________________
(૮) કોઈ સાધુ શાસ્ત્રોક્ત વિધિમુજબ આહાર વહોરી લાવે. આમ છતાં છદ્મસ્થતાના કારણે આહાર દોષિત આવી જાય.
એવું બને. આવો ર્રાપિત પણ આહાર કેવળી ભગવંત વાપરે. કેમ કે શાસ્ત્રોક્ત વિધિ મુજબ લાવેલ છે.
(૯) પાંચ જ્ઞાનમાં બીજા કોઈ જ્ઞાનની વાસક્ષેપી પૂજા થતી નથી. કિંતુ શ્રુતજ્ઞાનની વાસક્ષેપથી પૂજા થાય છે. આથી જ અપેક્ષાએ પાંચ જ્ઞાાનમાં શ્રુતજ્ઞાનનું મહત્ત્વ વધારે છે, જો કે આપણે પાંચમાંથી એક કેવળજ્ઞાનને જ મેળવવા પુરુષાર્થ કરવાનો છે. આમ છતાં કેવળજ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાનથી જ મળી શકે છે. શ્રુતજ્ઞાન શાસ્ત્રોના અધ્યયનથી જ થાય છે. આથી પાંચ જ્ઞાનમાં શ્રુતજ્ઞાનનું મહત્ત્વ વધારે છે. કેવલજ્ઞાન સાધ્ય છે, તો શ્રુતજ્ઞાન સાધન છે. અપેક્ષાએ સાધ્યથી પણ સાધનનું મહત્ત્વ વધારે છે.
(૧૦) જ્ઞાન વિશ્ વગેરે આઠ જ્ઞાનાચારો શ્રુતજ્ઞાનના છે, અન્ય ચાર જ્ઞાનના નથી. આથી પણ શ્રુતનું મહત્ત્વ
વધારે છે.
(૧૧) શાસ્ત્રોથી જીવોને સમ્વજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે. સમ્યાનથી જીવનમાં પ્રકાશ મળે છે. એ પ્રકાશથી જીવો સાચી દિશા તરફ ગતિ કરે છે.
(૧૨) શાસ્ત્રો જીવોને ખોટું આચરણ કરતા અટકાવે છે. રસ્તામાં ક્યાંક ક્યાંક 'સ્ટોપ' એમ લખેલું હોય છે, કેમ કે આગળ જાય તો ખતરો હોય છે, હવે જો કોઈ ‘સ્ટોપ'ના લખાણની અવગણના કરીને આગળ જાય તો તેને નુકશાન જ થાય. તેમ શાસ્ત્રો આપણને ખોટા માર્ગે જ જતા અટકાવે છે. છતાં આપણે ખોટા માર્ગે જઈએ તો
નુકશાન આપણને જ છે.
“ રસ્તો કેંજર છે, વાહન ધીમે હાંકો'' એમ લખીને ક્યાંક ચેતવણી અપાઈ હોય છે. જેથી સ્પીડથી વાહન ચલાવવાના કારણે નુકશાન ન થાય. તે જ રીતે શાસ્ત્રો આપણને અતિના માર્ગે ન જવાની ચેતવણી આપે છે. ક્યાંક “ ઝડપની મજા મોતની સજા'' એમ લખીને મૃત્યુથી બચવાની ચેતવણી અપાય છે. એમ શાસ્ત્રો પણ આપણને પાપથી બચવાની વિવિધ રીતે ચેતવણી આપે છે. કોઈ દવાની બાટલીમાં ‘પોઇઝન' એમ લખેલું હોય છે. શા માટે ? કોઈ અજ્ઞાન માણસ આ દવા પીને મૃત્યુ ન પામી જાય, માટે ચેતવણી આપવા લખેલું હોય છે. આવું લખનારાઓને પોતાનો કોઈ સ્વાર્થ હોતો નથી, કેવળ
બીજાઓના હિત માટે જ લખે છે. શાસ્ત્રોકારોને શાસ્ત્રો રચવામાં લખવામાં પોતાનો કોઈ સ્વાર્થ હોતો નથી, જીવોના હિત માટે જ શાસ્ત્રો રચ્યાં છે. કારણ કે એમનું હ્રદય કરુણાથી ભરેલું હતું. એથી ભવ્યજીવો આ શાસ્ત્ર વાંચીને સમ્યજ્ઞાન મેળવીને પોતાના અને પરના આત્માનું હિત સાધે એવી- ભાવનાથી જ શાસ્ત્રો રચ્યાં છે.
