________________
૧૨
પ્રબુદ્ધજીવન
તા. ૧૬-૧૧-૭.
તેઓશ્રીને બીજજ્ઞાન દર્શાવું. પિતાશ્રીની અનુમતિ લઈને શ્રી સંભવે છે. શુદ્ધાત્માનુભૂતિનું પોતે આત્યંતિક આરાધન કરેલું તેનું સોભાગભાઇ જેતપર આવે છે. શ્રી રાયચંદભાઈ અર્થાતુ શ્રીમદ્ સ્મરણ શ્રીમદ્જી અનુભવે છે. અત્યાર સુધીની સાધનામાં પરમાર્થની રાજચંદ્રજી, શ્રી ચત્રભુજ બેચરભાઇની દુકાને બિરાજમાન હતા. જે કડી ખૂટતી હતી તે મળી ગઇ. પરિણામે પરમાર્થ પ્રવૃત્તિમાં વધુ વેગ શ્રીમદ્જીને સ્વનિર્મળજ્ઞાનવારિધિમાં જણાય છે કે શ્રી સોભાગભાઈ મળ્યો, પરમકૃપાળુ દેવે શ્રી સોભાગભાઈને પ્રથમ પત્ર લખ્યો. પત્રાંક નામના પુરુષ બીજજ્ઞાનની વસ્તુ દર્શાવવા આવી રહ્યા છે. તેથી ૧૩૨માં આદ્ય શંકરાચાર્યનું વાક્ય લખીને લખે છે. 'ક્ષમ બીજજ્ઞાનની વાત કાગળની કાપલીમાં લખી ગાદી પાસેના ગલ્લામાં મૂકે સન્નનસંગતિ મવતિ ભવાવ તને નૌ#ાં ક્ષણવારનો પણ છે. શ્રી સોભાગભાઈ આવે છે. શ્રીમદ્જી નામ લઇને સ્વાગત કરે છેઃ સત્યરુષનો સમાગમ સંસારરુપ સમુદ્ર તરવાને નૌકા સમાન છે.' પ્રથમ આવો સૌભાગભાઈ !' સોભાગભાઈ આશ્ચર્યવિભોર બને છે. હું મંગલ મિલનથી પરમ પ્રાજ્ઞ પુરુષ શ્રીમદ્જીના અધ્યાત્મસાગરના એમને ઓળખતો નથી. અમે પહેલાં એક બીજા મળ્યા નથી. આંમ તરંગો ઉછળવા લાગ્યા. સંવત ૧૯૪૬ના પ્રથમ ભાદરવા વદ બીજને વિચારતાં હતા ત્યાં શ્રીમદ્જી સોભાગભાઇને કહે છે, “આ ગલ્લામાં એક દિવસે મંગલમય મિલન થયું. બીજથી આઠમ સુધી પ્રત્યક્ષ સત્સમાગમ કાપલી છે તે કાઢીને વાંચો.”પરમાર્થભૂત બીજજ્ઞાન હું લાવ્યો છું તેનાથી કર્યો. બીજા ભાદરવા મહિનામાં બીજથી છઠ્ઠ સુધી મોરબી સમાગમ આ સત્પરુષ જ્ઞાત છે. આવા પરમ પુરુષને મારે શું બતાવવાનું હોય ! કર્યો. પછી વવાણિયા-સાયલા આમ બે કે અઢી માસના ગાળામાં આશ્ચર્ય અને લોકોત્તર ભાવથી ભરિત શ્રી સોભાગભાઈ શ્રીમદ્જીના લગભગ એક મહિનાનો પ્રત્યક્ષ સમાગમ થયો. પરસ્પર પ્રત્યક્ષ ચરણમાં ત્રણવાર નમસ્કાર કરે છે અને શ્રીમદ્જી શ્રી સોભાગભાઇનું જ્ઞાનવાર્તા કેવી અદ્દભુત હશે ? ગુરુ-શિષ્યની અપૂર્વ સંવાદિતા કેવી દર્શન થતાં અપૂર્વ આત્મ સમાધિમાં લીનતા પામે છે. આ જ આધ્યાત્મ અપૂર્વ હશે? અનુભવ દશાના વાર્તાલાપની પહોંચ કેવી હશે ? આપણે પ્રયાગરાજની લોકોત્તરતા અધ્યાત્મગંગા રૂપ શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર. અધ્યાત્મ માટે અનુમાન ગોચરબને છે પણ તે ધન્ય ક્ષણોને નમસ્કાર હો, નમસ્કાર યમનું સ્વરૂપ સોભાગભાઈ અને ગત જન્મના અધ્યાત્મ સંબંધો સ્વરૂપે હો. પરમ કૃપાળુ દેવની ચૈતન્યજ્ઞાન ગંગાને પામવા શ્રી સોભાગભાઈ ગુપ્ત સરસ્વતી સરિતાનો ત્રિવેણી સંગમ-અર્થાતુ યથાર્થરૂપે પ્રયાગરાજ ગંગાધર બની સત રસાસ્વાદક બની લીન થતા હશે. કૃપાળુદેવની તીર્થ અપૂર્વ આરાધનાનો પ્રાચીમાં થયેલો અરુણોદય.
