________________
मई २०११
सामान्यनुं प्रतिपादक वचन पण सविकल्प कहेवाय छे अने निर्विकल्पविशेषनुं प्रतिपादक वचन पण निर्विकल्प गणाय छे. तेथी आम भांगा रचाशे : 'स्याद् वचनं सविकल्पमेव, स्याद् वचनं निर्विकल्पमेव'.
९३
हवे आमां ‘स्यादवचनमवक्तव्यमेव' ओवो त्रीजो भांगो केम न आवे ते जोइओ. आ भांगो त्यारे रचाय के ज्यारे वचन अवक्तव्यनुं प्रतिपादक बने. हवे वचन तो शब्दात्मक होय छे अने तेथी शब्दना विषयभूत पदार्थोनुं ज ते प्रतिपादन करी शके अने अवक्तव्य तो शब्दाभावनो विषय छे, मतलब के जेनो प्रतिपादक शब्द ज न होय अने अवक्तव्य कहेवाय छे, तो आ अवक्तव्यनुं प्रतिपादन शब्दात्मक वचन कई रीते करे ? अने जो आवा अवक्तव्यनुं प्रतिपादन अ न करी शके तो अमां अवक्तव्यभंग पण कई रीते रचाय ?
उपर जे अवक्तव्यभंगना अभावनुं कारण देखाड्यं ते टीकामां दर्शावेला तर्कने अनुसारे छे. वास्तविक रीते पण आपणे जोइओ तो घट, पट, मठ जेवा शब्दोथी ते ते सामान्य के विशिष्ट वस्तुनो ज बोध थवानो छे. अवक्तव्यना बोधनो तेमां कोई अवकाश ज नथी. अने अवक्तव्य शब्दथी पण जे अवक्तव्यसामान्य के अवक्तव्यविशेषनो बोध थशे, ते पण 'स्याद वचनं सविकल्पमेव, स्याद् वचनं निर्विकल्पमेव' अ बे भांगामां समाइ जवानो छे. माटे शब्दनिष्ठ वाचकता परत्वे त्रीजा कोई भांगानो अवकाश ज नथी रहेतो.
आ अवक्तव्यभंग केम ना संभवे ते देखाडनारां टीकाकारनां जे वचनो छे- 'अवक्तव्यभङ्गकस्तु व्यञ्जननये न सम्भवत्येव, यतः श्रोत्रभिप्रायो व्यञ्जननयः, स च शब्दश्रवणादर्थं प्रतिपद्यते, न शब्दाश्रवणात्, अवक्तव्यं तु शब्दाभावविषय इति नाऽवक्तव्यभङ्गको व्यञ्जनपर्याये सम्भवति ।" तेनुं तात्पर्य अ नथी के 'अवक्तव्यनो प्रतिपादक कोई शब्द मळतो न होवाथी शब्दनयाश्रित विचारणामां अ भंगने स्थान नथी.' पण तेनुं तात्पर्य से छे के 'शब्दनी वाचकताने पकडीने आपणे चालीओ तो अवक्तव्य के जे शब्दातीत वस्तु छे तेनी विचारणाने अवकाश ज नथी. अने से अवक्तव्यने जो अवक्तव्यशब्दथी वाच्य गणीओ तो ओ रीते ते वक्तव्य ज बनी जवाथी पहेला बे भांगामां ज ते समाइ जाय छे.'
44