________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મણિબહેનની ધરપકડ કર્યા પછી રાજયમાં એક પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થયો કે મણિબહેનને સજા કરવી કે ન | કરવી, આના જવાબરૂપે કડલે સજા ફરમાવવાનું જણાવ્યું, જયારે કાઉન્સિલના બીજા સભ્યોનો મત એવો હતો કે એમને સજા કર્યા વગર છોડી દેવાં. અંતે મણિબહેનને એક માસની સજા ફટકારવામાં આવી અને સો રૂપિયા દંડ કરવામાં આવ્યો. .
લડતનો દોર મૃદુલાબહેનના હાથમાં : મણિબહેનની ધરપકડ થયા પછી મૃદુલાબહેને લડતનો દોર સંભાળ્યો હતો. ૧૧મી ડિસે. આઝાદચોકના મંચ ઉપરથી એમની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ સભા પુરી થયા પછી એમને છોડી મૂકવામાં આવ્યાં, છતાં ૧૨મી ડિસે. એમની ફરી ધરપકડ કરી જેલમાં લઈ જવામાં આવ્યાં.
૧૨મી ડિસેમ્બરે થયેલ સભામાં કેટલીક ભાષણ આપતી સ્ત્રીઓની ધરપકડ કરવામાં આવી, જેમાં ભારતીબહેન શુક્લ, સવિતાબહેન, ભાનુબહેન વગેરેને પકડવામાં આવ્યાં. મૃદુલાબહેનને પણ એક માસની સજા તથા સો રૂપિયા દંડ અને જો દંડ ન ભરે તો સાત દિવસની જેલની સજા વધારે કરવામાં આવી.
મૃદુલાબહેનની ધરપકડ પછી આ લડતમાં બહેનોએ સભઓ, સરઘસો, કૂચ, પિકેટિંગ, અસહકાર અને ભાષણો આપવા સહિતના દરેક કાર્યક્રમમાં ભાગ લઈ લડતને વેગવંતી બનાવી હતી.
સમાધાન: ર૬મી ડિસે. સમાધાન થતાં બધી સત્યાગ્રહી બહેનો અને કેદીઓને છોડી મૂકવામાં આવ્યાં, રાજકોટની લડતને વેગ આપવામાં બહેનોનો ફાળો ઘણો મોટો ગણાવી શકાય. કાઠિયાવાડ જેવા પ્રદેશમાં જયાં સ્ત્રીઓ ખાસ કારણો વિના ઘરની બહાર નીકળતી ન હોય અને વડીલોની મર્યાદામાં રહીને કામ કરતી હોય તેવી સ્ત્રીઓએ જુદી જુદી રીતે લડતમાં ભાગ લીધો હતો અને અત્યાચારો વેડ્યા હતા.
સમાધાન તોડવાના પ્રયાસો : ઠાકોર સાહેબના નિમંત્રણથી રાજકોટ આવી લાંબી ચર્ચા-વિચારણાના અંતે સમાધાન થયું, પરંતુ એમાં બ્રિટિશ રેસિડેન્ટ ગિબ્સનને વચ્ચે રાખવામાં આવ્યા ન હોઈ તરત જ ૨૮મી ડિસે.થી જ સમાધાને તોડવાના પ્રયાસો શરૂ કર્યા, કેમકે ઉપરની આવડી મોટી સરકારને મૂકી કોઈ રાજા જો સીધું સમાધાન કરી લે તો પછી બ્રિટિશ સામ્રાજ્યના પાયા હચમચી જાય. ગિબ્સને ઠાકોરસાહેબ, વીરાવાળા અને કાઉન્સિલના સભ્યોને ૨૮મી ડિસે. બોલાવી સરદારને નિમંત્રણ કોણે આપ્યું, સરદાર સાવ બિનભરોસાપાત્ર માણસ છે વગેરે કહી ઊલટ તપાસ લીધી, ૧૯ તો બીજી તરફ કુટનીતિજ્ઞ વીરાવાળાએ તક સાધી ઠાકોર રેસિડેન્ટની સલાહ પ્રમાણે વર્તશે એવી રીતે કહ્યું. ઠાકોર તો વીરાવાળા કહે તેટલું જ કરવા તૈયાર હતા
ગિબ્સનના કહેવાથી રાજ્ય તરફથી મુસ્લિમોને અલગ મતાધિકારની માગણી કરવાનું સૂચવવામાં આવ્યું, આથી મુસ્લિમોએ અલગ મતાધિકારની માગણી કરી, પછી ગરાશિયા, દલિતો વગેરેમાં પડી શકે તેટલા ભાગલા પડાવવાની ચાલ ચાલવામાં આવી.
સમાધાન તૂટ્ય : સમાધાન પ્રમાણે સરદારે કમિટીનાં સાત નામો સૂચવ્યાં તો એમાંથી ત્રણ નામો મંજૂર ન કર્યાં એ માટે ભળતા કારણો દર્શાવાયાં અને સરદારને જણાવાયું કે કમિટી અગત્યના બધા વર્ગોનો વિશ્વાસ ધરાવે એવી હોવી જોઈએ. ૨૧
આમ સરદારે સૂચવેલાં નામોની સામે ભળતાં નામો સૂચવાતાં સમાધાન પડી ભાંગ્યું, આથી સરદારે ફરી લડતનો આદેશ આપ્યો.
ફરી લડતનાં મંડાણ : પ્રથમ લડત દરમ્યાન જાગ્રત થઈ ગયેલી બહેનોએ બીજી લડત દરમ્યાન પણ એટલો જ અદમ્ય ઉત્સાહ દર્શાવ્યો. ગામડે ગામડે પરિષદના કાર્યકરો દ્વારા ભરાઈ રહેલી સભાઓમાં સ્ત્રીઓએ મોટી સંખ્યામાં ભાગ લીધો. કોઠ-પિપળિયામાં ભરાયેલ સભામાં ૧00 પુરુષો સાથે ૭૫ સ્ત્રીઓએ હાજરી આપી હતી.૯ આ એક જ ઉદાહરણ સ્ત્રી જાગૃતિ દર્શાવે છે.
પથિક ૪ જૂન-૧૯૦ % ૧૦
For Private and Personal Use Only
