________________
સવવેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ शामस्याप्रतिवद्धत्वं सदानंदच सिध्यति । दृश्यानुविद्धः शब्दानुविद्वधेति द्विधा मतः॥ ८२९ ॥ सविकल्पस्तयोर्यत्तलक्षणं वच्मि तच्छृणु । कामादिप्रत्ययैदृश्यः संसों यत्र दृश्यते ॥ ८३०॥ सोऽयं दृश्यानुविधः त्यात्समाधिः सविकल्पकः । महंममेदमित्यादिकामक्रोधादिवृत्तयः॥८३१॥ दृश्यन्ते येन संरष्टा दृश्याः स्युरहमादयः। कामादिसर्षवृत्तीनां द्रष्टारमविकारिणम् ॥ ८३२ ॥ साक्षिणं स्वं विजानीयाधस्ताः पश्यति निष्क्रियः। कामादीनामहं साक्षी दृश्यन्ते ते मया ततः ॥ ८३३॥ इति खाक्षितयात्मानं जानात्यात्मनि साक्षिणम् । दृश्यं कामादि सकलं स्वात्मन्येव विलापयेत् ॥ ८३४ ॥
સમાધિ અને સુષુપ્તિમાં આવે તફાવત છે, કે સમાધિમાં ન હોય છે, જ્યારે સુષુપ્તિમાં જ્ઞાન હેતું નથી, પરંતુ અજ્ઞાન જ ય છે. (માટે જ સુષુપ્તિને સમાધિ કહી શકાય નહિ.) આ સવિકલ્પ અને નિર્વિકલ્પ બન્ને સમાધિ, હદયમાં રહેલી વિપરીત ભાવના દૂર કરવા માટે મુમુક્ષુએ યત્નપૂર્વક કરવી જોઈએ. આ સમાધિ કરવાથી દેહાદિ ઉપરની વિપરીત આત્મભાવના દૂર થાય છે, જ્ઞાન અખલિત થાય છે અને નિત્યને આનંદ સિદ્ધ થાય છે.
બે પ્રકારની સવિકલ્પ સમાધિ દેશ્ય પદાર્થોના સંબંધવાળી (દશ્યાનુવિદ્ધ) અને શબ્દના સંધિવાળી (શબ્દાનુવિદ્ધ) એમ બે પ્રકારની સવિકલ્પ સમાધિ માની છે. એ બન્નેનું લક્ષણ કહું છું, તેને સાંભળ. જેમાં કામ આ દશ્ય પદાર્થોના જ્ઞાનને સંબંધ દેખાય છે, તે “દક્ષાનુવિદ્ધ” સવિકલ્પ સમાધિ છે. “હું, મારું, આ ઈત્યાદિ કામ-ક્રોધ વગેરેની વૃત્તિઓ છે. આ અહંકાર વગેરે વૃત્તિઓ તેને લીધે (દ્રણા દ્વારા) દેખાય છે, તેથી એ અહંકાર વગેરે બધા દશ્ય
समाधि
