________________
૨૩. પ્રીતિ મ ત્યજે ગુણવંતની
૨૪. સંતની પંતિમાં આવ રે મતભેદ અને મનભેદ તો છપ્રસ્થ માણસના કપાળે તારી જીવનચર્યા તને સંત પૂરવાર કરે છે ? સંત લખાયેલા જ છે. સારામાં સારો સંબંધ ગમે ત્યારે વણસી એટલે સ્વાર્થ વિના જીવનારો ઓલિયો. લૌકિક ભાષામાં જતો હોય છે. સંસારની પ્રવૃત્તિઓ સ્વાર્થની રમત છે. સંત એટલે એવા સાધુ જે સમાજનું કલ્યાણ કરવા માટે સ્વાર્થ સુધીનું સગપણ રાખવાનો નિયમ છે. સંસારમાં ઘર્ષણ નિ:સ્વાર્થ જીવન જીવતા હોય. સંસ્કૃત ભાષામાં સંત શબ્દ થયા બાદ તૂટી જતા સંબંધો, ફ્રી સંધાય ત્યારે પણ સારા માણસ માટે વપરાય છે. નિગ્રંથ સાધુ ભગવંતો માટે જખમના નિશાન રહી જતા હોય છે. સંધાયેલા સંબંધ કે સંત શબ્દ વપરાતો હોય છે, પરંતુ સંત શબ્દમાં સાધુ સારી રીતે બંધાયેલ સંબંધ, બન્નેમાં ગુણવંતની પ્રીતિ ન શબ્દની અર્થચ્છાયા ઝીલાતી નથી, તું સંતની હરોળમાં છોડવાનો નિર્ધાર હોવો જોઈએ. ગુણો ક્ષયોપશમ ભાવમાંથી આવી શકે ખરો ? ગુણવાનની પ્રીતિ એ સંતજનોમાં સે આવે છે. તારામાં ગુણો કેટલા છે આ પ્રશ્નનો જવાબ સ્પષ્ટ પ્રથમ સ્થાન ભોગવે છે. તું સંતજનોમાં શ્રેષ્ઠ બને તેવું નહીં આવે અને સ્પષ્ટ થશે તો જવાબમાં સંખ્યા નાની લક્ષ્ય તો રાખ. બનવાના હોઈશું તે બનીશું, નહીં આવશે. તારામાં કેટલાં ગુણો નથી ? આ પ્રશ્નનો જવાબ બનવાના હોઈએ તો નહીં જ બની શકીએ. પણ સપનું પણ સ્પષ્ટ નથી. જો સ્પષ્ટ થાય જવાબ, તો સંખ્યા ખાસ્સી હંમેશા ઊંચું જોવાનું છે. તારા જીવનમાં તારા સ્વાર્થ કરતાં એવડી મોટી થઈ જાય. ગુણો છે તો થોડા છે. ગુણો નથી અન્ય વ્યક્તિના કાર્યને વધુ મહત્ત્વ આપવા સુધીનો તો ઘણા નથી. તારામાં રહેલા ગુણો જેમનામાં છે. તે તારા દરજ્જો તારે મેળવવાનો છે. તારા સ્વાર્થ અને અહં માટે સમોવડિયા છે. તેમની સાથેની પ્રીતિ તારામાં વસતા તું નાની મોટી પ્રવૃત્તિઓ કરે છે. સફળતા મળે તો રાજી ગુણોને સ્થિર અને સુદઢ બનાવશે. તારામાં જે ગુણો નથી થાય છે. સફળતા નથી મળતી તો નિરાશ થાય છે. તે ગુણો જેમનામાં છે. તેમની માટે પ્રીતિ રાખવી વધુ જરૂરી સ્વાર્થની દુનિયામાં આ સિવાય બીજું હોય છે શું ? તારે : છે કેમ કે તેમની પ્રીતિને લીધે તેમનામાં