________________
સવ-વેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ
૧૮૫ - ~
. કલેશે કયા ? क्लेशाः स्युर्वासना एव जंतोर्जन्मादिकारणम् । ज्ञाननिष्ठाग्निना दाहे तासां नो जन्महेतुता ॥ ८४९ ॥ बीान्यग्निप्रदग्धानि न रोहन्ति यथा पुनः।। शानदग्धैस्तथा क्लेशै त्मा संपद्यते पुनः ॥ ८५० ॥
વાસનાઓ જ ફેશે છે; અને તેઓ જ પ્રાણીને જન્મનું કારણ બને છે; પણ જ્ઞાનનિષ્ણારૂપ અગ્નિથી એ વાસનાઓ બળી જાય છે, ત્યારે જન્મનું કઈ કારણ રહેતું જ નથી. જેમ અગ્નિથી બળી ગયેલાં બીજ ફરી ઊગતાં નથી, તેમ જ્ઞાન વડે કલેશ બળી જાય છે, ત્યારે આત્માને ફરી જન્મ લેવો પડતો નથી. ૮૪૮૫૦
- જ્ઞાનનિષ્ઠાની જરૂર तस्मान्मुमुक्षोः कर्तध्या ज्ञाननिष्ठा प्रयत्नतः । निःशेषवासनाक्षत्यै विपरीतनिवृत्तये ।। ८५१ ॥
માટે મુમુક્ષુએ, વાસનાઓને સંપૂર્ણ નાશ થાય તે માટે અને દેહાદિ ઉપરની વિપરીત આત્મભાવના દૂર કરવા સારુ પ્રયત્નથી જ્ઞાનનિષ્ઠા કરવી જોઈએ. ૮૫૧
झाननिष्ठातत्परस्य नैव कर्मोपयुज्यते । कर्मणो ज्ञाननिष्ठाया न सिध्यति सहस्थितिः॥ ८५२ ॥
જ્ઞાનનિષ્ઠામાં તત્પર થયેલાને કર્મ ઉપયોગી જ નથી; અને કર્મનું તથા જ્ઞાનનું સાથે રહેવું બની શકતું જ નથી. ૮૫ર
परस्परविरुद्धत्वात्तयोभिन्नस्वभावयोः। कर्तृत्वभावनापूर्व कर्म शानं विलक्षणम् ॥ ८५३॥
કેમ કે જ્ઞાન અને કર્મ બંને પરસ્પર વિરુદ્ધ છે; એ બંનેને સ્વભાવ જુદે છે; કર્મ, કર્તાપણાની ભાવનાપૂર્વક જ થાય છે; ત્યારે જ્ઞાન એથી વિલક્ષણ છે. (તેમાં તો કર્તાપણાની ભાવના ઊલટી ત્યજવાની હોય છે.) ૮૫૩
देहात्मबुद्धविच्छित्यै शानं कर्म विवृद्धये।। अज्ञानमूलकं कर्म शानं तूभयनाशकम् ॥ ८५४ ॥
