउसिए 15. जुवइए/जुवईए 16. पइं/तई 17. तेण/तेणं/तें 18. अम्हेहिं 19. सस्सुहिं/सस्सूहिं 20. तुम्हेहिं तरु/तरू सिंचिअव्व/सिंचिएव्वउं/आदि। साह/साहू कोकिअव्व/काकेवा/आदि। गाण/गाणा/गाणइं/गाणाई गाअव्व/गाअव्वइं/आदि। केसरि/केसरी मारिअव्व/मारेव्वउं/आदि। रवि/रवी वंदिअव्व/वंदिएव्वउं/आदि। दहि/दही @जिअव्व/भुंजेव्वउं/आदि। उदग/उदगा/उदगु पिबिअव्व/पिबिअव्वु/आदि। अट्ठि/अट्ठी/अट्टिइं/अट्ठीई खिविअव्व/खिविअव्वइं/आदि। वत्थु/वत्थू/वत्थुइं/वत्थूई सिंचिअव्व/सिंचिअव्वइं/आदि। आउ/आऊ पेच्छिअव्व/पेच्छिअव्वा/आदि। रिद्धि/रिद्धी लभिअव्वा/लभेवा/आदि। तत्ति/तत्ती मग्गिअव्वा/मग्गिअव्व/आदि। मणि/मणी/मणिउ/मणीउ/आदिधारिअव्वाउ/धारिएव्वउं/आदि। साडी/साडि/साडीउ/आदि कीणिअव्वाउ/कीणेव्वउं/आदि। भत्ति/भत्ती करिअव्वा/करेवा/आदि। रज्जु/रज्जू गुंथिअव्वा/गुंथिएव्वउं/आदि। धेणु/घेणू/घेणुउ/घेणूड/आदि पालिअव्वा/पालेवा/आदि। सिंचिअव्वा/सिंचिअव्व/आदि। बहू/बहु /बहूउ/बहुउ/आदि लड्डिअव्वा/लड्डिअव्वाउ/आदि। तिण/तिणा/तिणु दहिअव्व/दहिअव्वा/आदि। जंबू/जंबु (ख-1) . . . 1. रहुणन्दण, रक्खस (हण) 2. सामि, भोषण (खाद) 3. कइ, वय (पाल) 4. ससा, तुम्ह (लड्ड) 5. मित्त, अम्ह (वद्धाव) 6. भाइ, अम्ह (पुक्कर) 7. त, धण (मग्ग) 8. अम्ह, त (णिरक्ख) 9. तुम्ह, अम्ह (बंध) 10. मुणि, तुम्ह (पेस) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 115 For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ख-2). 1. रहुवइण, साहू (कोक) 2. त, लक्कुड (रंग) 3. अम्ह, दुक्ख (भुल) 4. महेली, परमेसर (थुण) 5. जोगि, आगम (पढ) 6. तवस्सि, अम्ह (सुमर) 7. तुम्ह, रज्जु (गुंथ) 8. त, अम्ह (लड्डु) 9. अम्ह, वारि (पिब) 10. रिसि, दिवायर (वंद) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) (देखें अभ्यास 30) मूलशब्द लिंग वचन विभक्ति प्रत्यय कृदन्त-नाम . . 1. कोकिओ कोक पुल्लिंग एकवचन प्रथमा अ भूतकालिक 2. देखि देख तीनों एक./बहु. प्रथमा अ भूतकालिक 3. सुणिआउ सुण स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा अ। भूतकालिक 4. कीणिअव्वु कीण एकवचन प्रथमा अव्व विधिकृदन्त 5. रक्खिअव्वा रक्ख तीनों एक./बहु. प्रथमा अव्व विधिकृदन्त 6. लभिएव्वउं लभ तीनों एक./बहु. प्रथमा इएव्वउं विधिकृदन्त 7. झाएअव्वा झा तीनों एक./बहु. प्रथमा विधिकृदन्त 8. पिबिअव्व पिब तीनों एक./बहु. प्रथमा अव्व विधिकृदन्त 9. गणेअव्वई गण नपुंसकलिंग बहुवचन प्रथमा अव्व विधिकृदन्त 10. पेच्छेव्वळ पेच्छ तीनों एक./बहु. प्रथमा 'एव्वउं विधिकृदन्त 11. धारिअ धार तीनों एक./बहु. प्रथमा अ भूतकालिक 12. पालिआउ स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा अ भूतकालिक 13. पेसिउ पेस पु./नपुं. एकवचन प्रथमा . अ भूतकालिक 14. धारेव्वळ धार तीनों एक./बहु. प्रथमा एव्वउं विधिकृदन्त 15. चक्खिअव्वाओ चक्ख स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा अव्व विधिकृदन्त 16. माणिएव्वळ माण तीनों एक./बहु. प्रथमा इएव्वउं विधिकृदन्त 17. बहुउ स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा उ 18. घेणुओ धेणु स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा ओ 19. सामिएं सामि पुलिंग एकवचन तृतीया एं 20. मुणिहिं मुणि पुल्लिंग बहुवचन तृतीया हिं 21. गामणीहिं गामणी पुल्लिंग बहुवचन तृतीया हिं 22. साहूं पुलिंग एकवचन तृतीया 23. विमाण विमाण नपुंसकलिंग बहुवचन प्रथमा 24. सीलेण सील नपुंसकलिंग एकवचन तृतीया ण-एण - अव्व * * * * * 0 0 1 * * * पाल 1. 9. 3 य. g. * * साहु 116 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अच्छि गुरु - - 25. अच्छिण 26. गुरुहिं 27. पुत्तो 28. बुज्झिअव्वा 29. गणिएव्वउं 30. सामिहिं नपुंसकलिंग बहुवचन - तृतीया पुल्लिंग बहुवचन तृतीया पुल्लिंग एकवचन प्रथमा तीनों एक./बह. प्रथमा तीनों एक./बहु. प्रथमा पुल्लिंग बहुवचन तृतीया ण हिं ओ अव्व इएव्वउं हिं बुज्झ गण सामि विधिकृदन्त विधिकृदन्त अभ्यास-31 1. सामि/सामी रहुवइ/रहुवई वंदन्तु/वंदमाणु/आदि उठ्छ/उठेव/उट्ठए। 2. सो गामणी/गामणि सेवन्तो/सेवमाणो/आदि थक्केसइ/थक्किहिइ/आदि। 3. ते महु/महू चक्खन्ता/चक्खमाणा/आदि लोभहिं/लोभन्ति/आदि। 4. सीह/सीहा/सीह/सीहो बालअ/बालआ/बालउ भुंजन्तो/भुंजमाणो/आदि मारइ/मारेइ/मारए। 5. माया/माय पुत्ती/पुत्ति लड्न्ता/लड्माणा/आदि उल्लसेसइ/उल्लसिहिइ/आदि। 6. पुत्ती/पुत्ति गाण/गाणा/गाणु गान्ता/गामाणा/आदि णच्चउ/णच्चेउ/आदि। 7. बप्पु/बप्पो/आदि खेत्त/खेत्ता/खेत्तु सिंचन्तो/सिंचमाणो/आदि थक्केसइ/थक्किहिइ/आदि। 8. तुहं परमेसर/परमेसरा/परमेसरु थुणन्तो/थुणमाणो/आदि वंदि/वंदे/वंदहि/वंदसु/आदि। 9. बहिणी/बहिणि पुत्त/पुत्ता/पुत्तु मारन्ता/मारमाणा/आदि खिज्जइ/खिज्जइ/खिज्जए। 10. सा पुत्त/पुत्ता/पुत्तु पेसन्ता/पेसमाणा/आदि रुवइ/रुवेइ/रुवए। 11. अम्हे/अम्हइं परमेसर/परमेसरा/परमेसरु थुणेवं/थुणणहं/आदि उट्ठमो/उट्ठामो/उठेमो। 12. तुहुं तत्ती/तत्ति लभेवं/लभण/आदि उज्जमेसहि/उज्जमिहिहि/आदि। 13. पिउ/पिऊ पुत्ती/पुत्ति कहेवं/कहण/आदि उच्छहइ/उच्छहए/आदि। 14. ते रज्जु/रज्जू बंधेवं/बंधण/आदि उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। 15. महेली/महेलि घेणु/घेणू देखेवं/देखण/आदि उक/उठेव/ उट्ठए। 16. सा वत्थु/वत्थू कीणेवं/कीणण/आदि गच्छेसइ/गच्छिहिइ/आदि। 17. सेणावइ/सेणावई सत्तु/सत्तु मारेवं/मारण/आदि पलाइ। 18. पिआमहु/पिआमहो/आदि पोत्त/पोत्ता/पोत्तु वद्धावेवं/वद्धावण/आदि गच्छइ/गच्छेइ/गच्छए। 19. तुहुं कहा/कह सुणेवं/सुणणहं/आदि उहि/उद्दे/उट्ठ/उट्ठहि/उट्ठसु/आदि। 20. हडं भोयण/भोयणा/भोयणु चप्पेवं/चप्पण/आदि चेडं/चेट्ठमि/चेट्ठामि/चेडेमि। 21. सामि/सामी रहुवइ/रहुवई णमि/णमिउ/णमिवि/आदि हरिसइ/हरिसेइ/आदि। 22. कइ/कई.गुरु/गुरू वंदि/वंदिउ/वंदिवि/आदि उवविसइ/उवविसए/आदि। 23. तुहुँ भत्ति/भत्ती करि/करिउ/करिवि/आदि जीवि/जीवे/जीवहि/आदि। । 24. तुहं तत्ति/तत्ती लभि/लभवि/आदि उल्लसेसहि/उल्लसिहिहि/आदि। 25. ते घेणु/घेणू/धेणुउ/आदि देखि/देखिउ/देखिवि/आदि उट्ठहिं/उट्ठन्ति/आदि। 26. रिसि/रिसी परमेसर/परमेसरा/परमेसरु वंदि/वंदिउ/आदि झाअहिं/झाअन्ति/आदि 27. भाइ/भाई रयण/रयणा/रयणु चोरि/चोरिउ/चोरिवि/आदि पलाइ। 28. नरवइ/नरवई परमेसर/परमेसरा/परमेसरु सुमरि/सुमरिउ/आदि सयउ/सयेउ। 29. रक्खस/रक्खसा/रक्खसु/रक्खसो बालअ/बालउ/आदि पीडि/पीडिउ/आदि उच्छलइ/आदि। 30. सूणु/सूणू रज्जु/रज्जू खंडि/खंडिउ/खंडिवि/आदि खिवइ/खिवेइ/खिवए। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 117 For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास - 32 1. महु / मज्झु पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्तो सुह / सुहा / सुहु इच्छइ / आदि । 2. नरिंद/नरिंदा / नरिंदसु / नरिंदासु / नरिंदहो / नरिंदाहो / नरिंदस्सु पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्ता रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु पणमेस / आदि । 3. पुत्त / पुत्ता / पुत्तसु / पुत्तासु / पुत्तहो / पुत्ताहो / पुत्तस्सु सुह/सुहा/सुहु बप्प / बप्पा / बप्पसु / बप्पासु/ बप्पहो / बप्पाहो / बप्पस्सु सुह / सुहा / सुहु होइ । 4. तुम्हहं माया / माय कहा / कह सुणउ / सुणेउ । 5. मह / मज्झ पुत्ती / पुत्ति सोक्ख / सोक्खा / सोक्खु इच्छिहिइ /आदि । 6. सामि / सामी भाइ / भाई परमेसर / परमेसरा / परमेसरु वंदेसर / वंदिहि / आदि । 7. तुहुं णम्मया / णम्मय / णम्मयाहे / णम्मयहे वारि/वारी पिबि / पिबे / पिबु/पिब / पिबहि / पिबसु । 8. महु / मज्झु गुरु / गुरू परमेसर / परमेसरा / परमेसरु झाअहिं / झाअन्ति / झाअन्ते / झारे । 9. नरिंद/ नरिंदा / नरिंदहं / नरिंदाहं रिउ / रिऊ जुज्झ / जुज्झा / जुज्झहो / आदि चिंतहिं / चिंतन्ति/आदि । 10. महु / मज्झ माउसी / माउसीउ / माउसीओ / आदि साडी / साडि कीणहिं / कीणन्ति / आदि । 11. त/ता / तहं/ ताहं सुया / सुय / सुयाउ / सुयउ / सुयाओ / सुयओ हरिसहिं / हरिसन्ति / आदि । 12. मह/ मज्झु नणंदा / नणंद तं वण्णइ / वण्णेइ / वण्णए । 13. सो कइ / कई गाणं / गाणा / गाणु सुमरइ / सुमरेइ / सुमरए । 14. माउल/माउला/माउलसु/माउलासु/माउलहो/ माउलाहो / माउलस्सु ससा / सस कहा / कह सुणउ / सुणेउ । 15. महु / मज्झु मित्तो / आदि त / ता/ तसु/तासु/तहो/ ताहो / तस्सु पोट्टल / पोट्टला / पोट्टलु मग्गउ / मग्गेउ | 16. भाइ / भाई सत्तू / सत्तु पुत्त / पुत्ता / पुत्तु मारेस / आदि 17. त/ता/तसु / तासु /तहो/ ताहो / तस्सु अच्छि / अच्छी / अच्छिइं/अच्छीइं दुखहिं/दुखन्ति / आदि । 18. माउसी / माउसि / माउसी हे / माउसिहे पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्ता बहिणी / बहिणि/बहिणीहे/बहिणिहे // कीउ / आदि । 19. नरिंद / नरिंदा / नरिंदसु / नरिंदासु/नरिंदहो / नरिंदाहो / नरिंदस्सु पुत्त / आदि तवस्सि / आदि सेवइ / आदि । 20. भाइ / भाई तणया / तणय परमेसर / परमेसरा / परमेसरु थुणउ / थुणे | 21. सेणावइ/सेणावई बहिणी / बहिणि माउलसु / माउलहो / माउलस्सु / आदि महु/महू पेसिहिइ /आदि । 22. माउलसु/माउलहो / आदि धूआ /धूअ रिद्धि / रिद्धी/ रिद्धिहे / रिद्धी हे परमेसरु / आदि अच्च / आदि । 23. तउ / तुज्झ / तुध्र पुत्तो / आदि अप्पलद्धि / अप्पलद्धी/अप्पलद्धिहे/अप्पलद्धी हे चेउ / आदि । 24. तुहु साहु/ साहू भोयण / भोयणा / भोयणु कीणि/कीणे/कीणु/कीणहि/कीणसु/आदि । 25. पिआमही/पिआमहि पोत / पोत्ता/पोत्तसु / पोत्तहो/पोत्तस्सु / आदि भोयण / भोयणा / भोयणु रचइ / आदि । 26. ता/त/ताहे/तहे बहिणी / बहिणि लुक्कउ / लुक्केउ । 27. नणंदा / नणंद / नणंदाहे / नणंदहे धूआ / धूअ सयेसइ / सयिहिइ /आदि । 28. माउसी / माउसि / माउसीहे / माउसिहे सूणु / सूणू तं उपकरेसइ / उपकरिहिइ / आदि 29. तउ / तुज्झ / तुध्र पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्तो मह / मज्झु पुत्त / पुत्ता / पुत्तु खमउ / खमेउ । 30. तुम्हहं भाई /भाई मुणि / मुणी गणिहिहिं / गणिहिन्ति / गणिहिन्ते / गणिहिरे । 31. पहु/ पहू तउ / तुज्झ / तु पुत्त / पुत्ता / पुत्तु रक्खउ / रक्खेउ । 32. जंबू / जंबु / जंबूहे / जंबुहे वढई/वड्ढेइ/वढए। 33. सो करि/करी गड्डा / गड्ड खण / खणे । 34. सस्सु / सस्सू ता/त/ताहे / तहे बहू / बहु लड्डुइ / लड्डे । 118 For Personal & Private Use Only अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. सो तत्ति/तत्ती/तत्तिहे/तत्तीहे भोयण/भोयणा/भोयणु खाइ। 36. तुहुं जंतु/जंतू/जंतुहं/जंतूहं/जंतुहुं/जंतूहुं वत्थ/वत्था/वत्थु लभि/लभे/लभु/लभ/आदि। 37. मंति/मंती पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो नरिंद/नरिंदा/नरिंदु णमउ/णमेउ। 38. रहुणंदण/रहुणंदणा/रहुणंदणसु/रहुणंदणासु/रहुणंदणहो/रहुणंदणाहो/रहुणंदणस्सु सोक्ख/ सोक्खा/सोक्खु महु/मज्झु सोक्ख/सोक्खा/सोक्खु अत्थि। 39. सीया/सीय/सीयाहे/सीयहे माया/माय कहा/कह सुणेसइ/सुणिहिइ/आदि। 40. रज्ज/रज्जा/रज्जसु/रज्जासु/रज्जहो/रज्जाहो/रज्जस्सु सासण/सासणा/सासणु तं रक्खेसइ/आदि। 41. सामि/सामी/सामिहं/सामीह/सामिहं/सामीहुं भाइ/भाई तं णमेसहिं/णमिहिन्ति/णमिहिन्ते/आदि। 42. कह/कई/कइहं/कईहं/कइहुं/कईडं गुरु/गुरू अम्हे/अम्हई देखहिं/देखन्ति/देखन्ते/देखिरे। 43. त/ता/तसु/तासु/तहो/ताहो/तस्सु गुरु/गुरू भोयण/भोयणा/भोयणु जिमहिं/जिमन्ति/आदि। 44. सो त/ता/तसु/तासु/तहो/ताहो/तस्सु गंथ/गंथा/गंथु परिक्खा/परिक्ख/परिक्खाहे/परिक्खहे __ पढइ/पढेइ/पढए। 45. मह/मज्झु पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो सुह/सुहा/सुहसु/सुहासु/सुहहो/सुहाहो/सुहस्सु हसेसइ/आदि। 46. नरिंद/नरिंदा/नरिंदसु/नरिंदासु/नरिंदहो/नरिंदाहो/नरिंदस्सु पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो रहुणंदण/ ___ रहुणंदणा/रहुणंदणसु/रहुणंदणासु/रहुणंदणहो/आदि पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु मग्गउ/मग्गेउ। 47. सो तणु/तणू/तणुहे/तणूहे णम्मया/णम्मय/णम्मयाहे/णम्मयहे वारि/वारी पिबइ/पिबए/आदि। 48. ता/त/ताहे/तहे माया/माय पई/तई पालेसइ/पालिहिइ/आदि।। 49: हडं गंगा/गंग/गंगाहे/गंगहे कहा/कह सुणेसउं/सुणेसमि/सुणिहिउं/सुणिहिमि/आदि। 50. त/ता/तसु/तासु/तहो/ताहो/तस्सु पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो घर/घरा/घरु गच्छउ/गच्छेउ। अभ्यास-33 1. बालअ/बालआ/बालउ/बालओ सप्पहे/सप्पाहे/सप्पहु/सप्पाहु डरइ/आदि। • 2. खेत्तहे/खेत्ताहे/खेत्तहु/खेत्ताहु धन्न/धन्ना/धनु उप्पज्जइ/उप्पज्जेइ/उप्पज्जए। -3.. सो घेणुहे/घेणूहे. डरेसइ/डरेसए/डरिहिइ/डरिहिए। . 4. जंबूहे/जंबुहे पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु पडइ/पडेइ/पडए। 5. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो सीहहे/सीहाहे/सीहहु/सीहाहु डरि/डरिउ/डरिवि/आदि पलाहिइ/आदि। 6. गिरिहे/गिरीहे. बालअ/बालआ/बालउ/बालओं पडइ/पडेइ/पडए। 7. गिरिहे/गिरीहे गंगा/गंग ऊतरइ/ऊतरेइ/ऊतरए। 8. सो मह/मज्झु डरउ/डरेउ। 9. सो तउ/तुज्झ/तुध्र गंथ/गंथा/गंथु पढेसइ/पढिहिइ/आदि। 10. बीअहे/बीआहे/बीअहु/बीआहु तरु/तरू उप्पज्जइ/उप्पज्जेइ/उप्पज्जए। 11. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो बप्पहे/बप्पाहे/बप्पहु/बप्पाहु लुक्कइ/लुक्केइ/लुक्कए। 12. अम्हे/अम्हई बप्पहुं/बप्पाहुं डरहुं/डरमो/डरमु/डरम/आदि। . 13. ते जुवइहे/जुवईहे लुक्कहि/लुक्कन्ति/लुक्कन्ते/लुक्किरे। 14. ते सामिहे/सामीहे डरहिं/डन्ति/अन्ते/डरिरे। ... 15. तुहं साहुहे/साहूहे पढि/पढे/पढु/पढ/पढहि/पढेहि/पढसु/पढेसु। 16. तरुहे/तरूहे पत्त/पत्ता/पत्तु उप्पज्जइ/उप्पज्जेइ/उप्पज्जए। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 119 For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. तुम्हे / तुम्हइं नरवइहे / नरवईहे डरह / डरेह | 18. बालअ / बालआ करेणुहे/करेणूहे डरहिं/ डरन्ति / डरन्ते / डरिरे । 19. मंती नरिंदहे/नरिंदाहे/नरिंदहु/नरिंदाहु डरइ / डरेइ / डरए । 20. कलसियाहे / कलसियहे वारि / वारी णीसरइ / णीसरे / णीसरए । 21. माउल / माउला / माउलु/माउलो सप्पहे/सप्पाहे/सप्पहु/सप्पाह डरेसइ / डरिहिइ / आदि । (ख) 1. हि / हे मेह / मेहा गज्जहिं / गज्जन्ति / गज्जन्ते / गज्जिरे । 2. णम्मयाहिं/ णम्मयहिं वारि/वारी सुक्केस / सुक्केसर/सुक्किहिइ/सुक्किहिए। 3. सीया घरि / घरे कहा / कह णिसुणइ / आदि । 4. सो पोट्टलि / पोट्टले उवविसइ / उवविसेइ / उवविसाए । 5. जराहिं / जरहिं वाया / वाय थक्केसइ / थक्केसर/थक्किहिइ /थक्किहिए। 6. रहुणन्दणसु/रहुणन्दणहो/रहुणन्दणस्सु / आदि रज्जि / रज्जे कमला / कमल वड्ढई/वड्ढे / वड्ड । 7. ता/त/ताहे/तहे माया/माय घरि / घरे पुत्त / पुत्ता / पुत्तु पालइ / पालेइ / पालए। 8. तुहुं हसि/हसिउ / हसिवि/आदि घरि / घरे णच्चि / णच्चे / णच्चु /णच्चहि /णच्चसु/आदि। 9. सा परिक्खाहिं / परिक्खहिं मुच्छइ/मुच्छेइ/मुच्छए । 