Lokottar Dandharm Anukampa

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 15

જતા. અબજો ખરચો તો પણ જ્ઞાનદાન અને અભયદાનની તોલે આ ધનદાન આવતું નથી. અમે તમારા શ્રાવકાચારમાં સામાયિકને ઊંચો ધર્મ કહીએ છીએ; કારણ તેમાં અભયદાન આવે છે. જ્યારે દ્રવ્યપૂજા-સુપાત્રદાન-સાધર્મિક ભક્તિ કરવામાં પૈસાનું દાન સમાયેલું છે.
સામાયિકનું ફળ કેટલું? તો કહે છે કે આખી પૃથ્વીને રત્નની પ્રતિમાઓવાળા સોનાના દેરાસરોથી મઢી લો તો પણ તેનું ફળ એક ભાવસામાયિકના ફળની તોલે નથી આવતું; કારણ કે ઊંચા દાનનો પ્રકાર સામાયિકમાં છે. ધનદાનમાં આરંભસમારંભ સમાયેલા છે, જ્યારે સામાયિકમાં આરંભ-સમારંભશૂન્ય અભયદાન સમાયેલું છે. દાનની જેટલી ઊંચી કક્ષા તેટલો ધર્મ ઊંચો હશે. જેમ શ્રાવકને ઉપવાસમાં આહારનો ત્યાગ આવ્યો, એટલે તેટલા આહારના જીવોને ખાવા નિમિત્તે માત્ર આંશિક અભયદાન તમે આપો છો; કારણ કે શ્રાવક એક પણ જીવને જીવનમાં સંપૂર્ણ રીતે અભયદાન આપી શકતો નથી. ગમે તેટલાં વ્રતો-નિયમો પાળો તો પણ છકાયના કોઈ પણ જીવને સંપૂર્ણ રીતે તમે અભયદાન આપી શકતા નથી, તે તો સાધુજીવનમાં જ શક્ય છે. તમારા જીવનનું માળખું જ એવું છે કે તેમાં હિંસા થવાની શક્યતા પૂરેપૂરી સમાયેલી છે. ૧૨ વ્રત લો તો પણ તેમાં તમે એક પણ જીવને સંપૂર્ણ રીતે અભયદાન નથી આપી શકતા. પંચેન્દ્રિય જીવને, જેમ કે હાથી કે માણસને કોઇપણ રીતે નહીં મારું, એવું પણ તમે પચ્ચખાણ નથી લઈ શકતા, કારણ પચ્ચખ્ખાણ લીધા પછી ટ્રેનમાં બેઠા ને એક્સીડન્ટ થાય અને જો હાથી કે માણસ મરી જાય તો તમારું વ્રત ભાંગી જશે.
એક પણ જીવને સંપૂર્ણ અભયદાન તો સાધુજીવનમાં જ આપી શકાય છે. ધનદાન કરતાં અભયદાન ઊંચું છે. માટે જ સામાયિક, પ્રતિક્રમણનું મૂલ્ય વધારે છે. વ્યવહારમાં પણ અભયદાનને ઊંચું દાન કહ્યું છે. કારણ કે કોઈ જીવને લાખ રૂપિયા આપો અને કહો કે અઠવાડિયા પછી તને મારી નાખીશું, તો એ રૂપિયા લે ખરો? આવું દાન તે નહીં જ સ્વીકારે, કારણ તેને તેનો જીવ સૌથી વધારે વહાલો છે. તેથી ધનદાન છેલ્લું મૂક્યું છે, જેની આ ગ્રંથમાં મુખ્યત્વે સમીક્ષા આવશે. અહીં સંપત્તિથી થતા દાનના પ્રકાર બતાવ્યા છે, તેમાં વિવેક-કર્તવ્ય-ઉચિત આચાર વગેરે ભાવોનું પણ વિવેચન આવશે.
સભા - કોઈ માંગવા આવે ત્યારે. “લઇ જા છૂટકારો કર, માથું નહીં ખા,” આવા ભાવ સાથે દાન અપાય ખરું?
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”