________________
અનુસરતા હોય છે. માયાના વંટોળથી કે કુવિચારોના ચકાવા દ્વારા ચકડળે ચડી આધ્યાનના સીમાડા સુધી જવા એ લેશ માત્ર પણ તૈયાર હોતા નથી.
ગીપુરુષની પવિત્ર કાયાની માયા પણ નિરાળી! કઈ ટાપટીપ કે આડંબર નહીં, કાયાના જતનને મોહ નહીં કે પાણીનું પ્રક્ષાલન નહીં. એક ભાડૂતી મકાનની જેમ ગણી, કેવળ કલ્યાણની કામના માટે ને કર્મક્ષયની સાધનાના સહાયક સાથી તરીકે જ તેને ઉપગ. અર્થાત્ એમની કાયા પણ એમના પૂર્ણ કાબુમાં!
પરંતુ હાલના ચંદ્રયાનના ઝડપી યુગમાં આપણું જીવન જ્યારે એકદમ દેડતું બની ગયું છે, ત્યારે જીવનના કેઈ ખૂણામાં કે કઈ ક્ષણમાં પણ શાંતિ યા સ્થિરતાના દર્શન નથી. આદર્શાભૂત કેઈ સદ્દવિચાર કે સદ્-આચાર નથી. કેવળ આંખ મીંચીને ધ્યેય શૂન્ય દેટ જ મૂકી છે. દયેય પણ નિશ્ચિત નથી. પછી મન-વચન ને કાયા, એ ત્રણેયની તે શું પણ એકની ય સ્થિરતા ક્યાંથી મળે?
વાણું અને વર્તન મુખ્યત્વે વિચાર ઉપર જ અવલંબે છે. અર્થાત્ સદ્દવિચાર એ મુક્તિમાર્ગની આધારશિલા છે. “જેવું બીજ તેવું વૃક્ષ” છતાંય વિચારની શુદ્ધતા-સ્વચ્છતા જાળવવા આપણે કદી પ્રયાસ કર્યો નથી ને કરતા નથી. ગમે તેવું જોવું, ગમે તેવું વાંચવું કે ગમે તેવાની બતમાં ફરવું, એ શાની નિશાની છે? જ્યારે ગીપુરુષ તે અનુકૂળ કે પ્રતિકૂળ વાતાવરણમાં, યશગાનના કે નિંદાના અવસરમાં, હજારેની વચ્ચે શહેરમાં કે એકલા અટુલા જંગલમાં વિહરતાં, દિવસે કે રાત્રિએ, સમતા-રસમાં જ ઝીલતા હોય છે. તેમને શત્ર કે મિત્ર જેવું, શક કે હર્ષ જેવું, માન કે અપમાન જેવું કશું જ હોતું નથી.
આ રીતે સાચા સુખના અથી માનવીઓને મનવચન-કાયાને ઉપગ ક્ષણિક સુખજન્ય ઈન્દ્રિયની વાસનાઓને સંતોષવાના નિરથક પ્રયત્નની પાછળ સમય બરબાદ થાય છે, તેને બદલે, યોગીપુરુષની જેમ ઈન્દ્રિયમાં જ નિરંતર પુરૂષાર્થ કરે જોઈએ. આ રીતે મહાગી આગળ અને સાધક પાછળ ચાલતા રહે, ને સમત્વના આદર્શના અનુગામી બને, એ જ આ કથનનું હાર્દ છે.
૧૩