અંતરંગદશાના બોધને ઝીલવો કાંઈ સહેલો છે? એ તો પ્રત્યક્ષપણે શ્રી - જ્ઞાનદિવાકર કૃપાળુદેવ અને પરમાર્થસખા શ્રી સોભાગભાઈનું સોભાગભાઈ ઝીલી શકે જેને સર્વસમર્પણભાવ અને નિશ્ચય સમયસાર મિલન ભવોભવનું સ્મરણ છે. આમ્રફળ આચ્છાદિત આમ્રવૃક્ષ પૃથ્વીને પામવાની લે લાગી હોય. શ્રીમદ્ કૃપાળુ દેવને પામવા માટે શ્રી સોભાગ નમતું જ રહે છે. જલસભર મેઘમાલા નબ્રીભૂત થતી આકાશપટ પર થવું પડે. આજ પરમાર્થ સત્ છે. વહેતી હોય છે. જલભરિત સરિતાનો પ્રવાહ ત્વરિતવેગથી મહાસાગર પત્રાંક ૮૭૩માં કપાળુ દેવ લખે છે “સર્વ દ્રવ્યથી, સર્વ ક્ષેત્રથી, સર્વ પ્રતિ વહેતો હોય છે. તેમ પરમાર્થની અનુભવાશે પ્રતીતિને પામેલા શ્રી કાળથી અને સર્વ ભાવથી જે સર્વ પ્રકારે પ્રતિબંધ થઈ નિજ સ્વરૂપમાં સોભાગભાઈ પરમાર્થ, સ્વરૂપ સપુરુષને ક્ષણમાત્રમાં ઓળખી જાય સ્થિત થયા તે પરમ પુરુષોને નમસ્કાર, જેને કંઈ પ્રિય નથી, જેને કાંઈ છે. પરમાર્થ સદ્ગુરુના દર્શન પરમકૃપાળુ દેવમાં થાય છે. જ્યારે અપ્રિય નથી, જેને કોઈ શત્રુ નથી, જેને કોઈ મિત્ર નથી, જેને કપાળુદેવને તો આત્મલીનતા થતાં અપૂર્વ આત્માનુસંધાન મળી જાય માન-અપમાન, લાભ- અલાભ, હર્ષ-શોક, જન્મ-મૃત્યુ આદિ કંકોનો છે. સોભાગભાઇના હૃદય રૂપ-સૌભાગ, પરમાર્થ સખા સોભાગના અભાવ થઈ જે શુદ્ધ ચૈતન્ય સ્વરૂપને વિષે સ્થિતિ પામ્યા છે, પામે છે, દર્શન થાય છે. મહાકવિ કાલિદાસ નોંધે છે કે “ક્ષણમાત્રમાં હૃદયને પામશે. તેમનું અતિ ઉત્કૃષ્ટ પરાક્રમ સાનંદાશ્ચર્ય ઉપજાવે છે. દેહ પ્રત્યે પામવાની અનુભૂતિ તે જ પ્રણય છે.' સંત બેલડીએ પરસ્પર જેવો વસ્ત્રનો સંબંધ છે. તેવો આત્મા પ્રત્યે જેણે દેહનો સંબંધ યથાતથ્ય સંતત્વના અધ્યાત્મ પ્રદેશની અંતરયાત્રા કરી.
