Swadhyay 1990 Vol 27 Ank 03 04

Author(s): R T Vyas
Publisher: Prachyavidya Mandir Maharaja Sayajirao Vishvavidyalay

Page 6

૦૨
પ્રીતિ કે. મહેતા
૨ ઉત્પત્તિના સ્થાનભેદથી જળ એ પ્રકારનું છે-વિક્ષ્ય અને શૌમ । . આમાં દિવ્યજળ ચાર પ્રકારનું છે—પારી, વાર, સૌવાર અને જૈન 19
તે પૈકા ધારાળ પણ સ્વરૂપભેદથી બે પ્રકારનું છે—તિ અને સમુદv<
ભૌમજળ સૈનિભેદથી અનેક પ્રકારનુ હોય છે. સુશ્રુતે સાત પ્રકારનું ભૌમજા કહ્યું —''h', માધેય, સારસ, તાવ, પ્રાવ, મૌમિત અને જયા ત્યારપછી frfect પા, વાર અને સમુદ્ર આ ચાર પ્રકાર જોડવામાં આવ્યા છે. ૧૦
વળી, ઋતુભેથી જળ છ પ્રકારનું ઇં
૧ વર્ષાઋતુનું જળ નવું, મધુર, ભારે હોય છે, ર્ શરદઋતુનું જળ લઘુ તથા નિર્દોષ ાય છે, ૩ હેમન્તનું જળ બારૈ, સ્નિગ્ધ બળ આપનાર હોય છે, જે શિશિરનું જળ હેમન્તની અપેક્ષાએ ભૈડુ લઘુ અને કરાતશામક હોય છે. પ વસંતનુ” જળ ક્રાયમધુર, રૂક્ષ àાય છે, ગ્રીષ્મનું જળ મનમિન્વયી હોય છે૧૧.
ભાવપ્રકાશમાં પણ સુશ્રુતસહિતા અનુસાર જળના વિવિધ પ્રકારો જોવા મળે છે.
.
આ
સÖમાં * આણં: ' શબ્દ માત્ર વાળમાંથી સૃષ્ટિ દ્વારા જે જળ પ્રાપ્ત થાય છે તેને માટે જ પ્રયાાય છે. અન્ય જળ માટે નહીં કારણ કે તે દિવ્ય જળ ડાય છે. ‘ આવ: ' ની વ્યુત્પત્તિ નિરુક્તમાં આ પ્રમાણે અપાઈ છે. 1
आनूपं वार्यमिष्यदि स्वादु स्निग्धं धनं गुरु । वहिनकृत् कफहत हृद्यं विकारान् कुरुते बहून् ॥ साधारणं तु मधुरं दीपनं शीतलं लघु । तर्पणं शेचनं तृष्णादाइदोषत्रय प्रणुत् ॥ " સુશ્રુતસંહિતા—૪/૧૧ સુ—૬૬
છ સુતમાંાિ-૪૫ ૧-૨૫
*
૮ લૉળ જળ માટેભાગે આસા માસમાં વરસે છે. આ જળની પરીક્ષા કરવા
માટે ચાંદીના વાસણુમાં ભાતના પિંડ બનાવીને વરસાદમાં બાર આ વાસણૢને મૂકવામાં આવે છે. ઘેાડીવાર પછી તેના વર્ષોમાં કાઈ પરિવર્તન ન થાય તો તેને ગાળ જળ સમજવું અને ત્યારબાદ તેને ગ્રહણ કરવું. અશ્વિન માસમાં શાળ જળની જેમ જ સામુદ્રા થઈ જાય છે. આ થાળ જળને પવિત્ર પાત્રમાં લઇને પ્રયોગમાં લેવું '',
૬ મુમુત્તમંાિ મુ. ૪/૫૧-૧૧
१०
માત્ર ચારિયળું : મુ. ૭૨–૭૪
૬૬ વદિશા ક. ૪/૮ !—૨૧૭