Lokottar Dandharm Anukampa

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 11

હીરસૂરિ મહારાજાના પોતાના ૨૦૦૦ શિષ્યો હતા, અને શિષ્યના શિષ્યો તો ઘણા જ હતા. તેમાં વિદ્વાન સાધુઓ પણ અનેક હતા, પરંતુ પૂ. ઉપાધ્યાયજી શ્રી યશોવિજયજી મહારાજા સૌમાં અજોડ કક્ષાના મહાત્મા હતા. એમની વિદ્વત્તાનાં વખાણ જેટલાં કરીએ તેટલાં ઓછાં છે. આટલું અદ્ભુત શાસ્ત્રજ્ઞાન ધરાવનાર તેમના પછી કોઈ થયા નથી. તેઓ અપ્રતિમ બુદ્ધિશાળી હતા. કાશીમાં ઇતર ધર્મના પંડિતો પાસે જૈનશાસનની વિજયપતાકા તેમણે સ્થાપિત કરી છે. તે કાળના કાશીના ધુરંધર વિદ્વાનોએ તેમને “ન્યાય વિશારદ'નું બિરુદ આપ્યું છે. વિચારો, તેમની વિદ્વત્તા કેટલી હશે ! પૂર્વાચાર્યો રચિત ઉપલબ્ધ ગ્રંથ સંખ્યામાં સૌથી વધારે લગભગ ૩૫૦ જેટલી એમની કૃતિઓ અત્યારે ઉપલબ્ધ છે. તેઓએ રચના તો વધારે કરી છે, પણ ઘણી નાશ પામી છે. એક એક કૃતિ લખી અને એ પણ master piece-નમૂનારૂપ, વિચારો તેઓનું બૌદ્ધિક સ્તર કેટલું ઊંચું હશે!
તેઓશ્રીની કૃતિઓમાં તેમણે અમુક ગ્રંથો નામથી તો અમુક ગ્રંથો શ્લોકસમૂહોના પ્રકરણોની સંખ્યા સૂચક નામ દ્વારા જુદા પાડ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે અમુક ગ્રંથોના નામના અંતમાં “રહસ્ય' શબ્દ આવે છે, દા.ત. નરહસ્ય, ઉપદેશરહસ્ય, સ્યાદ્વાદરહસ્ય, પ્રમારહસ્ય. તો અમુક ગ્રંથોના નામના અંતે “સાર' શબ્દ આવે છે, દા.ત. અધ્યાત્મસાર, જ્ઞાનસાર. વળી અમુક ગ્રંથોના નામના અંતે “ઉપનિષત્' શબ્દ આવે છે, જેમ કે અધ્યાત્મઉપનિષત્ અને અમુક ગ્રંથોના નામના અંતે પરીક્ષા શબ્દ આવે છે, જેમ કે આધ્યાત્મિકમતપરીક્ષા, અધ્યાત્મમત પરીક્ષા, ધર્મપરીક્ષા. વળી અમુક ગ્રંથોમાં પ્રકરણો કે શ્લોકોના ઝૂમખા દ્વારા નામાભિધાન કરેલ છે. જેમ કે, જ્ઞાનસારઅષ્ટક ગ્રંથનાં દરેક પ્રકરણ ૮-૮ શ્લોકના સમૂહવાળાં છે અને દ્વાર્કિંશદ્વત્રિશિકા ગ્રંથનાં દરેક પ્રકરણ ૩૨-૩ર શ્લોકના ઝૂમખા સ્વરૂપે છે. દાનધર્મની શ્રેષ્ઠતા અને સર્વવ્યાપકતાના કારણે ભગવાન ચાર ધર્મોમાં પહેલો દાનધર્મ પ્રકાશે છે :
આ ધાત્રિશાત્રિશિકા ગ્રંથમાં પહેલું પ્રકરણ “દાનબત્રીસી' છે. તેમાં મુખ્યત્વે દાનધર્મનું વર્ણન આવે છે. ધર્મનો પ્રારંભ દાનથી થાય છે. તીર્થકરો સમવસરણમાં ચતુર્મુખે દેશના આપતા જ્યારે પૂર્વમુખે સદેહે બેસે છે ત્યારે બાકીની ત્રણ બાજુ દેવો દ્વારા તેઓની પ્રતિમા સ્થપાય છે, જેથી ચારેય દિશાની બારે પર્ષદાને પ્રભુ પોતાની સન્મુખ લાગે છે. પ્રભુ ચાર મુખેથી જાણે ધર્મ બતાવે છે અને તે ધર્મ દાન, શીલ,
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”