________________
ઘેર જઈ શકતો નથી. ટૂંકમાં અસ્થિરતા એ જ સંસાર છે અને સ્થિરતા એ જ મોક્ષ છે. સિદ્ધિની શત્રુ અસ્થિરતા છે, જ્યારે સ્થિરતા સ્વભાવની મિત્ર છે. આમ ચારિત્ર અને મેક્ષ-એ બેની વચ્ચે પૂલ સ્થિરતા છે.
અંધ કે અજાણ માનવી બીજા સાથે અથડાઈ ન જવાય તે માટે, અંધારામાં પ્રકાશ ( બૅટરી) અને ચોવીસે કલાક લાકડી સાથે રાખે છે. તેમ મેક્ષાભિલાષી આત્માએ સંસારમાં રખડી ન જવાય તે માટે, ચારિત્ર અને સ્થિરતા ધારણ કરવી અનિવાર્ય છે. દૂધમાં સાકર ભળતાં દૂધ જેમ વધુ મધુર બને છે, તેમ દ્રવ્યચારિત્રના વર્તુળમાંથી બહાર નીકળી, ભાવચારિત્રની સહચારિણું સ્થિરતા મળતાં આત્મામાં અધ્યાત્માનંદની મીઠાશ લાવી આપે છે. શેરડી પોતે જ મીઠી હેવાથી, ગોળ સ્વભાવે જ ગળે હોવાથી, તેમાં ગળપણ મેળવવાની જરૂર રહેતી નથી. તેમ આત્મા જ્યારે સિદ્ધિપદને પામે છે ત્યારે તે અશરીરી હોવાથી તેના સર્વ આત્મપ્રદેશમાં નિર્વિકલ્પક ઉપગપૂર્વક ભાવચારિત્ર (યથાખ્યાત) સહજ રૂપે પ્રગટ થાય છે. ત્યાં બાકિયા રૂપ દ્રવ્યચારિત્રની જરૂરિયાત ઉદ્દભવતી નથી. તેઓ ભાવચારિત્રમય પૂર્ણ સ્થિરતાની અકૃત નિરુપાધિની અવસ્થામાં જ સ્થિર થયા હોય છે.
નિજગુણમાં સહજ સ્વાભાવિક સ્થિરતા યા શુદ્ધ જ્ઞાન-દર્શનાદિ ગુણામાં રમણતા તેનું જ નામ ક્ષાયિક ચારિત્ર–આત્માના શુદ્ધ સ્વભાવમાં ચા શુદ્ધ જ્ઞાનાદિ અનંત ગુણેમાં નિરંતર સ્થિરતા વિના શુદ્ધ અખંડ-- અનંત ક્ષાયિક ચારિત્ર કદાપિ સંભવતું નથી. તેવી જ રીતે જ્ઞાનાવરણીય, દશનાવરણીય આદિ કર્મો ક્ષીણ થયા વિના, આત્મામાં ચિદાનંદ ઘનસ્વરૂપ સ્થિર સ્વભાવને પ્રાદુર્ભાવ સંભવ નથી.
આ રીતે સ્થિરતા રૂપ ચારિત્ર પ્રાપ્ત કરનાર આત્મા શાંત, પ્રશાંત, ઉપશાંત બની નિજ ઘરમાં રમતા થઈ જાય છે. પુગલભાવનું રમણપણું મટયું, એટલે સ્વભાવ રમણતા આવી. એ જ કારણથી સિદ્ધિપદ મેળવવાની આકાંક્ષા સેવતા યોગીપુરુષ–સંતજને મેહજાળને સર્વથા ફગાવી દઈ સમ્યગજ્ઞાનની રમણતાને ઝૂલામાં ઝુલી, સ્થિરતા રૂપ ચારિત્ર પામવા કટિબદ્ધ બને છે–પ્રચંડ પુરુષાર્થ આદરે છે.
૧૯