જેમ ઉક્ત લૌકિક ચેતવણીની અવગણના કરનારા
મનુષ્યો અનર્થને પામે છે, તેમ લોકોત્તર ચેતવણી આપનારા, શાસ્ત્રોની અવગણના કરનારા જો અનર્થ પામે છે. લૌકિક ચેતવણીની અવગણનાર્થી માત્ર આ ભવમાં જ અનર્થ થાય. લોકોત્તર ચેતવણીની અવગણનાથી અનેક ભો સુધી અનર્થ થાય. આજે રસ્તાઓમાં ચેતવણીના ઠેર ડેર ખોડો હોવા છતાં અકસ્માતો કેમ થાય છે ? કર્યા કે મુખ્યતથા ચેતવણીની અવગણના કરવાના કારણે થાય છે. તેમ આપણે પણ શાસ્ત્રોની અવગણના કરીશું તો ધર્મ કરવા છતાં સંસારમાં પરિભ્રમણ કરીશું.
શ્રુતરક્ષાનો સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ
આમ શાસ્ત્રોનો મહિમા ઘણો છે. પૂર્વે ગુરુઓ શિષ્યોને શાસ્ત્રો મુખપાઠથી જ ભણાવતા હતા. કારણ કે શિષ્યો તીવ્ર ક્ષચોપશમવાળા હોવાથી મુખથી જ સાંભળીને યાદ રાખી શકતા હતા. સમય જતાં કાળાનિના કારણે ક્ષયોપશમની મંદતા-હાનિ આદિના કારણે મુખથી જ સાંભળીને યાદ રાખવાનું કઠીન બનતું ગયું. તથા દુકાળ આર્દિને લીધે પઠન-પાન બંધ થવાના કારણે શ્રુત ઘટનું ગયું, આથી આજે શ્વેત ઘણું અલ્પ બચ્યું છે. શ્રુતથી શાસ્ત્રોથી જ જૈનશાસન ચાલતું હોવાથી પૂર્વના મહાપુરુષોએ તે તે કાળે શ્રુતરક્ષા માટે શક્ય પ્રયત્નો કર્યા છે, તેની સંક્ષેપમાં વિગત આ પ્રમાણે છે.
પહેલી વાચના : બાર વર્ષ સુધી દુકાળ પડવાના કારણે સાધુઓ સમુદ્રના કિનારે આવેલા શહેરોમાં ચાલ્યા ગયા. દુકાળ દૂર થયા પછી સાધુઓ આર્ય શ્રીસ્થૂલભદ્ર સ્વામીની નિશ્રામાં પાટલિપુત્ર નગરમાં ભેગા થયા. વીર સંવત ૧૬૦ વર્ષમાં આ પ્રસંગ બન્યો. ભારે સાધુઓને ચિંતા થઈ કે કોને કેટલું શ્રુત યાદ છે ? પછી ત્યારે જેનેજેને ઉદ્દેશો અધ્યયન વગેરે જે કંઇ યાદ હતું, તે સર્વ એકઠું કરી ૧૧ અંગ સ્થાપિત કર્યા. પછી આર્ય શ્રી સ્થૂલભદ્રસ્વામીએ નેપાળ દેશમાં બિરાજમાન
૩૪ : કલ્યાણ ઃ ૬૪૭, ઓકટોબર ૨૦૦૭,
૪૬
૨૦૪૬૩ T
