________________
નલદવદંતી પ્રબંધ
હાલ ૯
(કડી ૧૯૬ થી ર૩ર) દવદંતી વનમાં હવે એકલી ભમે છે. એક સાથે (ગાડાખેડુઓને ) અને સંગાથ થઈ જાય છે. રસ્તામાં ચાર આક્રમણ કરવા જાય છે, પરંતુ દવદંતીની ભૂપોથી નાસી જાય છે. એથી સાર્થવાહ દવદંતીને દેવી માને છે. ત્યાં વર્ષાઋતુ શરૂ થાય છે. કાદવમાં ગાડાં ખૂંપી જતાં વિલંબ થાય છે. એક રાક્ષસ ખાવા આવે છે, પણ દેવદંતીના સતીત્વથી પ્રભાવિત થાય છે. દવદંતી નલવિયાગમાં કેટલાક અભિગ્રહ ધારણ કરે છે તથા શાંતિનાથ ભગવાનની પ્રતિમા રચી પૂજા કરે છે. અતિવૃષ્ટિ થતાં પિતાના શીલ વડે દવદંતી પાંચસે તાપસોને બચાવી , તેમને ધર્મોપદેશ આપે છે. એક પર્વત ઉપર પધારેલા યશોભદ્ર કેવલીને વંદન કરવા સી જાય છે. દવદંતી પણ ત્યાં જઈ એમને પિતાનાં દુઃખ વિશે પૂછે છે.
ઉલ્લંધિવા-ઓળંગવા; લંધિવઉઓળંગવું, પાર કરવું; સફટ સંઘાતગાડાને સંગાથ; સથ-સત્ય; કુલસુરી-કુલદેવી; પ-ચરણ; વિજન-નિર્જન, પ્રસિ-પ્રદેશ, રિતુ-ઋતુ; વરસવા-વરસવા; ખૂતા-ખૂંચી ગયા, શકટ-ગાડાં; કાદમ-કર્દમ, કાદવ: વિય-વચ્ચે; ફરસઈ-સ્પશે; થાસિ-થશે; ખાઈવા-ખાવા; કદઈ-કદી, કયારે; ભણિ-કહે; ધમ-ધર્મ, અલક્ષ–અદશ્ય; અભિગ્રહ-નિયમ; જય
જ્યા, પત્ની, વિકૃતિનઉ-વિગઈનું, જૈનેના આ પારિભાષિક શબ્દ છે. મનમાં વિકૃતિ જન્માવે એવા સ્નિગ્ધ ખાદ્ય પદાર્થોને વિગઈ કહેવામાં આવે છે; ચાયત્યાગ; પુડુ-પુષ્પ, પિહરણ–પહેરવાનાં (કિમતી) વસ્ત્રો, પ્રતિષધ-નિષેધ, તાંબૂલપાન; ખાઈવવું–ખાવું; ગિરિકંદર-પર્વતની ગુફા, વિચઈ-વચ્ચે; રચિ-રચે છે; શાંતિની-શાંતિનાથ ભગવાનની, સોળમા તીર્થંકરની; મૃદમયી-માટીની; કણિખૂણામાં પારણાઈ સહજ પતિત ફલે-તપશ્ચર્યાને અંતે પારણું કરવામાં સહજ રીતે પિતાની મેળે ખરી પડેલાં ફળ વાપરે; સમરતી-સ્મરણ કરતી; નિરીક-નિભક, નિર્ભય; નિજીક-નજીક; સાથે પતી-સાથે પતિ; કંત-કાંતા, પત્ની (પ્રાસ માટે “કાંતા નું કંત કર્યું લાગે છે); સેલમ-ળમા; સુણ-સાંભળીને તીયાંતણ-સ્ત્રીના; જિન ધમ-જિન ધર્મ; રાશિ-સમૂહ, આશ્રમતણું વાસી–આશ્રમવાસી; આકુલ વૃષ્ટિ કરી–સતત અતિવૃષ્ટિને કારણે આકુળ થયેલા કરિ-હાથ વડે; કુંડલ કરિ કરી-હાથ ધારા વડે કુંડલ કરીને મત વરસન્ન વરસ; કથનઈ–કહેવાથી; વિસમત-વિસ્મિત, આશ્ચર્યચકિત, સુરી–દેવી; પ્રતિબુધા-બોધ પામ્યા; તુંગ-ચા; પંચસય-પાંચસે; પંચ દિનમાન-પાંચ દિવસ જેટલું; આઉનઉ-આયુષ્યનું નિરીષ-નિરખીને; દીષ–