10. तुहुं धेणु / धेणू खेत्ति / खेत्ते बंधि / बंधे / बंधु / बंधहि / बंधसु / आदि । 11. पुत्ती / पुत्ति / पुत्तीउ / पुत्तिउ / पुत्तीओ/पुत्तिओ णहि / णहे ससि / ससी देखेसहिं / देखिहिहिं / आदि । 12. ता/त/ताउ / तउ / ताओ / तओ खेत्ति / खेत्ते वत्थु / वत्थू /वत्थुइं / वत्थूइं खिवहिं / खिवन्ति / आदि । 13. तुहुं ण्हाएवं/ण्हाण/ण्हाण / आदि सायरि / सायरे कुद्दि / कुद्दे/कुद्द /कुद्दहि/कुद्दसु/आदि। 14. कुक्कुर / कुक्कुरा / कुक्कुरु/कुक्कुरो वणि/वणे गड्डा / गड्ड खणइ / खणेइ / खणए। 15. सप्प/सप्पा / सप्पु / सप्पो तरुहि / तरूहि डुलइ / डुलेइ / डुलए। 16. पिउ/पिऊ घरि /घरे परमेसर / परमेसरसु / परमेसरहो / आ दे थुइ / थुई गाइ । 17. माउल/माउला/माउलु/माउलो संझाहिं/संझहिं लच्छी/लच्छि वंदइ / वंदेइ/ वंदए । 18. सो जउणाहिं / जउणहिं ण्हा | 19. वत्थु /वत्थू /वत्थुइं / वत्थूइं झुंपडाहिं / झुंपडहिं जलि / जलिउ / जलवि / आदि णस्सेसहिं / आदि । 20. त/ता/तसु/तासु/तहो/ताहो / तस्सु घरि / घरे मण / मणा / मणु लग्गइ / लग्गेइ / लग्गए (ग) 1. सामि / सामी तुहुं अम्हे / अम्हां रक्खि / रक्खे / रक्खु / रक्ख / आदि । 2. नरिंद/नरिंदा / नरिंदु/नरिंदो तउ / तुज्झ / तुध्र रज्जि / रज्जे सुह / सुहा / सुहु हवउ / हवे | 3. मित्त / मत्ता / मित्तु / मित्तो तुहुं महु/मज्झु घरि /घरे / आगच्छ / आगच्छहि/आगच्छसु/आदि। 4. माया / माय तुहुं बालअ / बालआ पालि / पाले / पालु/पाल/पालहि/पालसु/आदि । 5. सीया/सीय वणि/वणे दुह / दुहा / दुहु/दुहो हवेसइ / हवेसए/हविहिइ/हविहिए। 6. पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्तो सच्च / सच्चा/ सच्चु बोल्लि / बोल्ले/बोल्लहि/बोल्लसु/आदि। 7. जुवइ / जुवई तुमं/तुं / तुह हसि / हसे / हसु / हस/हसहि / हससु / आदि । 8. बालअ / बालआ / बालहो / बालाहो तुम्हे / तुम्हई गंथ / गंथा / गंधु पढह / पढेह | 9. मित्त/मित्ता / मित्तहो /मित्ताहो तुम्हे /तुम्हइं रज्जहे / रज्जाहे/रज्जहु/रज्जाहु डरह / डरेह । 10. साहू / साहू / साहहो / साहूहो संजम / संजमा / संजमु पालह / पालेह । 120 For Personal & Private Use Only अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-34 (क) 1. सो णहि/णहे विमाण/विमाणा/विमाणु ओडुइ/ओडेइ/ओडए/ओडावइ/ओडावेइ/ओडावए/ उगुइ/ोइ/उहुए/उड्डावइ/उडावेइ/उड्डावए। 2. नरिंद/नरिंदा/आदि रज्जहिं/रज्जाहिं सासण/सासणा/सासणु पसारउ/पसारेउ/पसरावउ/पसरावेउ। 3. णर/णरा/णरु/णरो तिण/तिणा/तिणु ओगइ/ओगेइ/ओगए/ओगावइ/ओगावेइ/ओगावए/ उगइ/उगेइ/उगए/उगावइ/उगावेइ/उगावए। 4. सेणावइ/सेणावई चमु/चमू लुक्केसइ/लुक्कावेसइ/लुक्किहिइ/लुक्काविहिइ/लोक्केसइ/ लोक्कावेसइ/लोक्किहिइ/लोक्काविहिइ/आदि। 5. तुहुं जराहिं/जरहिं वेरग्ग/वेरग्गा/वेरगु वहि/वडे/वट्ठहि/वडावि/वडावे/वडावहि/आदि। 6. साहु/साहू णर/णरा/णरु जग्गइ/जग्गेइ/जग्गए/जग्गावइ/जग्गावेइ/जग्गावए। 7. माया/माय पुत्ति/पुत्ती णच्चेवं/णचण/णचणहं/णच्चावेवं/णच्चावण/आदि रोक्कावइ/आदि। 8. सा मइं हासइ/हासेइ/हासए/हसावइ/हसावेइ/हसावए। 9. हउं तं जग्गउं/जग्गमि/जग्गावउं/जग्गावमि/जग्गावेमि। 10. तुहं तं लुक्कहि/लुक्कसि/लुक्कसे/लुक्कावहि/लुक्कावसि/लुक्कावसे/लोक्कहि/ ___ लोक्कसि/लोक्कसे/लोक्कावहि/लोक्कावसि/लोक्कावसे। 11. ते ता/त/ताउ/तउ/ताओ/तओ णच्चहि/णच्चन्ति/णच्चन्ते/णच्चिरे/णच्चावहि/णच्चावन्ति/ __णच्चावन्ते/णच्चाविरे। 12. णयरजणइं/आदि खेत्ति/खेत्ते धन्नई/धन्नाई/आदि ओगर्हि/ओगन्ति/ओगन्ते/ओगिरे/ओगावहिं/ ओगावन्ति/ओगावन्ते /ओगाविरे/उगहिं/उगन्ति/उगन्ते /उगिरे/उगावहिं/उगावन्ति/ उगावन्ते/उगाविरे। 13. रक्खसु/रक्खसो/आदि बालअ/बालआ/बालउ मारइ/मारेइ/मारए/मारावइ/मारावेइ/मारावए। 14. माउसी/माउसि पुत्ति/पुत्ती सायरि/सायरे कुद्दइ/कुद्देइ/कुद्देऽ/कुद्दावइ/कुद्दावेइ/कुद्दावए/ • कोहइ/कोद्देइ/कोहए/कोदावइ/कोद्दावेइ/कोहावए। .. 15. पिआमही/पिआमहि पोत्त/पोत्ता/पोत्तु पहाअइ/हाएइ/हाअए/व्हावइ/पहावेइ/हावए। 16. माउल/माउलो/आदि धूआ/धूअ ठाअइ/ठाएइ/ठाअए/ठावइ/ठावेइ/ठावए। 17. बप्प/बप्पा/बप्पु/बप्पो पुत्ति/पुत्ती सायउ/सायेउ/सयावउ/सयावेउ। 18. रक्खस/रक्खसा बालअ/बालआ डारहिं/डारन्ति/डारन्ते/डारिरे/डरावहिं/डरावन्ति/डरावन्ते/ डराविरे। 19. पिआमही/पिआमहि बालअ/बालआ खाअइ/खाएइ/खाअए/खावइ/खावेइ/खावए। 20. साहु/साहू नरिंद/नरिंदा/नरिंदु अच्छइ/अच्छेइ/अच्छए/अच्छावइ/अच्छावेइ/अच्छावए। 1. तेण/तेणं/तें णहि/णहे विमाण/विमाणा/विमाणु उड्डाविज्जइ/उड्डावियइ/उड्डिज्जइ/उहियइ/आदि। 2. नरिंदहि/आदि रज्जि/रज्जे सासणु/आदि पसराविज्जइ/पसरावियइ/पसारिज्जइ/पसारियइ/आदि। 3. तेण/तेणं/तें तिण/तिणा/तिणु उगाविज्जइ/उगावियइ/उगिज्जइ/उगियइ/आदि। 4. सेणावइएं/आदि चमु/चमू लुक्काविज्जइ/लुक्कावियइ/लुक्किज्जइ/लुक्कियइ/आदि। 5. पइं/तई जराहि/जरहिं वेरग्ग/वेरगा/वेरगु वडाविज्जइ/वट्ठावियइ/वहिज्जइ/वडियइ/आदि। अपभ्रंश. अभ्यास उत्तर पुस्तक 121 For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. साहुएं/आदि णर/गरा/णरु/णरो जीवाविज्जइ/जीवावियइ/जीविज्जइ/जीवियइ/आदि। 7. मायाए/मायए पुत्ती/पुत्ति णच्चाविज्जइ/णच्चावियइ/णच्चिज्जइ/णच्चियइ/आदि। 8. तेण/तेणं/तें हउँ हसाविज्जउं/हसावियउं/हासिज्जउं/हासियउं/हसाविज्जमि/आदि। 9. मई सो जग्गविज्जइ/जग्गावियइ/जग्गिज्जइ/जग्गियइ/आदि। 10. पइं/तई सो लुक्साविज्जइ/लुक्कावियइ/लुक्किज्जइ/लुक्क्यिइ/आदि। 11. तहिं/ताहि/तेहिं त/ता णच्चाविज्जहिं/णच्चावियहिं/णच्चिज्जहिं/णच्चियहिं/आदि। 12. णयरजणेण/आदि खेत्ति/खेत्ते धन्न/आदि उगाविज्जइ/उगावियइ/उगिज्जइ/उगियइ/आदि। . 13. रक्खसेण/आदि बालओ/आदि मराविज्जइ/मरावियइ/मारिज्जइ/मारियइ। 14. माउलेण/आदि धूआ/धूअ ठाआविज्जइ/ठाआवियइ/ठाइज्जइ/ठाइयइ/आदि। 15. पिआमहेण/आदि पोत्त/पोत्तो/आदि व्हाआविज्जइ/हावियइ/हाइज्जइ/हाइयइ/आदि। 16. बप्पेण/बप्पेणं पुत्तो खाआविज्जइ/खाआवियइ/खाइज्जइ/खाइयइ/आदि। 17. रक्खसेहिं/आदि बालओ/बालउ/आदि उट्टाविज्जइ/उट्टावियइ/उट्ठिज्जइ/उट्ठियइ/आदि। 18. पिआमहेण/आदि बालओ/बालउ/आदि हसाविज्जइ/हसावियइ/हासिज्जइ/हासियइ/आदि। 19. साहुएं/आदि नरिंदो/आदि उवविसाविज्जइ/उवविसावियइ/उवविसिज्जइ/उवविसियइ/आदि 20. माउसीए/माउसिए सो सायरि/सायरे कुल्लाविज्जइ/कुल्लावियइ/कुल्लिज्जइ/कुल्लियइ/आदि। 1. मई सो हसाविअ/हसाविआ/हसाविउ/हसाविओ/हासिअ/हासिआ/हासिउ/हासिओ। . 2. पइं/तई हउँ लुक्काविअ/लुक्काविआ/लुक्काविउ/लुक्काविओ/लुक्किअ/आदि। 3. बप्पेण/बप्पेणं/आदि पुत्त/पुत्तो/आदि णिरक्खाविअ/णिरक्खाविओ/णिरक्खिओ/आदि। 4. माउसीएं/आदि पुत्ती/पुत्ति णच्चाविआ/णच्चाविअ/णच्चिआ/णच्चि। 5. अम्हेहिं वत्थुइं/आदि कीणाविअ/कीणाविअइं/कीणाविआइं/कीणिअइं/कीणिआइं/आदि। 6. सो तं हसावन्तो/हसाबमाणो/हासन्तो/हासमाणो/आदि खेलइ/खेलेइ/खेलए। 7. तुहुं रिउ/रिऊ पलविन्तो/पलाविमाणो/पलान्तो/पलामाणो/आदि थक्कहि/थक्कसि/आदि। 8. पुत्त/पुत्तो/आदि मई डरावन्तो/डरावमाणो/डारन्तो/डारमाणो/आदि लुक्कइ/आदि। 9. बालअ/आदि ससा/सस कंदावन्तो/कंदावमाणो/कांदन्तो/कांदमाणो/आदि पलाइ। 10. माउलो/आदि माया/माय ठाविन्तो/ठविमाणो/ठान्तो/ठामाणो हरिसइ/आदि। 11. पइं/तई सो हसाविअव्व/हसाविअव्वा/हसाविअव्वु/हसाविअव्वो/हसाविएव्वउं/हसावेव्वउं/ हसावेवा/हासिअव्व/हासिअव्वा/हासिअव्यु/हासिअव्वो/हासिएव्वउं/हासेव्वउं/हासेवा। 12. गुरुएं/आदि सिक्खा/सिक्ख पसराविअव्वा/पसारिअव्वा/पसराविएव्वउं/आदि। 13. ससाए/आदिको तवाविअव्वा/ताविअव्वा/तवाविएव्वउं/ताविएव्वउं/आदि। 14. जोगिएं/आदिौं झाआविअव्वो/झाआविएव्वउं/झाआवेव्वउं/झाइएव्वउं/आदि। 15. तेण/तेणं/तें वत्थू/वत्थु/आदि धराविअव्व/धराविअव्वा/धाराविअव्व/धाराविअव्वा/आदि। 16. तुहुं तं हसाविइ/हसाविउ/हसाविवि/हासि/हासिउ/हासिवि/हासवि/आदि जीवहि/आदि। 17. माया/माय पुत्ती/पुत्ति णच्यावि/णच्चावेप्पि/णच्चि/णच्चेवि/आदि हरिसइ/आदि। 18. मुणि/मुणी णर/णरा झाआवि/झाआविउ/झाइ/झाइवि/आदि उवविसइ/आदि। 19. सा तं जग्गावि/जग्गाविउ/जग्गि/जग्गिउ/आदि पलाइ। 20. ते/ता तं खाआवि/खाआविउ/खाइ/खाइउ/खाअवि/आदि उल्लसहि/उल्लसन्ति/आदि। 122 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. सो तं हसावेवं/हसावण/हासेवं/हासेवण/आदि जग्गइ/आदि। 22. सो तं पलावेवं/पलावण/पलाएवं/पलावण/आदि भणइ/आदि। 23. जोगि तं झाआवेवं/झाआवण/झावेवं/झावण/आदि उवविसइ/उवविसए/आदि। 24. माया/माय पुत्ती/पुत्ति णच्चावेवं/णच्चावण/णञ्चेवं/णचण/आदि उक/आदि। 25. पिआमही/पिआमहि पोत्त/पोत्ता/पोत्तु सयावेवं/सयावण/सायेवं/सायण/आदि चे/आदि। 26. सो हसाविज्जन्तो/हसावियन्तो/हासिज्जन्तो/हासियन्तो/आदि खेलइ/आदि। 27. तुहं पलाविज्जन्तो/पलावियन्तो/पलाइज्जन्तो/पलाइयन्तो/आदि थक्कहि/थक्कसि/आदि। 28. पुत्त/पुत्तु/आदि डराविज्जन्तो/डरावियन्तो/डारिज्जन्तो/डारियन्तो/आदि लुक्कइ/आदि। 29. बालउ/बालओ/आदि रुवाविज्जन्तो/रुवावियन्तो/रुविज्जन्तो/रुवियन्तो/आदि पलाइ/आदि। 30. माउलु/माउलो/आदि ठाविज्जन्तो/ठावियन्तो/ठाइज्जन्तो/ठाइयन्तो/आदि हरिसइ/आदि। अभ्यास-35 1. कमलअ/कमलड/कमलुल्ल/कमलुल्लु/आदि विअसइ/विअसेइ/विअसए। 2. जीवअ/जीवड/जीवडा/जीवडु/जीवडो/जीवुल्ल/जीवुल्ला/जीवुल्लु/आदि हरिसइ/आदि। 3. जोगिअ/जोगिअड/जोगिउल्ल/आदि मई आवडइ/आवडेइ/आवडए। 4. पुत्तुल्ल/पुत्तुल्ला/पुत्तुल्लु/पुत्तुल्लो/आदि बप्प/बप्पाबप्पु माणेसइ (माणिहिइ/आदि। 5. सेणावइअ/सेणावइअड/सेणावइउल्ल/आदि सत्तु/सत्तू जयउ/जयेउ। 6. बालअअ/बालअड/बालुल्ल/आदि महु/महू चक्खइ/चक्खेइ/चक्खए। 7. अप्पअ/अप्पडअ/अप्पडु/अप्पओ/अप्पुल्लो/आदि मण/मणा जोअइ/आदि। 8. नरिंदअ/नरिंदडु/नरिंदुल्लु/आदि मंति/मंती धिक्कारइ/धिक्कारेइ/धिक्कारए। 9. मायाआ/मायडा/मायुल्ला/आदि पुत्त/पुत्ता/पुत्तु लड्डुइ/लड्डेइ/लड्डए। 10. बप्पओ/बप्पडओ/बप्पुल्लो/आदि पुत्तपुत्ता/पुत्तु सुमरइ/सुमरेइ/सुमरए। 11. हस्थिअ/हत्थिअडअ/हत्थिउल्ल/आदि तिण/तिणा/तिणु खाहिइ/आदि। 12. णरअ/णरआ/णरड/णरडा/णरुल्ल/णरुल्ला /आदि गुरु/गुरू थुणहिं/थुणन्ति/थुणन्ते/थुणिरे। 13. गुरुआ/गुरुअडा/गुरूल्ला /आदि परमेसर/परमेसरा/परमेसरु वंदहिं/वंदन्ति/वंदन्ते/वंदिरे। 14. जामाउओ/जामाऊल्लु/जामाऊल्लो/आदि भोयण/भोयणा/भोयणु जिमउ/जिमेउ। 15. तरुअ/तरुअडु/तरूल्लु/आदि पडइ/पडेइ/पडए। 16. अणुओ/धणुअडो/धणुल्लो/आदि सोहइ/सोहेइ/सोहए। 17. रयणअ/रयणडु/रयणुल्लु/आदि तुट्टइ/तुट्टेइ/तुट्टए। । 18. घरअ/घरड/घरुल्ल/आदि आवडइ/आवडेइ/आवडए। 19. माउसीअ/माउसीअडा/माउसीउल्ला/आदि उवविसउ/उवविसेउ। 20. ससाआ/ससाअडआ/ससाउल्ला/आदि उट्ठ/उटेउ। 1. एहो णर/णरा/णरु/णरो हसइ/हसेइ/हसए। .2. एइ णर/णरा हसहि/हसन्ति/हसन्ते/हसिरे। 3. सो एह गंथ/गंथा/गंथु पढइ/पढेइ/पढए। 'अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 123 For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. ते/ता एइ गंथ/गंथा पढहिं/पढन्ति/पढन्ते/पढिरे। 5. हउं एत/एता/एतसु/एतासु/एतहो/एताहो/एतस्सु जीवउं/जीवमि/जीवामि/जीवेमि। 6. सा एत/एता/एतह/एताहं जीवइ/जीवेइ/जीवए। 7. एह वय/वया/वयु पालउं/पालमि/पालामि/पालेमि। 8. तुहुं किं करहि/करसि/करेसि/करसे। 9. ज/जा/जु/जो णर/णरा/णरु/णरो थक्कइ/आदि सो सयइ/आदि। 10. जेण/जेणं/जें सयिज्जइ/सयियइ/आदि तेण/तेणं/तें हसिज्जइ/हसियइ/आदि। 11. ज/जा/जसु/जासु/जहो/जाहो/जस्सु तणु/तणू थक्किआ/थक्किअ त/ता/तसु/तासु/तहो/ताहो/तस्सु जरा/जर वडिआ/वडिओ 12. हउं ज/जा/जु कोकउं/कोकमि/कोकामि/कोकेमि सो तुहं अत्थि। 13. जहिं/जाहिं लक्कुडि/लक्कुडे तुहं उवविसिअ/उवविसिआ/उवविसिउ/उवविसिओ तं मह/मज्झु अत्थि। 14. सो क/का/कसु/कासु/कहो/काहो/कस्सु पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो अत्थि? .. 15. तुहुं क/का/कइं/काई कज्ज/कज्जा/कज्जई/कज्जाई करहि/करसि/करेसि/करसे? 16. क/का/कु/को णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए? 17. सो केण/केणं/कें सलिल/सलिला/सलिलु पिबइ/पिबेइ/पिबए? 18. तुहं क/का/कसु/कासु/कहो/काहो/कस्सु जीवहि/जीवसि/जीवेसि/जीवसे? 19. तुहुं क/का/कु रज्ज/रज्जा/रज्जु रक्खहि/रक्खसि/रक्खेसि/रक्खसे? 20. कहि/काहिं घरि/घरे सो वसइ/वसेइ/वसए? (ग) 1. जाम तुहं पढेसहि/पढिहिहि/आदि ताम हउं पई/तई लड्डेसउं/लड्डेसमि/लड्डिहिउँ/लड्डिहिमि। 2. जाम तुहुं जग्गहि/जग्गसि/आदि ताम हउँ चित्त/चित्ता/चित्तु पेच्छउं/पेच्छमि। 3. जेत्थु तउ/तुज्झ गाम/गामा/गामु/गामो अत्थि तेत्थु महु/मज्झु घर/घरा/घरु/घरो अत्थि। 4. जेत्थु वि तुहुं गच्छेसहि/गच्छिहिहि/आदि तेत्थु हरिसेसहि/हरिसिहिसि/आदि। 5. जहा सो सुह/सुहा/सुहु इच्छइ/आदि तहा हउं/सुह/सुहा/सुहु इच्छउं/इच्छमि। 6. जेम तुहं खेलहि/खेलसि/खेलसे तेम हडं खेलेसउं/खेलेसमि/खेलिहिउं/खेलिहिमि। 7. मंति/मंती केत्थु वसइ/वसेइ/वसए? 8. त/ता/ते केत्थु सयहिं/सयन्ति/सयन्ते/सयिरे? 9. हउं एत्थु सयउं/सयमि। 10. अज्जु एत्थु मुणि/मुणी आगच्छेसहि/आगच्छिहिन्ति/आदि। 11. तुहं म कुल्लि/कुल्ले/कुल्लहि/कुल्लसु/आदि। 12. बालअ/बालआ/बालउ/बालओ ण उठ्छ/आदि। 13. माया मा थक्कइ/आदि। 14. जइ तुहुं भणहि/भणसि/भणसे तो हउं गाम/गामा/गामु गच्छउं/गच्छमि। 15. जइ तुहुँ भणेसहि/भणिहिहि/आदि तो हउं भोयण/भोयणा/भोयणु खासउं/खाहिमि/आदि। 16. जेम तुहं मण/मणा/मणु लग्गि/आदि खेलहि/आदि तेम पढि/पढहि/आदि वि। 17. जहा माया/माय पुत्त/पुत्ता/पुत्तु पालइ/आदि तहा नरिंद/नरिंदो/आदि रज्ज/रज्जा/रज्जु पालइ/आदि। 18. जह तुहं गाहि/आदि तह णच्चि/णच्चहि/आदि वि। 124 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. तुहुं इयम उवविसि / उवविसहि / आदि । 20. तुहुं मज्ज / मज्जा / मज्जु म पिबि / पिबहि / आदि । 21. सत्तु / सत्तू जुज्झिअ / जुज्झिओ / आदि तम्हा मरिअ / मरिओ / आदि । 22. जाम सो सच्च / सच्चा/ सच्चु कोकइ / आदि ताम सो हरिसइ / आदि । 23. तुहुं पुत्त/पुत्ता / पुत्तु विणा घर / घरा / घरु मा गच्छि/गच्छहि / आदि । 24. तुहुं वि णच्चि / णच्चहि / आदि सो वि णच्चेसइ / णच्चिहि / आदि । (क) 1. मई थुइ / थुई आढप्पड़ । 2. ताए / तए महिलाए/महिलए वय / वया / वयु / वयो कीर । 3. भाइहिं/भाईहिं गड्डा / गड्डु खम्म | अभ्यास - 36 4. कण्णाहिं / कण्णहिं गाण / गाणा / गाणु सुव्वइ । 5. अम्हेहिं गुरुहे / गुरू सिक्खा / सिक्ख घेप्पड़ । 6. सेणावइएं / आदि धण / धणा / धणु चिव्वइ । 7. बालएण/बालएणं/बालएं सायरसु / आदि वारि / वारी डरन्तेण छिप्पड़ । 8. नरिदेण/नरिदेणं / नरिंदें गाम/गांमा / गामु/गामो जिव्व । 9. तहिं / ताहिं / तेहिं मह/ मज्झु घर/घरा / घरु / घरो डज्झइ । 10. जोगिहिं/जोगीहिं संसारहो / आदि दुक्खो / आदि णव्व । 11. ससाए/ ससए भोयण/भोयणा / भोयणु करेवं/करण/करणहं/आदि घर/घरा / घरु / घरो गम्मइ । 12. मुणिहिं / मुणीहिं आगम / आगमा / आगमु / आगमो णज्जइ । 13. मायाए / मायए पुत्तस्सु / आदि इच्छा/इच्छ णव्वइ । 14. महिलाहिं / महिलाहिं मुणि / मुणी थुइ / थुई थुव्वइ । 15. तेण / तेणं/तें धेणु / धेणू दुब्भइ । 16. नरिदेण / नरिदेणं / नरिदें रज्ज / रज्जसु / रज्जहो / रजजस्सु / आदि सोहा / सोह दीस । . 