________________
સવદત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ વળી જ્ઞાન, દેહ ઉપરની આત્મબુદ્ધિનો નાશ કરવાને ઉપચગી છે, ત્યારે કર્મ તેને વધારે કરવાને ઉપયોગી છે. કમનું મૂળ અજ્ઞાન છે; અને જ્ઞાન તે અજ્ઞાનને તથા કમને-બંનેને નાશ કરનાર છે. ૮૫૪
ज्ञानेन कर्मणो योगः कथं सिध्यति वैरिणा। सहयोगो न घटते यथा तिमिरतेजसोः ॥ ८५५ ॥ निमेषोन्मेषयोऽपि तथैव शानकर्मणोः। प्रतीची पश्यतां पुखां कुतः प्राचीविलोकनम् । प्रत्यक्प्रवणचित्तस्य कुतः कर्मणि योग्यता ।। ८५६ ॥
જ્ઞાન અને કર્મ બંને એકબીજાનાં શત્રુ છે; તેથી જ્ઞાન સાથે કર્મને વેગ કઈ રીતે સિદ્ધ થાય ? (ન જ થાય.) જેમ અંધકાર અને પ્રકાશનું સાથે રહેવું ઘટે નહિ; અથવા આંખનું મીચાવું ને ઊઘડવું–બંને સાથે હોઈ શકે જ નહિ; તે જ પ્રમાણે જ્ઞાન તથા કર્મનું સાથે હોવું સંભવે જ નહિ; જે લોકો પશ્ચિમ દિશા તરફ જોઈ રહ્યા હોય, તેઓને પૂર્વ દિશા કક્યાંથી દેખાય? (ન જ દેખાય.) એ જ રીતે જેનું ચિત્ત પ્રત્યગાત્મામાં તત્પર બન્યું હોય, તેની કર્મમાં ગ્યતા કેવી રીતે થાય? (ન જ થાય. ) ૮૫૫,૮૫૬
જ્ઞાનનિષ્ટને કર્મની જરૂર જ નથી शानैकनिष्ठानिरतस्य भिक्षो वावकाशोऽस्ति हि कर्मतंत्रे। तदेव कर्मास्य तदेव संध्या तदेव सर्वे न ततोऽन्यदस्ति ॥ ८५७ ॥
કેવળ જ્ઞાનનિષ્ઠામાં જ તત્પર રહેતા ભિક્ષુ (અથવા મુમુક્ષુ) માટે કર્મનાં તંત્રને અવકાશ જ નથી. એના માટે તે એ જ્ઞાન જ કર્મ છે; એ જ સંધ્યા છે એ જ બધું ય છે. એનાથી બીજું એને કંઈ કરવાનું જ નથી. ૮૫૭
बुद्धिकल्पितमालिन्यक्षालन स्नानमात्मनः।। तेनैव शुद्धिरेतस्य न मृदा न जलेन च ॥८५८ ॥ .
