Book Title: Prachin Pratima Lekh Sangraha
Author(s): Vishalvijay, Vijaysomchandrasuri
Publisher: Rander Road Jain Sangh

View full book text
Previous | Next

Page 14
________________ . (A) શિલાલેખ :- પર્વતની, આરસની કે અન્ય શિલા ઉપર કોતરેલા લેખો તે શિલાલેખ. તે કાળના રાજાના શાસનની-રાજ્યવ્યવસ્થાની-શ્રીસંઘે કે શ્રાવકોએ બનાવેલી નૂતન ચૈત્યનિર્માણ-જીર્ણોદ્ધાર વગેરેની હકીકતો તેમાં લખાતી હતી. અશોકના શિલાલેખ, ખારવેલની ગુફાના લેખો, ચિત્રકૂટ વીર જિન ચૈત્યપ્રશસ્તિ, જેસલમેર પાર્શ્વજિનચૈત્યપ્રશસ્તિ જેવા શિલાલેખો ૧OOO-૧૨૦૦-૧૫OO કે વધુ વર્ષોથી ઉપલબ્ધ છે. (B) તામ્રપત્ર :- તાંબાના, સોનાના કે ચાંદીના પતરા (પત્ર) ઉપર પ્રાપ્ત લેખો. આ લેખો શાસક દ્વારા પુરસ્કાર-ભેટ સોગાદ રૂપે અપાયેલ જમીન-જાગીર કે અન્ય બાબતોના દસ્તાવેજી પૂરાવા કહેવાય. તે તામ્રશાસનના નામે પણ ઓળખાય છે. આજે ઘણા સંગ્રહાલયોમાં આવા શાસનો જોવા મળે છે. (C) સિક્કા :- રાજાએ પોતાના રાજ્યકાળમાં બનાવેલ પોતાના નામથી યુક્ત ચલણ, સોનામહોર-રૂપ્યમહોર વગેરે એના જ જુદા જુદા રૂપો છે. (D) પ્રતિમા :- ધર્મના અનુયાયી એવા લોકો દ્વારા તે-તે દેવતત્ત્વની ઉપાસના માટે વેલ-પત્થર-ધાતુ કે કાષ્ઠમાં બનાવેલ આલંબન તે પ્રતિમા. | તામ્રપત્ર-સિક્કાની જેમ તેની ઉપર પલાઠીના સ્થાને જેવી કે, રાજાશ્રાવક-શ્રાવિકાના નામ, પ્રતિષ્ઠાપક આચાર્યના નામ, ગચ્છ-સંવત વગેરે કેટલીક બાબતો કોતરાતી. પ્રસ્તુત સંગ્રહમાં આપણે થોડા તેવા પ્રતિમા લેખોની વાતો કરીશું. લેખ-લેખનકળા વિકાસ :- જૈન ધાતુ પ્રતિમા લેખ સંગ્રહમાં પૂ. મુનિ શ્રી કાંતિસાગરજી મહારાજ જણાવે છે કે ‘xxxસર્વ પ્રથમ મૂર્તિનિર્માણમાં કાષ્ઠ કે પત્થર વગેરેનો ઉપયોગ થતો હશે. પણ કાળ પરાવર્તનશીલ છે અને કલાકારો પણ સમયના ઉપાદાનો ની (નવનિર્માણની) ઉપેક્ષા કરતા નથીxxx' ‘xxxએ યુગમાં ધાતુની ઢાળેલી પ્રતિમાજી પણ પ્રચૂર બનવા લાગી. તે સમયે જૈનોમાં પણ આ રીતે ધાતુની પ્રતિમાજીઓ બનવા લાગી xxx'. ‘xxx પ્રાચીન ધાતુ પ્રતિમાજીની કળા જોતા જ્ઞાન થાય કે એ દિવસોમાં તે પ્રાયઃ પરિકર વગરની જ બનાવવામાં

Loading...

Page Navigation
1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 ... 168