________________
ટિપ્પણ
ઢાલ ૧
(કડી ૬૮ થી ૮૫)
ભીમ રાજા નિષધનરેશને તથા નલદવદંતીને વિદાય આપે છે. માર્ગ માં પેાતાના રથ જરા આર્ટ રસ્તે ચલાવીને નળ દેવદતીની લજ્જા છેડાવે છે. અંધકારમાં દેવદંતીના કપાળમાં રહેલા સૂર્ય જેવા તિલકના પ્રયાગ કરી તે અંધકાર દૂર કરે છે. માર્ગમાં ભમરાથી વીંટળાયેલા એક સાધુની તે શુષા કરે છે અને વદંતીને કપાળમાં આવું તિલક પ્રાપ્ત થયું છે તે શા કારણથી એ વિશે સાધુને પૂછે છે. સાધુ તેનેા ખુલાસેા કરે છે. નળવદંતીનું પેાતાના નગરમાં આગમન થતાં. નગરજને ઉત્સવ મનાવે છે. નળવદંતી સુખમાં પેાતાના દિવસે પસાર કરે છે.
કડક3; કહાઇ-કહે; વધૂસેતી-વહુ સાથે; વલાવઇ–વળાવે; સીષાવિષ્ણુશિખામણ; પુણિ-વળી; થાઇજે-થજે; વછ-વસ; નિરવાણિ-નિશ્ચય, જર; સિરિ–મસ્તકે; પિતૃસીષ-પિતાની શિખામણ; ઇષ-ઇક્ષ, શેરડી; અવનત-નમેલું; કુપથભણી-આડે રસ્તે: અસ-અશ્વ; વાલિ-વાળે; વિભ્રમ-વિચારમાં પડી ગયેલી, ગભરાયેલી; લાજ–લજ્જ; સિથિલ-હળવી, આછી; આથમ્ય–આથમ્યા; સૂરિજસૂર્ય; તામ-ત્યાં, તે સમયે; ઠામ-સ્થાને; ખલન-સ્ખલન; સેન-સેના; તમભર– અંધકારથી ભરેલું, પથિરસ્તામાં; હિવ-હવે; ભાલતિલક-વદંતીના કપાળમાં રહેલુ તિલક; સેવન-સુવર્ણ; જલિ તિ-ક્ષારવાળા પાણીમાં; કાઉસગ્ગઇકાયાત્સર્ગ માં; ભંજિવા-ભાંગવા, ખાજ-ખંજવાળ: કપાલની–ગડસ્થળની; ભૂરિ– પુષ્કળ; જાઇનઇ-જઈને; ભીમીય–વદંતીના; ભાલિ-કપાળમાં; ઇણુ–એણે; સ્થાં-શાં; ન્યાનિ—જ્ઞાન વડે; આસરિ–આશ્રય કરીને; ચવીસ-ચાવીસ; વિમ`ડલખંડ–સૂર્યના ટુકડા જેવું; સરગઇ-સ્વર્ગમાં; જિમ-જેમ; પુર-નગર; ધિર ધિર-ધરે ધરે; ગૂડીયા–ધા; રાતિ–રાતે.
તનુ સીષવણિ.......નિરવાણ—ભીમ રાજા નળના જુગારના વ્યસનને જાણે છે એથી દવદંતીને પતિની અનુગામિની થવાની શિખામણ આપે છે. કવિએ આ જાતના નળના વ્યસન વિશે જે ઉલ્લેખ ભીમ રાન પાસે કરાવ્યેા છે તે અહીં વહેલા છે. નળને ઘતનું વ્યસન તા પછીથી લાગુ પડે છે એવું પરંપરાની મૂળ કથામાં છે.
નવ પરિણીત......ઠા—િનળની પ્રણયાત્મકતાનું અને યુક્તિપૂર્ણાંક દવદંતીની લજ્જ તે છેાડાવે છે તેનુ કવિએ સરસ આલેખન કર્યું છે. કવિની આ મૌલિક કલ્પના છે.
