________________
વાવર છવની સિદ્ધિ ] (૧૨) કહુણ એટલે બિલાડીના ટોપ વિગેરે.
[ આ પણ સાધારણ હોવા છતાં, કેવલ દકાંત સમજવા માટે તેને અહીં નિર્દેશ કરાવે છે.] આ રીતે પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય પણ ૧૨ પ્રકારે સમજવી. કઈ પણ વનસ્પતિના ૧૦ વિભાગ હોય છે. મૂળ, કંદ, સ્કંધ, છાલ, ડાળી, કાષ્ટ, પત્ર, ફળ અને બીજ એ વનસ્પતિનાં દશ અંગ છે.
પ્રથમ (૧) મૂળીયાં, (૨) તેની ઉપર કંદ, (૩) તેની ઉપર સ્કંધ (થડ], (૪) તેથી ઉપર શાખાઓ એટલે ડાળીએ, (૫) ડાળીઓમાંથી પત્ર-પાંદડાં કુટે, (૬) અગ્રભાગમાં પુષ્પ–કુલ આવે, (૭) તેમાંથી ફળ ઉત્પન્ન થાય, (૮) ફળમાંથી બીજ નીકળે, (૯) વચ્ચે જે કઠણ ભાગ હોય તે કાષ્ટ, અને (૧૦) તેના પર છાલ હોય છે
આ પ્રમાણે કેઈપણ વનસ્પતિના ૧૦ વિભાગ સમજી લેવા. સાધારણ વનસ્પતિકાય પણ છ રીતે ઉગી શકે છે. તે આ પ્રમાણે–
(૧) મૂળબીજ-જે વનસ્પતિઓનું બીજ (એટલે ઉગવાનું સ્થાન)
મૂળમાં હોય તે મૂળબીજ કહેવાય છે. અર્થાત્ ઉ૫લકંદ અને કદલી એટલે કેળ વિગેરેની જેમ જેના મૂળ વાવવાથી
ઉગે તે. (ર) અબીજ-જે વનસ્પતિઓનું ઉગવાનું સ્થાન પોતાના
અગ્રભાગ-પર્યન્તભાગ હોય તે બીજ કહેવાય છે.