17. जोगिहिं/जोगिहिं महु/मज्झु घर/घरा /घरु /घरो पुव्वइ । 18. मई रज्जुए / रज्जूए धेणु / धेणू बज्झ । 19. समणीए / समणिए वय/वया/वयहो / आदि विहि / विही भण्ण । 20. नरिंदहिं/नरिंदाहिं/नरिदेहिं रिद्धि / रिद्धी भुज्जइ । 21. मायाए / मायाए पलान्तो पुत्तो रुब्भ । 22. दुक्खेण माउसीए / माउसिए रुव्व । 23. उज्जमन्तेण/उज्जमन्तेणं / उज्जमन्तें माउलेण / माउलेणं/माउलें णाण / णाणा/णाणु लब्भ | 24. तेण / तेणं/तें जंबू / जंबु लुच्चइ | 25. बालएण/बालएणं/बालएं महु/महू लिब्भइ | 26. महिलाए / महिलए वत्थ / वत्था/वत्थु लुव्वइ । 27. पई / तई धण / धणा / धणु लब्भइ । 28. साहुएं/साहूएं / आदि कहा / कह बुच्च । 29. महिलाए / महिलए झुंपडा / झुंपड विलिप्पड़ । अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only 125 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. पुत्त्रेण / पुत्तेणं/पुत्ते धण / धणा / धणु विढप्प | 31. मुणिण/मुणीण/आदि संसारस्स दुक्खो / आदि सीसइ। 32. सामिणीए / सामिणिए मणि/मणी लब्भ | पसंसा / पसंस कीर । 33. पुत्ती / पुत्तिए 34. पुत्ती /पुत्तिए सलिलेण/सलिलेणं/सलिलें तरु/तरू सिप्पड़ । 35. सेणावइएं/आदि सत्तु / सत्तू हम्मइ । 36. मंतिं/मंतीं/आदि नरिंदस्सु / आदि पुत्त / पुत्त हीर | 37. परमेसर / परमेसरा / परमेसरु / परमेसरो णरहिं / णराहिं / णरेहिं तुहुं थुव्वहि । 38. मई तुहुं उल्लसन्तो/उल्लसमाणो दीसहि । 39. सासू / सासुए तुहुं णेहेण धुव्वहि । 40. तेण / तेणं/तें तुहुं वुच्चहि । 41. नरिदेण/नरिदेणं/नरिदें तुहुं सुव्वहि । 1. नरिदेण/नरिदेणं/नरिदें सेणावर / सेणावई हत्थि / हत्थी दिण्ण/दिण्णा / दिण्णु/दिण्णो । 2. मुणिएं / मुणीएं / आदि बप्प / बप्पसु / बप्पहो / बप्पस्सु/आदि आगम / आगमा दिण्ण / दिण्णा । अभ्यास T-37 3. मायाए/माय पुत्ती / पुत्ति /पुत्ती / पुत्ति धण / धणा / धणु दिण्ण/ दिण्णा / दिण्णु। 4. मायाए/माय पुत्ती / पुत्ति / पुत्ती / पुत्तिहे वत्थ/वत्था/वत्थई / वत्थाइं दिण्ण / दिण्णा / दिण्णइं/दिण्णाई | 5. नरिदेण/नरिदेणं/नरिदें सेणावर / सेणावई मणि/मणी दिण्ण / दिण्णा । 6. सामिएं/सामीएं/आदि भाइ / भाई धेणु / धेणू / धेणुउ / धेणूउ/ धेणुओ / घेणूओ दिण्णा / दिण्ण / दिण्णाउ / दिण्णउ / दिण्णाओ / दिण्णओ | 7. माउलेण/माउलेणं/माउलें घरि / घरे गंथ / गंथा / गंधु / गंथो णिहिय / णिहिया / णिहियु / णिहियो । 8. हरिं/हरीं/हरिएं/हरीएं/आदि घरे / घरम्मि आगम / आगमा णिहिय / णिहिया । 9. पिआमण / आदि कलसियाहिं / कलसियहिं धण / धणा / धणु णिहिय / णिहिया / णिहिय । 10. पिआमहीए/आदि पोट्टल / पोट्टलाई / आदि खेत्ति / खेत्ते णिहिय / णिहिया / णिहियई / णिहियाई । 11. माउसीए / आदि साडी / साडि तरुहि / तरूहि णिहिया / णिहिय । 12. महिलाहिं / आदि कलसिया / आदि खेत्ति / खेत्ते णिहिया / णिहिय / णिहियाउ / णिहियाओ / आदि । 13. तवस्सिहिं/तवस्सीहिं उदग / उदगा / उदगु पवन्न / पवन्ना / पवन्नु । 14. माउलेण / माउलेणं / माउले गंथ / गंथा पवन्न / पवन्ना । 15. जुवइए / जुवईए भोयण / भोयणा / भोयणु पवन्न / पवन्ना / पवन्नु। 16. बालएहिं / आदि कमलई / आदि पवन्न / पवन्ना / पवन्नई/पवन्नाइं । 17. नरिदेण/नरिदेणं / नरिदें रिद्धि / रिद्धी पवन्ना / पवन्न । 18. ससाए / ससए मणि/मणी पवन्ना / पवन्न | 19. सामिणं / सामीणं/आदि धणु / धणू पिहिमि / पिहिमी छुद्ध / छुद्धा / छुद्ध / छुद्धो । 20. नरिदेण/नरिदेणं/नरिंदें सायरि / सायरे रयण / रयणा / रयणु / रयणो छुद्ध / छुद्धा / छुद्ध / छुद्धो । 21. महिलाए / महिलए कूवि / कूवे धण / धणा / धणु छुद्ध / छुद्धा / छुद्ध । 22. णरहिं / राहिं / रेहिं खेत्ति / खेत्ते लक्कुड / लक्कुडा / लक्कुडई /लक्कुडाई छुद्ध / छुद्धा / छुद्धइं/छुद्धाई। 126 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. माउसीए/माउसिए खेत्ति/खेत रज्जु/रज्जू छुद्धा/छुद्ध। 24. जुवइए/जुवईए कलसियाहिं/आदि मणि/मणी/मणीउ/आदि छुद्धा/छुद्ध/छुद्धाउ/छुद्धउ/आदि। 25. पुत्तेण/पुत्तेणं/पुत्तें वत्थ/वत्था/वत्थु दह/दहा/दछ्। 26. मंतिएं/मंतीएं घर/घरा दह/दहा। 27. माउलेण/माउलेणं/माउलें पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु दह दहा/दह। 28. नरिदेण/नरिदेणं/नरिंदें रज्ज/रज्जा/रज्जइं/रज्जाई दह/दड्डा/दहुई/दहाइं। 29. सुयाए/सुयए रज्जु/रज्जू दह/दवा। 30. अरिहिं/अरीहिं झुपडा/झुपडाउ/आदि दहा/दह/दहाउ/दहउ/दवाओ/दहुओ। 31. मायाए/मायए दुक्ख/दुक्खा/दुक्खु/दुक्खो वुत्त/वुत्ता/वुत्तु/वुत्तो। 32. मुणिण/मुणीण आगम/आगमा वुत्त/वुत्ता। 33. माउलेण/माउलेणं/माउलें सच्च/सच्चा/सच्चु वुत्त/वुत्ता/वुत्तु। 34. ससाहि/ससहिं सुह/सुहा/सुहइं/सुहाई वुत्त/वुत्ता/वुत्तइं/वुत्ताई। 35. पुत्तीए/पुत्तिए कहा/कह वुत्ता/वुत्त। 36. मायाए/मायए कहा/कहाउ/कहाओ/आदि वुत्ता/वुत्त/वुत्ताउ/वुत्तउ/वुत्ताओ/वुत्तओ। 37. नरिदेण/नरिदेणं/नरिंदें मंति/मंती दुम्मिय/दुम्मिया/दुम्मियु/दुम्मियो। 38. पिआमहेण/पिआमहेणं/आदि पोत्त/पोत्ता दुम्मिय/दुम्मिया। 39. सत्तुएं/सत्तूएं णयरजण/णयरजणा/णयरजणु दुम्मिय/दुम्मिया/दुम्मियु। 40. मंतिणं/मंतीणं णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई दुम्मिय/दुम्मिया/दुम्मियइं/दुम्मियाइं। 41. ससाए/ससए पुत्ती/पुत्ति दुम्मिया/दुम्मिय। 42. ससाए/ससए पुत्ती/पुत्ति/आदि दुम्मिया/दुम्मिय/दुम्मियाउ/दुम्मियउ/दुम्मियाओ/दुम्मियओ। 43. माउलेण/माउलेणं/माउले सप्प/सप्पा/सप्पु/सप्पो दिट्ठ/दिट्ठा/दिट्ठ/दिट्ठो। 44. माउलेण/माउलेणं/माउले सप्प/सप्पा दिट्ठ/दिट्ठा। 45. बालएण/बालएणं/बालएं विमाण/विमाणा/विमाणु दिट्ठ/दिवा/दिट्ठ। 46. बालएण/बालएणं/बालएं विमाण/विमाणा/विमाणइं/विमाणाई दिट्ठ/दिट्ठा/दिठ्ठइं/दिट्ठाई। 47. मायाए/मायए गुहा/गुह दिट्ठा/दिट्ठ। 48. मायाए/मायए गुहा/गुहाउ/गुहाओ/आदि दिठ्ठा/दिट्ठ/दिवाउ/दिट्ठ/दिट्ठाओ/दिट्ठओ। 49. मुणिं/मुणी विहि/विही संपुण्ण/संपुण्णा/संपुण्णु/संपुण्णा। 50. मुणिहिं/मुणीहिं विहि/विही संपुण्ण/संपुण्णा। 51. णरेण/णरेणं/णरें कम्म/कम्मा/कम्मु संपुण्ण/संपुण्णा/संपुण्णु। 52. 'परहि/णराहि/गरेहिं कम्म/कम्मा/कम्मई/कम्माइं संपुण्ण/संपुण्णा/संपुण्णइं/संपुण्णाई। . 53. मायाए/मायए पुत्ती/पुत्ति/पुत्तीहे/पुत्तिहे इच्छा/इच्छ संपुण्णा/संपुण्ण। 54. मायाए/आदि पुत्ती/पुत्तीहे/आदि इच्छा/इच्छाउ/आदि संपुण्णा/संपुण्णाउ/संपुण्णाओ/आदि। 55. सीहेण/सीहेणं/सीहें घेणु/घेणू खद्धा/खद्ध। 56. सीहेण/सीहेणं/सीहें घेणु/घेणुउ/घेणुओ/आदि खद्धा/खद्ध/खद्धाउ/खद्धउ/खद्धाओ/खद्धओ। 57. पुत्तेण/पुत्तेणं जंबु/जंबू खद्ध/खद्धा/खद्ध/खद्धो। 58. पुत्तहिं/पुत्ताहि/पुत्तेहिं जंबु/जंबू खद्ध/खद्धा। 59. पुत्तीए/पुत्तिए दहि/दही खद्ध/खद्धा/खद्ध। 60. कुक्कुरेण/कुक्कुरेणं/आदि अट्ठि/अट्ट/अडिं/अटीई खद्ध/खद्धा/खद्धिअइं/खद्धिआई। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 127 For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61. माउलेण/माउलेणं/माउलें तरु/तरू लुअ/लुआ/लुउ/लुओ। 62. माउलहिं/माउलाहि/माउलेहिं तरु/तरू लुअ/लुआ। 63. पुत्तेण/पुत्तेणं/पुत्तें पत्त/पत्ता/पत्तु लुअ/लुआ/लुउ। 64. पुत्तेण/पुत्तेणं पत्त/पत्ता/पत्तइं/पत्ताई लुअ/लुआ/लुअइं/लुआई। 65. सेणावइण/सेणावईण/आदि सत्तु/सत्तू जाणु/जाणू लुअ/लुआ/लुउ। 66. सेणावइण/आदि सत्तुहुं/सत्तूहुं/सत्तुहं/सत्तूहं/आदि जाणुइं/जाणूइं/आदि लुअ/लुआ/लुअइं/लुआई। 67. नरिदेण/नरिदेणं/नरिदें करि/करी हय/हया/हयु/हयो। 68. नरिदेण/नरिदेणं/नरिंदें करि/करी हय/हया। 69. सेणावइएं/सेणावईएं/आदि णयरजण/णयरजणा/णयरजणु हय/हया/हयु। 70. सेणावइएं/सेणावईएं/आदि णयरजणइं/णयरजणाई/आदि हय/हया/हयइं/हयाई। 71. अरिं/अरीं/आदि नरिंदस्सु/आदि ससा/सस हया/हय। 72. अरिणं/अरीणं/आदि नरिंदस्सु ससा/ससाउ/ससाओ/आदि हया/हय/हयाउ/हयउ/हयओ/हयाओ। 73. मंतिण/मंतीण/आदि पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो णीय/णीया/णीयु/णीयो। 74. मंतिएं/मंतीएं पुत्त/पुत्ता णीय/णीया। 75. नरिदेण/नरिदेणं/नरिदें णयरजण/णयरजणा/णयरजणु णीय/णीया/णीयु। 76. नरिदेण/नरिदेणं/नरिंदें णयरजणई/णयरजणाइं/आदि णीय/णीया/णीयइं/णीयाई। 77. माउसीए/माउसिए पुत्ती/पुत्ति णीया/णीय। 78. माउसीए/माउसिए पुत्ती/पुत्ति/पुत्तीउ/पुत्तीओ/आदि णीया/णीय/णीयाउ/णीयउ/णीयाओ/णीयओ। : (ख) 1. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो घर/घरा/घरु गय/गया/गयु/गयो/गअ/गआ/गउ/गओ। 2. पुत्त/पुत्ता घर/घरा/घरु गय/गया/गअ/गआ। 3. पुत्तेण/पुत्तेणं/पुत्ते घर/घरा/घरु/घरो गय/गया/गयु/गयो/गअ/गआ/गउ/गओ। 4. माया/माय खेत्त/खेत्ता/खेत्तु पत्त/पत्ता। 5. माया/मायाउ/मायउ/मायाओ/आदि खेत्त/खेत्ता/खेत्तु पत्ता/पत्त/पत्ताउ/पत्तउ/पत्ताओ/पत्तओ। 6. मायाए/मायए खेत्त/खेत्ता/खेत्तु पत्त/पत्ता/पत्तु। 1. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो संतुट्ठ/संतुट्ठा/संतुट्ठ/संतुट्ठो। 2. पुत्त/पुत्ता संतुट्ठ/संतुट्ठा। 3. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु संतुट्ठ/संतवा/संतुट्ट। 4. णयरजण/णयरजणा/णयरजणई/णयरजणाई संतुट्ठ/संतुट्टा/संतुट्टइं/संतुट्ठाई। 5. माया/माय संतुट्ठा/संतुट्ठ। 6. माया/मायाउ/मायाओ/आदि संतुट्ठा/संतुटु/संतुट्ठाउ/संतुट्टङ/संतुट्ठाओ/संतुट्ठओ। 7. गाम/गामा/गामु/गामो नट्ठ/नट्ठा/नटु/नट्ठो। 8. गाम/गामा नट्ठ/नट्ठा। 9. विमाण/विमाणा/विमाणु नट्ठ/नवा/न?। 10. विमाण/विमाणा/विमाणइं/विमाणाई नट्ठ/ना/नट्टइं/नाई। 128 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. सत्तु/सत्तू मुअ/मुआ/मुड/मुओ। 12. सत्तु/सत्तू मुअ/मुआ। 13. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु मुअ/मुआ/मुउ। 14. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई मुअ/मुआ/मुअइं/मुआई। 15. सुया/सुय मुआ/मु॥ 16. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ मुआ/मुअ/मुआउ/मुअउ/मुआओ/मुअओ। 17. माउल/माउला/माउलु/माउलो थिअ/थिआ/थिउ/थिओ। 18. माउल/माउला थिअ/थिआ। 19. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु थिअ/थिआ/थिउ। 20. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई थिअ/थिआ/थिअइं/थिआई। 21. महिला/महिल थिआ/थि। 22. महिला/महिल/महिलाउ/महिलउ/आदि थिआ/थिअ/थिआउ/थिअउ/थिआओ/थिअओ। 23. करह/करहा/करहु/करहो सुत्त/सुत्ता/सुत्तु/सुत्तो। 24. करह/करहा सुत्त/सुत्ता। 25. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु सुत्त/सुत्ता/सुत्तु। 26. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई सुत्त/सुत्ता/सुत्तइं/सुत्ताई। 27. ससा/सस सुत्ता/सुत्त। - 28. ससा/सस/ससाउ/ससउ/ससाओ/ससओ सुत्ता/सुत्त/सुत्ताउ/सुत्तउ/सुत्ताओ/सुत्तओ। 29. पोत्त/पोत्ता/पोत्तु/पोत्तो भीय/भीया/भीयु/भीयो। 30. पोत्ता/पोत्त भीया/भीय। 31. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु भीय/भीया/भीयु। 32. णयरजण/णयरजणा/णयरजणइं/णयरजणाई भीय/भीया/भीयइं/भीयाई। 33. कण्णा/कण्ण भीया/भीय। 34. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ/आदि भीया/भीय/भीयाउ/भीयउ/भीयाओ/भीयओ। 35. सत्तुण/सत्तुणं/आदि मुअ/मुआ/मुउ। 36. पुत्तीहिं/पुत्तिहिं मुअ/मुआ/मुउ। 37. सत्तुहिं/सत्तूहिं मुअं/मुआ/मुउ। 38. माउलेण/माउलेणं/माउलें थिअ/थिआ/थिउ। 39. जाआहिं/जाअहिं थिअ/थिआ/थिउ। 40. कम्महि/कम्माहि/कम्मेहिं नट्ठ/नट्ठा/नट्ठ। 41. बहिणीहिं/बहिणिहिं सुत्त/सुत्ता/सुत्तु। '' 42. पोत्तहिं/पोत्ताहि/पोत्तेहिं भीय/भीया/भीयु। 43. कण्णाए/कण्णए भीय/भीया/भीयु। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 129 For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विउसीहे पुत्त-बहूहे कहाणगु 1. अभ्यास-48 विउसीहे पुत्त-बहूहे कहाणगु (विउसी) 6/1 वि विदुषी [(पुत्त)-(बहू) 6/1] पुत्रवधू का (कहाणग) 1/1 कथानक कहिं णयरि लच्छीदासु सेट्रि सेठ वट्टई बहुधण-संपत्तिए गविठ्ठ आसि भोगविलासहिं एव था लग्गु कयावि धम्मु घर्ष (क) 7/1 स किसी (णयर) 7/1 नगर में (लच्छीदास) 1/1 लच्छीदास (सेट्ठि) 1/1. अव्यय भली प्रकार से . (वट्ट) व 3/1 अक रहता (था) (त) 1/1 स वह . [(बहु) वि-(धण)-(संपत्ति) 3/1] बहुत धन-सम्पत्ति के कारण : (गविटठ) 1/1 वि अत्यन्त गर्वीला (अस) भूका 3/1 अक [(भोग)-(विलास) 7/2] भोगविलासों में अव्यय ही (लम्ग) भूकृ 1/1 अनि लगा हुआ (था) अव्यय कभी भी (धम्म) 2/1 अव्यय (कुण) व 3/1 सक करता है (था) (त) 6/1 स उसका (पुत्त) 1/1 अव्यय (एयारिस) 6/1 वि ऐसा (अस) व 3/1 अक है (था) (जोव्वण) 1/1 वि यौवन में (पिउ) 3/1 पिता के द्वारा (धम्मिअ) 6/1 वि धार्मिक (धम्मदास) 6/1 धर्मदास की (जहत्थनाम) 3/1 वि यथानामवाली (सीलवइ) 3/1 वि शीलवती (कन्ना) 3/1 कन्या के अव्यय (पुत्त) 6/1 पुत्र का ण कुणेइ तासु नहीं एयारिसु अत्थि जोव्वणि पिउएं धम्मिअहो धम्मदासहो जहत्थनामाए सीलवईए कन्नाए साथ सह पुत्तसु . 130 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाणिग्गहणु कराविउ वह कन्ना जइयहुं अट्ठवासा जाया तइयह ताए पिउ पेरणाए साहुणी सगासह सव्वण्ह धम्म सवणे (पाणिग्गहण) 1/1 विवाह (कर) प्रे भूकृ 1/1 करवा दिया गया (ता) 1/1 सवि (कन्ना) 1/1 कन्या अव्यय जब [(अट्ठ)-(वास) 1/1] आठ वर्ष की (जा) भूकृ 1/1 अनि अव्यय (ता) 3/1 स उसके द्वारा (पिउ) 6/1 पिता की (पेरणा) 3/1 प्रेरणा से (साहुणी) 6/1 साध्वी के (सगास) 5/1 पास (सव्वण्ह) 6/1 वि सर्वज्ञ के (धम्म) 6/1 धर्म के (सवण)3/1 श्रवण से (सम्मत्त) 1/2 सम्यकत्व (अणुव्वय) 1/2 अणुव्रत अव्यय और (गहीय) भूकृ 1/2 अनि ग्रहण किये गये (सव्वण्ह) 6/1 वि सर्वज्ञ के (धम्म) 7/1 धर्म में अव्यय बहुत (निउण(स्त्री)निउणा) 1/1 निपुण (संजाअ(स्त्री)संजाआ) भूकृ 1/1अनि हुई सम्मत्तु अणुव्वय य , गहीयई सव्वण्ह धम्मि 'अईव निउणा वह जइयतुं ... सा संसुर गेहि आगया तइयहुं ससुराइ ससुर के घर में अव्यय जब (ता) 1/1 स (ससुर) 6/1 (गेह) 7/1 (आगय(स्त्री)आगया) भूकृ1/1 अनि आ गई अव्यय [(ससुर)+(आइ)] ससुर आदि को [(ससुर)-(आइ) 2/1] (धम्म) 5/1 धर्म से (विमुह) 2/1 वि विमुख (देक्ख) संकृ देखकर तब धम्महु • विमुहु देक्खेवि अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 131 For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ताए बहुदुहु सजाउ उसके द्वारा . बहुत दुःख प्राप्त किया गया कह मज्झु नियवय निव्वाहु होसइ करं (ता) 3/1 स [(बहु)-(दुह) 1/1] (संजाअ) भूकृ 1/1अनि अव्यय (अम्ह) 6/1 स [(निय)वि-(वय) 6/1] • (निव्वाह) 1/1 (हो) भवि 3/1 अक अव्यय अव्यय [(देव)-(गुरु) 5/2] (विमुह) 4/2 वि [(ससुर)+(आइ)] [(ससुर)-(आइ) 4/2] [(धम्म)+(उवएसु)] [(धम्म)-(उवएस) 1/1] (भव) भवि 3/1 अक अव्यय (ता) 1/1 स (वियार) 1/1 अक निज व्रत का निर्वाह होगा कैसे अथवा देवगुरु से विमुख ससुर आदि के लिए देवगुरुहं विमुहहं ससुराइ धम्मोवएसु धर्मोपदेश भवेसइ होगा इस प्रकार वह विचार करती है सा वियारेइ 3. एगया संसारु एक बार संसार असार (है) लक्ष्मी असारु लच्छी .