________________
વસ્તુનું દાન થતું નથી. નહીંતર તો તમે આખા ગામની વસ્તુનું દાન આપી દો તેમ છો. જેમ સાધુ ભગવંતોને પોતાના ઘરે વહોરાવે અને સંઘજમણમાં વહોરાવે ત્યારે વ્યવહારમાં કેટલો તફાવત હોય છે ! આ બધામાં કારણ તમારી પારકા પ્રત્યેની મનોવૃત્તિ જુદી છે. દેરાસરમાં પણ એક અગરબત્તી પહેલેથી સળગતી હોય તો પણ બીજી બે પ્રગટાવશે અને પોતાને ધરેથી લાવે ત્યારે એક જ પેટાવે.
સભા ઃ- એકના પણ ટુકડા કરીને પ્રગટાવે.
સાહેબજી :- આ વૃત્તિ તમારી સંક્લિષ્ટ મનોદશાને સૂચવે છે. પારકા પૈસે દાનની વૃત્તિ તે ખરું દાન નથી. જે વસ્તુ તમારી છે અને જેના પર તમે આધિપત્યમાલિકી ધરાવો છો, વળી તે પણ સ્વેચ્છાએ શુભભાવ સાથે આપો, તે દાન કહેવાય. સભા ઃ- તેમાં બદલાની આશા રખાય ?
સાહેબજી ઃ- બદલાની આશા હોવા છતાં પણ દાનમાં શુભભાવ હોય તો ફળ અવશ્ય મળે, પણ તેની કિંમત ઘણી ઘટી જાય છે. દાન આપતી વખતે જેવી વૃત્તિ અને ભાવો હશે તેવું ફળ મળશે. જૈનશાસનમાં બધી પ્રવૃત્તિમાં પરિણામનું analysis-વિશ્લેષણ આવશે, નહીંતર અનુષ્ઠાનની સમકક્ષ ફળ નહીં મળે. શુભભાવથી કરેલા દાનનું વહેલા-મોડા ફળ મળવાનું જ છે.
સભા :- અત્યારે આપવાથી નથી મળતું પણ લૂંટી લેવાથી મળે છે.
સાહેબજી :- આ જગતમાં મેળવનારા થોડા છે અને આપનારા પણ થોડા છે; લૂંટનારા વધારે છે અને નહિ મેળવનારા પણ વધારે છે, આ સચોટ તર્ક છે. આને જરા વધારે સ્પષ્ટ કરીએ. કુદરતમાં આપવાથી ન મળતું હોય અને લૂંટવાથી મળતું હોય તો લૂંટનારા ઓછા હોવા જોઈએ, કારણ કે મેળવનારા વિરલા જ છે. જો પુણ્યથી સુખ ન મળતાં દુઃખ મળતું હોય, તો પુણ્ય કરનારા વધારે હોવા જોઈએ, કારણ કે દુનિયામાં દુઃખી જીવોની ઘણી મોટી બહુમતી છે; તે જ રીતે જો પાપથી સુખ મળતું હોય તો પાપ કરનારા આ જગતમાં અતિ અલ્પ સંખ્યક હોવા જોઈએ, કારણ કે સુખી જીવો અત્યંત લઘુમતીમાં છે. જ્યારે વાસ્તવિકતા આનાથી વિપરીત છે. આ જગતમાં લૂંટનારા વધારે છે, છતાં મેળવનારા ઓછા છે; આપનારા ઓછા છે અને નહિ મેળવનારા વધારે છે. સારાંશરૂપે પુણ્ય કરનારા ઓછા છે અને પાપ કરનારા વધારે છે.
જો પુણ્યથી દુઃખ મળતું હોય તો દુઃખી ઓછા હોવા જોઈએ, કેમ કે પુણ્ય લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
