Sthirta

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Jitendravijay
Publisher: Navjivan Granthmala

Page 8

પિગલિક વસ્તુઓ તરફનું આકર્ષણ જ્યારે આત્મામાં વધતું જાય છે, ત્યારે એ પિતાને શું પ્રાપ્ત કરવાનું છે, એ જ ભૂલી જાય છે. આજ સુધી જે દિશામાં નિર્મળ જ્ઞાનને પ્રવાહ વહેતું હતું, તે પ્રવાહની ગતિ અસ્થિરતાને કારણે રૂંધાઈ જાય છે અને દિશા પણ પલટાઈ જાય છે. વિશાળ સાગર તરફ વહેવાને બદલે ખાબોચિયા તરફ વળે છે. આમ નિમળ જ્ઞાન રૂપી પ્રવાહની ગતિ રૂંધાવાથી પ્રગતિ તે અટકે છે, પરંતુ તેની સાથે નિર્મળ જ્ઞાન (જળ) બંધિયાર પણ બને છે. આમ જ્ઞાન બંધિયાર થતાં લેભ-તૃષ્ણ રૂપી કાદવથી એ દૂષિત બને છે. તેમજ ચેમેર અને વિકાર રૂપ લીલફૂલ થવાને કારણે પૂર્વે ઉપાર્જન કરેલ નિમંળજ્ઞાન રૂપી જળ ડહોળાઈ જાય છે-અવરાઈ જાય છે.
દૂધમાં ખટાશનું મિશ્રણ થતાં જેમ એ ફાટી જાય છે. અને ફિદા થયેલા દૂધને ઉપયોગ માનવી દૂધ તરીકે કરતા નથી. તેમ આત્મા અસ્થિરતા રૂપી ખટાશને કારણે લેજ, ક્ષોભ, ચંચળતાને વશ થઈ નિર્મળ જ્ઞાનને (સ્થિરતાથી) સ્વાધ્યાય, ધ્યાન, ચિંતન વગેરેમાં ઉપયોગ કરી શકતું નથી. ક્રિયા કરે કે ધ્યાન ધરે તો તેમાં પણ મન લાગતું નથી.
દીઘ કાળ સુધી જ્ઞાનની રમણતામાં જ આનંદ માણનાર પરમોચ્ચ કેટિના જ્ઞાની પુરુષ પણ, જે અસ્થિરતાના વમળમાં ફસાઈ જશે, તે પિષ્ટિક ઉત્તમ દ્રવ્ય જેવું દૂધ પણ અલ્પ માત્ર ખટાશથી જેમ ફાટી જાય છે તેમ એ જ્ઞાનીની આત્મરમણતા તે દૂર થશે, પણ સાથે સાથે વર્ષોની સાધના બાદમેળવેલું જ્ઞાન અને કદાચ દુર્લભ મનુષ્ય જન્મ પણ એ ગુમાવી બેસશે.
આમ આત્માને જે ઉત્તમ ફળ જ્ઞાન દ્વારા પ્રાપ્ત થવું જોઈએ, તે અસ્થિરતા અને પરવસ્તના મેહ રૂપી ખાટા પદાર્થને કારણે પ્રાપ્ત થતું નથી. મનસ્વી મન એ પરવસ્તુની પ્રાપ્તિ માટે એવા એવા ને એટલા સંકલ્પ-વિક૯પ કરે છે, કે જેના કારણે ઉપાધિ રહિત, કેવળ સુખ અર્પનાર, અમૃતતુલ્ય નિમળજ્ઞાન ઉપર પણ આવરણ આવી જાય છે.
ડૉકટર તાવમાં સપડાયેલા દદીને નાડી જોઇ જેમ પથ્ય અને ઔષધ આપે છે, તેમ ઉપકારી મહાપુરુષે અસ્થિરતાને કારણે ઉદભવતી જ્ઞાન વિકૃતિ અને તેથી આત્માને વેઠવી પડતી અનેકાનેક વિટંબણાઓ જોઈ કરુણોદ્ર સ્વરે કહે છે-હે આત્મન! તું તારા સ્વ-સ્વભાવમાં જ સ્થિર થા.”