Pathik 1997 Vol 37 Ank 09

Author(s): Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 8

મકાનથી પાંચ ફૂટ સુધીમાં અને રસોડાથી પાંચ ફૂટ સુધીમાં કે જળાશયથી ૩૦ ફૂટ દૂરમાં જ સંડાશ બનાવવા દેવામાં આવશે.
શહેરમાં રાત્રિના બાર બાગ્યા પછી ઢોલ ત્રાસાં નગારાં વગાડવાં નહિ અને જરૂર પડે તો હજૂર ઓફિસરની લિખિત મંજૂરી લેવી.
રાજકોટ રાજ્યમાં ઈ.સ. ૧૯૧૩ નો બાળલગ્ન ધારો હતો. એ મુજબ છોકરાનાં લગ્ન ૧૬ વર્ષ પછી અને છોકરીનાં લગ્ન ૧૨ વર્ષ પછી જ કરવા દેવામાં આવતાં હતાં. ઈ.સ. ૧૯ર૭ માં છોકરાની ઉંમર ૧૯ વર્ષ અને છોકરીની ૧૫ વર્ષ કરવામાં આવી હતી. - ઈ.સ. ૧૯૧૪માં પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ શરૂ થતાં રાજકોટ રાયે અંગ્રેજોને વોરફન્ડ પણ આપ્યું હતું. રાજકોટમાંથી કોઈ ચોપાનિયાં પુસ્તક યુદ્ધ વિશે છપાવવાં નહિ. લશ્કર સંબંધી કે કોઈ સમાચાર કોઈને આપવા નહિ. એશિયાખંડ બહાર વસતા તમામ પરદેશી લોકો રાજકોટની હદમાં હોય તેમણે ૧૮ ઑગસ્ટ ૧૯૧૪ પછી ૧૫ દિવસમાં પોલિટિકલ એજન્ટ પાસે નામ નોંધાવી જવાં. રાજયની હદ છોડવી નહિ. '
અંગ્રેજો યુદ્ધમાં જીત માટે રાજકોટમાં હાટકેશ્વર મંદિરે બધાંએ ભેગા મળી પ્રાર્થના કરી હતી અને ગામડાંઓમાં પણ એમ કરવા ફરમાન બહાર પાડ્યું હતું. એ દિવસે સ્કૂલ અને ઓફિસોમાં રજા રાખવામાં આવી હતી.
પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધમાં ઈંગ્લેન્ડનો વિજય થતાં રાજ્યમાં ૨૨-૨૩-૨૭ નવે., ૧૯૧૮ ના રોજ જાહેર રજા પાડવામાં આવી હતી.
પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ પછી વર્સેલ્સની સંધિ થતાં રાજકોટ ના ૬ કેદીઓને ખુશાલીમાં છોડી મૂકવામાં આવ્યા હતા.
પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધમાં લડતાં લડતાં જો રાજયનો કોઈ પણ માણસ મરાઈ કે ઘવાય કે અશક્ત બને તો એનાં બાળકોને શિક્ષણમાં નીચેની મદદ મળતી હતી : એ બાળક રાજયની સ્કૂલોમાં ભણે ત્યાં સુધી એને ભણતરનાં સાધનો રાજ્ય તરફથી મફત આપવામાં આવશે.
રાજકોટમાં કારખાના-ધારો પણ અમલમાં હતો, જે ૧ માર્ચ, ૧૯૧૫થી અમલમાં આવ્યો હતો. એમાં ૧૪ વર્ષથી ઓછી ઉંમરનાને કામ ન લગાડવું, કારખાનું સ્વચ્છ હવા-ઉજાસવાળું, યોગ્ય પ્રમાણમાં જાજરૂવાળું હોવું જોઈએ. કોઈ સ્ત્રીકામદારને કારખાનામાં સવારના સાડાપાંચ પહેલાં અને સાંજના સાડાસાત પછી કામ ન આપવું.
રાજકોટમાં ૧ જુલાઈ, ૧૯૧૫ થી જુગારધારો અમલમાં આવ્યો હતો. કોઈ જુગારખાનાં ચલાવશે કે જુગાર સંબંધી આશ્રય આપશે તેનો રૂ. ૨૦૦ દંડ અને ત્રણ માસથી વધારે નહિ એટલી સજા કરવામાં આવશે. જો એ બીજી વાર પકડાશે તો રૂ. ૪00 દંડ અને છ માસની સજા કરવામાં આવશે.
ઇ. સ. ૧૮૯૯નો અફીણધારો પણ રાજકોટમાં. ઈ.સ. ૧૯૨૮માં અસ્તિત્વમાં આવ્યો હતો. - રાજકોટમાં તા. ૪-૩-૧૯૨૪ થી લોટરી-ધારો અસ્તિત્વમાં આવ્યો હતો. રાજયમાં હજુર કોર્ટની પરવાનગી લીધા સિવાય લોટરી બહાર પાડી શકાશે નહિ. આજના સમયે બિલાડીના ટોપની જેમ દરેક રાજ્યમાં લોટરીઓ નીકળી છે અને એ પૈસો કેવો કામમાં આવે છે? જયારે રાજકોટ સંસ્થાન જો લોટરી કાઢવાની મંજૂરી આપવામાં આવે તો એ નાણાં સાર્વજનિક કલ્યાણ માટે, ધાર્મિક સંસ્થાના જીર્ણોદ્ધાર માટે અને વિદ્યાકલાના ઉત્તેજન માટે ઉપયોગમાં લેવાય, એ સિવાય લોટરીની મંજૂરી આપવામાં આવતી નહિ.
રાજકોટ રાજયમાં શ્રાવણ માસના સોમવારે જીવહિંસા કરવાની મનાઈ હતી, પરંતુ એક વાર શ્રાવણ માસનો સોમવાર અને બકરી ઈદ (૧૫-૮-૧૯૨૧) ભેગાં થતાં હતાં ત્યારે મુસ્લિમોએ જીવહિંસા ઓછી કરવા સંમતિ આપી હતી અને ઘેર તો બિલકુલ જીવહિંસા નહિ કરવાનું કબૂલ્યું હતું. આવી રાજકોટમાં હિંદુ મુસ્લિમ એકતા ત્યારે પણ હતી અને આજે પણ હજુ છે.
રાજકોટમાં ઈ.સ. ૧૯૨૬ સુધી વનસ્પતિ-ધી આયાત કરવા દેવામાં આવતું નહિ. જો કોઈ પોલીસ ફોજદારથી ઊતરતા દરજજાના નહિ હોય તેવા ગમે તે અમલદાર વનસ્પતિ-ઘી આયાત થયેલ જોશે તો એ ઘી જપ્ત કરશે અને ડબાદીઠ રૂા.૧૦૦ નો દંડ કરશે.
પથિક & જૂન-૧૯૯૦ % ૫