________________
થોડાક પાછળ ખિન્ન, નિરાશ, મલિન! કોસેટ ઝટ એક ઝાડના થડને ટેકે ઊભી રહી, નહીં તો તે ગબડી જ પડી હોત. ' મેરિયસ પાસે આવીને ખિનતા ભરેલે અવાજે બોલ્યો, હું અહીં આવીને આમ ઊભો છું, તે બદલ ક્ષમા આપશો. પણ હું હવે વધુ જીવી શકું તેમ નથી, તેથી જ છેવટે ભારે હિંમત કરીને આવ્યો છું. હું મારા જીવનનો અંત લાવવાની તૈયારીમાં જ હતો, તેવામાં અણધારી રીતે મને તમારા સરનામાની ભાળ મળી; અને હવે હું રોજ અહીં આવું છું. હું રાતે જ આવું છું. મને કેઈની બીક નથી લાગતી. કઈ વખત તમને હું નજરે જોવા પામું છું; કેઈ વાર તમારા ગીતનો અવાજ મારા કાને પડે છે. એટલાથી પણ મને બહુ સુખ થાય છે. મારું મન ભાગી પડ્યું છે. જેટલા દિવસ હું જીવું, તેટલા દિવસ મને અહીં આસપાસ ફરવા દેવાની રજા આપશો?'
ઓ મા રે!' કોસેટ બોલી ઊઠી. તે ફરીથી ગબડી પડવાની તૈયારીમાં હતી, તેવામાં મેરિયસે તેને ટેકો આપી ઊભી રાખી. મેરિયસને કોસેટના ખિસ્સામાં પોતાનું પરબીડિયું દેખાયું. તે જોઈ તે થોથડાતી જીભે બોલી ઊઠ્યો, “તો શું તમે મારા ઉપર ગુસ્સે નથી થયાં? મારા આ કાગળો તમે વાંચ્યા? ગુસ્સે થઈ ફાડીને ફેકી નથી દીધા?'
“તમે પોતે જ જાણો છો કે, હું ગુસ્સે નથી થઈ; ઊલટા તમે મને હંમેશ એમ કરીને જ દુઃખ દેતા આવ્યા છો!' કોસેટે બેધડક જવાબ આપ્યો.
દરમ્યાન, થેનારડિયર અને તેના સાગરીતો એક રાતે યોજના કરીને જેલમાંથી નાસી છૂટ્યા, અને બહાર ઊભેલા પોતાના દોસ્તોને મળ્યા. પોતાના છુટકારાનો પ્રસંગે તેમણે કોઈ જગાએ ધાડ પાડીને ઊજવવાનું જ નક્કી કર્યું અને સૌએ