રહેલા ગુણો સંતની પંક્તિમાં સ્થાન મેળવવાનું સપનું જોવાનું છે. બીજી તારામાં આવતા થશે. આનંદદાયક આશ્વાસન એ છે કે વ્યક્તિ સારી હોય તે એનો સદ્ગુણ છે. તારે તારા પોતીકાં તું પોતે ગુણવાન છે, ગુણ ઉપાર્જનની દિશામાં તે આગેકૂચ જીવનમાં સારા બનવાનું છે. તું સ્વાર્થી નથી એવું સૌને આદરેલી છે. તારા માટે ગુણવંત સજ્જનો આલંબન રૂપ લાગે તે પૂરતું નથી તને પરાર્થકરણમાં રસ છે તે પણ બની શકે છે. સંબંધને સાચવવાનો આશય સ્વાર્થ ન હોય પૂરવાર થવું જોઈએ. તીર્થકરો માટે લલિતવિસ્તરામાં લખ્યું અને પરમાર્થ હોય તો જ ગુણવંતની પ્રીતિની કદર થઈ છે કે “તીર્થકરના આત્માઓ પહેલેથી જ પરાર્થકરણમાં શકે છે. સંબંધ હોવાનો મતલબ છે. સ્નેહાદર હોવો. સંબંધ રસ ધરાવતા હોય છે’ સ્વાર્થની સીમા વળોટી શકે તે સંત બગાડે છે. મતલબ સ્નેહાદર ઘટે છે. સ્નેહાદર ઘટવાને છે. આજ લગી જીવનમાં તે સ્વાર્થ જ સ્વાર્થ સાધ્યો છે. લીધે તે તે વ્યક્તિ માટેનો પક્ષપાત તૂટે છે. અને એક તને કોઈ રોકી શક્યું નથી. હવે તું તારી જાતને રોકી ધિક્કારભાવ જાગે છે. ગુણવંત વ્યક્તિ માટે ધિક્કારભાવ બતાવ. સ્વાર્થ સાધવો નથી. સ્વાર્થને મહત્ત્વ આપવું નથી. જાગવો એ ધર્મી તરીકેની મહાનું નિળતા છે. સંબંધ પરાર્થ સાધવો છે. પરાર્થને મહત્ત્વ આપવું છે. સંતની સચવાયેલો હતો ત્યાર સુધી જે માણસ સારો લાગતો હતો પંતિમાં આવે રે. પરોપકારી સંતમાં હોય તેવી ઉદારતા. તે માણસ સંબંધ બગડવાને લીધે ખરાબ લાગે છે. એ બતાવી છે. (સંતની પંતિમાં આદિરે, આવી પંક્તિ પણ માણસનો ગુણિયલ સ્વભાવ પણ ગમતો નથી. આવું બને મળે છે. પરંતુ આમાં અનુપ્રાસ અને અર્થ બરાબર ઘટતો. છે ત્યારે પ્રમોદ ભાવનાને ઠોકર લાગે છે. ગુણવાનને નથી. માટે “સંતની પંક્તિમાં આવ રે' આ જ યોગ્ય જણાય જોઈને પ્રસન્ન થવું જોઈએ. ગુણવાનનો વિચાર કરવા છે.) માત્રથી રોમાંચિત બનવું જોઈએ. સંબંધ તંદુરસ્ત ન રહ્યો હોય તો પોતાની કમનસીબીને દોષ આપવો. પરંતુ ગારવ-પંકમાં મમ લલે, મત ભલે મચ્છર ભાવ રે; ગુણવાન પ્રત્યેના સ્નેહાદરનો ત્યાગ ક્યારેય ન કરવો. પ્રીતિમત્યજે ગુણવંતની, સંતની પંક્તિમાં આવ રે. ચેતન !
__ ૧૮ : કલ્યાણ : ૬૪/૭, ઓક્ટોબર ૨૦૦૭,
૨૦૬૩ ]
