Book Title: Sambodhi 1993 Vol 18
Author(s): J B Shah, N M Kansara
Publisher: L D Indology Ahmedabad
________________
SAMBODHI
112 निर्णीता विपक्षे वृत्तिर्यस्य स निर्णीतविपक्षवृत्तिको, यथा नित्यः शब्दः प्रमेयत्वादिति ॥ ३२ ॥
सन्दिग्धा विपक्षे वृत्तिर्यस्य स सन्दिग्धविपक्षवृत्तिको, यथा विवादपदापन्नः पुरुष सर्वज्ञो न भवति वक्तृत्वादिति ॥ ३३ ॥
अन्वये दृष्टान्ताभासा असिद्धसाध्यसाधनोभयाः, अपौरुषेयः शब्दः मूर्तत्वादिन्द्रियसुखपरमाणुघटवत् ॥ ३४ ॥ विपरीतान्वयश्च यदपौरुषेयं तदमूर्त विद्युदादिनातिप्रसङ्गात् ॥ ३५ ॥ व्यतिरेकेऽसिद्धतद्व्यतिरेकाः, परमाण्विन्द्रियसुखाकाशवत् ॥ ३६ ॥ विपरीतव्यतिरेकश्च यन्नामूर्त तन्नापौरुषेयमिति ॥ ३७ ॥ साधम्र्येण दृष्टान्ताभासो नवधा ॥ ४ ॥
तत्र साध्यधर्मविकलः १, साधनधर्मविकलः २, उभयधर्मविकलः ३, सन्दिग्धसाध्यधर्मा ४, सन्दिग्धसाधनधर्मा ५, सन्दिग्धोभयधर्मा ६, अनन्वयः ७, अप्रदर्शितान्वयः ८, विपरीतान्वयः ९, च ॥ ३९ ॥
तत्र साध्यधर्मविकलो यथाऽपौरुषेयः शब्दोऽमूर्तत्वात् दुःखवदिति १ ॥ ४० ॥ तस्यामेवप्रतिज्ञायां तस्मिन्नेव च हेतौ परमाणुविदिति साधनधर्मविकलः २ ॥ ४१ ॥ मूर्तत्वात्परमाणोः कलशवदित्युभयधर्मविकलः इति ॥ ४२ ॥ तस्यामेव प्रतिज्ञायां तस्मिन्नेव च हेतौ कलशदृष्टान्तस्य पौरुषेयत्वान्मूर्तत्वाच्च साध्यसाधनोभयधर्मविकलता ३ ॥ ४३ ॥ तथा रागादिमानयं वक्तृत्वाद् देवदत्तवदिति सन्दिग्धसाध्यधर्मा ॥ ४ ॥ ४४ ॥ मरणधर्मायं रागादिमत्त्वान्मैत्रवदिति सन्दिग्धसाधनधर्मा ५ ॥ ४५ ॥ नायं सर्वदर्शी रागादिमत्त्वान्मुनिविशेषवदिति सन्दिग्धोभयधर्मा ६ ॥ ४६ ॥ रागादिमान् विवक्षितः पुरुषो वक्तृत्वादित्यनन्वयः ७ ॥ ४७ ॥ अनित्यः शब्दः कृतकत्वाद् घटवदित्यप्रदर्शितान्वयः ८ ॥ ४८ ॥ अनित्यः शब्दः कृतकत्वाद्, यदनित्यं तत्कृतकं घटवदिति विपरीतान्वयः ९ । इति ॥ ४९ ॥ वैधयेणापि दृष्टान्ताभासो नवधा ॥ ५० ॥
असिद्धसाध्यव्यतिरेकः १, असिद्धसाधनव्यतिरेकः २, असिद्धोभयव्यतिरेकः ३, सन्दिग्धसाध्यव्यतिरेकः ४, सन्दिग्धसाधनव्यतिरेकः ५, सन्दिग्धोभयव्यतिरेकः ६, अव्यतिरेकः ७, अप्रदर्शितव्यतिरेकः ८, विपरीतव्यतिरेकः ९, च ॥ ५१ ॥
एषु भ्रान्तमनुमानं प्रमाणत्वाद्, यत्पुनर्धान्तं न भवति न तत्प्रमाणं, यथा स्वप्नमित्यसिद्धसाध्यव्यतिरेकः स्वप्नज्ञानाद् भान्तत्वस्यानिवृत्तेः । १ ॥ ५२ ॥
निर्विकल्पकं प्रत्यक्षं प्रमाणत्वाद, - यत्तु सविकल्पकं न तत्प्रमाणं, यथा लैङ्गिकमित्यसिद्धसाधनव्यतिरेको लैगिकात्प्रमाणत्वस्यानिवृत्तेः २ ॥ ५३ ॥ ___नित्यानित्यः शब्दः सत्त्वाद, यस्तु न नित्यानित्यः स न सन्, तद्यथा स्तम्भ इत्यसिद्धोभयव्यतिरेकः स्तम्भान्नित्यानित्यत्वस्य सत्त्वस्य चाव्यावृत्तेः ३ ॥ ५४ ॥
असर्वज्ञोऽनाप्तो वा कपिलोऽक्षणिकैकान्तवादित्वाद्, यः सर्वज्ञ आप्तो वा स क्षणिकैकान्तवादी, यथा सुगत इति सन्दिग्धसाध्यव्यतिरेकः ४ ॥ ५५ ॥
Page Navigation
1 ... 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172