भी असारा असार (है) देह अव्यय (संसार) 1/1 (असार) 1/1 (लच्छी) 1/1 अव्यय (असार(स्त्री)असारा) 1/1 (देह) 1/1 अव्यय (विणस्सर) 1/1 (एक्क) 1/1 वि (धम्म) 1/1 अव्यय [(परलोअ)-(पवन्न) 4/2 वि] (जीव) 4/2 (आहार) 1/1 अव्यय भी विनाशशील (है) विणस्सरु एक्कु धम्मु धर्म च्चिय ही परलोअपवनहं जीवह आहारु परलोक जानेवाले जीवों के लिए आधार इस प्रकार 132 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ उवएसदाणें नियभत्तारु सव्वण्ह धम्में वासिउ $$$$ कालंतरे बोइ ससुर ◎ पडिबोहेवं सा समयु मग्गेइ 4. एगया घरि समणगुणगणा mfertitat महव्वइ समागउ थु गहीयवय अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक [ ( उवएस) - (दाण) 3 / 1] [ ( निय) वि - ( भत्तार ) 1 / 1] ( सव्वण्ह) 6 / 1 (धम्म) 3/1 (वास) भूकृ 1 / 1 (अ) भूकृ 1 / 1 अनि अव्यय (सासू) 2/1 अव्यय [(काल) + (अंतर )] [(काल) - (अंतर) 7/1] (बोह) व 3 / 1 सक (ससुर) 2/1 (पडिबोह) हेकृ (ता) 1 / 1 स (समय) 2 / 1 स (मग्ग) व 3 / 1 सक अव्यय (ता) 6/1 स (घर) 7/1 [(समण) - (गुण) - (गण) + (अलंकिउ)] [ ( समण ) - ( गुण) - ( गण ) - (अलंकिअ) भूकृ 1/1 अनि ] (महव्वइ) 1 / 1 वि (नाणि) 1/1 [(जोव्वण) - (त्थ) 1/1 वि ] (एक्क) 1 / 1 वि (साहू) 1/1 (HONE) 4/1 (समागअ) भूकृ 1/1 अनि (जोव्वण) 7/1 उपदेश देने से निजपति For Personal & Private Use Only सर्वज्ञ के धर्म से संस्कारित किया गया इस प्रकार सासू को भी कुछ समय पश्चात् समझाती है। ससुर को समझाने के लिए वह समय खोजती है (खोजने लगी) एक बार उसके घर में श्रमण गुण समूह से अलंकृत महाव्रती ज्ञानी यौवन में स्थित एक साधु भिक्षा के लिए आए यौवन में अव्यय ही [(गहीय) भूक अनि - (वय) 2 / 1 ] ग्रहण किये हुए व्रत को (संत) 2 / 1 वि (दंत) 2/1 वि शान्त जितेन्द्रिय 133 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ साहु घरे आगय देखेप्पि आहारे विज्जमा वि ताए वियारिय जोव्वणे महव्वय महादुल्ल हु कह ཤྲཱ ཝཱ, ཝཱ, एतहिं जोव्वणत्तणे गहीय इति परिक्खेवं समस्साहे उत्तरु पुट्ठ अहुणा समउ लै है है और " संजाउ पुव्वं निग्गया हिये गउ སྭཱ ཡཾ ཝཱ, ཟ ལླ समयनाणु 134 (साहु) 2/1 (घर) 7/1 (आग) भूक 2 / 1 अनि (देक्ख) संकृ (आहार) 7/1 (विज्ज) वकृ 7/1 अव्यय (ता) 3 / 1 स (वियार) भूकृ 1/1 ( जोव्वण) 7/1 ( महव्यय) 1 / 1 ( महादुल्लह) 1/1 अव्यय ( एत) 3 / 1 स (एत) 7/1 सवि [(जोव्वण) - (त्तण) 7/1] (गहीय) भूकृ 1 / 1 अनि अव्यय (परिक्ख) कृ ( समस्सा) 6/1 (उत्तर) 1 / 1 (पुट्ठ) भूकृ 1 / 1 अनि अव्यय (समअ) 1 / 1 अव्यय (संजाउ) भूकृ 1 / 1 अनि अव्यय अव्यय (निग्गय) भूकृ 1 / 1 अनि (ता) 6 / 1 स (हियय) 7/1 (गअ) भूक 2/1 अनि (भाव) 2/1 (णा) संकृ (साहु) 3/1 (उत्त) भूकृ 1 / 1 अनि [(समय) - (नाण) 1 / 1] अव्यय For Personal & Private Use Only साधु को M आया हुआ देखकर आहार ही उसके द्वारा विचार किया गया यौवन में महाव्रत अत्यन्त दुर्लभ (है) कैसे इसके (इनके) द्वारा इस यौवन अवस्था में ग्रहण किये गये इस प्रकार परीक्षा के लिए समस्या का उत्तर पूछा गया अभी समय नहीं हुआ क्यों पहले ही (आप) निकल गए उसके हृदय में उत्पन्न हुए) भाव को जानकर द्वारा कहा गया समय, ज्ञान ( है ) कब अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मच्चु होसइ मृत्यु होगी इस प्रकार नहीं (है) नत्थि नाणु ज्ञान तेण समय विणा निग्गउ सा इसलिए समय बिना निकल गया वह उत्तर को समझकर सन्तुष्ट हुई मुनि के द्वारा उत्तर णाएवि तु वह पूछी गई कितने वरिसा (मच्छु) 1/1 (हो) भवि 3/1 अक अव्यय अव्यय - (नाण) 1/1 अव्यय (समय) 2/1 अव्यय (निग्गअ) भूकृ 1/1 अनि (ता) 1/1 स. (उत्तर) 2/1 (णा) संकृ . (तुट्ठ) भूकृ 1/1 अनि (मुणि) 3/1 अव्यय (ता)1/1 स (पुट्ठ) भूकृ 1/1 अनि अव्यय (वरिस) 1/2 (तुम्ह) 1/1 स (संजाय) भूकृ 1/2 अनि (मुणि) 6/1 [(पुच्छा)-(भाव) 2/1] (णा) संकृ [(वीस)-(वास) 7/2] (जाअ) भूकृ 7/2 अनि अव्यय (ता) 3/1 स [(बारस)-(वास) 1/1] अव्यय (उत्त) भूकृ 1/1 अनि अव्यय (तुम्ह) 6/1 स (सामि) 6/1 (कइ) 1/2 वि (वास) 1/2 (जाअ) भूकृ 1/2 अनि अव्यय वर्ष (हुए) तुम्हे संजाया उत्पन्न हुए मुणि मुनि के पुच्छाभावु णाइ वीसवासेहिं .. जाहिं प्रश्न के आशय को जानकर बीस वर्ष होने पर वि. ताए बारसवासु उसके द्वारा बारह वर्ष इस प्रकार कहे गये फिर तुम्हारे स्वामी के कितने सामि कई वासा वर्ष जाआ हुए त्ति इस प्रकार अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 135 For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पुठु ताए पिये पणवीसवासहिं अहिं वि पंचवासा उत्ता एवं सासू छम्मासा कहिया मुणिएं ससुरो पुच्छिउ सो अहुणा न उप्पण्णु अत्थि त्ति सद्दा भणिया 5. एवं बहू साहु वट्टा अंतट्ठिएं ससुरें सुआ द्धभिक्खे गए सो अईव कोहलु 136 (पुट्ठ) भूकृ 1/1 अनि (ता) 3 / 1 स (पिय) 7/1 [(पणवीस ) - (वास) 7/2] (जाअ) भूक 7/2 अनि अव्यय [(पंच)-(वास) 1/2] (उत्त) भूक 1/2 अनि अव्यय (सासू) 6/1 ( छम्मास ) 1/2 ( कह ) भूक 1/2 अनि (मुणि) 3 / 1 (ससुर) 4/1 (पुच्छ) भूकृ 1 / 1 (त) 1 / 1 स अव्यय अव्यय (उप्पण्ण) भूक 1 / 1 अनि (अस) व 3 / 1 अक अव्यय (सद्द) 1/2 (भण) भूक 1/2 (साहु) 7/1 (गअ) भूक 7/1 अनि (त) 1 / 1 स अव्यय [(कोह) - (आउल 1 / 1] पूछा गया उसके द्वारा प्रिय के पच्चीस वर्ष होने पर भी पाँच वर्ष कहे गए इस प्रकार सा For Personal & Private Use Only छः मास कहे गए द्वारा ससुर के लिए (वह) पूछी गई वह अभी नहीं उत्पन्न हुआ है, इस प्रकार अव्यय (बहू) 6/1 (साहु) 6/1 (वा) 1/1 [(अंत) - (ट्ठिअ) भूकृ 3 / 1 अनि ] भीतर बैठे हुए (ससुर) 3/1 ससुर के द्वारा सुनी गई (सुअ) भूकृ 1/1 अनि [(लद्ध) भूकृ अनि - ( भिक्ख ) 7 / 1] भिक्षा को प्राप्त शब्द कहे गए इस प्रकार बहू की (और) साधु की वार्ता साधु के चले जाने पर वह अत्यन्त क्रोध से व्याकुल अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ संजाउ जओ पुत्तवहू मई उद्दिस्सेवि ཝཱ ཝཱ སྣྲུཉྫུ ཙྪཱ སྠཽ སྠཽ ༧ ཝཱ ཙྪཱ ཙྪཱ སྶ སྨྲ བྷྲ ཝ སྶ སྱཱ ཟ སྠཽ ཕ गच्छन्तु गच्छहि कहे जइ न जाउ तो कह भो चव्वेि भक्खेमि इअ हेप्प 1. अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक (संजाअ) भूकृ 1 / 1 अनि अव्यय [ ( पुत्त) - (बहू) 1 / 1] (अम्ह) 2/1 स (उद्दिस्स) संकृ अव्यय (जाअ) भूकृ 1 / 1 अनि अव्यय (कह) व 3/1 सक (रुट्ठ) भूक 1/1 अनि (त) 1 / 1 स (पुत्त) 4/1 (कह) हेकृ (हट्ट) 2/1 (गच्छ) व 3/1 सक (गच्छ) वकृ 2/1 (ससुर) 2/1 (ता) 1 / 1 स (वय) व 3 / 1 सक (भुञ्ज) संकृ (ससुर) 8/1 (तुम्ह) 1 / 1 स (गच्छ) विधि 2/1 सक (ससुर) 1/1 (कह) व 3 / 1 सक अव्यय ( अम्ह) 1 / 1 स अव्यय (जाअ) भूकृ 1 / 1 अनि (अस) व 1/1 अक अव्यय अव्यय (कह) संकृ कहने के योग में चतुर्थी विभक्ति का प्रयोग होता है। अव्यय (भोयण) 2/1 (चव्व) व 1 / 1 सक (भक्ख) व 1 / 1 सक For Personal & Private Use Only हुआ क्योंकि पुत्रवधु मुझको लक्ष्य करके नहीं उत्पन्न हुआ इस प्रकार कहती है रूठ गया वह पुत्र को कहने के लिए दुकान को (पर) जाता है (गया) जात हुए को ससुर वह कहती है भोजन करके हे ससुर ! तुम (आप) जाओ ( जाएँ) ससुर कहता है यदि नहीं उत्पन्न हुआ हूँ तो कैसे भोजन चबाता हूँ (चबाऊँगा) खाता हूँ (खाऊँगा) इस प्रकार कहकर 137 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दुकान पर , गउ गया पुत्र को पुत्तसु सव्वु सब उत्तंतु कहेइ . (हट्ट) 7/1 (गअ) भूकृ 1/1 अनि (पुत्त) 4/1 (सव्व) 2/1 सवि (वुत्तंत) 2/1 (कह) व 3/1 सक (तुम्ह) 6/1 स (पत्ती) 1/1 (दुरायार) 1/1 वि [(असब्भ)-(वयण) 1/1 वि] (अस) व 3/1 अक अव्यय (ता) 2/1 स (गिह) 5/1 (निक्कस) प्रे विधि 2/1 सक वार्ता कहता है तेरी पत्नी दुराचारिणी अशिष्ट बोलनेवाली पत्ती दुरायारा असम्भवयणा अस्थि अओ इसीलिए .. उसको गिहाहु घर से निकालो निक्कास ----- वह . * पिता के साथ , घर में आया बहू को बहू पुच्छ पूछता है कि माउ पिउ (त) 1/1 स (पिउ) 3/1 अव्यय (गेह) 7/1 (आगअ) भूकृ 1/1 अनि (बहू) 2/1 (पुच्छ) व 3/1 सक अव्यय (माउ) 6/1 (पिउ) 6/1 (अवमाण) 1/1 (कअ) भूकृ 1/1 अनि (साहु) 3/1 अव्यय (वट्टा) 7/1 अव्यय (असच्च) 1/1 (उत्तर) 1/1 (दिण्ण) भूकृ 1/1 अनि कहने के योग में चतुर्थी विभक्ति का प्रयोग होता है। सह के योग में तृतीया विभक्ति का प्रयोग पाया जाता है। क्यों माता का पिता का अपमान किया गया अवमाणु साधु के साहुं सह वट्टाहिं साथ किं असच्चु उत्तरु दिण्णु 2. 3. वार्ता में क्यों असत्य उत्तर दिये गये 138 ___ • अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ उसके द्वारा कहा गया तुम (ही) मुणि को पुच्छह सो वह सब सव्वु कहिहिइ ससुरु उवस्सइ जाएवि सावमाणु कह देंगे ससुर उपासरे में जाकर अपमान सहित मुणि पुच्छ हे मुणि मुनि को पूछता है हे मुनि! आज अज्जु मर गेहि (ता) 3/1 स (उत्त) भूकृ 1/1 अनि (तुम्ह) 1/2 स (मुणि) 2/1 (पुच्छ) विधि 2/2 सक (त) 1/1 स (सव्व) 2/1 सवि (कह) भवि 3/1 सक (ससुर) 1/1 (उवस्सअ) 7/1 (जा) संकृ [(स)+(अवमाणु)] [(स)-(अवमाण) 1/1 वि] (मुणि) 2/1 (पुच्छ) व 3/1 सक (मुणि) 8/1 अव्यय (अम्ह) 6/1 स . (गेह) 7/1 (भिकख) 4/1 (तुम्ह) 1/2 स अव्यय (आगय) भूकृ 1/2 अनि (मुनि) 1/1 (कह) व 3/1 सक (तुम्ह) 6/2 स (घर) 2/1 अव्यय (जाण) व 3/1 सक (तुम्ह) 1/1 स अव्यय (वस) व 3/1 अक (सेट्ठि) 1/1 (वियार) व 3/1 सक (मुणि) 1/1 (असच्च) 2/1 (कह) व 3/1 सक अव्यय मे घर में भिक्खसु भिक्षा के लिए तुम आंगया मणि कहेइ आये मुनि कहता है घरु जाणामि कुत्थ . वसहि.. तुम्हारे घर को नहीं जानता हूँ तुम कहाँ रहते हो सेठ विचारता है मुनि असत्य कहता है फिर वियारेइ मुणि असचु 'अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 139 For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ སྠཽ ༀ ། རྞྞ སྠཽ ༣ མ ཙ བྷཱ ཤྲཱ ཚཱ བྷཱ ཝཿ ལཿ མཱ གྷ བྷྲ བཿ པླ བཱ ཙྪཱ སྠཽ སྠཽ ཤྲཱ རཱ སྠཽ ཊཿ སྥ ཤྲཱ ཚཱ ཤྲཱ རཱ མ སྭཱ ཡྻ कहं मरणसमयहो नाणु नत्थ 4. 140 (पुट्ठ) भूकृ 1/1 अनि अव्यय अव्यय (गेह) 7/1 (बाला) 3/1 अव्यय (झ) 1 / 1 (क) भूकृ 1/1 अनि अव्यय (for) 1/1 (कह) व 3 / 1 सक (ता) 1 / 1 सवि (बाला) 1 / 1 अव्यय ( कुसल कुसला) 1 / 1 वि (ता) 3 / 1 स (अम्ह) 6/1 स अव्यय (परिक्खा ) 1/1 (क) भूकृ 1 / 1 अनि (ता) 3 / 1 स (अम्ह) 1/1 स (वृत्त) भूकृ 1 / 1 अनि (समय) 12/1 अव्यय अव्यय (निम्गअ) भूकृ 1 / 1 अनि (अस) व 2 / 1 अक (अम्ह) 3/1 स (उत्तर) 1 / 1 (दिण्ण) भूक 1/1 अनि (समय) 6 / 1 [ ( मरण) - (समय) 6 / 1] (नाण) 1/1 [(न)+(अत्थि)] न (अव्यय) अत्थि (अस) व 3 / 1 सक बिना के योग में द्वितीया विभक्ति का प्रयोग होता है। - पूछा गया किसी भी घर में बाला के साथ वार्ता की गई. For Personal & Private Use Only क्या मुणि (ने) कहता है (कहा वह बाला अत्यन्त कुशल (है) उसके द्वारा मेरी भी परीक्षा की गई उसके द्वारा कहा गया समय के बिना कैसे निकले हो मरे द्वारा उत्तर दिया गया समय का मरण समय का ज्ञान नहीं अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तेण पुव्ववये इसीलिए आयु के पूर्व में निकल गया निग्गउ हूँ मेरे द्वारा परिक्खाहे परीक्षा के लिए सभी के सव्वाहु ससुराइ वासाई पुट्ठाई ताए सम्म ससुर आदि के वर्ष (आयु) पूछे गये उसके द्वारा उचित प्रकार से (उत्तर) कहे गये सेठ (ने) पूछता है (पूछा) ससुर कहियाई सेहि पुच्छइ ससुरु अव्यय [(पुव्व)-(वय) 7/1] (निग्गअ) भूकृ 1/1 अनि (अस) व 1/1 अक (अम्ह) 3/1 स अव्यय (परिक्ख) 4/1 (सव्व) 6/2 सवि [(ससुर)+(आइ)] [(ससुर)-(आइ) 6/2] (वास) 1/2 (पुट्ठ) भूकृ 1/2 अनि (ता) 3/1 स अव्यय (कह) भूक 1/2 (सेट्ठि) 1/1 (पुच्छ) व 3/1 सक (ससुर) 1/1 अव्यय (जाअ) भूकृ 1/1 अनि अव्यय (ता) 3/1 स अव्यय (कह) भूकृ 1/1 अनि (मुणि) 3/1 (उत्त) भूकृ 1/1 अनि (ता) 1/1 स अव्यय (पुच्छ) विधि कर्म 3/1 सक। अव्यय (विउसी) 3/1 वि (ता) 3/1 सवि (जहत्थ) 1/1 वि (भाव) 1/1 (णा) व कर्म 3/1 सक नहीं उत्पन्न हुआ Llevable tabelt. Esratkualdkollar जाउ इअ ताए यह उसके द्वारा क्यों कहा गया मुणि के द्वारा कहा गया वह चिअ पुच्छिज्जउ जओ.. पूछी जाए क्योंकि विदूषी के द्वारा उस विउसीए ताए जहत्थु भावु णाइज्ज यथार्थ भाव जाना जाता है (जाने जाते हैं) (ससुर) 1/1 ससुर अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 141 For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ༧ ླ जाइ पुत्तवहु पुच्छइ त मुणि पुरओ किं एव वुत्त महु ससुरु जाउ वि न ताए उत्त हे ससुर धम्महीण माणवभवु सद्धम्मकिच्च सहलु भवु न कउ सो मणुभव निप्फल चिय तओ तउ जीव 142 (गेह) 2/1 (जा) संकृ [(पुत्त) - (वहू) 2/1] (पुच्छ) व 3 / 1 सक (तुम्ह) 3 / 1 स (मुणि) 6/1 अव्यय अव्यय अव्यय (वृत्त) भूकृ 1/1 अनि (अम्ह) 6/1 स (ससुर) 1/1 (जाअ) भूकृ 1/1 अनि अव्यय अव्यय (ता) 3 / 1 स (उत्त) भूकृ 1/1 अनि (ससुर) 8/1 (धम्महीण ) 6 / 1 वि (मणुस ) 6/1 [( माणव ) - (भव) 1 / 1] (पत्त ) भूकृ 1 / 1 अनि अव्यय ( अपत्त ) भूक 1 / 1 अनि अव्यय अव्यय [ ( सद्धम्म ) - ( किच्च ) 3/2] ( सहल ) 1 / 1वि (भव) 1 / 1 अव्यय (कअ) भूकृ 1 / 1 अनि (त) 1 / 1 स [(मणुस ) - (भव) 1/1] (निप्फल ) 1 / 1 वि अव्यय अव्यय (तुम्ह) 6/1 स ( जीवण) 1 / 1 घर जाकर पुत्रवधु को पूछता है तुम्हारे द्वारा मुणि के समक्ष क्यों इस प्रकार कहा गया मेरा ससुर उत्पन्न हुआ नहीं उसके द्वारा कहा गया हे ससुर ! धर्महीन मनुष्य का मनुष्य भव प्राप्त किया हुआ भी प्राप्त नहीं किया हुआ (अप्राप्त) ही (है) क्योंकि सत् धर्म की क्रिया के द्वारा सफल भव नहीं किया गया वह मनुष्य जन्म निरर्थक ही (है) उस कारण से तुम्हारा जीवन For Personal & Private Use Only अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ धम्महीणु धर्महीन सन्दु सारा गउ गया इसलिए मेरे द्वारा कहि कहा गया मह मेरे ससुर की ससुरहो उप्पत्ति उत्पत्ति नहीं सच्चठाणि इस प्रकार सत्य स्थिति पर संतुष्ट हुआ धर्माभिमुख धम्माभिमुहु जाउ हुआ फिर अव्यय (धम्महीण) 1/1 (सव्व) 1/1 सवि (गअ) भूकृ 1/1 अनि अव्यय (अम्ह) 3/1 स (कह) भूकृ 1/1 (अम्ह) 6/1 स (ससुर) 6/1 (उप्पत्ति) भूकृ 1/1 अनि अव्यय अव्यय अव्यय [(सच्च)-(ठाण) 7/1] (तुट्ठ) भूकृ 1/1 अनि [(धम्म)+(अभिमुहु)] [(धम्म)-(अभिमुह) 1/1] (जाअ) भूकृ 1/1. अनि अव्यय (पुट्ठ) भूकृ 1/1 अनि (तुम्ह) 3/1 स (सासू) 6/1 (छम्मास) 1/1 अव्यय (कह) भूकृ 1/1 (ता) 3/1 स (उत्त) भूकृ 1/1 अनि (सासू) 2/1 (पुच्छ) विधि 2/2 सक (सेट्ठि) 3/1 (ता) 1/1 स (पुट्ठ) भूकृ 1/1 अनि (ता) 3/1 स अव्यय (कह) भूकृ 1/1 [(पुत्त)-(वह) 6/1] (वयण) 1/1 (सच्च) 1/1 पुछ पड़ सासू छम्मासा कह कहिआ ताए उत्त सासू . पुच्छह सेटिएं सा . पूछा गया तुम्हारे द्वारा सासू की छः मास कैसे कही गई उसके द्वारा कहा गया सासू को पूछो सेठ के द्वारा वह पूछी गयी उसके द्वारा ताए भी कहि कहा गया पुत्तवहू वयणु पुत्रवधु के वचन सत्य (है) अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 143 For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जओ. क्योंकि मह मेरी सव्वण्ह धम्मपत्तीहि छम्मासा एव जाया जओ इओ इस लोक में irritatisfis.lar छम्मासाहु पुब्ध अव्यय (अम्ह) 6/1 स (सव्वण्ह) 6/1 वि सर्वज्ञ के [(धम्म)-(पत्ति) 7/1] धर्म की प्राप्ति में (छम्मास) 1/1 छः मास अव्यय (जाय) भूकृ 1/1 अनि अव्यय क्योंकि . अव्यय (छम्मास)5/1 छः मास. . अव्यय अव्यय अव्यय [(मरण)-(पसंग) 7/1] मृत्यु प्रसंग में (अम्ह) 1/1 स (गय) भूकृ 1/1 अनि अव्यय वहाँ (थी) 6/2 [(विविह)-(गुण) विविध गुण दोषों की वार्ता (दोस)-(व) 1/1] (जायजाया) भूकृ 1/1 अनि हुई कत्थ पूर्व कहीं.. भी मरणपसंगे हउँ गया तत्थ थीह विविहगुणदोसवा स्त्रियों के जाया 8. एगाए वुहाए उत्त नारीहु मज्झे इमाहे पुत्तवहू (एग) 3/1 वि एक (वुड्डा) 3/1 वृद्धा के द्वारा (उत्त) भूकृ 1/1 अनि कहा गया (नारी) 6/2 स्त्रियों के (मज्झ) 7/1 मध्य में (इमा) 6/1 स इसकी [(पुत्त)-(वह) 1/1] पुत्रवधू (से?