________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
| જામકંડોરણાની ઐતિહાસિક ઝાંખી
શ્રી એ. એસ. આશર
I
!
હાલાર કોનું? આ નક્કી કરવા માટે અને જામ રાવળને હાલારમાંથી હાંકી કાઢવા માટે સૌરાષ્ટ્રના નાના મોટા તમામ રાજાઓનાં લકર અને બીજી બાજુ જામ રાવળ તથા એમના ભાઈ હરધોળજીનું લશ્કર અને ભાયાતોનું લશ્કર મીઠોઈના મેદાનમાં સામસામે ગોઠવાઈ ગયાં. આ મીઠોઈનું યુદ્ધ જામ રાવળ માટે મહત્ત્વનું હતું.
આપણે ઘણી વખત રેડિયો પર સાંભળીએ છીએ કે “હાલા તારા હાથ વખાણું, પટ્ટી તારા પગ વખાણું”. આ લોકગીતના નાયક મેરામણના અતુલ પરાક્રમે જામ રાવળ મિઠોઇના યુદ્ધમાં વિજયી બન્યો. ઓઢા તોગાજી, રણસી, વિક્રમજી ને રવાજી નામે હલ રાજપૂતો પણ તોગાજી સાથે તોપોના કાન બંધ કરવા માટે તૈયાર થયા સુલેહનો સફેદ ધ્વજ બતાવી દુશ્મનના લશ્કરમાં ગયા તથા અરજ કરીને કે અમોને આપની તોપો|| જોવાની ઈચ્છા છે, તો બતાવો. દગો થશે તો? તોપો દેખાડવા ચાલ્યા ને તોપો જોતાં જ ચારેય શૂરવીરો સાથે લાવેલા ખીલાથી તોપોના કાન હથોડી મારી બંધ કરવા લાગ્યા ને પાંચસો માણસોએ આવી એમના પર તલવારો ચલાવી. વીર હાકો થવા લાગી. આ પ્રમાણે યુદ્ધ કરી, તોપોના કાન બંધ કરી, તોપો નકામી બનાવી સોઢા તોગાજીએ શત્રુના સૈન્યને થોભાવી રાખ્યું. તોગાજી સોઢા ને એમના સાથીઓના અંગમાં ચોરાસી જખમો થયા હતા.
જામ રાવળ મીઠોઈના યુદ્ધમાં વિજર્યાં બન્યો. એ પછી એક વર્ષે સં. ૧૬૦૭માં પોતાને મદદ કરનાર ભાયાતોને દરબાર ભરી બાર બાર ગામનાં પરગણાં આપ્યાં તેમાં કાના રાજપૂતોને જામકંડોરણા તાલુકાના રોધેલી. ગામ સહિત બાર ગામ આપ્યાં.
જામકંડોરણા તાલુકો બાવન (૫૨) ગામનો તાલુકો છે. આ જામકંડોરણાનો ઇતિહાસ ઘણો જૂનો છે, પરંતુ અહીં જામકંડોરણા ગામનો ઇતિહાસ જામ રાવળ ને એ પછીના રાજાઓના સમયનો આલેખવામાં આવ્યો છે.
જામકંડોરણા ગામ તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે. ગામ ઉતાવળી નદીના કિનારે વસેલું છે ને ખૂબ રમણીય છે. આજથી બસો (૨000 વર્ષ પહેલાં જ્યાં આજે ચાંદની ચોક હનુમાનની દહેરી છે ત્યાં પહેલાં ગામનો ઝાંપો હતો એ હકીકત ગામના વૃદ્ધ વડીલો પાસેથી સાંભળવા મળી છે.
1 જામકંડોરણામાં સં. ૧૬૨૬માં જામગરની ટંકશાળમાંથી બહાર પડેલી કોરી ને દોકડાનું ચલણ હતું. આ કોરીના સિક્કાનું ચલણ જામશ્રી વિભાજી બીજા સં. ૧૯૫૧માં દેવ થયા એ પછી બંધ પડ્યું.
સહજાનંદ સ્વામીએ કરેલ ચોરાસી : જામકંડોરણા ગામના નૈ8ત્ય ખૂણે દક્ષિણ તરફથી આવતી નદીમાં ધરો છે તેના કિનારે આંબલીનું નાનું રમણીય વન છે. આ ધરામાં સં. ૧૮૭૬ માં વૈશાખ વદ પાંચમના દિવસે સહજાનંદ સ્વામી ને એમની સાથેના સાધુઓએ સ્નાન કરેલ હતું. એ ધરાનું નામ “ગંગાજળિયો' પાડેલું, સહજાનંદ સ્વામીએ અહીં બ્રાહ્મણોની ચોરાસી કરેલી હતી ને દક્ષિણા આપવા પોતાના યજમાન ગોપાલ બારોટ પાસેથી કોરીઓ લઈ એકસો ઓગણપચાસ કોરી દાનમાં આપી. એક કોરી વધી તે પોતાના યજમાનને પાછી| આપી. આજે આ કોરી ગોપાલ બારોટના વંશજો પાસે સચવાયેલી છે. સહજાનંદ સ્વામીના અનુયાયીઓ અહીં ગંગાજળિયાના ટેકરા પર સહજાનંદ સ્વામીનાં ચરણ-પગલાના દર્શન કરવા આવે છે. આ તાલુકાની મુખ્ય નદીઓ ઉતાવળી, ફોકળ, રસનાળ, શારણ, સાફૂદડી, મોજ ચાંપરવાડી વગેરે છે.
જામકંડોરણા ગામે કસ્તરસાગર નામના પુજ) ગોરજી હતા તે “દરબારી પજના' નામે આ પરગણામાં પ્રસિદ્ધ હતા. એઓ રઘુનાથજી મંદિરમાં દરબાર ભરતા ને સૌને કસુંબો પાતા હતા. એમના વિશે રણછોડ બારોટે ‘કસુંબો' કાવ્ય લખેલ છે, જે હાલ અપ્રાપ્ય છે.
[અનુસંધાન ટાઈટલ ૨ ઉપર ચાલુ પથિક * જૂન-૧૯૯૦ % ૧૬ )
For Private and Personal Use Only
