________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ના જાઈએ.
તેથી આ બંદસ્ને “રાયકી બજાર' કહેવામાં આવતું હતું. આ બંદર “રોમનહાટ' પણ કહેવાતું જણાય છે. કનિંગહામે ‘એન્સિયન્ટ જયોગ્રાફી'માં “રોમનહાટ’ કહેલ છે. ગુજરાતનો રાજકીય અને સાંસ્કૃતિક ઈતિહાસમાં એ જાવા, સુમાત્રા, કંબોડિયામાં હિંદી વસાહત થયેલ કહેલ છે એમાં રોમનહાટ રસ્તે હિંદથી આવેલ હોવાની પરંપરા છે. ઈ.સ. ૬૦૩માં વસાહત થયેલએ વસાહતને ગુજરાત અને એના પાટનગર ને ‘મેન્ટન’ નામ આપેલ છે. મેન્ટન અને મંડોવર શબ્દમાં સાખ્ય જણાય છે.
કચ્છના ભદ્રેસરમાં ત્રણ ચાવડા રાજા થયેલ છે. એ કનક ચાવડો, અકડ ચાવડો, અને ભુવડ ચાવડો નામે હતા એમ જેમ્સ બર્જેસે આર્કિયોલૉજિકલ સર્વેમાં લખેલ છે. કનક ચાવડો વિ. સ. ૬૧૮-ઈ.સ. પ૬૧માં થયાનું કહેલ છે. અકડ ચાવડાના સમયમાં ઇરાની આક્રમણ થયેલ હતું. આ સમયે ઇરાનમાં ખુશરુ પરવેઝ (ઈ.સ. ૧૯૦થી ઈ.સ. ૬૨૮) રાજા હતો. એની પતી શીરીનના વખાણનાં પુસ્તકો લખાયાં છે. ખુશર જેરુસલેમથી પવિત્ર વધસ્તંભ ઈરાન લાવેલ હતો. એના દક્ષિણના ચાલુક્ય પુલકેશી બીજા સાથે રાજદ્વારી સંબંધ હતા. અજન્ટાનાં ભીંત- ચિત્રમાં ખુશરુ અને શીરીનાં ચિત્ર છે. ખુશરુએ સિંધ જીતી ત્યાં રાયવંશના રાજયનો અસ્ત કરેલ છે. કચ્છના ચાવડા પર એણે ચડાઈ કરેલ હશે. અકડ પછી ભૂવડ રાજા થયાની નોંધ છે તેથી ઇરાનના એ શાસકને ચાવડા રાજપૂતોએ હરાવેલ હોવા જોઈએ. રાયવંશ પછી સિધમાં ઈ.સ. ૬૨પમાં ચર્ચા રાજા થયેલ છે, તેથી ઈ.સ. ૬૨૫ પહેલાં ઇરાનના શાસકને હિંદમાંથી હરાવી પાછા રવાના કરેલ હોવા જોઈએ.
ચાલુક્ય પુલકેશી બીજાને ઇરાન સાથે રાજદ્વારી સંબંધ હતો. એણે ભિન્નમાલના ચાવડા રાજા વ્યાઘમુખ પર ઈ.સ. ૬૩૦માં ચડાઈ કરેલ એમ અહિલોલના શિલાલેખને આધારે ભગવાનલાલ ઈન્દ્રજીએ માનેલ છે. ભદ્રસરમાં ભૂવડ પછી ચાવડા રાજાનું નામ મળતું નથી તેથી ચાલુક્ય રાજા મારફતે ચાવડા રાજા હારેલ હોવા જોઈએ.