--सेव) 1/1 वि श्रेष्ठ (है) [(जोव्वण)-(वअ) 7/1] यौवन की अवस्था में अव्यय [(सासू)-(भत्ति)-(पर) 1/1 वि] सासू की भक्ति में लीन [(धम्म)-(कज्ज) 7/1] धर्म कार्य में (ता) 1/1 स से जोव्वणवए सासूभत्तिपरा धम्मकज्जे सा अव्यय 5. पूर्व-पुव्वं (से पहले) का प्रयोग अपादान के साथ होता है। 144 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अपमत्ता गिहकज्जहिं वि कुसला नन्ना नहीं एरिसा इमाहे इसकी सासू सासू ऐसी निब्भगा एरिसीए भत्तिवच्छलाए पुत्तवहूए धम्मकज्जि पेरिज्जमाणावि (अपमत्त-अपमत्ता) 1/1 वि अप्रमादी [(गिह)-(कज्ज) 7/2] गृहकार्यों में 'अव्यय (कुसल-कुसला) 1/1 वि कुशल [(न)+(अन्ना)] न (अव्यय) अन्ना (अन्न) 1/1 अन्य (एरिस) 1/1 वि ऐसी (इमा) 6/1 स (सासू) 1/1 . (निब्भग) 1/1 वि अभागी (एरिसी) 3/1 वि [(भत्ति)-(वच्छला) 3/1 वि] भक्ति प्रेमी (पुत्तवहू) 3/1 पुत्रवधू द्वारा अव्यय भी [(धम्म)-(कज्ज) 7/1] धर्म कार्य में [(पेरिज्जमाण)+(अवि)] • [(पेरिज्जमाण) कर्म वकृ] प्रेरित किए जाते हुए अवि (अव्यय) . (धम्म) 2/1 धर्म अव्यय (कुण) व 3/1 सक करती है (इम) 2/1 स (सुण) संकृ सुनकर [(बहू)-(गुण)-(रंज) भूकृ1/1] बहू के गुणों से प्रसन्न हुई (ता) 6/1 स (मुह)5/1 मुख से (धम्म) 1/1 (पत्त) भूकृ 1/1 अनि प्राप्त किया गया [(धम्म)-(पत्ति) 7/1] धर्म लाभ में (छम्मास) 1/1 छ: मास (जाय) भूक 1/1 अनि अव्यय इसलिए (पुत्तवहू) 3/1 पुत्रवधू द्वारा - (छम्मास) 1/1 छः मास (कह) भूकृ 1/1 . कहे गये (त) 1/1 स (जुत्त) 1/1 वि युक्त (है) ण नहीं इसको उसके । धर्म सुणेवि .बहुगुणरंजिआ 'ताहे मुहहे धम्मो पत्तो धम्मपत्तीहिं छम्मासा जाया . तओ. पुत्तवहुए छम्मासा कहिआ अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 145 For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B肏 पुठु तेण वि उत्तु रत्तिहिं समय-धम्मोवएसपराए भज्जाए संसारासारदंसणें भोगविलासहं च Mishr परिणामदुहा एव सारु त्ति उवदिठु 2. सव्वण्ह-धम्माराहगो जाउ अज्जु पंचवासा जाया तओ बहुए मई उस्सेव 146 (पुत्त) 1 / 1 अव्यय (पुट्ठ) भूकृ 1 / 1 अनि (त) 3 / 1 स अव्यय (उत्त) भूक 1/1 अनि ( रत्ति) 7/1 (भज्जा) 3 / 1 [(संसार) + (असार) - (दंसणें ) ] [(संसार) - (असार) - (दंसण) 3 / 1] [ ( भोग) - ( विलास ) 6 / 2] अव्यय भी पूछा गया उसके द्वारा भी [ (समय) - (धम्म) + (उवएस ) - ( पराए) ] [(समय) - (धम्म ) - ( उवएस ) - ( पर) 3 / 1 वि] कहा गया रात्रि में For Personal & Private Use Only सिद्धान्त और धर्म के उपदेश में लीन पत्नी के द्वारा संसार में असार के दर्शन से भोग विलास के और [(परिणाम) - (दुह) - (दाइत्तण) 3 / 1 ] परिणाम के दुःखदाईपन से [(वासा) - (णई) - (पूर) - (तुल) - ( जुव्वणत्तण) 3 / 1 ] वर्षा नदी के जल प्रवाह के समान यौवनावस्था के कारण और अव्यय (देह) 6/1 देह की [(खण) - (भंगुरत्तण) 3 / 1] क्षणभंगुरता (जय) 7/1 (धम्म) 1/1 अव्यय (सार) 1 / 1 अव्यय (उवदिट्ठ) भूकृ 1/1 अनि ( अम्ह) 1 / 1 स जगत में धर्म ही सार (है) इस प्रकार बताया गया मैं [(सव्वण्ह) - (धम्म) - (आराहग) 1 / 1] सर्वज्ञ के धर्म का आराधक (जाअ) भूकृ 1/1 अनि बना अव्यय [(पंच) - (वास) 1/2] (जाय) भूक 1/2 अनि अव्यय (बहू) 3/1 (अम्ह) 2/1 स (उद्दिस्स) संकृ आज पाँच वर्ष हुए इसीलिए बहू द्वारा मुझको लक्ष्य करके अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पंचवासा कहिआ पाँच वर्ष कहे गये वह सचु एवं कुडुबसु धम्मपत्तिहे वट्टाए विउसीहे सत्य (है) इस प्रकार कुटुम्ब के लिए धर्मलाभ की वार्ता से विदुषी और पुत्रवधू के यथार्थ वचन को सुनकर लक्ष्मीदास पुत्तबहूहे [(पंच)-(वास)1/2] (कह) भूक 1/2 (त) 1/1 स (सच्च) 1/1 अव्यय (कुडुंब) 4/1 [(धम्म)-(पत्ति) 6/1] (वट्टा) 3/1 (विउसी) 6/1 अव्यय (पुत्तबहू) 6/1 [(जहत्थ)-(वयण) 2/1] (सुण) संकृ (लच्छीदास) 1/1 अव्यय (पडिबुद्ध) 1/1 वि (वुडत्तण) 7/1 अव्यय (त)3/1 स (धम्म) 1/1 (आराह) भूकृ 1/1 (सम्गइ) 1/1 (पत्त) भूकृ 1/1 अनि (सपरिवार) 1/1 जहत्थवयणु सुणेप्पिणु लच्छीदासु पडिबुद्ध ज्ञानी (हुआ) बुढ़ापे में ह्र वुड्ढत्तणि वि उसके द्वारा धर्म धम्म आराहिउ सम्गइ पत्तु • सपरिवार पाला गया सन्मार्ग प्राप्त किया गया सपरिवार अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक . 147 For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अपभ्रंश रचना सौरभ उत्तर For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स . . पाठ-17 1. अध्ययनार्थी निम्नलिखित अकर्मक क्रियाओं का प्रयोग करते हुए कर्ता के रूप में किसी भी पुरुषवाचक सर्वनाम का प्रयोग कर सकते हैं। 1. अम्हे/अम्हई लज्जहुं/लज्जमो/लज्जमु/लज्जम। रुवइ/रुवेइ/रुवए। डरि/डरे/डरु/डर/डरहि/डरसु/आदि। कलहहिं/कलहन्ति/कलहन्ते/कलहिरे। थक्कमु/थक्केमु। अच्छउ/अच्छेउ पडन्तु/पडेन्तु। उठ्छं/उट्ठमि/उद्यमि/उडेमि 9. तुम्हे/तुम्हइं घुमह/घुमेह। 10. तुहुं तडफडहि/तडफडसि/तडफडेसि। 11. तुम्हे/तुम्हई भिडहु/भिडह/भिडित्था। 12. अम्हे/अम्हइं . उच्छलमो/उच्छलामो/उच्छलेमो। 13. अम्हे/अम्हई उज्जमहुं/उज्जममो/उज्जममु/उज्जमम। 14. सो उल्लसउ/उल्लसेउ। 15. ता कंपहि/कंपन्ति/कंपन्ते/कंपिरे। 16. सो मरइ/मरेइ/मरए। 17. तुम्हे/तुम्हइं खेलह/खेलेह। 18. तुहुं कुल्लहि/कुल्लसि/कुल्लसे। 19. ते जुज्झहिं/जुज्झन्ति/जुज्झन्ते/जुझिरे। 20. सा मुच्छइ/मुच्छेइ/मुच्छए। 1. अम्हे/अम्हई 2. अम्हे/अम्हइं 3. सो 4. सो 5. तुहुँ 6. ते/ता 7. हडं 8. तुम्हे/तुम्हई 9. सा 10. ते/ता 11. सो 12. सो लुक्कहुं/लुक्कमो/लुक्कमु/लुक्कम। लुक्कमो/लुक्कामो/लुक्केमो। डरइ/डरेइ/डरए। डरउ/डरेउ। उट्ठहि/उट्ठसि/उटेसि/उट्ठसे। उठ्ठन्तु/उटेन्तु। खेलउं/खेलमि/खेलामि/खेलेमि। खेलह/खेलेह। उल्लसइ/उल्लसेइ/उल्लसए। उल्लसन्तु/उल्लसेन्तु। अच्छइ/अच्छेइ/अच्छए। अच्छउ/अच्छेउ। 150 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. तुहुं 14. ते 15. अम्हे/अम्हई 16. हउं 17. तुहुं 18. तुहुं 19. अम्हे/अम्हइं 20. तुहुं 21. अम्हे/अम्हई 22. तुहुं 23. सो/सा 24. ते/ता 25. तुहुं 26. तुहुँ 27. ते 28. तुहुँ 29. तुम्हे/तुम्हई 30. अम्हे/अम्हई 31. ता 32. हडं 33. तुहुं 34. सा 35. अम्हे/अम्हई अच्छि/अच्छे/अच्छु/आदि। रुवहि/रुवन्ति/रुवन्ते/रुविरे। उच्छलहुँ/उच्छलमो/उच्छलमु/उच्छलम। भिडउं/भिडमि/भिडामि/भिडेमि। तडफडहि/तडफडसि/तडफडेसि/तडफडसे। कुल्लि/कुल्ले/कुल्लु/आदि। उज्जममो/उज्जमामो/उज्जमेमो। घुमि/घुमे/घुमु/आदि। कंपहुं/कंपमो/कंपमु/कंपम। कंपि/कंपे/कंपु/कंप/आदि। जुज्झउ/जुज्झेउ। जुज्झन्तु/जुज्झेन्तु। ण्हाहि/हासि। व्हाइ/हाए/हाउ/पहाहि/पहासु। ठान्तु+ठन्तु। थक्कि/थक्के/थक्कु/आदि। मुच्छहु/मुच्छह/मुच्छित्था। ठाहुं/ठामो/ठामु/ठाम। खेलहिं/खेलन्ति/खेलन्ते/खेलिरे। खेलउं/खेलमि/खेलामि/खेलेमि। उट्ठहि/उट्ठसि/उटेसि/उट्ठसे। कंपइ/कंपेइ/कंपए। अच्छहुं/अच्छमो/अच्छमु/अच्छम। 3. . . 1. हउं रूसउं/रूसमि। 2. तुहुं हसहि/हससि/हससे। 3. सो ठाइ। 4. अम्हे हसहुं/हसमो/आदि। 5. तुम्हे हसह/हसह/हसित्था। 6. ते ठाहिं/ठन्ति/आदि। 7. ता ठाहिं/ठन्ति/ठन्ते/ठाइरे। 8. तुम्हइं थक्कहु/थक्कह/आदि। 9. ते मरहिं/मरन्ति/आदि। 10. हउं लज्जउं/लज्जमि। 11. तुहं पडहि/पडसि/पडसे। 12. सो खेलइ/खेलेइ/खेलए। 13. अम्हई उट्ठहुं/उट्ठमो/आदि। 14. सा घुमइ/घुमेइ/घुमए। 15. तुहुं ठाहि/ठासि। . 1. अम्हे/अम्हइं लज्जहुं। 4. तुम्हे/तुम्हइं डरहु। 7. तुहं उच्छलहि। 10. सो/सा मरइ। 13. अम्हे/अम्हई ण्हामु। 2. हर्ष रुवउं। 5. अम्हे/अम्हइं पडमो। 8. तुम्हे/तुम्हई कंपित्था। 11. तुहं ठासि। 14. तुम्हे/तुम्हइं होहु। 3. हडं रुवमि। 6. सो/सा उछ। 9. ते/ता मरन्ति। 12. ते/ता कुल्लहिं। 15. सो/सा मुच्छे।। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 151 For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. 1. हउं पडमु/पडेमु। 2. तुहुं रुवि/रुवे/आदि। 3. सो थक्कउ/थक्केउ। 4. अम्हे हसमो/हसामो/हसेमो। 5. तुम्हइं डरह/डरेह। 6. अम्हई कंपमो। 7. सा घुमउ/घुमेउ। ___8. ता खेलन्तु/खेलेन्तु। 9. ते मरन्तु/मरेन्तु। 10. हडं उल्लसमु। 11. तुहं कुल्लि/कुल्ले/आदि। 12. तुम्हे मुच्छह/मुच्छेह। 13. ते भिडन्तु/भिडेन्तु। 14. अम्हइं जुज्झमो। 15. तुम्हइं ठाह। 6. 1. अम्हे/अम्हइं लज्जमो। 4. अम्हे/अम्हइं डरामो। 7. तुम्हे/तुम्हई उट्ठह। 10. तुहुँ हस। 13. अम्हे/अम्हइं होमो। 2. सो/सा रुवउ। 5. अम्हे/अम्हइं लुक्कमो। ___8. तुम्हे/तुम्हई होह। 11. तुहं पडसु। 14. तुहं लुक्कि । 3. तुम्हे/तुम्हइं हसेह। 6. सो/सा अच्छउ।। 9. ते/ता ठन्तु। 12. तुहुं होउ।.. 15. तुरुं तडफड। पाठ-26 1. अम्हे/अम्हइं 2. तुहुँ 3. अम्हे/अम्हई 4. हठं 5. सो 6. ते 7. तुम्हे/तुम्हइं 8. अम्हे/अम्हई 9. तुम्हे/तुम्हई 10. अम्हे/अम्हई 11. ते 12. तुहुं 13. सो 14. अम्हे/अम्हइं 15. तुहुं 16. तुम्हे/तुम्हइं 17. सो 18. हठं 19. सा लज्जेसहं/लज्जेसमो/लज्जेसमु/लज्जिहिहं/लज्जिहिमो/आदि। रुवेसहि/रुवेससि/रुवेससे/रुविहिहि/रुविहिसि/रुविहिसे। उच्छलेसहुं/उच्छलेसमो/उच्छलिहिहुं/उच्छलिहिमो/आदि। खेलेसउं/खेलेसमि/खेलिहिउं/खेलिहिमि। , कुल्लेसइ/कुल्लेसए/कुल्लिहिइ/कुल्लिहिए। जुज्झेसहिं/जुज्झेसन्ति 'जुज्झेसन्ते/जुज्झिहिहिं/जुज्झिहिन्ति/आदि। मुच्छेसह/मुच्छेसह/मुच्छेसइत्था/मुच्छिहिहु/मुच्छिहिह/मुच्छिहित्था। घुमेसहुं/घुमेसमो/घुमिहिहं/घुमिहिमो/आदि। अच्छेसहु/अच्छेसह/अच्छेसइत्था/अच्छिहिहु/अच्छिहित्था/आदि। उद्वेसहुं/उट्टेसमो/उट्ठिहिहुं/उठ्ठिहिमो/आदि। तडफडेसहिं/तडफडेसन्ति/तडफडिहिहिं/तडफडिहिन्ति/आदि। थक्केसहि/थक्केससि/थक्केससे/थक्किहिहि/थक्किहिसि/थक्किहिसे। उल्लसेसइ/उल्लसेसए/उल्लसिहिइ/उल्लसिहिए। उज्जमेसहुँ/उज्जमेसमो/उज्जमेसमु/उज्जमिहिउँ/उज्जमिहिमो/आदि। मरेसहि/मरेससि/मरेससे/मरिहिहि/मरिहिसि/मरिहिसे। कलहेसहु/कलहेसह/कलहेसइत्था/कलहिहिहु/कलहिहित्था/आदि। रुवेसइ/रुवेसए/रुविहिइ/रुविहिए। पडेसउं/पडेसमि/पडिहिउं/पडिहिमि। उठेसइ/उठेसए/उहिहिइ/उट्ठिहिए। खेलेसहि/खेलेससि/खेलेससे/खेलिहिहि/खेलिहिसि/खेलिहिसे। भिडेसह/भिडेसमो/भिडेसमु/भिडेसम/भिडिहिहं/भिडिहिमो/आदि। तडफडेसहुं/तडफडेसमो/तडफडेसमु/तडफडिहिहुं/तडफडिहिमो/आदि। 21. अम्हे/अम्हई 22. अम्हे/अम्हई 152 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. तुम्हे/तुम्हइं 24. ते 25. तुम्हे/तुम्हइं 26. अम्हे/अम्हई 27. ते कुल्लेसहु/कुल्लेसह/कुल्लिहिहु/कुल्लिहिह/आदि। घुमेसहिं/घुमेसन्ति/घुमिहिहिं/घुमिहिन्ति/आदि। उच्छलेसह/उच्छलेसह/उच्छलिहिह/उच्छलिहित्था/आदि। डरेसहुं/डरेसमो/डरेसमु/डरिहिहुं/डरिहिमो/आदि। उल्लसेसहिं/उल्लसेसन्ति/उल्लसिहिहिं/उल्लसिहिन्ति/आदि। 12. अम्हे/अम्हइं 1. हउं कंपउं/कंपमि/कंपामि/कंपेमि। 2. तुहुं जुज्झि/जुज्झे/जुज्झु/जुज्झ/जुज्झहि/जुज्झेहि/जुज्झसु/जुझेसु। 3. सो थक्केसइ/थक्केसए/थक्किहिइ/थक्किहिए। 4. अम्हे/अम्हई डरहुं/डरमो/डरमु/डरम। 5. हउं कुल्लमु/कल्लेमु। 6. तुम्हे/तुम्हइं उच्छलेसह/उच्छलेसह/उच्छलेसइत्था/उच्छलिहिहु/उच्छलिहिह/उच्छलिहित्था। 7. तुहुँ पडहि/पडसि/पडेसि/पडसे। 8. सो/सा भिडउ/भिडेउ। 9. हउं . उठेसउंउ समि/उट्ठिहिउँ/उहिहिमि। 10. तुहुं उज्जमहि/उज्जमसि/उज्जमसे। 11. ते/ता अच्छन्तु/अच्छेन्तु। उल्लसेहुँ/उल्लसेमो/उल्लसेमु/उल्लसिहिहुं/उल्लसिहिमो/आदि। 13. हउं रुवउं/रुवमि/रुवामि/रुवेमि। 14. तुहुं उहि/उडे/उट्ठ/उट्ठहि/उट्ठसु/आदि। : 15. ता मरेसहि/मरेसन्ति/मरिहिहिं/मरिहिन्ति/आदि। कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए। 17. अम्हे/अम्हई उच्छलमो/उच्छलामो/उच्छलेमो। 18. हडं घुमेसउं/घुमेसमि/घुमिहिउं/घुमिहिमि। 19. ते थक्कहिं/थक्कन्ति/थक्कन्ते/थक्किरे। 20. अम्हे/अम्हई खेलमो/खेलामो/खेलेमो। 21. सा . . कंपेसइ/कंपेसए/कंपिहिइ/कंपिहिए। डरइ/डरेइ/डरए। 23. सो . . जुज्झउ/जुज्झे। 24. ता . लज्जेसहि/लज्जेसन्ति/लज्जिहिहिं/लज्जिहिन्ति/आदि। 25. ता . . उट्ठहिं/उट्ठन्ति/उठ्ठन्ते/उहिये। 26. तुम्हे/तुम्हई उज्जमह/उज्जमेह। 27. तुम्हे/तुम्हई कुल्लेसहु/कुल्लेसह/कुल्लेसइत्था/कुल्लिहिहु/कुल्लिहिह/कुल्लिहित्था। 16.सा 22. सा ... 1. हडं थक्कमि। 5. तुहं कलहहि। 2. अम्हे/अम्हइं डरहुं। 3. अम्हे/अम्हइं पडमो। 6. तुम्हे/तुम्हइं घुमह। 7. तुहं अच्छे। 4. तुहं उट्ठि। 8. तुहं मुच्छ। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 153 For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. हउं भिडमि। 10. सो/सा कुल्लउ। 11. हडं जुज्झउं। 12. ते/ता उज्जमन्तु। 13. तुरुं कंपसि। 14. सो/सा उल्लसेइ। 15. तुम्हे उच्छलहु। 16. हडं हसेसमि। 17. अम्हे उट्टेसहुं। 18. तुम्हइं कुल्लेसहु। 19. ता/ते मरेसहि। 20. ता/ते मरेसन्ति। 21. तुहं खेलिहिसि। 22. हउँ लज्जिहिउँ। 23. तुम्हे रुविहिह। 24. हडं जुज्झेसमि। 25. तुम्हे लज्जेसइत्था। 26. अम्हई मरिहिमो। 27. अम्हइं मरिहिम। 28. ते/ता कंपिहिन्ति। . 29. ता मुच्छिहिन्ति। 30. हडं उल्लसउं। 4. 1. हडं कुल्लडं/आदि। 4. तुम्हे उट्ठह/उटेह। 7. सो रुवउ/रुवेउ। 10. सा लज्जेसइ/आदि। 2. अम्हे खेलेसहं/आदि। 5. तुहुं अच्छेससि/आदि। 8. ता उरन्तु/डरेन्तु। 3. अम्हइं जुज्झहुं/आदि। 6.ते मुच्छिहिहिं/आदि। 9. तुडं उल्लसि/आदि। .. . पाठ-27 1. सो रुवि/रुविउ/रुविवि/रुववि/रुवेप्पि/रुवेप्पिणु/रुवेवि/रुवेविणु सयइ/सयेइ/सयए। . 2. सा लज्जि/लज्जिउ/लज्जिवि/लज्जवि/लज्जेप्पि/लज्जेप्पिणु/आदि उट्ठइ/आदि। 3. ते पडि/पडिउ/पडिवि/पडवि/पडेप्पि/पडेप्पिणु/पडेवि/पडेविणु उट्ठहिं/आदि। . 4. तुम्हे थक्कि/थक्किउ/थक्किवि/थक्कवि/थक्केप्पि/थक्केप्पिणु/आदि अच्छह/अच्छेह। 5. अम्हे खेलि/खेलिउ/खेलिवि/खेलवि/खेलेप्पि/खेलेप्पिणु/आदि उल्लसहुं/आदि। 6. अम्हइं उहि/उट्ठिउ/उट्ठिवि/उटुवि/उटेप्पि/उटेप्पिणु/उडेवि/आदि अच्छेसहुं/आदि। 