Lokottar Dandharm Anukampa

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 12

તપ, ભાવરૂપ છે. દાનધર્મની શ્રેષ્ઠતાના કારણે તથા સર્વવ્યાપકતાના કારણે પહેલો દાનધર્મ છે. ધર્મનો કોઈ એવો પ્રકાર નથી કે જેમાં દાન સમાયેલું ન હોય. તમે કોઈપણ ધર્મ લો, પૂજા, સામાયિક,સર્વવિરતિ આ બધામાં દાન સમાયેલું છે; કારણ કે દાનધર્મની વ્યાખ્યા ઘણી જ વિસ્તૃત છે. જોકે તમે દાન શેને માનો છો?
સભા:- ખિસું ખાલી કરવું તેનું નામ દાન.
સાહેબજી:- જેનો આવો approach-અભિગમ હોય તેને દાન ઉપર એલર્જી છે એમ સ્પષ્ટ થાય છે. દાન આપવાથી ખાલી થવાય તેવું લાગે, તે દાનનો ઊંધો અર્થ છે. ધન-સંપત્તિ દ્વારા સત્કાર્યો કરવાં તેનું જ નામ દાન નથી, પરંતુ કોઇપણ વસ્તુ સ્વમાલિકીની હોય અને તેને તમે સ્વેચ્છાએ આપો, એટલે દાન કર્યું કહેવાય.
આદાનપ્રદાનની શક્તિ ચેતનમાં છે, જડમાં નથી. દા.ત. જડ એવું પુસ્તક કંઈ આપી કે લઈ શકતું નથી. લેવડદેવડની શક્તિ આત્મામાં છે. દાનશક્તિ અને લાભશક્તિ ચેતનના ભાવો છે. જડ પદાર્થ આદાનપ્રદાન કરી શકતો નથી. દાન ચેતનનો ગુણ છે, દાનને ધર્મ તરીકે ખંતવીએ છીએ.
આ કુદરતનો નિયમ છે કે જે આપો તે જ પ્રતિભાવરૂપે મળે છે. કુદરતના મૂળ પાયાના નીતિનિયમો જાણવા એ જ ધર્મની સમજણ છે, તેના પર શ્રદ્ધા કરવી તે શ્રદ્ધાધર્મ છે, અને તેનું આચરણ કરવું તે આચારધર્મ છે. તમે જ્યારે કુદરતવિરુદ્ધ વર્તન કરો ત્યારે જ કર્મ બંધાય છે, આ મૂળભૂત સિદ્ધાંત છે. * વિશ્વવ્યાપી નિયમ છે કે તમે જે બીજાને આપો તે તમને મળે. લોકવ્યવહારમાં પણ તમે કોઇના પર ક્રોધ કરો તો તેની સામે તમને ક્રોધ જ મળે, લાગણી આપો તો સામે લાગણી મળે. તમે સ્વાર્થી બનો અને સામે ઉદારતા માંગો તો ન મળે. પ્રતિભાવ તો તમારા વર્તનને અનુરૂપ જ આવે છે, આ અનુભવસિદ્ધ છે. બીજાને અશાંતિ આપશો તો તમને અશાંતિ જ મળશે. બીજાના સંતાપના નિમિત્ત બનો તો તમને પણ સંતાપ જ મળશે. તેથી જ સારું આપો તો સારું મળે. સારી વસ્તુના દાનને ધર્મ તરીકે મહત્ત્વ આપીએ છીએ.
દાનના પણ ઘણા પ્રકાર છે. તમારી પાસે જે હશે તે તમે બીજાને આપી શકશો. જો તમે દુઃખી-અશાંત હશો તો જ્યાં હશો ત્યાં તમે બીજાને પણ અશાંતિ-દુ:ખ જ આપશો. તેથી પહેલાં તો જે આપવું છે તે સ્વયં પામવું પડે છે. સંપત્તિ આપવી હોય તો પહેલાં સંપત્તિ જોઈએ અને તેના પર પોતાની માલિકી જોઈએ. કદી પણ પારકી
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”