________________
વિવિધ વિષય વિચારમાળા ભાગ-૮ તે રોગચિંતા નામે આર્તધ્યાન કહેવાય છે. શરીરમાં રોગની ઉત્પત્તિ થવી તે વેદનીય કર્મના ઉદયને લીધે થાય છે, તે છતાં તેની ચિંતા કરવાથી આર્તધ્યાન થાય તે ત્રીજો ભેદ.
(૪) અગ્રલોચ, કોઈ પણ વસ્તુની પ્રાપ્તિ માટે અગાઉથી શોચ કર્યા કરે, જેમકે જેને પુત્ર ન હોય તે તેની ચિંતા કરે, કોઈ નવા વરસમાં વ્યાપારધંધાની ચિંતા કરે, અમુક ફળ મળે એવી ઈચ્છા કરે, એ વિગેરે અગ્રશોચ નામે આર્તધ્યાન કહેવાય છે, તે ચોથો ભેદ.
આ ચાર પ્રકારે આર્તધ્યાન કહ્યું છે. સુખ-દુખ આવવું તે કર્મના ઉદયને આધીન છે, છતાં અજ્ઞાની જીવો આવી રીતે આર્તધ્યાન કરી વિના કારણે કર્મબંધ કરે છે આર્તધ્યાન કરવાથી તિર્યંચગતિનો બંધ થાય છે, એ આર્તધ્યાનના પરિણામ પાંચમા અથવા છઠ્ઠા ગુણસ્થાનક સુધી હોય
(૧) હિંસાનુબંધીરૌદ્રધ્યાન, જીવની હિંસા કરી અતિ હર્ષ પામે, અથવા બીજા કોઈ હિંસા કરતા હોય તેની અનુમોદના કરે, તેમજ યુદ્ધ વિગેરેમાં હજારો માણસોનો નાશ થતો જોઈ રાજી થાય, તે હિંસાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન કહેવાય છે. જે ધ્યાન અને ચિંતવન કરવાથી જીવહિંસાનો અનુબંધ થાય તે હિંસાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન કહેવાય છે.
(૨) મૃષાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન, મનમાં હર્ષ પામવો, જૂઠું છુપાવવાનો કપટ કરવું, જો તેમાં તે કાર્યની સિદ્ધિ થાય તો ખુશી થવું અને જૂઠાને ઉત્તેજન આપવું તે મૃષાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન કહેવાય છે.
(૩) ચૌર્યાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન, ચોરી અને ઠગાઈ કરીને મનમાં હર્ષિત થવું, અને ચોરી કરવામાં પરિણામ રાખવા, તથા ચોરી કરનારને ઉત્તેજન આપવું તે ચૌર્યાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન કહેવાય છે.
(૪) પરિગ્રહરક્ષણાનુબંધિ રૌદ્રધ્યાન, ધન ધાન્યાદિત નવવિધા પરિગ્રહને વધારવા માટે અનેક જાતના પાપારંભ કરવાનું ચિંતવન કર્યા કરવું, ધન અને કુટુંબ માટે ક્રૂર પરિણામથી ગમે તેવા પાપના કામ કરે, ઘણો પરિગ્રહ થવાથી અહંકાર કરે તે, પરિગ્રહ રક્ષણાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન.
M૩૪૨૦
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
