Book Title: Sarvvedant Siddhant Sar Sangraha
Author(s): Girjashankar M Shastri
Publisher: Sastu Sahitya Vardhak Karyalay

View full book text
Previous | Next

Page 180
________________ સર્વ વેદાંત-સિદ્ધાંત-સાસ ગ્રહ ૧૯૯ નથી ) તેથી જ આવી સમાધિ ‘ સવિકલ્પ’ કહેવાય છે. ૮૧૯–૮૨૨ નિર્વિકલ્પ સમાધિનું સ્વરૂપ शात्रादिभावमुत्सृज्य ज्ञेयमात्र स्थितिर्हढा | मनसा निर्विकल्पः स्यात्समाधिर्योगसंशितः ॥ ८२३ ॥ પરંતુ જેમાં જ્ઞાતા વગેરે ભાવ ખિલકુલ છૂટી જાય અને માત્ર જ્ઞેયસ્વરૂપે જ મનની દૃઢ સ્થિતિ થઈ જાય, તે ‘નિવિકલ્પ ’ સમાધિ કહેવાય છે. આને ‘ચેગ ’ પણ કહે છે. ૮૨૩ जले निक्षिप्तलवणं जलमात्रतया स्थितम् । પૃથક ન માત્ત ત્તિ હંમ મેવાયમારતે ॥ ૮૨૪ यथा तथैव सा वृत्तिर्ब्रह्ममात्रतया स्थिता । पृथक न भाति ब्रह्मवाद्वितीयमवभासते ।। ८२५ ॥ જેમ પાણીમાં નાખેલું મીઠું' માત્ર જળરૂપે જ રહેલું થાય છે, જીદુ' જણાતું નથી અને એકલું પાણી જ ભાસે છે, તે જ પ્રમાણે અંતઃકરણની વૃત્તિ માત્ર બ્રહ્મસ્વરૂપે જ રહે છે, જુદી જણાતી જ નથી; અને કેવળ અદ્વૈત બ્રહ્મ જ પ્રકાશે છે, ૮૨૪,૨૫ मात्रादिकल्पनाभावान्मतोऽयं निर्विकल्पकः वृत्तेः सद्भावबाधाभ्यामुभयोर्भेद इष्यते || ८२६ ॥ આ સમાધિમાં જ્ઞાતા આદિની કલ્પના હેાતી નથી; તેથી આને નિર્વિકલ્પ માનેલી છે. આમ જેમાં અંતઃકરણની વૃત્તિ જ્ઞાતા આદિ સ્વરૂપે હાય છે, તે સવિકલ્પ; અને જેમાં તે વૃત્તિ જ્ઞાતા આદિ સ્વરૂપે રહેતી જ નથી, તે નિવિકલ્પ; આવા એ ખન્નેમાં ભેદ માન્યા છે. ૮૨૬ સમાધિ અને સુષુપ્તિમાં તફાવત समाधि सुप्त्योशानं चाज्ञानं सुप्यात्र नेष्यते । વિદો નિાવવઃ ક્ષમાધિ વિમો દૈવિ ॥ ૮૨૭ ॥ मुमुक्षोर्यत्नतः कार्यों विपरीतनिवृत्तये । હસે વિપરીતાવા આવનાયા નિવર્ણનમ્ ॥ ૮૮ ॥

Loading...

Page Navigation
1 ... 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218