7. ते कुल्लि/कुल्लिङ/कुल्लिवि/कुल्लवि/कुल्लेप्पि/आदि खेलेसहि/आदि। 8. तुहुं खेलि/खेलिउ/खेलिवि/खेलवि/खेलेप्पि/खेलेप्पिणु/आदि हरिसि/हरिसे/आदि। 9. ते रूसि/रूसिउ/रूसिवि/रूसवि/रूसेप्पि/रूसेप्पिणु/रूसेवि/आदि लुक्कहिं/आदि। 10. सा घुमि/घुमिउ/घुमिवि/घुमवि/घुमेप्पि/घुमेप्पिणु/घुमेवि/घुमेविणु उल्लसेसइ/आदि। पाठ-28 1. सो थक्केवं/थक्कण/थक्कणहं/थक्कणहिं/थक्केप्पि/थक्केप्पिणु/आदि णच्चइ/आदि। 2. सा अच्छेवं/अच्छण/अच्छणहं/अच्छणहिं/अच्छेप्पि/अच्छेवि/आदि पडइ/आदि। 3. ते जुझेवं/जुज्झण/जुज्झणहं/जुज्झणहिं/जुज्ञप्पि/जुज्झेवि/आदि लुक्कहि/आदि। 4. तुम्हे उट्टेवं/उट्टण/उट्ठणहं/उट्ठणहि/उटेप्पि/उटेप्पिणु/उडेवि/उडेविणु अच्छह/आदि। 5. अम्हे खेलेवं/खेलण/खेलणहं/खेलणहिं/खेलेप्पि/खेलेप्पिणु/आदि घुमेसहुं/आदि। 6. तुम्हे उल्लसेवं/उल्लसण/उल्लसणहं/उल्लसणहिं/उल्लसेप्पि/आदि जीवह/जीवेह। 7. ते सयेवं/सयण/सयणहं/सयणहिं/सयेप्पि/सयेप्पिणु/सयेवि/सयेविणु थक्कन्तु/आदि। 8. सो जग्गेवं/जग्गण/जग्गणहं/जग्गणहिं/जग्गेप्पि/जग्गेवि/आदि उज्जमउ/आदि। णच्वं/णचण/णचणहं/णवणहिं/णच्चेप्पि/णचेप्पिणु/आदि उट्ठसहि/आदि। 10. ता कुल्लेवं/कुल्लण/कुल्लणहं/कुल्लणहिं/कुल्लेप्पि/आदि उडेसहिं/आदि। 9. ते 154 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. (क) 1. मेह / मेहा 2. पड/पडा /पडु/पडो 3. रयण / रयणा / रयणु/रयणो 4. दुज्जस / दुज्जसा / दुज्जसु / दुज्जसो 5. हुअवह / हुअवहा / हुअवहु/हुअवहो 6. बप्प / बप्पा / बप्पु / बप्पो 7. गंथ / गंथा / गंधु / गंथो 8. मित्त / मत्ता / मित्तु / मित्तो 9. रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु/रहुणन्दणो 10. कुक्कुर / कुक्कुरा / कुक्कुरु/कुक्कुरो. 11. पुत्त / पुत्ता / पुत्तु / पुत्तो 12. घर/घरा / घरु / घरो 13. र/रा 14. गव्व / गव्वा / गव्वु / गव्वो 15. पिआमह/पिआमहा / पिआमहु/पिआमहो 16. वय / वया 17. करह / /करहा 18. दिवायर / दिवायरा / दिवायरु/दिवायरो 19. रक्खस / रक्खसा 20. सीह / सीहा (12) 1. माउल / माउला / माउलु / माउलो 2. पोत्त/पोत्ता / पोत्तु / पोत्तो 3. गव्व / गव्वा / गव्वु / गब्वो 4. बालअ / बालआ 5. रक्खस / रक्खसा 6. दुक्ख / दुक्खा 7. आगम / आगमा 8. मित्त/मित्ता / मित्तु / मित्तो 9. सायर / सायरा / सायरु/ सायरो 10. पुत्त / पुत्ता/पुत्तु / पुत्तो (πT) 1. हुअवह / हुअवहा / हुअवहु/हुअवहो अपभ्रंश अभ्यास. उत्तर पुस्तक पाठ - 32 गज्जहिं/गज्जन्ति/गज्जन्ते / गज्जिरे । सुक्क/सुक्केइ /सुक्कए। सोहइ / सोहेइ / सोहए। पसरइ/पसरेइ/पसरए। जल / जलेइ / जलए। उ/उट्ठेइ / उगए। णस्स /णस्सेइ/णस्सए | उज्जमइ / उज्जमेइ / उज्जमए । हरिसइ / हरिसेइ / हरिसाए । बुक्क/बुक्के / बुक्कए। कंपइ / कंपेइ / कंप पss /पडेइ /पडए । जरहिं / जरन्ति / जरन्ते / जरिरे । गलइ / गलेइ / गलए। थक्कइ / थक्केइ /थक्कए। सोहहिं / सोहन्ति / सोहन्ते / सोहिरे । णच्चहिं/णच्चन्ति /णच्चन्ते / णच्चिरे । इ/इ/ उगए। डरहिं/ डरन्ति / डरन्ते / डरिरे । चिट्ठहिं / चिट्ठन्ति / चिट्ठन्ते / चिट्ठिरे । उट्ठउ/उट्ठेउ । घुमउ / घुमे । णस्सउ / णस्सेउ । खेलन्तु / खेलेन्तु । मरन्तु / मरेतु । गलन्तु / गलेन्तु । सोहन्तु / सोहेन्तु । उल्लसउ / उल्लसेउ । पसरउ / पसरेउ । जीवउ / जीवे । जलेस / जलेसर/जलिहिइ /जलिहिए। For Personal & Private Use Only 155 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. आगम / आगमा 3. सप्प / सप्पा 4. रहुणन्दण/रहुणन्दणा 5. भव/भवा/भवु/भवो 6. रक्खस / रक्खसा 7. बालअ / बालआ / बालउ / बालओ 8. र/रा 9. घर/घरा 10. कुव / कुवा / कुवु / कुवो 2. 1. कुक्कुरु बुक्कड़ / बुक्केइ / बुक्कए । 3. रु कंद / कंदे/कंदए । 5. करहो थक्क / थक्केइ / थक्कए । 3. 1. ससुरो उट्ठउ / उट्ठेउ । 4. हणुवन्तो बइसउ / बइसेउ । 4. 1. मेह पसरेसइ / पसरिहिइ /आदि । 3. सप्पु लुक्कउ / लुक्केउ । 5. घरो पडेसहिं/पडिहिहिं । 7. आगम सोहइ / सोहेइ / सोहए । 9. बप्प उज्जमउ । णस्सेसहिं/ णस्सेसन्ति / णस्सिहिहिं णस्सिहिन्ति/आदि। उड्डेसहिं/उड्डेसन्ति / उड्डिहिहिं / उड्डिहिन्ति / आदि। हरिसेसहिं/हरिसिहिहिं/आदि । णस्सेसइ/णस्सिहिइ /आदि । मुच्छेसहिं/मुच्छेसन्ति/मुच्छिहिन्ति / आदि । रूसेसइ/रूसेसए/रूसिहिइ / रूसिहिए । उज्जमेसहिं/उज्जमिहिहिं/आदि । पडेसहिं/पडेसन्ति/पडिहिहिं/पडिहिन्ति/आदि । सुक्केसइ / सुक्केसर/सुक्किहिइ /सुक्किहिए। 2. गंथो णस्स / णस्सेइ / णस्सए । 4. दुक्खु तुट्टइ / तुट्टे / तुट्टए। 6. माउलु थक्कड़ / थक्केइ / थक्कए । 2. दिअरु णच्चउ / णच्चेउ । 5. सीहु पलाउ । 156 3. परमेसरो हरिसउ / हरिसेउ । 6. कयंतो हो । 2. कूवा सुक्केसन्ति /सुक्किहिन्ति / आदि । 4. पुत्त जग्गड़ / जग्गेइ / जग्गए । 5. (क) 1. कुक्कुर/कुक्कुरा/कुक्कुरु/कुक्कुरो डरि / डरिउ / डरिवि / डरवि / आदि रुवइ / रुवेइ/रुवए । 2. बप्प / बप्पा / बप्पु / बप्पो हसि / हसिउ / हसिवि / हसवि/ आदि जीवइ / जीवेइ / जीवए । 3. नरिंद/नरिंदा हरिसि/हरिसिउ / हरिसिवि / हरिसवि / आदि उट्ठहिं/ उट्ठन्ति / उट्ठन्ते / उतिरे । 4. सप्प / सप्पा डरि / डरिउ / डरिवि / डरवि / आदि पलाहिं / पलन्ति / पलन्ते / पलाइरे । 6. हुअवह जलेसर/जलिहिइ /आदि । 8. भव खयेस/खयिहिइ / आदि । 10. रक्खस जुज्झेसइ/जुज्झिहिइ / आदि । 5. ससुर / ससुरा / ससुरु/ ससुरो रूसि / रूसिउ / रूसिवि / रूसवि / आदि भिडइ / भिडेइ/भिडए । 6. रयण/रयणा/रयणु/रयणो पडि / पडिउ / पडिवि / पडवि/आदि तुट्टइ/तुट्टेइ/तुट्टए। 7. बप्प / बप्पा / बप्पु / बप्पो जग्गि / जग्गउ / जग्गिवि / जग्गवि / आदि डुलइ / डुलेइ / डुलाए । (ख) 1. बप्पु/बप्पो/आदि हसेवं/ हसण / हसणहं/ हसणहिं/आदि जीवउ / जीवेउ । 2. पोत्त / पोत्तो / आदि णच्चेवं/ णच्चण/ णच्चणहं/ णच्चणहिं/आदि उट्ठउ/उट्ठेउ । 3. हुअवहु/हुअवहो/आदि णस्सेवं/ णस्सण / णस्सणहं/ णस्सणहिं / आदि जलउ / जलेउ । अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. पिआमहु/पिआमहो/आदि घुमेवं/घुमण/घुमणहं/घुमणहिं/आदि उट्ठ/उठेउ। 5. सलिलु/सलिलो/आदि सुक्केवं/सुक्कण/सुक्कणहं/सुक्कणहिं/आदि णिज्झरउ/णिज्झरेउ। 6. मित्तु/मित्तो/आदि हरिसेवं/हरिसण/हरिसणहं/आदि जीवउ/जीवेउ। 7. दिवायरु/दिवायरा/आदि सोहेवं/सोहण/सोहणहं/सोहणहिं/आदि उगउ/उगेउ। 1. पुत्तु/पुत्तो/आदि कलहि/कलहिउ/कलहिवि/कलहवि/आदि लज्जेसइ/लज्जिहिइ/आदि। 2. मित्तु/मित्तो/आदि हरिसेवं/हरिसण/हरिसणहं/हरिसणहिं/आदि जीविहिइ/आदि। 3. करहु/करहो/आदि थक्केवं/थक्कण/थक्कणहं/थक्कणहिं/आदि णच्चेसइ/आदि। 4. घर/घरो/आदि पडि/पडिउ/पडिवि/पडवि/आदि णस्सेसइ/णस्सिहिइ/आदि। 5. वय/वयो/आदि तुट्टि/तुट्टि/तुट्टिवि/तुट्टवि/आदि गलेसइ/गलिहिइ/आदि। 6. रक्खस/रक्खसा मरेवं/मरण/मरणहं/मरणहि/आदि कुल्लेसहि/कुल्लिहिहिं/आदि। 7. सलिल/सलिलो/आदि पसरि/पसरिउ/पसरिवि/पसरवि/आदि सुक्किहिइ/सुक्किहिए/आदि। पाठ-36 (क) 1. सोक्ख/सोक्खा/सोक्खु 2. खीर/खीरा/खीरु 3. णयरजण/णयरजणइं/णयरजणाई/आदि 4. पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु . 5. जोव्वण/जोव्वणा/जोव्वणु 6. रज्ज/रज्जा/रज्जु 7. णह/णहा/णहु 8. सील/सीला/सीलु 9. तिण/तिणा/तिणु 10. रिण/रिणा/रिणु वडइ/वड्डेइ/वड्डए। चुअइ/चुएइ/चुअए। हरिसहि/हरिसन्ति/हरिसन्ते/हरिसिरे। लुढइ/लुढेइ/लुढए। विअसइ/विअसेइ/विअसए। चुक्कइ/चुक्केइ/चुक्कए। गुंजइ/गुंजेइ/गुंजए। जलइ/जलेइ/जलए। वड्डइ/वड्ढेइ/वड्डए। 1. वेरम्ग/वेरग्गा/वेरग्गु 2. रिण/रिणा/रिणु . . 3. रज्ज/रज्जा/रज्जु 4. णाण/णाणा/णाणु 5. सासण/सासणा/सासणु 6. सील/सीला/सीलु 7. धण/धणा/धणु 8. पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु 9. सच्च/सच्चा/सच्चु 10. उदग/उदगा/उद्गु वड्डङ/वड्लेउ। घटउ/घटेउ। चेट्टङ/चेटे। सिज्झउ/सिझेउ। डरउ/डरेउ। सोहउ/सोहेउ। घटउ/घटेउ। लुढउ/लुढेउ। विअसउ/विअसेउ। चुअउ/चुएउ। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 157: For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. णयरजण/णयरजणइं/णयरजणाई/आदि 2. रूव/रूवा/रूवु 3. सासण/सासणा/सासणु 4. बीअ/बीआ/बीअई/बीआई 5. लक्कुड/लक्कुडा/लक्कुडु 6. रज्ज/रज्जा/रज्जु 7. कम्म/कम्मा/कम्मइं/कम्माई 8. सुह/सुहा/सुहु 9. विमाण/विमाणा/विमाणइं/विमाणाई 10. सच्च/सच्चा/सच्चु सयेसहि/सयिहिहिं/आदि। विअसेसइ/विअसेसए/विअसिहिइ/विअसिहिए। चेटेसइ/चेट्टेसए/चेट्ठिहिइ/चेट्ठिहिए। उगेसहिं/उगेसन्ति/उगिहिहिं/उगिहिन्ति/आदि। जलेसइ/जलेसए/जलिहिइ/जलिहिए। उच्छहेसइ/उच्छहेसए/उच्छहिहिइ/उच्छहिहिए। णस्सेसहि/णस्सिहिहिं/पस्सिहिन्ति/आदि। . __पसरेसइ/पसरेसए/पसरिहिइ/पसरिहिए। उड्डेसहि/उड्डिहिहिं/आदि। सोहेसइ/सोहेसए/सोहिहिइ/सोहिहिए। पाठ-40 1. (क) 1. सीया/सीय सोहइ/साहेइ/सोहए। 2. ससा/सस छिज्जइ/छिज्जेइ/छिज्जए। 3. माया/माय हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए। 4. वाया/वाय थक्कइ/थक्केइ/थक्कए। 5. आणा/आण फुरइ/फुरेइ/फुरए। 6. कमला/कमल घटइ/घटेइ/घटए। 7. करुणा/करुण छुट्टइ/छुट्टेइ/छुट्टए। 8. गंगा/गंग पसरइ/पसरेइ/पसरए। 9. जरा/जर वड्डइ/वलेइ/वडए। 10. संझा/संझ हवइ/हवेइ/हवए। 11. कण्णा/कण्ण/कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ/कण्णओ थंभहिं/थंभन्ति/थंभन्ते/थंभिरे। 12. झुपडा/झुपड/झुपडाउ/झुपडउ/ झुपडाओ/झुपडओ जलहिं/जलन्ति/जलन्ते/जलिरे। 13. कलसिया/कलसिय/कलसियाउ/कलसियउ/कलसियाओ/कलसियउ तुट्टहिं/तुट्टन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टिरे। 14. सुया/सुय/सुयाउ/सुयउ/सुयाओ/सुयओ खासहि/खासन्ति/खासन्ते/खासिरे। 15. इच्छा/इच्छ/इच्छाउ/इच्छउ/इच्छाओ/इच्छओ वहि/वडन्ति/वन्ते/वहिरे। 16. परिक्खा/परिक्ख/परिक्खाउ/परिक्खउ/परिक्खाओ/परिक्खओ होहिं/होन्ति/होन्ते/होइरे। 17. संझा/संझ/संझाउ/संझउ/संझाओ/संझओ सोहहिं/सोहन्ति/सोहन्ते/सोहिरे। 18. वाया/वाय/वायाउ/वायउ/वायाओ/वायओ सिज्झहि/सिज्झन्ति/सिज्झन्ते/सिज्झिरे। 19. सरिआ/सरिअ/सरिआउ/सरिअउ/सरिआओ/सरिअओ सुक्कहिं/सुक्कन्ति/सुक्कन्ते/सुक्किरे। 20. महिला/महिल/महिलाउ/महिलउ/महिलाओ/महिलओ चेहिं/चेट्ठन्ति/चेट्टन्ते/चेटिौ। (ख) 1. सद्धा/सद्ध 2. भुक्खा/भुक्ख 3. मइरा/मइर वडल/वडेउ। उवसमउ/उवसमेउ। छुट्टउ/छुट्टेउ। 158 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. धूआ / धूअ 5. महिला / महिल/महिलाउ / महिलउ/महिलाओ / महिलओ 6. पण्णा / पण्ण 7. इच्छा / इच्छ/ इच्छाउ / इच्छउ / इच्छाओ / इच्छओ 8. वाया / वाय / वायाउ / वायउ / वायाओ / वायओ 9. महिला / महिल/महिलाउ / महिला / महिलाओ/महिलओ 10. झुंपडा / झुंपड / झुंपडाउ / झुंपडउ / झुंपडाओ / झुंपडओ (ग) 1. सिक्खा / सिक्ख 2. इच्छा/ इच्छ/ इच्छाउ / इच्छउ / इच्छाओ / इच्छओ 3. सरिआ / सरिअ / सरिआउ / सरिअउ / सरिआओ / सरिअओ 4. तिसा / ति 5. कमला / कमल 6. परिक्खा / परिक्ख / परिक्खाउ / परिक्खउ / परिक्खाओ / परिक्खओ 7. करुणा / करुण 8. गुहा / गुह/गुहाउ/गुहउ / गुहाओ / गुहओ 9. कण्णा / कण्ण / कण्णाउ/कण्णउ/कण्णाओ / कण्णओ 10. ससा/सस/ससाउ / ससउ / ससाओ / ससओ पाठ - 43 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक हरिसउ / हरिसेउ । तवन्तु / तवेन्तु । सिज्झउ / सिज्झेउ । घटन्तु / घटेन्तु । फुरन्तु / फुरेन्तु । उच्छहन्तु/उच्छन्तु। घटन्तु / घटेन्तु (क) 1. पुत्तु / पुत्तो / आदि लज्जन्तु / लज्जन्तो / लज्जमाणु/लज्जमाणो / आदि अच्छा / आदि । 2. . कुक्कुरू/कुक्करो / आदि बुक्कन्तु / बुक्कन्तो / बुक्कमाणु / बुक्कमाणो / आदि पलाइ । 3. पिआमहु/पिआमहो / आदि दुक्खन्तु / दुक्खन्तो / दुक्खमाणु / दुक्खमाणो / आदि सयिउ / सयिओ / आदि । 4. मित्तु / मित्तो / आदि चेट्ठन्तु / चेट्ठन्तो / चेटुमाणु / चेट्टमाणो / आदि हरिसिअ / हरिसिउ / हरिसिओ / आदि । 5. बालउ / बालओ / आदि डरन्त / डरन्ता / डरन्तु / डरन्तो / डरमाणु / डरमाणो / आदि रुवइ / रुवेइ / रुवए । 6. हुअवहु/हुअवहो / आदि जलन्तु / जलन्तो / जलमाणु / जलमाणो / आदि णस्सइ / णस्सेइ / णस्सए । 7. रक्खस / रक्खसा कंपन्त / कंपन्ता/कंपमाण/कंपमाणा उवविसहिं / उवविसन्ति / उवविसन्ते / उवविसिरे । 8. सायर/सायरा पसरन्त / पसरन्ता / पसरमाण / पसरमाणा सुक्केसहिं/सुक्किहिहिं / आदि । पसरेसइ / पसरिहिइ /आदि । उवसमेसहिं/ उवसमिहिहिं / आदि । सुक्केसहिं/सुक्किहिहिं/आदि । लग्स / लग्गिहि / आदि । घटेसइ/घटिहिइ /आदि। हवेसहिं/ हविहिन्ति / आदि । पसरेसइ/पसरिहिइ /आदि । णस्सेसहिं/ णस्सिहिन्ति / आदि । चिरावेसहिं / चिराविहिन्ति / आदि । ठासहिं/ठाहिहिं / ठाहिन्ति/आदि । 9. पोत्त / पोत्ता जुज्झन्त / जुज्झन्ता / जुज्झमाण / जुज्झमाणा कंपिअ / कंपिआ । 10. करह / करहा णच्चन्त / णच्चन्ता / णच्चमाण / णच्चमाणा थक्कहिं / थक्कन्ति/थक्कन्ते/थक्किरे । 11. पुत्तु / पुत्तो / आदि गडयङन्तु / गडयन्तो / गडयडमाणु / गडयडमाणो / आदि चिट्ठिउ / चिट्ठिओ/आदि । 12. णर / णरा/णरु / णरो हसन्त / हसन्ता / हसन्तु / हसन्तो / हसमाणु/हसमाणो / आदि जीवउ / जीवेउ | 13. बप्पु / बप्पो / आदि उल्लसन्तु / उल्लसन्तो / उल्लसमाणु / उल्लसमाणो / आदि उज्जमउ / उज्जमेउ । 14. रक्खसु / रक्खसो तडफडन्तु / तडफडन्तो/ तडफडमाणु/ तडफडमाणो / आदि मरिउ / मरिओ / आदि । 15. सलिलु / सलिलो / आदि चुअन्तु /चुअन्तो/चुअमाणु / चुअमाणो / आदि सुक्किउ / सुक्किओ / आदि । For Personal & Private Use Only 159 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. लक्कुंड/लक्कुडा/लक्कुडु जलन्त/जलन्ता/जलन्तु/जलमाण/आदि णस्सइ/णस्सेइ/णस्सए। 2. णयरजण/णयरजणा/णयरजणु लोभन्त/लोभन्ता/लोभन्तु/लोभमाण/आदि जीविअ/जीविआ/जीविउ। . 3. वेरग्ग/वेरगा/वेरगु वहन्त/वहन्ता/वडन्तु/वडमाण/वडमाणा/वडमाणु सोहइ/सोहेइ/सोहए। 4. विमाण/विमाणा/विमाणु उड्डन्त/उन्ता/उड्डन्तु/उड्डमाण/उड्डमाणा/उमाणु पडिअ/पडिआ/पडिड। 5. रज्ज/रज्जा/रज्जइं/रज्जाइं जुज्झन्त/जुज्झन्ता/जुज्झन्तइं/जुज्झन्ताइं/आदि णस्सहिं/आदि। 6. सील/सीला/सीलु वहन्त/वहन्ता/वहन्तु/वडमाण/बहुमाणा/वहमाणु विअसइ/विअसेइ/विअसए। 7. सासण/सासणा/सासणु चुक्कन्त/चुक्कन्तु/चुक्कमाण/चुक्कमाणा/आदि डरइ/डरेइ/डरए। 8. सच्च/सच्चा/सच्चु सिज्झन्त/सिज्झन्ता/सिज्झन्तु/सिज्झमाण/आदि सोहेसइ/सोहिहिइ/आदि। 9. कम्म/कम्मा/कम्मई/कम्माइं गलन्तइं/गलन्ताई/गलमाणइं/गलमाणाइं/आदि छुट्टहिं/आदि। 10. पोट्टलई/पोट्टलाई आदि लुढन्तइं/लुढन्ताइं/लुढमाणइं/आदि ठाअ/ठाआ/ठाअई/ठाआई। .. 1. तणया/तणय हरिसन्ता/हरिसन्त/हरिसमाणा/हरिसमाण उद्विआ/उट्ठि। 2. सद्धा/सद्ध वहन्ता/वडन्त/वड्डमाणा/वडमाण सोहइ/सोहेइ/सोहए। 3. जाआ/जाअ घुरुघुरन्ता/घुरुघुरन्त/घुरुघुरमाणा/घुरुघुरमाण सयइ/सयेइ/सयए। 4. माया/माय उच्छहन्ता/उच्छहन्त/उच्छहमाणा/उच्छहमाण उवविसइ/उवविसेइ/उवविसए। 5. णम्मया/णम्मय पसरन्ता/पसरन्त/पसरमाणा/पसरमाण सुक्किआ/सुक्किा 6. झुपडा/झुपडाउ/आदि जलन्ता/जलन्ताउ/जलन्ताओ/आदि णस्सिआ/णस्सिआउ/आदि। 7. पइछा/पइट्ठ वहन्ता/वहन्त/वडमाणा/वडमाण सोहइ/सोहेइ/सोहए। 