________________
આ રાસની રચના માટે ગુણવિનયે ક્યા ગ્રંથનો આધાર લીધો છે તેને . ઉલ્લેખ તેમણે રાસમાં કર્યો નથી પરંતુ તેનું કથાનિરૂપણ જોતાં “પાંડવચરિત્ર' અથવા “ ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચરિત્ર ને આધાર લીધે હશે તેમ જણાય છે. | ગુણવિનયે નલ અને દવદંતી એ બંનેમાંથી દવદંતીના પાત્રને વિશેષ લક્ષમાં રાખીને, એના શીલને મહિમા વર્ણવવાના આશયથી, આ રચના કરી છે. કૃતિના આરંભમાં તેમ જ કૃતિને અંતે શીલને મહિમા કવિએ એટલે જ ભારપૂર્વક દર્શાવ્યો છે.
કવિએ આ રાસમાં ખંડ કે વિભાગ પાડ્યા નથી. દુહા, પાઈ અને વિવિધ દેશીની ઢાલમાં કવિએ સળંગ રચના કરી છે. તેમાં પણ દુહા અને ;
પાઈની કડીઓની સંખ્યા પ્રમાણમાં ઓછી છે. બે ઢોલ વચ્ચે દુહાની પંક્તિઓ પ્રયોજવાની એ સમયના અન્ય કેટલાક જૈન કવિઓમાં જે પદ્ધતિ જોવા મળે છે તે ગુણવિનયના આ રાસમાં જોવા મળતી નથી. કવિએ ચોપાઈની ઢાલ ઉપરાંત કુલ સોળ હાલમાં આ રાસની રચના કરી છે. .
કવિ ગુણવિશ્વની આ રાસકૃતિ કદમાં નાની છે. તેનું એક કારણ એ છે કે એમણે નળદેવદંતીના પૂર્વના ભવ કે પછીના ભવની કથા આલેખી નથી, કથાને ઉપક્રમ પણ કવિ નળ અને દવદંતીને સહેજ પરિચય કરાવી સ્વયંવરની ઘટનાથી કરે છે. કવિને આશય શીલને મહિમા દર્શાવવા માટે આ કૃતિની રચના કરવાને હોવાથી એમનું લક્ષ્ય દવદંતીને શીલની કટીના પ્રસંગોનું આલેખન કરવા તરફ વિશેષ રહ્યું છે.
ગુણવિનયે રાસની શરૂઆતમાં ચોપાઈની પચાસથી વધુ કડીમાં દેવદંતીના સ્વયંવરનો પ્રસંગ વર્ણ લે છે. રાસમાં વર્ણવાયેલા અન્ય પ્રસંગોની સરખામણીમાં સ્વયંવરને પ્રસંગ વધુ વિગતે અને વિવિધ અલંકારે સહિત વર્ણવા છે. ચોપાઈની આ ઢાલ રાસની અન્ય ઢાલની સરખામણીમાં સૌથી વધુ લાંબી છે. રાસરચનાને કવિએ હજુ આ આરંભ કર્યો છે એટલે પ્રસંગના નિરૂપણમાં એમને વધુ ઉત્સાહ પ્રગટ થાય છે.
ત્યારપછી પહેલી ઢાલમાં કવિ ભીમરાજ નિષધનરેશને તથા વરવધૂ નળદવદંતીને વિદાય આપે છે એ પ્રસંગ વર્ણવે છે. ભીમરાજા નળવદ તીને વિદાય . આપે છે તે વખતે તેઓ દવદંતીને પતિની અનુગામિની થવાની શિખામણ આપે છે, કારણ કે તેમને ખબર છે કે નળને જુગાર રમવાનું વ્યસન છે. કવિએ આ પ્રકારનું જે વર્ણન કર્યું છે તે જુગાર રમતાં નળને માથે આવી પડનારી
