Pathik 1997 Vol 37 Ank 09

Author(s): Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 7

ઈ.સ. ૧૮૯૭ માં રાજકોટ સંસ્થાનના મેડિકલ ઑફિસરના કહેવાથી કંદોઈ મીઠાઈમાં રંગ નાખતા તે બંધ કરવામાં આવ્યો, કારણ કે એ રંગ ઝેરી ધાતુનો બનેલો હતો. એ નાખશે તો શિક્ષા થશે. રાજકોટના રાજવી અને મેડિકલ ઑફિસરને આવી ઝીણી બાબત પણ ધ્યાનમાં આવી ગઈ હશે. રાજવીની આ સજાગતા બતાવે છે. કંદોઈએ મીઠાઈ ઉપર જાળી રાખવી. શાકભાજી અને ફળો પણ સડેલાં ન વેચાય એ માટે ધ્યાન રાખવામાં આવતું
હતું.
કુંભારના નિભાડાથી આસપાસનાં ઘરોને નુકસાન થાય, ધુમાડો આવે, તન્દુરસ્તી બગડે, માટે એ વસ્તીથી દૂર કરવાના આદેશ અપાયા હતા.
ઈ.સ. ૧૮૯૮ થી રાજકોટ રાજ્યમાં વેઠપ્રથા બંધ કરવામાં આવી અને કામ કરનારાઓને મજૂરી ચૂકવવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું. ધીરે ધીરે એ મજૂરીના દર પણ મોંઘવારી પ્રમાણે વધાર્યા હતા. દરબારી પશુઓ માટે ૧ પૂળો ઘાસ મફત લેવાનો રિવાજ હતો તે પણ રદ કર્યો. આમ રાજકોટના રાજવીએ ગુલામીના વિચારને ડામવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો એ આનાથી જોઈ શકાય છે.
ઈ.સ. ૧૯૦૮ માં રાજકોટમાં એવી જાહેરાત કરવામાં આવી કે કૃષ્ણપરા સિવાય ક્યાંય વેશ્યાનો ધંધો કરનારી સ્ત્રી વસી શકશે નહિ અને જે ત્યાં વસે તેણે પણ વાર્ષિક લાઈસન્સ મેળવવું પડશે. આ લાઈસન્સ ફર્સ્ટક્લાસ મૅજિસ્ટ્રેટ પાસે અને વૈદિક તપાસ કરાવ્યા બાદ આરોગ્યની ખાતરી થયા પછી મળશે અને દર વર્ષે તાજું કરાવવું પડશે. એ સિવાય આ સ્ત્રીઓએ દર પખવાડિયે વૈદિક તપાસ કરવાવી જોઈએ. સ્રી રોગી દેખાશે તો લાઈસન્સ રદ કરવામાં આવશે. હાલમાં એઈડ્ઝ જેવા ભયંકર રોગોએ દેખા દીધી છે ત્યારે આજના શાસકો જાગ્રત બન્યા છે, એના વિશે જાગ્રત રાજકોટના શાસક ઈ.સ. ૧૯૦૮ માં બન્યા હતા. એ બાબતથી આજના શાસકે ધડો લેવા જેવો છે
ઈ.સ. ૧૯૦૮ માં બીજો પણ ધા૨ો કર્યો કે લોકો ૪ વર્ષથી નીચેની ઉંમરનાં બાળકોને રસ્તે રઝળતાં મૂકે છે, જો એ હવે મૂકશે તો સજા થશે. બાળકોને ઘરેણાં પહેરાવીને પણ બહાર મોકલવાં નહિ.
ઈ.સ. ૧૯૧૦ માં રાજકોટમાં પ્લેગનો રોગ ફેલાયો હતો ત્યારે એને અટકાવા રાજ્યે ઘણા કાયદાઓ કર્યા અને ડૉ. હાર્ફિનની રસી મૂકવવાની સમજૂતી પણ આપી હતી. જે લોકો પ્લેગના ભયે મકાન ખાલી કરી જતા હતા તેના દરદાગીના રાજ્યે પહોંચ આપી સાંચવ્યા હતા. પ્લેગવાળા ભાગમાંથી કોઈ મહેમાન આવે તો ઘરધણીએ ૧૨ કલાકમાં ચીફ મેડિકલ ઑફિસરને જાણ કરવાની રહેતી. એ મહેમાન સભ્ય ૧૦ દિવસ નાડ બતાવવા આવવાનું રહેતું. જો એને પ્લેગ લાગ્યો હોય તો એને ઓબ્ઝર્વેશન કૅમ્પમાં રાખવામાં આવતા હતા. જો કોઈના ઘરમાં પ્લેગનો દર્દી મરે કે સાજે તાય ત્યારે ૧ એક માસ ઘર ખાલી રાખવું.
આમ લાખાજીરાજે પ્લેગથી પ્રજાને બચાવવા ચીવટભર્યા પ્રયત્નો કર્યા હતા એ ઉપરની વિગતો ઉપરથી જોઈ શકાય છે.
રાજ્યમાં ગોવધ કરવો નહિ અને ગોવધ કરવામાં મદદ ન કરવી, જો કોઈ એમ કરતાં પકડાય તો ૬ માસની કેદ અને રૂા.૨૦૦- નો દંડ કરવામાં આવતો હતો. ભરવાડ રબારીએ ૧ મહિના સુધીનાં બકરીનાં બચ્ચાંને છૂટાં મૂકવાં નહિ. જો છૂટાં મૂકતાં પકડાય તો લવારા દીઠ રૂા.૫/- દંડ કરવામાં આવતો હતો.
રાજકોટના નાનાં છોકરાઓમાં બીડી પીવાનું પ્રમાણ ખૂબ વધી ગયું હતું ત્યારે ઈ.સ. ૧૯૧૨માં ધારો કર્યો કે ૧૮ વર્ષની નીચેની અંદરનો કોઈ બાળક બીડી પીતો રાજકોટ તળપદમાં રાજ્યના કોઈ ખાતાના ઉપરી અમલદાર કે સ્કૂલના હેડમાસ્તર જોશે તો એ બાળકને વધારેમાં વધારે રૂા.૨-૦૦ સુધીનો દંડ કરશે. જો વેચનાર બીડી વેચશે તો એનો પણ દંડ કરવામાં આવશે. આ પ્રજાવત્સલ લાખાજીરાજે પ્રજાહિતનું બાળકોનું પશુઓનું કેટલું ધ્યાન રાખ્યું હતું !
ઈ.સ. ૧૯૧૩ માં ચણતર અને મકાનના નિયમો બનાવ્યા હતા. માણસનાં રહેઠાણ જમીનથી ૧|| ફ્રૂટ ઊંચાં હોવાં જોઈએ. રહેઠાણના મકાનની નીચામાં નીચી દીવાલ ૭।। ફૂટથી ઓછી ન હોવી જોઈએ. કોઈ પણ
પથિક * જૂન-૧૯૯૭ * *