8. महिला/महिलाउ/महिलाओ/आदि खिज्जन्ता/खिज्जन्ताउ/खिज्जन्ताओ/आदि घुमहिं/आदि। 9. वाया/वाय फुरन्ता/फुरन्त/फुरमाणा/फुरमाण सिज्झिआ/सिज्झि॥ 10. ससा/सस उवसमन्ता/उवसमन्त/उवसममाणा/उवसममाण उवविसउ/उवविसेउ। 1. सलिलेण/सलिलेणं/सलिलें 2. मेहहिं/मेहाहि/मेहेहिं 3. मित्तेण/मित्तेणं/मित्ते 4. दुज्जसेण/दुज्जसेणं/दुज्जसे 5. सायरहिं/सायराहि/सायरेहिं 6. हुअवहेण/हुअवहेणं/हुअवहें 7. कयंतेण/कयंतेणं/कयंतें 8. अम्हेहिं 9. पइं/तई 10. तेण/तेणं/तें 11. विमाणेण/विमाणेणं/विमाणे 12. पोट्टलेण/पोट्टलेणं/पोट्टलें 13. लक्कुडहिं/लक्कुडाहि/लक्कुडेहिं पाठ-45 णिज्झरिअ/णिज्झरिआ/णिज्झरिउ। गज्जिअ/गज्जिआ/गज्जि। हरिसिअ/हरिसिआ/हरिसिउ। पसरिअ/पसरिआ/पसरिउ। सुक्किअ/सुक्किआ/सुक्किउ। जलिअ/जलिआ/जलिउ। पलाअ/पलाआ/पलाउ। कंपिअ/कंपिआ/कंपिउ। घुमिअ/घुमिआ/घुमिउ। खेलिअ/खेलिआ/खेलिउ। उड्डिअ/उड्डिा /उड्डि। लुढिअ/लुढिआ/लुढिउ। जलिअ/जलिआ/जलिउ। 160 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. बीअ/बीआ/ बीई / बीआई 15. रेण/रेणं/रें 16. कुक्कुरहिं / कुक्कुराहिं/कुक्कुरेहिं 17. कूवहिं / कूवाहिं / कूवेहिं 18. रक्खसेण / रक्खसेणं / रक्खसें 19. रयणहिं/रयणाहिं/रयणेहिं 20. सीहहिं/सीहाहिं/सीहेहिं 21. परिक्खाए / परिक्खए 22. कण्णाहिं / कण्णहिं 23. महिलाहिं / महिलाहिं 24. धूआए / धूअए 25. पइझए / पट्टए 26. जरा / 27. सुण/सुहेणं/सु 28. धन्त्रेण /धन्त्रेणं/धन्ने 29. भुक्खा / भुक्ख 30. रज्जहिं / रज्जाहिं / रज्जेहिं 31. तहिं/ताहिं/हिं 32. पई/त 33. ताहिं/तहिं 34. तुम्हहिं 35. ताए / त 1. विमाणहिं/ विमाणाहिं / विमाणेहिं 2. उदगेण / उदगेणं / उद 3. मित्तेण / मित्तेणं/मित्तें 4. सायरहिं / सायराहिं/ सायरेहिं 5. हुअवहेण / हुअवहेणं / हुअवहें 6. अम्हेहिं . 7. तेण / तेणं / तें 8. पोट्टले / पोट्टलेणं/पोट्टलें 9. सहहि / सीहाहिं/सीहेहिं 10. कण्णाहिं / कणहिं 11. तहिं/ताहिं/तेहिं 12. णरहिं / राहिं / रेहिं 13. महिलाहिं / महिलाहिं 14. रज्जहिं / रज्जाहिं / रज्जेहिं अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक अ / उगिआ / उगिउ | जम्मिअ/जम्मिआ / जम्मिउ । बुक्किअ/बुक्किआ / बुक्किउ । सुक्किअ / सुक्किआ / सुक्किउ । मरिअ / मरिआ/मरिउ | सोहिअ/सोहिआ/सोहिउ । जिअ / गज्जि/गज्जिउ । हविअ / हविआ / हविउ | लुक्किअ / लुक्किआ / लुक्किउ । उवसमिअ / उवसमिआ / उवसमिउ । खासिअ / खासिआ / खासिउ । घटअ / घटिआ / घटिउ वड्डअ/वड्डिआ / वड्डि । गलिअ / गलिआ / गलिउ | उप्पज्जिअ / उपज्जिआ / उप्पज्जिउ । लग्गिअ / लग्गिआ / लग्गिउ । जुज्झिअ/जुज्झिआ /जुज्झिउ । थक्किअ/थक्किआ/थक्किउ । डरअ / डरिआ/ डरिउ | खेलिअ / खेलिआ / खेलिउ । हाअ / हाआ / हाउ | उल्लसिअ/उल्लसिआ/ उल्लसिउ । पाठ - 47 उड्डज्ज/उड्डज्ज/उड्डयइ / उड्डियए । णिज्झरिज्जइ / णिज्झरिज्जए / णिज्झरियइ / णिज्झरियए । हरिसिज्ज / हरिसिज्जए / हरिसियइ / हरिसियए । सुक्किज्जइ / सुक्किज्जए / सुक्कियइ/सुक्कियए । जलज्ज / जज्जिए / जलियइ/जलियए । कं पिज्जइ / कंपिज्जए / कंपियइ / कंपियए । खेलिज्जइ / खेलिज्जए / खेलियइ / खेलियए । लुढिज्जइ / लुढिज्जए / लुढिया / लुढियाए । गज्जिज्ज / गज्जिज्ज/गज्जियइ/गज्जियाए । लुक्किज्जइ / लुक्किज्जए / लुक्कियइ / लुक्कियए । खेलिज्जउ / खेलियउ | जम्मिज्जउ / जम्मियउ। उवसमिज्जउ / उवसमियउ । जुज्झिज्जर / जुज्झियउ। For Personal & Private Use Only 161 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. सुयाहिं / सुयहिं / सुयेहिं 16. माया / मा 17. सिक्खाए/सिक्खए 18. सद्धाए / सद्धए 19. परिक्खाए / परिक्खए 20. ताहिं / हिं 21. विमाणेण / विमाणेणं/विमाणें 22. रज्जहिं / रज्जाहिं/रज्जेहिं 23. तहिं/ताहिं/हिं 24. कुक्कुरहिं / कुक्कुराहिं/कुक्कुरेहिं 25. बीअहिं/बीआहिं/बीएहिं 1. 1. रज्जेण / रज्जेणं / रज्जें 162 थक्किज्जउ / थक्कियउ । उल्लसिज्जड / उल्लसियउ । पसरिज्जउ / पसरियउ | वडज्ज/वडिय विजउ / हवियउ | लज्जिज्जउ / लज्जियउ | उड्डे/उड्डेसए/ उड्डहि/उड्डिहिए । जुझेस / जुज्झेस/जुज्झिहिइ / जुज्झिहिए । उच्छलेसइ/उच्छलेसए/उच्छलिहिइ/उच्छलिहिए। बुक्स/बुक्केस/बुक्किहिइ/बुक्किहिए। उस / उगेस/उगिहिइ / उगिहिए । 2. सद्धाए /सद्ध 3. तहिं/ताहिं/हिं जुझिअव्व/जुज्झिअव्वा / जुज्झिअव्वं /आदि । (परिवर्तनीय रूप ) जुज्झिएव्वउं / जुज्झेव्वउं / जुज्झेवा। (अपरिवर्तनीय रूप) वडिअव्व/वडिअव्वा/वडिअव्वु / आदि । (परिवर्तनीय रूप ) डिएव्व ं /वडेव्व / वड्डेवा। (अपरिवर्तनीय रूप ) खेलिअव्व/खेलिअव्वा / खेलिअव्वु / आदि । (परिवर्तनीय रूप ) खेलिएव्व / खेलेव्वरं / खेलेवा। (अपरिवर्तनीय रूप ) उल्लसिअव्व / उल्लसिअव्वा / उल्लसिअव्वु / आदि ।, (परिवर्तनीय रूप ) उल्लसिएव्वउं / उल्लसेव्वउं / उल्लसेवा । (अपरिवर्तनीय रूप ) जम्मिअव्व/जम्मिअव्वा / जम्मिअव्वु / आदि। (परिवर्तनीय रूप ) जम्मिएव्व / जम्मेव्व / जम्मेवा । (अपरिवर्तनीय रूप ) लज्जिअव्व / लज्जिअव्वा / लज्जिअव्वु / आदि । (परिवर्तनीय रूप ) लज्जिएव्वउं / लज्जेव्वउं / लज्जेवा । (अपरिवर्तनीय रूप ) 4. मायाए / माय 5. णरहिं / राहिं / रेहिं 6. ताहिं / हिं 8. महिलाहिं / महिलाहिं 7. कुक्कुरेण / कुक्कुरेणं / कुक्कुरें बुक्किअव्व/बुक्किअव्वा/बुक्किअव्वु/आदि। (परिवर्तनीय रूप ) बुक्किएव्वउं/बुक्केव्वउं / बुक्केवा । (अपरिवर्तनीय रूप ) चिअव्व / णच्चि अव्वा/णच्चि अव्वु / आदि । (परिवर्तनीय रूप ) णच्चिएव्वरं / णच्चेव्वरं / णच्चेवा । (अपरिवर्तनीय रूप ) लुक्किअव्व/लुक्किअव्वा/ लुक्किअव्वु / आदि । (परिवर्तनीय रूप ) लुक्किएव्वउं/लुक्केव्वउं/लुक्केवा । (अपरिवर्तनीय रूप ) हरसिअव्व / हरिसिअव्वा / हरिसिअव्वु / आदि । (परिवर्तनीय रूप ) हरिसिएव्वरं / हरिसेव्वउं/ हरिसेवा । (अपरिवर्तनीय रूप ) 9. कण्णाहिं / कण्णहिं 10. मित्तहिं/मित्ताहिं/मित्तेहिं 11. हुअवहेण / हुअवहेणं/हुअवहें जलिअव्व/जलिअव्वा / जलिअव्वु / आदि । (परिवर्तनीय रूप ) जलिएव्वरं / जलेव्वरं / जलेवा । (अपरिवर्तनीय रूप ) 12. दिवायरेण / दिवायरेणं / दिवायरें उगिअव्व / उगिअव्वा / उगिअव्वु / आदि । (परिवर्तनीय रूप ) एव्व / उगेव्व / उगेवा । (अपरिवर्तनीय रूप ) पाठ - 49 For Personal & Private Use Only अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. सीहेण/सीहेणं/सीहें 14. तेण/तेणं/तें 15. मई 16. तुम्हेहिं 17. अम्हेहिं गज्जिअव्व/गज्जिअव्वा/गज्जिअव्वु/आदि। (परिवर्तनीय रूप) गज्जिएव्वउं/गज्जेव्वउं/गज्जेवा। (अपरिवर्तनीय रूप) खेलिअव्व/खेलिअव्वा/खेलिअव्वु/आदि। (परिवर्तनीय रूप) खेलिएव्वळ/खेलेव्वउं/खेलेवा। (अपरिवर्तनीय रूप) कुद्दिअव्व/कुद्दिअव्वा/कुद्दिअव्वु/आदि। (परिवर्तनीय रूप) कुद्दिएव्वउं/कुद्देव्वउं/कुद्देवा। (अपरिवर्तनीय रूप) उच्छहिअव्व/उच्छहिअव्वा/उच्छहिअव्वु/आदि। (परिवर्तनीय रूप) उच्छहिएव्वउं/उच्छेव्वउं/उच्छेवा। (अपरिवर्तनीय रूप) डरिअव्व/डरिअव्वा/डरिअव्व/आदि। (परिवर्तनीय रूप) डरिएव्वउं/डरेव्वउं/डरेवा। (अपरिवर्तनीय रूप) मरिअव्व/मरिअव्वा/मरिअव्वु/आदि। (परिवर्तनीय रूप) मरिएव्वउं/मरेव्वळ/मरेवा। (अपरिवर्तनीय रूप) उगिअव्व/उगिअव्वा/उगिअव्वु/आदि। (परिवर्तनीय रूप) उगिएव्वउं/उगेव्वउं/उगेवा। (अपरिवर्तनीय रूप) उड्डिअव्व/उड्डिअव्वा/उड्डिअव्वु/आदि। (परिवर्तनीय रूप) उड्डिएव्वउं/उड्डेब्वउं/उड्डेवा। (अपरिवर्तनीय रूप) 18. रक्खसेण/रक्खसेणं/रक्खसें 19. बीअहिं/बीआहिं/बीएहिं 20. विमाणेण/विमाणेणं/विमाणे FREEF पाठ-52 1. अध्ययनार्थी निम्नलिखित सकर्मक क्रियाओं का प्रयोग करते हुए कर्ता के स्थान पर किसी भी पुरुषवाचक सर्वनाम का प्रयोग कर सकते हैं। 1. हडं परमेसर/परमेसरा/परमेसरु अच्चउं/अच्चमि/आदि। पुत्त/पुत्ता/पुत्तु रोक्कइ/रोक्केइ/आदि। दुक्ख/दुक्खा/दुक्खु उग्घाडइ/उग्घाडेइ/उग्घाडए। तरु/तरू उप्पाडहिं/उप्पाडन्ति/आदि। लक्कुड/लक्कुडइं/लक्कुडाइं/आदि कट्टहिं/कट्टन्ति/कट्टन्ते/कट्टिरे। पई/तइ कलंकइ/कलंकेइ/कलंकए। पुत्त/पुत्ता/पुत्तु कोकइ/कोकेइ/कोकए। गड्डा/गड्ड खणउ/खणेउ। मइरा/मइर छोडन्तु/छोडेन्तु। 10. तुहुं लक्कुडइं/लक्कुडाइं/आदि छोल्लि/छोल्ले/छोल्लु/आदि। 11. तुम्हे/तुम्हइं भोयणइं/भोयणाई/आदि जिमह/जिमेह। 12. अम्हे/अम्हइं गड्डा/गड्ड/गड्डाउ/गड्डाओ/आदि ढक्कमो/ढक्कामो/ढक्केमो। 13. सो लक्कुड/लक्कुडा/लक्कुडु तोडउ/तोड। बहू/बहूर/बहूओ/आदि गरहहिं/गरहन्ति/आदि। खीर/खीरा/खीरु चक्खि/चक्खे/आदि। घय/घया/घयु घालइ/घालेइ/घालए। उपकरइ/उपकरेइ/उपकरए। भोयण/भोयणा/भोयणु चप्पि/चप्पे/चप्पु/चप्प/आदि। E BEF ED अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 163 For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. तुम्हे/तुम्हई बीअ/बीआ/बीअई/बीआई भोयण/भोयणा/भोयणु मइरा/मइर बालआ/बालअ आगम/आगमा पोत्त/पोत्ता वत्थई/वत्थाइं/आदि बीआई/बीआइं/आदि माया/माय पड/पडा चिणह/चिणेह। चोप्पडेसइ/चोप्पडिहिइ/आदि। छंडेसहिं/छंडिहिहिं/आदि। छलेसहि/छलिहिन्ति/आदि। छुएसइ/छुइहिइ/आदि। देखउ/देखेउ। धोएसडं/धोइहिहुं/आदि। पीसेसइ/पीसिहिइ/आदि। पुक्करह/पुक्करह। फाडेसहिं/फाडिहिहिं/आदि। 25. अम्हे/अम्हई 26. सो 27. तुम्हे/तुम्हई 28. ते 2. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु पोत्त/पोत्ता/पोत्तु भव/भवा/भवु पड/पडा/पडु गव्व/गव्वा/गव्यु त (क) 1. बप्पु/बप्पो/आदि 2. पिआमहु/पिआमहो/आदि 3. परमेसरु/परमेसरो/आदि 4. दिअरु/दिअरो/आदि 5. नरिंद/नरिंदा 6. मित्तु/मित्तो/आदि 7. रहुणन्दणु/रहुणन्दणो/आदि 8. कुक्कुरु/कुक्कुरो/आदि 9. नरिंदु/नरिंदो/आदि 10. णर/णरा 11. सो 12. तुहुं 13. हउं 14. ते 15. सो 16. दुहु/दुहो/आदि 17. मित्तु/मित्तो/आदि 18. माउलु/माउलो/आदि 19. हणुवन्तु/हणुवन्तो/आदि. 20. अम्हे/अम्हई परमेसर/परमेसरा/परमेसरु रक्खस/रक्खसा/रक्खसु रयण/रयणा वय/वया बालअ/बालआ/बालउ सीह/सीहा/सीहु गरहइ/गरहेइ/गरहए। कोकइ/कोकेइ/कोकए। देखइ/देखेइ/देखए। . धोअइ/धोएइ/धोअए। छंडउ/छंडेउ। पुक्करउ/पुक्करेउ। अच्चउ/अच्चे। रोक्कइ/रोक्केइ/रोक्कए। गवेसइ/गवेसेइ/गवेसए। छोडहिं/छोडन्ति/आदि। छलइ/छलेइ/छलए। देखहि/देखसि/देखसे। छुअमि/छुआमि/छुएमि। कलंकहिं/कलंकन्ति/आदि। फाडइ/फाडेइ/फाडए। रोक्कइ/रोक्केइ/रोक्कए। देखइ/देखेइ/देखए। छुअइ/छुएइ/छुअए। उपकरइ/उपकरेइ/उपकरए। ढक्कहुं/ढक्कमो/आदि। ता/त पड/पडा सुह/सुहा/सुहु सीह/सीहा आगम/आगमा तं दिवायर/दिवायरा/दिवायरु - खेत्त/खेत्ता/खेत्तु भोयण/भोयणा/भोयणु लक्कुड/लक्कुडा/लक्कुडु खणेसइ/खणिहिइ/आदि। जिमेसहि/जिमिहिहि/आदि। छोल्लउ/छोल्लेउ। लं 164 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. सो 6. तुहुं 7. ते 8. अम्हे/अम्हई 9. ते 10. ते घय/घया/घयु भोयण/भोयणा/भोयणु खीर/खीरा/खीरु पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु धन्न/धन्ना/धन्नु वण/वणा/वणु बीअ/बीआ/बीअई/बीआई घालेसउं/घालेसमि। चप्पउ/चप्पेउ। चक्खि/चक्ख/चक्खहि/आदि। कट्टिहिहिं/कट्टिहिन्ति/आदि। कुट्टिहिहुं/कुट्टिहिमो/आदि। कट्टहिं/कट्टन्ति/कट्टन्ते/कट्टिये। पीसहि/पीसन्ति/पीसन्ते/पीसिरे। सीया/सीय कण्णा/कण्ण (ग) 1. रहुणन्दणु/रहुणन्दणो/आदि 2. हडं 3. महिला/महिल 4. ससा/सस 5. कण्णा/कण्ण 6. जाआ/जाअ 7. अम्हे/अम्हई 8. भुक्खा/भुक्ख 9. तण्हा/तण्ह 10. सो तणया/तणयाउ/आदि कलसिया/कलसिय गड्ड/गड गंगा/गंग तिसा/तिस णिद्दा/णिद्द मइरा/मइर कोकइ/कोकेइ/कोकए। पुक्करउं/पुक्करमि/आदि। खणइ/खणेइ/खणए। देखइ/देखेइ/देखए। उग्घाडइ/उग्घाडेइ/उग्घाडए। ढक्कइ/ढक्केइ/ढक्कए। अच्चहुं/अच्चमो/आदि। रोक्कइ/रोक्केइ/रोक्कए। कट्टइ/कट्टेइ/कट्टए। छंडउ/छंडेउ। पाठ-55 1. 1. सामिएं/सामीएं/सामि/आदि भोयण/भोयणा/भोयणु 2. कइएं/कईएं/कइं/कई/आदि वय/वया/वयु/वयो 3. हत्थिएं/हत्थीएं/हत्थिं/आदि सलिलु/सलिलो/आदि 4. अरिएं/अरीएं/आदि 5. पहुएं/पहएं/आदि. अम्हे/अम्हई 6. मुणिएं/मुणीएं/आदि तुम्हे/तुम्हई 7. मायाए/मायए । 8. गुरुएं/गुरूएं/गुरुं/गुरूं/आदि 9. मित्तेण/मित्तेणं/मित्तें अम्हे/अम्हइं 10. तेण/तेणं/तें धण/धणा/धणु खाइज्जइ/खाइयइ/आदि। पालिज्जइ/पालियइ/आदि। पिबिज्जइ/पिबियइ/आदि। छलिज्जहि/छलियहि/आदि। देखिज्जहुं/देखियहुं/आदि। पेसिज्जहु/पेसियहु/आदि। थुणिज्जइ/थुणियइ/आदि। सुमरिज्जउं/सुमरियउं/आदि। वद्धाविज्जहुं/वद्धावियहुं/आदि। मग्गिज्जइ/मग्गियइ/आदि। मो 1. भाइएं/भाईएं/आदि 2. तेण/तेणं/तें 3. कइएं/कईएं/आदि हउँ लक्कुड/लक्कुडा/लक्कुडु गाण/गाणा/गाणु पुक्करिज्जमु/पुक्करियमु/आदि। रंगिज्जउ/रंगियउ। गाइज्जउ/गाइयउ। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 165 For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. मई 5. बप्पेण / बप्पेणं / बप्पें 6. ससा/स 7. साहू/ साहू 8. मई 9. पई/त 10. पई/त 1. (क) (ग) 1. सत्तुहिं / सत्तू हिं 2. अम्हेहिं 3. महिलाहिं / महिलाहिं 4. जामाउएं / जामाऊएं / आदि 5. कइहिं/कहिं 6. जोगिएं / जोगीएं / आदि 7. पिउएं / पिऊएं/पिउं/पिऊं / आदि तुहुं 8. तवस्सिएं / तवस्सीएं/आदि 9. सरिआए / सरिअ 10. मंति/मंत 4. नरवइएं / नरवईएं 5. अहिं 6. तहिं/ताहिं/हिं 7. रहुणन्दणेण/रहुणन्दणेणं/ आदि 8. बालएण/बालएणं/बालएं 9. अरिण / अरीण / आदि 10. गुरुणं/गुरूणं/आदि पत्त / पत्ता/पत्तु अम्हे / अम्ह हुं तुम्हे / तुम्ह ते सा 166 a. a. दुक्ख / दुक्खा / दुक्ख / दुक्खो परमेसर/परमेसरा/परमेसरु/ परमेसरो भोयण/भोयणा/भोयणु गाण/गाणा/गाणु आगम / आगमा/ आगमु/आममो अम्हे / अम्ह 1. मई ir / गंथा//गं मित्त / मत्ता / मित्तु / मित्तो 2. तेण /तेणं/तें 3. पिआमण/पिआमहेणं/ आदि पुत्त / पुत्ता/पुत्तु / पुत्तो ते तं पाठ-57 गव्व/गव्वा/गव्वु/गव्वो सलिलु / सलिलो / आदि 1. णयरजणेण /णयरजणेणं / आदि भोयण / भोयणा / भोयणु 2. भाइहिं/भाई हिं 3. जंतुहिं / जंतूहिं कूव / कूवा रक्खस / रक्खसा पड / पडा सेणावर / सेणावई मुणि/मुणी खीर/खीरा/खीरु कम्म/कम्माई / आदि लिहिज्जउ / लिहियउ / आदि । पेसिज्जमो/पेसियमो / आदि । लड्डिज्जहि/लड्डियहि/आदि । सेउ / सेवे । देखिज्जन्तु / देखियन्तु । ज/ ि बंधिज्जमु/बंधियमु/आदि । मारिज्जउं / मारियउं/आदि। भुज्जिउ / भुलिया । थुणिज्जउ / थुणियउ । खास / खाहि । गाइज्जउ / गाइयउ | सुस/सुणिहि / आदि। को सहि/कोकिहिहि / आदि। सुमरेसहु/सुमरिहिहं/आदि। धारसहिं/ धारिहिहिं/आदि । मेस / मिहिइ /आदि। पढिपढिआ/ पढिउ/पढिओ । कोकिअ / कोकिआ / आदि । लडिअ / लडिआ / लडिउ / लडिओ। धारिअ / धारिआ / धारिउ / धारिओ । पिबिअ / पिबिआ / पिबिउ / पिबिओ। खण / खणिआ। मारिअ / मारिआ । फाडिअ / फाडिआ । मारिअ / मारिआ/ मारिउ / मारिओ । /// थुणिओ | खाअ / खाओ / खाउ । पिबिअ / पिबिआ / पिबिउ । बंधिअ/बंधिआ / बंधिअई / बंधिआई । अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. कई / कई / आदि 5. मई 6. तेण /तेणं/तें 7. मई 8. तुम्हहिं 9. वणिण / वणिणं / वणिएं 10. सामिएं / सामीएं / आदि (ग) 1. तेण /तेणं/तें 2. रहुणन्दणेण/रहुणन्दणेणं/आदि 3. जइएं / जईएं आणा / आण कहा/कह सिक्खा / सिक्ख 4. सुयाए / सु लच्छी/लच्छि 5. ताए / तए करुणा/करुण 6. सामिएं / सामीएं / आदि प/पट्ठ 7. जोगिएं / जोगीएं सद्धा/सद्ध 8. जामाउएं / जामाऊएं झुंपडा / झुंड 9. रिसिहिं/रिसीहिं पण्णा / पण्ण 10. वणिअहिं/वणिआहिं/वणिएहिं करुणा/करुण 1. बंधुएं / बंधूएं / आदि 2. रहुवइएं/रहुवईएं/आदि 3. कहिं / कई हिं 4. हथिएं / हत्थीएं / आदि . 