________________
સ્થાવર જીવની સિદ્ધિ ]
[1] સ્પર્શેન્દ્રિય (ચામડી), [૨ શ્વાસેચ્છવાસ [3] કાળબળ, અને [૪] આયુષ્ય.
ઉક્ત એ ચાર પ્રાણ જ્યાં સુધી વનસ્પતિકાયમાં વતે છે ત્યાં સુધી તે સચેતન-સજીવન-સચિત્ત કહેવાય છે અને એ ચાર પ્રાણું ચાલ્યા જતાં તે અચેતન-નિવ-અચિત બને છે.
આપણે વનસ્પતિકાયના જીવ તરફ દષ્ટિ કરીશું તે જણાશે કે વનસ્પતિકાયના જીવની કેટલી બધી હિંસા થાય છે. તેને લઈને તે જીવોને ઘણું જ દુખ ભોગવવાં પડે છે.
જેમ કે મનુષ્યને આંખે પાટા બાંધી, મેઢે ડૂચો મારી, અને તેના હાથ-પગ બાંધી, તેને ખૂબ મારે; ખૂબ ફૂટે અને તેના અંગોપાંગ છેદ-ભેદે તે તે જીવને કેટલું બધું અસહ્ય દુઃખ થવા છતાં પણ તે નથી બોલી શકતો કે નથી નાશીઆ ભાગી શકત; તેમ વનસ્પતિકાયના જીવ પણ ઘોર દુઃખ સહન કરે છે.
ગર્ભવંતી સ્ત્રીના પેટ પર પગ મૂકીને ચાલવામાં આવે અને તેને જે દુઃખ થાય તેના કરતાં પણ વનસ્પતિકાય પર પગ મૂકીને ચાલવામાં આવે તે વનસ્પતિકાયના જીને વિશેષ * દુઃખ થાય છે.
સંસારવત મનુઓં કઈ વૃક્ષને મૂળથી ઉખેડી નાખે છે, કેઈ કાપે છે, કે છાલે છે, કે તેના પા-પાંદડાં તેડે છે. કે તેના પુષ્પ-કુલો તેડે છે, કેઈ તેના ફળ તેડે છે. વળી કે તેના થડને, કોઈ તેની શાખા-પ્રશાખાને, કેઈ તેની મંજરીને, કોઈ તેના કિસલયને અને કે તેના ઘાસ વિગેરેને . કાપે છેદે છે. શાક વિગેરેને અગ્નિ અર ચડાવે છે. તેનું ભક્ષણ આદિ કરે છે.
