________________
૨૪
ઢાષાને છાડીને નિર્દોષ ભિક્ષા ગ્રહણ કરે છે, તેમ જ તીર્થની પ્રભાવના માટે લોકપ્રસિદ્ધ માસખમણ આદિ ક્રિયા કરે છે, તેમાં તેને મુનિભાવ એ જ કારણ છે. ઊક્ત ક્રિયા કરવાથી અનુક્રમે તેના પરિણામ વિશુદ્ધ થતા જાય છે. આ વ્યવહાર નયના અભિપ્રાય છે.
આચારાંગ સૂત્રના પ્રથમ અધ્યયનના સાતમા ઉદ્દેશામાં કહ્યું ४. " जे बहिया जाणइ से अज्ज्ञत्थं जाणइ • અહીં પણ જે બાહ્ય અર્થાત્ પ્રાણિગણને જાણે છે, તે અધ્યાત્મને જાણે છે. અને અધ્યાત્મને જાણીતે પ્રાણીઓનું રક્ષણ કરવું જોઋએ. આથી પણ જ્ઞાન અને ક્રિયા બન્નેનું ગ્રહણ થાય છે અને ક્રિયા એ જ વ્યવહાર છે.
મનને ઉદ્દેશીને કર્મના બંધ થાય છે ત્યિાદિ કહ્યું છે તે ઠીક છે, પરંતુ મનને સ્થિર કરવાના ઊપાયેા શા છે? મનને વશ કરવાના ઉપાયા તા તપ વિગેરે વ્યવહાર જ છે કારણ કે:निवसन्ति हृषीकाणि निवृत्तानि स्वगोचरात् । एकीभूयात्मनेा यस्मिन्नुपवासमिमं विदुः ॥ १ ॥ चक्रे तीर्थकरैः स्वयं निजगदे तैरेव भूभूषणैः । श्रीहेतुर्भवहारि दारित्तरुजं सन्निर्जराकारणं ॥ २ ॥ सद्यो विघ्नहरं हृषीकदमनं मांगल्यमिष्टार्थकृत् । देवाकर्षणकारि दर्पदलनं तस्माद्विधेयं तपः ॥ ३ ॥
॥
અર્થઃ—પોતાના વિષયથી નિવૃત્ત થઈને ઈન્દ્રિયે એકાકાર થને જેમાં વસે છે તેને ઉપવાસ કહે છે. (૧) ઉપવાસ શ્રેયનું કારણ, ભવનેા નાશ કરનાર તથા કર્મની નિર્જરા કરાવનાર છે, તેથી તીર્થંકરાએ પાતે અપવાસ આદિ તપ કર્યાં છે અને લેાકાને ષષ્ણુ રવાના ઉપદેશ આપ્યા છે. (૨) તપ શીઘ્ર વિઘ્નાના નાશ કરે છે, ઇન્દ્રિયાનું દમન કરે છે, ષ્ટિ અર્થની પ્રાપ્તિ કરાવે છે, દેવનું આકર્ષણ કરે છે તથા દર્પના નાશ કરે છે.
જીવ ચોથા ગુણસ્થાનમાં રહીને જો સામાયિક પ્રતિક્રમણ આફ્રિ