દીઠો છે, મ્યાન પ્રત્યે તરવારનો જેવો સંબંધ છે તેવો દેહ પ્રત્યે જેણે કૃપાળુ દેવની ચૈતન્યદશા સહજપણે વૃદ્ધિ પામતી હતી. આત્માનો સંબંધ દીઠો છે. અબદ્ધ સ્પષ્ટ આત્મા જેણે અનુભવ્યો છે તે લયોપશમની ફાટફાટ દશા જીવાતી હતી. નજર નાખતાં ક્યાંય પરમાર્થ મહાપુરષોને જીવન અને મરણ બંને સમાન છે. જે અચિંત્ય દ્રવ્યની શુદ્ધ કલ્પવૃક્ષ નજરે પડતું નહિ, ક્યાં જઈને હૃદયની વાત કરીએ. કોઇ ચિતિસ્વરૂપ કાન્તિ પરમ પ્રગટ થઈ અચિંત્ય કરે છે તે અચિન્ત દ્રવ્ય વ્યક્તિ મળે તો તેની પાસે અધ્યાત્મના ગાણા ગાઈ શકાય? કોઈ સહજ સ્વાભાવિક નિજ સ્વરૂપ છે એવો નિશ્ચય જે પરમકૃપાળુ સત્પરુષે પરમાર્થ સત્સંગી મળે જ્યાં સત સ્વરૂપ આત્મસંગના સંગી બને ? આ પ્રકાશ્યો તેનો અપાર ઉપકાર છે.' અધ્યાત્મ મનોદશામાં શ્રીમદ્જીને શ્રી સોભાગભાઇનું સમ્યફ મિલન થયું. કૃપાળુદેવની અધ્યાત્મ સરિતામાં એક સામટું ઘોડાપૂર આવ્યું. પ્રસન્નવદના સાક્ષાતુ સરસ્વતી બે કાંઠે ભરપૂર વહેવા લાગી. શ્રી
સંઘનાં નવાં પ્રકાશનો સોભાગભાઈ નિમિત્તે પ્રગટેલી ચૈતન્યદશા યુગો સુધી સમ્યક
સંઘ તરફથી તાજેતરમાં નીચેના ગ્રંથો પ્રકાશિત થયા છે : સંવાદિતાના સુમધુર ગીત ગાતી રહેશે. કૃપાળુ દેવ હાથનોંધ ૨-ના વીસમા બોલમાં લખે છે. “હે સર્વોત્કૃષ્ટ સુખના હેતુભૂત સમ્યક દર્શન! | (૧) પ્રભાવક સ્થવિરો ભાગ ૫-રમણલાલ ચી. શાહ તને અત્યંત ભક્તિથી નમસ્કાર હો. આ અનાદિ અનંત સંસારમાં અનંત કિંમત વીસ રૂપિયા અનંત જીવો તારા આશ્રય વિના અનાદિ અનંત અનંત દુઃખને અનુભવે
(૨) સાંપ્રત સહચિંતન ભાગ ૯-રમણલાલ ચી. શાહ છે. તારા પરમ અનુગ્રહથી સ્વસ્વરૂપમાં રુચિ થઈ. પરમ વીતરાગ સ્વભાવ પ્રત્યે પરમ નિશ્ચય આપ્યો. કૃતકૃત્ય થવાનો માર્ગ ગ્રહણ થયો.
કિંમત પચીસ રૂપિયા હે જિન વીતરાગ ! તમને અત્યંત ભક્તિથી નમસ્કાર કરું છું. તમે આ
(૩) આપણાં તીર્થકરો-(ત્રીજી આવૃત્તિ) પામર પ્રત્યે અનંત અનંત ઉપકાર કર્યો છે. હે કુંદકુંદાદિ આચાર્યો !
-તારાબેન ૨. શાહ તમારાં વચનો પણ સ્વરૂપાનુંસંધાનને વિષે આ પામરને પરમ
કિંમત એકસો રૂપિયા ઉપકારભૂત થયાં છે તે માટે હું તમને અતિશય ભક્તિથી નમસ્કાર કરું છું. હે શ્રી સોભાગ ! તારા સત્સમાગમના અનુગ્રહથી આત્મદશાનું
આ ત્રણે ગ્રથો સંઘના કાર્યાલયમાંથી મળી શકશે. મરણ થયું તે અર્થે તને નમસ્કાર હો.” આત્મદશાનું સ્મરણ ભૂતકાળનું
