________________
૧૮ :
[ સ્થાવર જીવની સિદ્ધિ
[૫]. વનસ્પતિમાં જીવસિદ્ધિ વનસ્પતિકાય એટલે વનસ્પતિના જીવા.
આપણે જ્યાં વનસ્પતિ છે ત્યાં દૃષ્ટિ કરીશું તે તેમાં પણ છે, એ નીચેના કારણેાથી સમજાશે.
[૧] જેમ મનુષ્યાદિકને અનુકૂળ ખારાક આદિ મળે તેા તે વધે છે અને ન મળે તેા તે મૃત્યુ પામે છે, તેમ વનસ્પતિને પણુ અનુકૂળ પાણી-વાયુ વગેરે મળતાં તે વધે છે અને ન મળતાં તે સુકાઈ જાય છે—ખલાસ થઇ જાય છે; માટે વન— સ્પતિમાં પણ જીવ છે એ વાત સિદ્ધ થાય છે.
[૨] જેમ મનુષ્ય પાંચ ઇન્દ્રિયોથી શબ્દ–રૂપ ગંધ-રસ-૧પને જાણી શકે છે, તેમ વનસ્પતિકાય જીવા બાહ્યઈન્દ્રિય માત્ર એક જ સ્પર્શેન્દ્રિય હૈાવા છતાં પણ પાંચેય ઇન્દ્રિયાના વિષય અનુભવતા જણાય છે.
શાથી ? કે-પ્રત્યેક એકેન્દ્રિયવાને ખાદ્યઇન્દ્રિય એક જ હાવા છતાં અભ્યંતર ભાવેન્દ્રિયા પાંચેય હૈાવાથી, તે વન– સ્પિતિકાય જીવા પાંચ ઇન્દ્રિયાના વિષય અનુભવી શકે છે. [૩] જેમ મનુષ્યમાં બાલ્યાવસ્થા, યુવાનાવસ્થા અને વૃદ્ધાવસ્થા
હાય છે, તેમ વનસ્પતિમાં પણ એ ત્રણ અવસ્થા હાય છે. અર્થાત ખાલ્યાવસ્થા, ચુવાનાવસ્થા અને વૃદ્ધાવસ્થા એ ત્રણેય વનસ્પતિમાં વિદ્યમાન છે. અને તે ક્રમસઃ મનુષ્યની માક ઘટી શકે છે.
[૪] જેમ મનુષ્યાદિકને નિષ્ય આયુષ્ય હોય છે, તેમ વનસ્પતિને પણ નિયત આયુષ્ય અવશ્ય હાય છે.