ચાલુક્ય જયસિંહે મહી અને નર્મદા વચ્ચે વજદના સૈન્યને સજજડ હાર આપેલ હોવાનું પ્રો. મિરાસીએ ‘ન્યૂલાઇટ ઑન હિસ્ટરી ઑફ મિડિવલ ગુજરાતમાં જણાવેલ છે. રાસમાળામાં ફોર્બસે ઈ.સ. ૬૯૬માં કલ્યાણના ભૂવડ સોલંકીએ પંચાસરના જયશેખર ચાવડાને હરાવેલ, પછી સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છના ચાવડા રાજાઓને જીતેલ હોવાનું લખેલ છે. ગેઝેટિયરમાં કચ્છના રાયણ ગામે રામદેવ ચાવડાનું રાજય હતું, એની જીત પર ભાગચંદ ચારણ આવેલ હતો, કચ્છમાં ચારણોને તે લંગણાના રાય પરમારે ઈ.સ. ૭૦૦માં વસાવેલ હોવાનું મળે છે. રાસમાળામાં દ્વારકાના પરમાર રાજાની કન્યા સાથે ગોહિલ બાપા રાવળે લગ્ન કરેલ હોવાનું લખેલ છે. ડી. સી. ગાંગૂલીએ ‘હિસ્ટરી ઑફ પરમાર ડાયનેસ્ટી’માં પરમારને દક્ષિણના રહેવાવાળા કહેલ છે, તેથી દક્ષિણના ચાલુક્ય સાથે ગુજરાત આવેલ હોવા જોઈએ અને સાથે મળીને ચાવડાને હરાવેલ હોવાની શક્યતા જણાય છે. ચાવડા પશ્ચિમ કચ્છ તરફ ગયા. ગેઝેટિયરે વીરમ ચાવડો, એનો પુત્ર વાઘમ ચાવડો અને એમના ભત્રીજા રા'કનોજ તથા ચચ્ચ ચાવડાના ઉલ્લેખ કરેલ છે. પૂર્વ સિંધમાં આરબ આક્રમણ સામે કચ્છમાંથી રા'કનોજ ચાવડો એના દાદા સાથે લડવા ગયો હતો. આરબ પક્ષે ચાર સરદારો યુદ્ધમાં હતા તેમાંથી બે સરદારોએ રાકનોજ સાથે યુદ્ધ ચાલુ રાખેલ અને બે સરદારોએ કચ્છમાં ચાવડા પર આક્રમણ કરેલ હતું. રાકનોજે બંને સરદારોને મારેલ અને કચ્છમાં ચરય ચાવડા પક્ષે આરબ સામે લડવા રા'કનોજ પહોંચેલ હતો. આરબોને હરાવ્યા અને તેના બંને સરદારો માર્યા ગયા, આરબ સંઘર્ષમાં રા'કનોજ ચાવડો, ચર્ચા ચાવડો, અને રા'ભલોટ વીરગતિ પામેલ હતા. આ પછી વાઘમ ચાવડો રાજા થયો અને સિંધથી સમા જોડે આવીને મારતાં ચાવડા રાજવંશનો કચ્છમાં અસ્ત થયો. ‘કળાધર'માં શ્રીકારાણીએ આરબ આક્રમણકાર ખલીફા અલયામૂન હોવાનું કહેલ છે અને કચ્છમાં ચાવડા પાસેથી આરબોએ આ સમયે સાંધાણ લીધેલ હોવાનું જણાવેલ છે.
ગુજરાતના પાટણમાં ચાવડા રાજવંશનો પ્રારંભ ઈ.સ. ૭૪૬ થી વનરાજ ચાવડાએ કરેલ છે. એનો અસ્ત મૂળરાજ સોલંકીએ ઈ. સ. ૯૪રમાં સામતસિંહ ચાવડાને મારીને કરેલ છે. વઢવાણના ચાવડાનો અસ્ત પણ મૂળરાજ સોલંકીથી થયેલ છે. પાટણના છેલ્લા રાજા સામંતસિંહના પુત્ર અહિપાલે કચ્છમાં ૯૦૦ ગામ કબજે લઈને મોરગર ગામે રાજધાની કરેલ હતી. જેમ્સ બર્જેસે આર્કિયોલૉજીમાં ચાવડાવંશમાં ૧૩ રાજાઓ થયા તેઓનાં નામો આપેલ છે. ઈ.સ. ૧૩૧૫ માં ચાવડા પુંજાજીને હરાવી જાડેજા રાજાએ કચ્છમાં ચાવડારાજયનો અસ્ત કરેલ છે. એ જ સમય ગાળામાં રાઠોડ વેરાવળજીએ દ્વારાકામાં ચાવડાને હરાવી આમરણમાં ગાદી સ્થાપેલ. ઠે. ૯૨-બી, સંસ્કારનગર, ભૂજ (કચ્છ)-૩૯૦૦૦૭.
ન પથિક # જન-૧૯૯૦ % ૧૫
For Private and Personal Use Only