5. रिसिण / रिसीण / आदि (ख) 1. मई 2. अम्हेहिं 3. तहिं/ताहिं/हिं 4. तुम्हहिं 5. तेण / तेणं/तें अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक गाण/गाण/आदि गाअ/गाआ/ गाअ/गाआई। विमाण/आदि पेच्छिअ/पेच्छिआ/पेच्छिअइं/पेच्छिआई। इच्छिअ / इच्छिआ / इच्छिउ । // लक्कुडई /लक्कुडाइं/ आदि जलिअ / जलिआ / जलिअई / जलिआई । वसई/ वसणाई/आदि वण्णिअ/वण्णिआ/वण्णिअहं / वणिआई। पत्त / पत्ता/पत्तइं/पत्ताइं लिहिअ / लिहिआ / लिहिअरं / लिहिआई । सुत्त/ सुत्ता / सुत्तु कट्ट/कट्ट/कट्ट पाठ - 62 तरु/तरू साहु/ साहू गाणइं/गाणाइं/ आदि सीह/सीहा /सीहु/सीहो दिवायर / दिवायरो / आदि दह/दही उदग / उदगा / उदगु थुइं/इं/आदि वत्थूइं / वत्थूइं आउ / आऊ पालिआ / पालिअ। सुआ/सुअ धारिआ/ धारिअ । इच्छिआ / इच्छिअ । आ/ जणि सुणिआ / सुणिअ करिआ/ करिअ देखिआ / देखिअ । / जाणि करिआ/ करिअ सिंचिअव्व/सिंचिअव्वा /सिंचिअव्वु/आदि । कोकिअव्व/कोकिअव्वा । गाअव्व / गाअव्वा / गाअव्वइं/गाअव्वाइं । मारिअव्व / मारिअव्वा / मारिअव्वु / मारिअव्वो । वंदिअव्व / वंदिअव्वा / वंदिअव्वु / वंदिअव्वो । खाअव्व / खअव्वा / खाअव्वु । पिबि अव्व/पिबि अव्वा / पिबिअव्वु । वणि अव्व/ वणिअव्वाइं / आदि । वियारिअव्वइं/ वियारिअव्वाइं / आदि । पेच्छिअव्व/पेच्छिअव्वा/पेच्छिअव्वु । For Personal & Private Use Only 167 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ग) 1. पइं/तई 2. तेण/तेणं/तें 3. पिहिमिए/पिहिमीए 4. जुवइए/जुवईए 5. माउसीए/माउसिए 6. तुम्हेहिं 7. तेण/तेणं/तें 8. अम्हेहिं 9. सस्सुहि/सस्सूहि 10. पइं/तई रिद्धि/रिद्धी लभिअव्वा/लभिअव्व/आदि। तत्ति/तत्ती मग्गिअव्वा/मग्गिअव्व/आदि। मणि/मणी/मणिउ/मणिओ/आदि धारिअव्वा/धारिअव्वाउ/आदि। भत्ति/भत्ती करिअव्वा/करिअव्व। साडी/साडीउ/साडीओ/आदि कीणिअव्वा/कीणिअव्वाउ/आदि। रज्जु/रज्जू गुंधिअव्वा/गुंधिअव्व। धेणु/धेणुउ/घेणुओ/आदि पालिअव्वा/पालिअव्वाउ/आदि। जंबू/जंबु सिंचिअव्वा/सिंचिअव्व। बहू/बहु/बहूड/बहूओ/आदि लड्डिअव्वा/लड्डिअव्वाउ/आदि। धिइ/धिई धारिअव्वा/धारिअव्व। पाठ-64 (क) 1. सामि/सामी रह/रहू णमन्तु/णमन्तो/णममाणु/आदि . उठ्छ/उछेड/उट्ठए। 2. कइ/कई गुरु/गुरू माणन्तु/माणन्तो/माणमाणो/आदि चिठ्ठ/चिठूइ/चिट्ठए। 3. भाइ/भाई तं . पुक्करन्तु/पुक्करमाणु/आदि लज्जइ/लज्जेइ/लज्जए। 4. सीह/सीहा/आदि हत्थि/हत्थी मारन्तु/मारन्तो/मारमाणु/आदि डरइ/डरेइ/डरए। 5. वणिअ/वणिउ/आदि मुणि/मुणी सुणन्त/सुणन्ता/सुणमाण/सुणमाणा सोहइ/सोहेइ/सोहए। 6. सो दहि/दही खान्तु/खान्तो/खामाणु/आदि सयइ/सयेइ/सयए। 7. तुहुं वारि/वारी पिबन्तु/पिबन्तो/पिबमाणो/आदि णच्चहि/णच्चसि/णच्चसे। 8. अम्हे/अम्हई आगि/आगी पेच्छन्त/पेच्छन्ता/पेच्छमाणा/आदि वलहुं/वलमो/वलमु/वलम। 9. सो गामणी/गामणि सेवन्तु/सेवन्तो/सेवमाणो/आदि थक्कइ/थक्केइ/थक्कए। महु/महू चक्खन्तु/चक्खन्तो/आदि लोभइ/लोभेइ/लोभए। 1. सो भत्ति/भत्ती करेवं/करण/करणहं/आदि 2. तुहुँ तत्ति/तत्ती लभेवं/लभण/लभणहं/आदि 3. सो पुत्ती/पुत्ति कहेवं/कहण/कहणह/आदि 4. अम्हे/अम्हइं रज्जु/रज्जू बंधेवं/बंधण/बंधणहं/आदि 5. ते घेणु/घेणू/घेणूड/आदि देखेवं/देखण/देखणहं/आदि उ/उठेइ/उट्टए। उज्जमहि/उज्जमसि/उज्जमसे। उच्छहइ/उच्छहेइ/उच्छहए। चेहं/चेट्टमो/चेमु/चेट्टम। उहि/उट्ठन्ति/उठ्न्ते/उडिरे। (ग) 1. सामी रहुवइ/रहुवई णमि/णमिउ/णमिवि/णमवि/आदि हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए। 2. कइ/कई गुरु/गुरू पणमि/पणमिउ/पणमिवि/आदि उवविसइ/उवविसेइ/उवविसए। 3. सो भत्ति/भत्ती करि/करिउ/करिवि/करवि/आदि जीवइ/जीवेइ/जीवए। 4. तुहुं तत्ति/तत्ती लभि/लभिउ/लभिवि/लभवि/आदि उल्लसहि/उल्लससि/उल्लससे। 5. ते घेणु/घेणू/घेणूड/आदि देखि/देखिउ/देखिवि/आदि उद्यहिं/उट्ठन्ति/उठ्न्ते/उठिरे। 168 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाठ-69 1. (i) नरिंद/नरिंदसु/आदि पुत्त/पुत्तु/पुत्तो/आदि रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु पणमइ/पणमेइ/पणमए। (ii) नरिंद/नरिंदसु/आदि पुत्त/पुत्तु/पुत्तो/आदि रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु पणमउ/पणमेउ। (iii) नरिंद/नरिंदसु/आदि पुत्त/पुत्तु/पुत्तो/आदि रहुणन्दण/रहुणन्दणु/आदि पणमेसइ/पणमिहिइ/आदि। 2. (i) माउलहो/माउलस्सु/आदि बहिणी/बहिणि गव्व/गव्वा/गव्वु करइ/करेइ/करए। (ii) माउलहो/माउलस्सु/आदि बहिणी/बहिणि गव्व/गव्वा/गव्वु करउ/करेउ। (iii) माउलहो/माउलस्सु/आदि बहिणी/बहिणि गव्व/गव्वा/गव्वु करेसइ/करेसए/करिहिइ/करिहिए। 3. (i) रज्जसु/रज्जहो/आदि सासण/सासणा/सासणु तं रक्खइ/रक्खेइ/रक्खए। - (ii) रज्जसु/रज्जहो/आदि सासण/सासणा/सासणु तं रक्खउ/रक्खेउ। (iii) रज्जसु/रज्जहो/आदि सासण/सासणा/सासणु तं रक्खेसइ/रक्खेसए/रक्खिहिइ/रक्खिहिए। 4. (i) रहुणन्दणसु/रहुणन्दणहो/आदि सुह/सुहा/सुहु महु/मज्झु सुह/सुहा/सुहु अत्थि। (ii) रहुणन्दणसु/रहुणन्दणहो/आदि सुह/सुहा/सुहु महु/मज्झु सुह/सुहा/सुहु होउ। (iii) रहुणन्दणसु/रहुणन्दणहो/आदि सुह/सुहा/सुहु मह/मज्झु सुह/सुहा/सुहु होसइ/होहिइ/आदि। 5. (i) सीया/सीयाहे/सीयहे/आदि माया/माय कहा/कह सुणइ/सुणेइ/सुणए। (ii) सीया/सीयाहे/सीयहे/आदि माया/माय कहा/कह सुणउ/सुणेउ। (iii) सीया/सीयाहे/सीयहे/आदि माया/माय कहा/कह सुणेसइ/सुणिहिइ/आदि। 6. (i) हउं गंगा/गंग/गंगाहे/गंगहे कहा/कह सुणउं/सुणमि/सुणामि/सुणेमि। (i) हउं गंगा/गंग/गंगाहे/गंगहे कहा/कह सुणमु/सुणेमु। (iii) हउं गंगा/गंग/गंगाहे/गंगहे कहा/कह सुणेसउं/सुणिहिमि/आदि। 7. (i) महु/मज्झु पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो सुह/सुहा/सुहु इच्छइ/इच्छेइ/इच्छए। - (i) महु/मज्झु पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो सुह/सुहा/सुहु इच्छउ/इच्छेउ। (iii) महु/मज्झु पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो सुह/सुहा/सहु इच्छेसइ/इच्छिहिइ/आदि। 8. (i) तसु/तासु/तहो/ताहो/तस्सु/आदि पुत्तु/पुत्तो/आदि घर/घरा/घरु गच्छइ/गच्छेइ/गच्छए। - (ii) तसु/तासु/तहो/ताहो/तस्सु/आदि पुत्तु/पुत्तो/आदि घर/घरा/घरु गच्छउ/गच्छेउ। ____(iii) तसु/तासु/तहो/ताहो/तस्सु/आदि पुत्तु/पुत्तो/आदि घर/घरा/घरु गच्छेसइ/गच्छिहिइ/आदि। 9. (i) सो णम्मया/णम्मय/णम्मयाहे/णम्मयहे वारि/वारी पिबइ/पिबेइ/पिबए। .. (i) सो णम्मया/णम्मय/णम्मयाहे/णम्मयहे पिबउ/पिबेउ। (iii) सो णम्मया/णम्मय/णम्मयाहे/णम्मयहे पिबेसइ/पिबिहिइ/आदि। 10. (i) ता/त/ताहे/तहे माया/माय पई/तई पालइ/पालेड/पालए। (ii) ता/त/ताहे/तहे माया/माय पइं/तई पालउ/पालेउ। - (iii) ता/त/ताहे/तहे माया/माय पइं/तई पालेसइ/पालिहिइ/आदि। - 1. (i) नरिंदसु/आदि पुत्तु/आदि रहुणन्दणसु/आदि पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु मगइ/मग्गेइ/मग्गए। 1 .. (ii) नरिंदसु/आदि पुत्तु/आदि रहुणन्दणसु/आदि पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु'मग्गउ/मग्गेउ। (iii) नरिंदसु/आदि पुत्तु/आदि रहुणन्दणसु/आदि पोट्टल/पोट्टला/पोट्टलु मग्गेसइ/मग्गिहिइ/आदि। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 169 For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 2. (i) सो तसु/तहो/तस्सु/आदि गंथ/गंथा/गंथु परिक्खाहे/आदि पढइ/पढेइ/पढए। ___ (ii) सो तसु/तहो/तस्सु/आदि गंथ/गंथा/गंथु परिक्खाहे/आदि पढउ/पढेउ। (iii) सो तसु/तहो/तस्सु/आदि गंथ/गंथा/गंथु परिक्खाहे/आदि पढेसई/पढिहिइ/पढिहिए/आदि। . 3. (i) महु/मज्झु पुत्तु/पुत्तो/आदि सुहसु/सुहहो/सुहस्सु/आदि हसइ/हसेइ/हसए। (ii) महु/मज्झु पुत्तु/पुत्तो/आदि सुहसु/सुहहो/सुहस्सु/आदि हसउ/हसेउ। (iii) महु/मज्झु पुत्तु/पुत्तो/आदि सुहसु/सुहहो/सुहस्सु/आदि हसेसइ/हसिहिइ/आदि। . 4. (i) सो तणुहे/तगृहे/आदि णम्मयाहे/णम्मयहे/आदि वारि/वारी पिबइ/पिबेइ/पिबए। (ii) सो तणुहे/तगृहे/आदि णम्मयाहे/णम्मयहे/आदि वारि/वारी पिबउ/पिबेउ। (iii) सो तणुहे/तगृहे/आदि णम्मयाहे/णम्मयहे/आदि वारि/वारी पिबेसइ/पिबिहिइ/आदि। 5. (i) रहुणन्दणसु/आदि सुह/सुहु/आदि सव्वहो/सव्वसु/आदि सुह/सुहा/सुहु अत्थि। . ___ (ii) रहुणन्दणसु/आदि सुह/सुहु/आदि सव्वहो/सव्वसु/आदि सुह/सुहा/सुहु हवउ/हवेउ। -- (iii) रहुणन्दणसु/आदि सुह/सुहु/आदि सव्वहो/सव्वसु/आदि सुह/सुहा/मुंहु हवेसइ/हविहिइ/आदि। (ग) 1. सामि/सामी/सामिहं/सामीहं/सामिहुं/सामीहुं भाइ/भाई तं णमहिं/णमन्ति/णमन्ते/णमिरे। 2. कइ/कई/कइहं/कईह/कइहं/कईडं गुरु/गुरू अम्हे/अम्हई देखहिं/देखन्ति/देखन्ते/देखिरे। 3. नरिंद/नरिंदा/नरिंदह/नरिंदाहं अरि/अरी जुज्झ/जुज्झा/आदि चिंतहि/चिंतन्ति/चिंतन्ते/चिंतिरे। 4. अम्हहं गुरु/गुरू भोयण/भोयणा/भोयणु जिमहि/जिमन्ति/जिमन्ते/जिमिरे। 5. महु/मज्झु माउसी/माउसीउ/माउसीओ/आदि साडी/साडि कीणहिं/कीणन्ति/कीणन्ते/कीणिरे। पाठ-70 1. बालअ/बालआ/बालउ/बालओ सप्पहे/सप्पाहे/सप्पहु/सप्पाहु डरइ/डरेइ/डरए। 2. खेत्तहे/खेत्ताहे/खेत्तहु/खेत्ताह धन्न/धन्ना/धन्नु उप्पज्जइ/उप्पज्जेइ/आदि 3. सो घेणुहे/घेणूहे डरइ/डरेइ/डरए। 4. जंबूहे/जंबुहे जंबु/जंबू पडइ/पडेइ/पडए। 5. खेत्तहे/खेत्ताहे/खेत्तह/खेत्ताह कुक्कुर/कुक्कुरा/कुक्कुरु/कुक्कुरो धावइ/धावेइ/आदि। 6. णर/णरा/णरु/णरो हिंसाहे/हिंसहे डरउ/डरेउ। 7. घरहो/घरस्सु/आदि छायणहे/छायणाहे/छायणह/छायणाहु बालउ/बालओ/आदि पडइ/आदि। 8. गिरिहे/गिरीहे गंगा/गंग णीसरइ/णीसरेइ/णीसरए। 9. सो मह/मज्झु डरइ/डरेइ/डरए। 10. सो तउ/तुज्झ/तुभ्र गंथ/गंथा/गंथु पढइ/पढेइ/पढए। 11. बीअहे/बीआहे/बीअहु/बीआहु तरु/तरू उप्पज्जइ/उप्पज्जेइ/उप्पज्जए। 12. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो बप्पहे/बप्पाहे/बप्पहु/बप्पाहु लुक्कइ/लुक्केइ/लुक्कए। पाठ-74 1. सो घरि/घरे णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए। 2. णहि/णहे मेह/मेहा गज्जहिं/गज्जन्ति/गज्जन्ते/गज्जिरे। 170 अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. सा परिक्खाहि/परिक्खहिं मुच्छइ/मुच्छेइ/मुच्छए। 4. णम्मयाहिं/णम्मयहिं वारि/वारी सुक्कइ/सुक्केइ/सुक्कए। 5. सीया/सीय घरि/घरे कहा/कह णिसुणइ/आदि। 6. सा पोट्टलि/पोट्टले उवविसइ/उवविसेइ/उवविसए। 7. जराहिं/जरहिं वाया/वाय थक्कइ/थक्केइ/थक्कए। 8. रहुणन्दणसु/रहुणन्दणहो/आदि रन्जि/रज्जे लच्छी/लच्छि वड्डइ/वड्लेइ/वड्डए। 9. तहो/ताहो/तसु/तासु/आदि माया/माय घरि/घरे पुत्त/पुत्ता/पुत्तु पालइ/पालेइ/पालए। 10. तुहुं हसि/हसिउ/हसिवि/हसवि/हसेप्पि/आदि घरि/घरे णच्चहि/णच्चसि/णच्चेसि/णच्चसे। पाठ 76 1. सामि/सामी तुहं अम्हहं रक्खि/रक्खे/रक्खु/रक्ख/रक्खहि/रक्खसु/आदि। 2. नरिंद/नरिंदा/नरिंदु/नरिंदो तुह/तुज्झ/तुध्र रज्जि/रज्जे सुह/सुहा/सुहु ण अत्थि। 3. मित्त/मित्ता/मित्तु/मित्तो तुहुं महु/मज्झु घरि/घरे आगच्छि/आगच्छहि/आगच्छसु/आदि। 4. माया/माय तुहुं बालअ/बालआ पालि/पाले/पालहि/पालसु/आदि। 5. सीया/सीय वणि/वणे बहुविह/बहुविहा दुह/दुहा अत्थि। 6. पुत्त/पुत्ता/पुत्तु/पुत्तो सच्च/सच्चा/सच्चु बोल्लि/बोल्लहि/बोल्लसु/आदि। 7. जुवइ/जुवई तुहुं हसि/हसे/हसु/हस/हसहि/हससु/आदि। 8. बालअ/बालआ/बालहो/बालाहो तुम्हे/तुम्हइं गंथ/गंथा पढह/पढेह। 9. मित्त/मित्ता/मित्तहो/मित्ताहो तुम्हे/तुम्हइं रज्जहे/रज्जाहे/रज्जहु/रज्जाहु डरह/डरेह। 10. साहु/साहू/साहुहो/साहूहो संजम/संजमा/संजमु पालह/पालेह। पाठ-79 (क) 1. ज/जा/जु/जो णर/णरा/णरु/णरो थक्कइ/थक्केइ/थक्कए सो सयइ/सयेइ/सयए। 2. ज/जा/जु/जो कोह/कोहा/कोहु करइ/करेइ/करए सो लुक्कइ/लुक्केइ/लुक्कए। 3. जेण/जेणं/जें सयिज्जइ/सयियइ तेण/तेणं/तें हसिज्जइ/हसियइ। 4. जसु/जासु/जहो/जाहो तणु/तणू थक्किआ/थक्किअ तासु/तस्सु/आदि जरा/जर वडिआ/वडि। 5. हउं ज/जा/जु कोकउं/कोकमि/कोकामि/कोकेमि सो तुहं अत्थि। 6: जहिं/जाहिं लक्कुडि/लक्कुडे तुहं बइसिअ/बइसिआ/बइसिउ/बइसिओ तं महु/मज्झु अत्थि। 7. तुहुं जहां/जाहां डरहि/डरसि/डरेसि/डरसे तहां/ताहां हउं डरउं/डरमि/डरामि/डरेमि। (ख) " 1. एहो णर/णरा/णरु/णरो हसइ/हसेइ/हसए। 2. एइ गर/गरा हसहि/हसन्ति/हसन्ते/हसिरे। .3. सो इम/इमा/इमु गंथ/गंथा/गंथु पढइ/पढेइ/पढए। . 4. ते इम/इमा गंथ/गंथा पढहिं/पढन्ति/पढन्ते/पढिरे। 5. एतेण/एतेणं/एतें णरेण/णरेणं/गरें हसिज्जइ/हसिज्जए/हसियइ/हसियए। अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक 171 For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. एतहिं/एताहिं/एतेहिं णरहिं / णराहिं / णरेहिं गंथ / गंथा पढिज्जहिं / पढिज्जन्ति / पढियहिं/पढियन्ति/आदि । 7. हउं इम/इमा/इमसु/इमासु / इमहो / इमाहो / इमस्सु जीवउं / जीवमि / जीवामि / जीवेमि । 8. साइमा / इम / इमाहे / इमहे जीवइ / जीवए । 9. हउं इम/इमा / इमु वय / वया/वयु पालउं / पालमि / पालामि / पालेमि । 10. इमहिं/इमाहिं णरि /णरे णाण / णाणा / णाणु अस्थि । (11) 1. तुहुं काइँ करहि / करसि/करेसि / करसे ? 2. तुहुं क / का/कई / काई कज्ज/कज्जा / कज्जइं/कज्जाई करहि / करसि / करेसि / करसे ? 3. सो केण / केणं/कें सलिल / सलिला / सलिलु पिबइ / पिबेइ / पिबए ? 4. सो क/का/कसु/कासु/कहो /काहो /कस्सु पुत्त/पुत्ता/पुत्तु / पुत्तो अस्थि ? 5. सो कहां/काहां / कि डरइ / डरेइ / डरए ? 6. तुहुं क/का/कसु/कासु/कहो /काहो /कस्सु जीवहि/जीवसि / जीवेसि / जीवसे ?. 7. कहिं / काहिं तउ / तुज्झ भत्ति / भत्ती अत्थि ? (घ) 1. क/का/कु/को णच्चइ / णच्चेइ/णच्चए /आदि ? 2. सो कवण /कवणा/कवणु वय/वया/वयु पालइ / पालेइ / पालए? 3. केण/केणं/कें वारि/वारी पिबिअ / पिबिआ / पिबिउ ? 4. क/का/कसु/कासु/कहो /काहो / कस्सु तुहुं उट्ठहि/उट्ठसि / उट्ठेसि / उसे ? 5. सो क/का/कसु/कासु/कहो/काहो /कस्सु पुत्त/पुत्ता/पुत्तु / पुत्तो अस्थि ? 6. एहो क/का/कसु/कासु/कहो /काहो /कस्स गंथ / गंथा/गंधु / गंथो अत्थि ? 7. कवण / कवणा/कवणु रज्ज/ रज्जा / रज्जु तुहुं रक्खहि / रक्खसि / रक्खेसि / रक्खसे ? 8. कहिं / काहिं घरि / घरे सो वसई / वसेइ / वसए ? पाठ 80 1. जाम तुहुं जग्गहि / आदि ताम हउं चित्त / चित्ता / चित्तु पेच्छउं / पेच्छमि / आदि। 2. जेत्थु तउ / तुज्झ गामो अत्थि तेत्थु महु/मज्झु घरो अत्थि । . 3. जहा सो सुह/सुहा/सुहु इच्छा / आदि तहा हउं सुह / सुहा/सुहु इच्छउं / इच्छमि /आदि। 4. तुहुं केत्थु वसहि / वससि / वसेसि / वससे ? 5. हउं एत्थु वसउं / वसमि / वसामि / वसेमि । 6. हुं महसि / हसे / हसु / हस/हसहि / हसेहि / हससु/हसेसु । 7. रहुणन्दण/रहुणन्दणा/रहुणन्दणु / रहुणन्दणो ण उट्ठइ / उट्ठेइ / उठ्ठए। 8. जइ तुहुं भणहि तो हउं इमु कज्जु करउं/करमि/करामि / करेमि । 172 For Personal & Private Use Only अपभ्रंश अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only